|
2000
|
|
|
Dialektoa eta hizkuntzaren banaketa ez da beti zuzena, baina aragoera ez da gaztelaniaren dialektoa, Murtziako edo Andaluziako gaztelania izan daitezkeen legez. Desberdin sortu eta garatu diren hizkuntzak dira, batek indarra hartu eta bestearen esparrua jan egin du, eta jakina, kutsadura ere nabarmena izan da oraindik aragoeraz mintzo diren zenbait eskualdetan, baina gaztelaniartutako eremu batzuetan ere aragoeraren eragin
|
handiko
gaztelania erabiltzen dute
|
|
|
1877ko maiatzaren 21ean inaugurazioa egin zen. Maila
|
handiko
partida antolatu zen: Chiquibar eta Venancio Aguirreche, Lapico eta Eibarko Txikitoaren aurka.
|
|
|
Euskal pilota beraren sorreran eta bilakaeran giltzarri izan da Atotxako frontoia. Izen
|
handiko
autore askoren ustez (Bombin eta Bozas Urrutiaren aburuz adibidez), ezker paretako lehen pilotalekua da Atotxakoa. Beste batzuek, A. Peña y Goñik esaterako, blekako joko modernoaren jaiotza pilotaleku honetan kokatzen du.
|
|
|
Aurten telebistarik ez, baina besteak dauzkat, eta bai, ideiak eduki behar dituzu, eta batzutan ere datak agintzen badizu, pasa dezakezu aste osoa gai hau... ez, beste hau... baina gero entregatu egin behar duzu, eta dagoena esan. Ez da erraza, baina hori bai, askatasun handia ematen dizu ordutegi bat ez izateak, zure kasa lan egiteak, eta niretzat askatasuna balio
|
handiko
gauza da. Geratu zaitezke gauean goizeko 4ak arte idazten, edo, maizago egiten dudana, goizeko 6etan jeiki eta lanean jarri.
|
|
|
Horrela ez zen airerik sartzen, beste upelak, berriz, barrikoteak egiteko erabili ziren. Upel
|
handiko
zukua berehala hasi zen irakiten. Behin bi irakinaldiak bukatu zirela ikusi ondoren, prozesua amaitutzat azaroaren 15ean eman zen.
|
|
|
ixtearen kostua 327.714 milioi pezetakoa litzateke. Kopuru horri erantsi beharrekoa litzateke gastatutako errekinaren eta intentsitate
|
handiko
hondakinen azken kudeaketaren ondorioz sortutako kostua ere: beste 526.751 milioi pezeta.
|
|
|
Naturaren babesa, kontserbazioa, naturaren kudeaketa eta gisa honetako kontzeptuak, subjetibitate eta anbiguotasun
|
handiko
hitzak izan dira betidanik, ondorioz, sortu izan dira askotan. Hori izan daiteke agian, gaur egun, hainbeste babes figura desberdin egotearen arrazoia (Parke nazionalak, Natur Parkeak, biotopoak, erreserbak, natur monumentuak, eta abar).
|
|
|
EAEn, Naturaren Kontserbazioko 16/ 1994 Legeak hiru babes figura ezarri zituen; natur parkeak, biotopo babestuak eta aparteko zuhaitzak. Lan gehien, natur parkeen inguruan egin izan da eta azalera
|
handiko
naturguneak babestu ziren lehendabizi, Urkiola, Gorbeia, Aralar edo Aiako Harria. Aipatu legearen arabera, honako irizpideak erabiltzen dira natur parke bat izendatzerakoan; «paisajearen edertasuna, ekosistemen errepresentagarritasuna edo flora, fauna edo formazio geomorfologikoen berezitasuna».
|
|
|
Nafarroan berriz, eta maila orokorrean aztertuta, justu, aurkako politika egin dela esan dezakegu, azalera txikiko guneak babestu ziren lehendabizi eta azken urte hauetan, azalera
|
handiko
natur parkeak bultzatu dira administraziotik. Zailtasun eta istilu ugari izan da gainera eremu hauek legez babesteko garaian, administrazioa eta bertako biztanleen artean.
|
|
|
Lekune naturaletan berriz, giza jarduerak baimentzen dira eta gehienetan oso azalera txikiko inguruneak izaten dira. Azkenik, Natur Parkeak, azalera
|
handiko
guneak izaten dira eta bertako ekosistema zabalak babestu nahi izaten dira, baina beti ere, natur baliabideen ustiaketa orekatua eta aisialdirako jarduerak baimenduz.
