|
2000
|
|
|
Iruditzen zait beti ari garela berbetan, zelan elkartzen diren narratibaren barruan dauden generoak eta zelan sortzen diren hibrido horiek.
|
Baina
euskal literaturan oraindik, beste pausu garrantzitsu bat eman barik dago, poesia txertatzearena. Zentzu batean hori ematen da eta poesia liburuek izan dezakete tonu narratiboa.
|
|
|
Holan eta Fernando Pessoari zor die gehiena. Joseba Sarrionandiaren poesiak beste literato askoren literaturaren oihartzuna biltzen du altzoan,
|
baina
euskal literaturaren baitan Jon Miranderen sentsibilitatea du hurbilenik, zalantzarik gabe. Behin eta berriro baieztatu dute hau kritiko ezberdinek, 1979" Maggie indazu kamamila" bezalako narrazioek Miranderen ipuinen giroa ekarri ziguten atzera.
|
|
2002
|
|
|
Eleberria, oro har, genero berantiarra da gainerako generoen aldean,
|
baina
euskal literaturaren kasuan haren jatorria XIX. mendearen amaiera arte atzeratu zen, orduan, Mitxelenak aipatzen duen espiritu berria agertzean, egon zirelako fikziozko prosa berria sortzeko baldintza sozio literarioak1 Bigarren gerra karlistaren ondoren foruak galdu zirenean sortu zen kritikak euskal literaturaren" berpizkunde" deitu duena (Pizkundea ere esan zaio, eta...
|
|
|
Gauza bat dago argi: euskal literatura, egon, egongo da euskarak irauten duen bitartean,
|
baina
euskal literaturak ez du hizkuntza salbatuko, berez; ez behintzat gaur egungo irakurle multzo mendrea (baina adoretsua) abiapuntu hartuta. Are gutxiago kontuan izanda nekez imajina daitekeela literatura baino gauza inutilagorik, maila pertsonaletik at noski.
|
|
2006
|
|
|
Une honetan alderdirik ahulena harrerarena da, irakurlearena. Euskal literatura erabat modernizatuta dago eta beste edozein literaturarekin konpara daiteke,
|
baina
euskal literaturaren harrera edo irakurketa nahiko baldintzatuta dago: literatura eta eskola, literatura eta euskaraz ikastea.
|
|
2008
|
|
|
Idazten, gaztelaniaz hasi zen idazten Iban Zaldua,
|
baina
euskal literatura ezagutu eta euskaraz argitaratzeari ekin zion. Berak ipuingilea dela dio, «urduriegia» delako nobelak eskatzen omen duen ahaleginerako, baina ipuinen bidez, zientzia fikzioa, genero beltza eta surrealismo tanta batzuk nahastuta, hainbat liburu erreferentziazko jarri ditu kalean.
|
|
|
|
Baina
euskal literaturaren atalera iristean, itzulbiderik ez dagoela konturatu naiz. Alde batetik, nire ikasleen arreta bereganatzen jarraitzeko gaitzago izango dudala konturatu naiz.
|
|
2009
|
|
|
Kezkatzen nau euskal kritikagintzak diskurtso kritiko propioa sortzeko duen ahuleziak, eta kanpoko instituzio eta eragile literarioek euskal liburuen gaineko diskurtsoak sortzeko duten indarrak. Badakit kulturen arteko hartu emana ezinbestekoa dela,
|
baina
euskal literaturan harreman hori desorekatua dela iruditzen zait, eta desoreka hori handituz doala.
|
|
|
Kezkatzen nau euskal kritikagintzak diskurtso kritiko propioa sortzeko duen ahuleziak, eta kanpoko instituzio eta eragile literarioek euskal liburuen gaineko diskurtsoak sortzeko duten indarrak. Badakit kulturen arteko hartu emana ezinbestekoa dela,
|
baina
euskal literaturan harreman hori desorekatua dela iruditzen zait, eta desoreka hori handituz doala.