|
|
|
Leongo auzian inkulpatuak daudenen defentsa Yolanda Molina Ugarte, Alain Larrea, Anne Marie Mendiburu abokatu euskaldunek eta izen
|
handiko
Chouck abokatu frantziarrak daramate. Prozesu honen inguruan itzal handiak daude bere hastapenetik.
|
|
|
Ikuspuntu kultural nahiz ekonomiko batetik begiratuta, garrantzia
|
handiko
industria da zinea. Izan ere, Sarobeko arduradunaren ustetan," zinea industria da, lanpostu asko eta diru asko mugitzen du.
|
|
|
Interneten ekonomiak ez ditu soilik merkataritza elektronikotik eratorririko negozioak biltzen, negozioaren inguru eta ondorio guztiak biltzen ditu: telekomunikazioetarako azpiegiturak, softwarea, hazkunde
|
handiko
finantza merkatu berriak, teknologia enpresen balore handitzeak, finantziazio formula berriak.
|
|
|
Hurbiltasun
|
handiko
kontua izango da beraz, antolaketa ere eskualdeko bertsozaleen esku utzita.
|
|
|
padura. Denok entzun dugu noizbait, gaur egun arte mantendu dituzten padura eremu zabalen ondorioz, Urdaibaiko itsasadarra edo Txingudi badia balio ekologiko eta natural
|
handiko
lekuak direla, baina inork gutxik daki ezaugarri berberak dituztela Donibane Lohizune, Orio, Zumaia, Lekeitio, Plentzia edo Barbadungo itsasadarrek. Txango honetan zehar, orain arte ustekabean igaro den Plentziako itsasadarran barrena ibiliko gara, Bizkaiko paraje eder honen txoko izkutuek itsasadarren balio naturalak eta ekologikoak ezagutu eta ulertzeko aukera paregabea eskaintzen baitute.
|
|
|
Tamaina ertaineko limikoloak (bernagorriak, kuliskak, itsas mikak...), ordea, aldizka sakontasun txikiko uretan sartzen dira eta azaleko ornogabeak zein sakontasun txikiko hondeatzaileak harrapatzen dituzte. Tamaina
|
handiko
limikoloak (kurlintak, abozetak, zankaluzeak...), azkenik, beti uraren barruan elikatzen dira, harrapakinak galeria sakonak hondeatzen dituzten ornogabeak direlarik
|
|
|
Aski ikuspegi berezia behar zuen idazleak bakailaoa munduaren aldatzearen ardatz hartzeko. Interesgarri izan zitekeenik ere duda
|
handiko
genuen. Liburua, dena den, aipu onak izana zen mundu, milaka ale salduak zituen, eta hainbat hizkuntzatara itzulia ere bazen.
|
|
|
Korsoz hizketan somatu genuen jendea, barnealdean batik bat. Italiera kutsu
|
handiko
frantses moduko bat izan zitekeen gure belarrietara eta jakin genuen halaber, onarpenaren aldeko borrokan lanean ari zirela. Txerriak eskibatuz, beraz, mendebalderantz jo genuen, harrizko hondartza zabaletara.
|
|
|
Artikulu honetan argi gelditu denez, Euskal Herrian ez dugu hedadura
|
handiko
irlarik. Metro karratu gutxi batzuk baino betetzen ez dituzten irla txiki ugari baizik.
|
|
|
Oro har, sartune eta irtenune handirik azaltzen ez dituzten itsaslabar hauek soilik Kantauri itsasora urak isurtzen dituzten ibai laburrek amaieran eratzen dituzten itsasadarretan ebakitzen dira. Kostalde honetan, salbuespenak salbuespen, ez ditugu tamaina
|
handiko
irlak, baina bai itsasbazterreko paisajea aberasten duten hainbat itsas harkaitz eta irla txiki. Irla hauetako gehienak gainera, gizakiarekiko azaltzen dituzten isolamendu baldintzei esker, itsas eta itsasbazterreko hainbat animalia eta landareren azken gordeleku bilakatu dira.
|
|
|
Irla hauetako gehienak gainera, gizakiarekiko azaltzen dituzten isolamendu baldintzei esker, itsas eta itsasbazterreko hainbat animalia eta landareren azken gordeleku bilakatu dira. Natura eta ekologia ikuspegietatik balio
|
handiko
lekuak dira. Segidan, Euskal Herriko irla eta itsas harkaitz garrantzitsuenen errepasoa eta berauen jatorria eta bilakaera azalduko ditugu.