|
|
2011
|
|
|
Euskaldunon Egunkaria itxi zuten urtean aztertu genituen, esan bezala: handik zebiltzan politiko abertzale batzuk, txikiteoan,
|
baina
euskal literatura eta iazko haizea haiei berdintsu, eta hurrengo tabernara hartzen zuten, gero eta mozkorrago.
|
|
2012
|
|
|
Eta pertsonaren aberria berak nahi duena izango da, baina literaturaren aberria hizkuntza da. Eta politikan ez dakit herri independentzia lortuko dugun,
|
baina
euskal literaturak behintzat uste dut gorputz autonomo batekin eta beste hizkuntzen artera boz propio batzuekin azaldu lukeela (Sarrionandia 2002: 333).
|
|
2013
|
|
|
Beraz, zirkunstantzia historiko eta politikoek berebiziko esku hartzea dutela literaturan berretsi arren, nekez aurkituko dira lurralde desberdinetako euskaldunentzat balio duten mugarri historiko eta politikoak. Faktore soziopolitikoek badute eraginik gertaera literarioan, gizarte aldaketek badute eraginik literatur egituren aldaketan,
|
baina
euskal literaturari dagokionez, zaila da, ezinezkoa ez esateagatik, oinarri horren arabera eratzea literaturaren historia, osotasunari begiratu nahi bazaio behintzat.
|
|
|
Ez da Euskal Herriaren inguruko nobela
|
baina
euskal literaturan agertu ohi den gaia landuko duzu, kartzela. Nondik helduko diozu gaiari?
|
|
2015
|
|
|
Genèse et structure du champ littéraire liburuan. Literatura frantsesean oinarrituta, XIX. mende amaierako garaia aztertu zuen batik bat, Flaubert eta Baudelaireren bidez. Jakina, Frantziaren kasuan, orduan sortu zen literatur esparru autonomo eta bereizi bat,
|
baina
euskal literaturaren kasuan besterik da. Hala ere, momentuz nabarmendu behar duguna da zeinen estuki dauden loturik autonomiaren ideia eta literatur esparruarena; hainbeste, ezen lehena gabe ezin baitaiteke bigarrena ulertu97.
|
|
|
Hernandez Abaituak zioenez, efektu hori geroz eta handiago zen literatura modernoak aurrera egin ahala,
|
baina
euskal literaturan halako gutxi zegoen, bereziki hizkerari zegokionez. Azkenik, Saizarbitoriaren obran ipintzen zuen arreta handiagoa; Azurmendiren iritziaren kontra, ez zuen uste haren ibilbidea formalki hain problematikoa zenik:
|
|
|
batean, ipuina kontatzen. Kondaira jakin gabe
|
baina
euskal literaturari buruz dakizuna kontuan
|
|
|
Emakumezkoek aspaldi ekin zioten euskaraz idazteari,
|
baina
euskal literaturak gizonezkoena
|
|
2016
|
|
|
Jaunak agindutakoari men egin, eta hasi zen, halako batean, ipuina kontatzen. Kondaira jakin gabe
|
baina
euskal literaturari buruz dakizuna kontuan hartuz, honako hiru hauetatik zein uste duzu izan zitekeela haren kondairaren izenburua?
|
|
|
Emakumezkoek aspaldi ekin zioten euskaraz idazteari,
|
baina
euskal literaturak gizonezkoena izaten jarraitzen du. Halaxe frogatzen du euskal emakume idazleek ohiko promoziobideetan eta are eskola liburuetan duten leku eskasak.
|
|
2020
|
|
|
Dagoeneko ilundu du eta oraindik argazki saioa egiteko daukagu, elkarrizketa bukatzen hasteko unea da.
|
Baina
euskal literaturaren tamainaren kontuaz ari garela, Atxagari Franz Kafkaren egunerokoetan irakurritako zerbait etorri zaio akordura. Alemanez idazten zuen Pragako idazleak, eta aipatzen zuen zortea zutela yiddishez idazten zutenek, haien lanek erresonantzia askoz handiagoa zeukatelako.