|
|
|
Bakio eta Bermeo artean, Matxitxako lurmuturraren ondoan kokatutako bi harri irla hauek erakargarritasun
|
handiko
lekua bilakatzen dute gure kostaldeko txoko hau. Bietatik, gaur egun soilik Aketxek mantentzen du irla izaera, Gaztelugatxen, lehorrarekiko azaltzen duen hurbiltasuna dela eta, gizakiak pasabide bat eraiki baitu lehen soilik itsasbeheretan agerian gelditzen zen istmoaren gainean.
|
|
|
Bertan, izen bereko limo irlak aurkituko ditugu itsasadarraren erdian. Glaux maritima espezie bakana barruan hartzen duen landaredi halofiloaren ordezkaritza interesgarria eta anitza azaltzen duten bi limo irla hauek, garai beroagoen lekuko bezala gelditu den San Migueleko artadi kantauriarrarekin batera, interes ekologiko eta paisajistiko
|
handiko
lekua bilakatzen dute Bedua.
|
|
|
Limo irletako bizitzari dagokionez, limoak elikagaietan oso aberatsak izan arren, mareen ondoriozko ur eta gazitasunaren aldakortasunak eta limoen oxigeno urritasunak bizi baldintza gogorrak ezartzen dizkie bertan bizi nahi duten animalia eta landareei. Muturreko baldintza hauei aurre egin ahal izateko, bertako bizidunek moldaera bereziak garatu behar izan dituzte eta horregatik balio ekologiko
|
handiko
espezieak direla onartzen da.
|
|
|
Landareen artean, aipagarriak dira alga itxura duten Zoostera generoko landareak, limo hondartzak kolonizatzen lehenengoak izaten diren Spartina generoko gramineoak, gazitasun
|
handiko
inguruetan bizitzeko moldatu diren Salicornia edo Arthrocnemum generokoak, Halimione portulacoides, Triglochim maritimum...
|
|
|
Etorkinez gain, kapitala ere bildu zen inguru honetara eta meategietako akziodunak finantza ahalmen
|
handiko
oligarkia bilakatu ziren, Ibarra, Chavarri eta Rivas buru zituztela. Burdin erauzketaren etekinak industria eta enpresa berrietan inbertitu ziren (altzairutegi berrietan kasu).
|
|
|
Ordutik, abesbatzak ospe
|
handiko
jaialdietan parte hartu zuen eta baita munduko aretorik inportanteenetan kantatu ere. Hala nola, Pariseko Pleyel aretoan, Buenos Aireseko Colon antzokian, Bienako Konzerthausen, New York eko Metropolitan Housen, Habanako Antzoki Nagusian, Florentziako Pergola aretoan, Amsterdamgo Concertgebowen...
|
|
|
Halaxe, lehen atalak ikusi ondoren, maila
|
handiko
dokumentalak direla esan behar; irudien edertasuna aski da atal guztiak ikusminez jarraitzeko. Hala eren, hutsen bat bilatzekotan, musika eta testuen kutsu poetikoegia aipatu genuke, irudien osagarri izan baino erritmoa motelarazten dute-eta.
|
|
|
Egitasmoa burutu ostean, Kanpainaren aitzakian jadetsiriko indarrei eutsi eta Lagatzu euskara elkartea sortu zuten 1999ko ekainean. Aurkeztu zenetik jarduera ugari antolatu eta burutu dituzte; besteak beste, sona
|
handiko
zenbait hitzaldi (Zamudioko historia, Etnografia, Euskal selekzioa...), musika emanaldiak, ikastaroak; euskal jaia, eta bertso afaria.
|
|
|
AZKEN bi urteetan Jose Luis Zumetak egin dituen lanak horien artean" Gernika" eta zaharragoak diren beste hainbat Donostiako San Martingo azokan izango dira ikusgai urriaren 21era arte. Zumetak neurri
|
handiko
margolanekin erakusketa bat zuen helburu eta aukeran zituen lekuen artean ezohiko azoka hau aukeratu zuen, dirudienez, irizpide estetikoei jarraiki. Donostia Kulturak eta Ateri Kultur Baita Elkarteak antolatu dute erakusketa, Donostiako Udalaren, Kutxaren, San Martingo Azokaren Erabiltzaileen Elkartearen eta EHNE sindikatuaren laguntzaz.
|
|
|
Lau gune teknologikoak espezializatu egingo dira. Teknikerrek mikrofabrikazio eta doitasun
|
handiko
ingeniaritzen garapena hartuko du bere gain; Ikerlanek mikroelektronika; Ceitek mikrosistemak, eta Inasmet ek mikroteknologiaren arloa.
|
|
|
Edo beste batengan inspiratu eta oso ongi atera zaiona? Batzutan plagioa bera izanda, ezberdina da izen
|
handiko
idazle batek edo gizajo batek egina den.
|
|
|
Diotenez, EEBBetan oso zabalduta daude eta nahiko ongi funtzionatzen omen dute. Europan eta Hego Amerikan izan dira izen
|
handiko
idazleek emandako tailerrak eta halakoak.
|
|
|
Gero" jarraitzen du Iñigok" bakoitzaren gustua islatzen joan da, taldea aberastuz". Lehenengo bi diskoak eskeletoak zirela esan omen zien kritiko batek, baina Muguruzaren iritziz," xarma
|
handiko
diskoak dira". Dantzarako gonbitea izateaz gain, azkeneko lana etxean ere, lasai, entzun daitekeen diskoa dela diote.
|
|
|
Barakaldoko Precicast Bilbao doitasun
|
handiko
fundizioa izango da, industria aeronautiko eta mekanikorako, turbina industrialak edo protesi kirurgiko biobateragarriak lortzeko. Sozietate berri honek 150 langile izango ditu.
|
|
|
Jokin Muñoz edo Pello Lizarralderen izenak dira burura datozkidan lehenak. Maila
|
handiko
liburuak idatziagatik, ez dira behar bezain ezagun eta estimatuak. Javier Mariasek bere azken liburuetako batean ez aurkeztea erabili zuen estrategiatzat eta inoiz baino oihartzun handiagoa lortu zuen.
|
|
|
Aurreko kontuan nor izan zen galtzaile eta nor irabazle garbi gelditzen ez bazen, kontuak atera herriko seme bati boxeolarien txapela izan eta galtzea egokitzen zaionean! Urtain zeritzan boxeolari hura, ospe
|
handiko
gizona orduan, Estatu espainiarrean behintzat. Eta horregatik, ahobero xamarra zelako, Francok harrera egin ziolako (ospetsua izaki, azken batean) edo auskalo zergatik, aldeko zein kontrako asko zituen.
|
|
|
Jokin Muñoz edo Pello Lizarralderen izenak dira burura datozkidan lehenak. Maila
|
handiko
liburuak idatziagatik, ez dira behar bezain ezagun eta estimatuak. Javier Mariasek bere azken liburuetako batean ez aurkeztea erabili zuen estrategiatzat eta inoiz baino oihartzun handiagoa lortu zuen.
|
|
|
Orotara, prebentzio gisara, 9.500 behi hil dituztelarik. Frantziako ekonomiarentzat kolpe gaitza izan da, behikiaren izen
|
handiko
ekoizle baita estatu hau. Konparazione, Hungariak frantses behikiaren inportazioa debekatu zuen eta Errusiak frantses behikiaren kopuru erosketa gutxitu zuen.
|
|
|
Confederation Paysanne sindikatuak aspaldi eskaturiko neurria zen alabaina. Neurriak, alta, ez zuen Buffalo Grill erretegi kate
|
handiko
207 ostatuetako menuetatik behi saiheskiak kentzea eragotzi. Frantziar ekonomian garrantzi itzela du abelgorriak.
|
|
|
Ordiziak, Beasainekin batera hiri multzo bakarra osatzen du, bata amaitu aurretik jada bestea hasten delako. 1256an Alfontso X. Jakintsuak fundatua eta karlistadetan garrantzi
|
handiko
gunea, gaur egun bertako nekazari azoka garrantzitsuarengatik oso ezaguna da.
|
|
|
Bestalde, Sarrionandiaren ipuinen iturriak zein nabariak diren aipatzen du, eta gainera autoreak berak eransten dituen oharretan azaldu egiten dituela esaten digu, kultura
|
handiko
irakurle dela erakutsiz eta ezertan iruzur egiteko asmorik ez duela.
|
|
|
Liburu honetan autorearen aldartea eta taxua Marinel zaharraken ageri dena ez bezalakoa dela dio G. Markuletak, hura gogorra eta gozakaitza bezain atsegina eta irakurleari gozamena eskaintzekoa dela esaten du honako hau. Azkenik, obra honen egilea definitzen du" irakurle amorratu"" jakin min
|
handiko
intelektual" eta" inkonformista erradikal bat" dela esanez.