|
|
2021
|
|
|
IEE1 ek dioen moduan," duela 100 urte, klasikoek, esan nahi dut Dumas, Salgari, Julio Verne, Lewis Carroll... horiek guztiek belaunaldiak konbentzitu zituzten batez ere mundu estetiko berri bat ekartzen zutelako". Hori literatura unibertsalaren kasuan,
|
baina
euskal literaturari dagokionez ere, Lauaxeta, Aresti edota Sarrionandia bezalako autoreak gazte belaunaldi desberdinengana iritsi zirela uste dute hainbat parte hartzailek, horien erreferente literario izatera iritsiz. Gaur egun, ordea, klasikoak gazteei urrun samar geratzen zaizkiela uste du GIR1 ek, erreferente luketen horiek ezagutzeko beharra argi uzten badu ere.
|
|
|
Humanitateen gainbeherak eta literaturaren prestigio nahiz balioespen faltak eztabaidaren abiapuntua ezartzen dutela ondorioztatu da lehen ere, eta horri aurre egin behar zaiola aldarrikatzen dute parte hartzaileek. Garenetik eta dugunetik ekitea proposatzen du BIR1ek; horren jabe izanda,
|
baina
euskal literatur sistema indartze eta euskal literatura prestigioa emate aldera urratsak ematea, alegia, euskara bera balioestearekin batera, noski. Ipar Euskal Herriaz ari da, baina Euskal Herri osoari dagokion gogoeta mahaigaineratuz:
|
|
|
«Hau esperimentu bat da. Ez dakigu zein diren arrazoiak,
|
baina
euskal literaturaren sisteman ez gaude halako lanetara ohituta. Zoritxarrez, beti albo batetik begiratu izan zaie liburu arrakastatsuei».
|
|
|
Amazonetik saldu dira. Kulturari eutsi diogu, kulturara jo dugu inoiz baino gehiago,
|
baina
euskal literatura osatzen duen sistemak asko sufritu du; euskal literaturak behar ditu dendak, behar du Durango, behar ditu irakurraldiak... Mundu mailan egile oso famatuenak saldu dira, baina euskaraz egindakoak sufritu du, hori argi dago.
|
|
|
Axular eta Cervantes hilabete berean hil ziren
|
baina
euskal literaturak, salbatuko bada, biak behar ditu bizirik. Batek euskara batuaren eta euskalkien arteko talka guztien soluzioen bideak zabaltzen dizkigu.
|
|
|
Kostatzen da sinestea
|
baina
euskal literaturan izan dugu pederastiaz idatzi zuen idazle nazi eta druida bat. Infernuari eskerrak eman behar dizkiogu beti Jon Miranderen existentziagatik.
|
|
|
Hitza da askeen egiten gaituena (teorian)
|
baina
euskal literaturan oraindik badira gaiak landu ez direnak...
|
|
2022
|
|
|
Eta orain, azken bost urteetan lauzpabost liburu argitaratu dira eta badirudi ez dakit zer pasatzen ari dela.
|
Baina
euskal literaturan badaude beste mila gai askotan errepikatzen direnak eta ez zaie moda deitzen. Eta bide batez, niri kuriosoa egiten zait euskal literaturan ze gutxi idatzi den aitei buruz, adibidez; ze gutxitan jarri duten Euskal Herriko gizonezko idazleek begirada aitatasunean.
|
|
|
Hori Ibanek [Zalduak] esaten du: hemen makina erreminta saltzen oso onak dira,
|
baina
euskal literatura ez, ez da interesatzen.
|
|
|
«Uxueren [Alberdiren] liburua irakurtzean, hori etorri zitzaidan burura, edo Miren Agur Meaberen literaturan ere presente dago, bai poesian bai prosan; Eider Rodriguezek ere egiten ditu eszena nahiko gordinak... Burura etortzen bazait zerbait esanguratsua alor horretan, gehienbat emakumeen eskutik izaten da,
|
baina
euskal literaturako beste aita horiek ez ditugu lotzen erotismoarekin, normalean».
|