|
|
|
Canoren aburuz," batasun
|
handiko
liburua egin digu oraingoan, bai gaiaren aldetik bai formalki barne hari askorekin jositako hiriaren fresko zabal bezain ederra." (Jakin 101) Batasun hori" batak besteari deitzen dion ipuin kateatuz osaturik daudelako" (Jakin 101) lortu du. Izan ere, narrazio hauek gerra zibila bukatu eta gaur arte hiriak jasan duen aldaketaren lekukotza eskaintzen digute.
|
|
|
Liburu polita da, oro har, estilo indar
|
handiko
eta sendoa erakusten duena. Biziak eta hila soka dantzan irudikatzen ditu, bizitza horixe besterik ez dela esanez bezala.
|
|
|
Arthur C. Clake," 2001, odisea espazioan" idatzi zuena, britainiarra da, oso argia da. " Hard" edo oinarri teknologiko
|
handiko
nobelak idazten ditu, astrologia delako, besteak beste.
|
|
|
Idaztankerari dagokionez," idazleak, ohi bezala, hiztegi aberatsez eta zehetasun
|
handiko
deskripzioz (hainbatetan astunegiak izango zirenak, istorioak berak pizten duen interesagatik izango ez balitz) baliatu da aurreko elaberrietan sortutako antzeko egoera eta pertsonaiak eratzeko orduan." (Egan 49) Bestalde, elkarrizketei egiantzekotasuna eransteko, errejistro ezberdinak erabiltzen ditu: " Aita Goierri aldean jaioa denez, hango errejistroan daude bere jardunak.
|
|
|
Gizarte arazoak ere isladatzen dira, hots, gizarte mailaketa horretan dagoen ierarkia: herri xumea, azienda
|
handiko
nagusiak, erretorea, tratalaria, albaitaria..., eta, batez ere, erlijioaren alde magikoa. (Egan 51)
|
|
|
Euskarazko literatura ezagutzeko biderik aukerakoenak Yon Etxaide adiskide nuenari zor dizkiot. Hortik ohartu nintzen mugaz
|
handiko
literaturaren aberastasunaz. Eta gidaritza horri esker, hizkuntzak berez ematen digun loturagatik, Euskal Herrian zehar egiten nituen ibilerek erakutsi zidaten Iparraldean ere ez nintzela arrotz, anaia baizik.
|
|
|
Bedeika nik dakidan Maestra estimagarri errespetu
|
handiko
bat, bere grazia onarekin, eta kastigu gabe ume inozente sei urtekoei ere, Euskeraz, Erderaz eta Latinez berdin, txit trebetasun handiaz eta ederki lotsarik gabe erakasten diena. Ojala hori bera Maisu guziek egiten balute:
|
|
|
ElCorreo taldearena da bat, TeleDonostiaz jabetu ondoren, Bilbon antzeko operazio bategiten saiatu eta azkenean Bilbovision proiektua abiatu duena. Prisa taldearena bestea, zeinak Pretesa bere filial berriaren bitartez Estatu osoan zehar telebista lokalak erosteko plangintza duen90 Horrela, bada, Pretesa, uztailean Canal 4 Iruñekoa erosi ostean, Canal Bizkaiarekin ere hitzarmen batera heldu da91 Munta
|
handiko
mugimendu hauenondoan, ekimen pribatu txikiak ere bultzatutako proiektuak daude, hala Eibarko KTBedo Barakaldo aldeko Tele7 (Radio7 irratia kudeatzen duen enpresa berak bultzatuta). Telebista hauek guztiek gaztelania hutsez jarduten dute, euskarak horietan dituentarteak marjinalak direlarik.
|
|
|
Hamabost puntu zehazten dira, non aipatutakoezaparte, ezarriko diren beste mota honetako betekizunak ere zehazten diren: difusioa, astean bitan etaentzute
|
handiko
ordutegietan, jatorriz frantsesez egindako edo, gutxienez, Europako Batasunarenjatorriko emisioena; frantsesez egindako filmen eskubide erosketan gastatu beharreko sarrerenportzentajea; programa kultural eta hezkuntzakoen emisio kopuruak; ekoizleak emisoreengandikindependente mantentzeko xedapenak; publizitateari gehienez eman dakiokeen denbora; parte hartzeosagarria ikus entzunezko lanen produzi...
|
|
|
Irratietan: egile edota artista frantziarrek egindako edota frantsesez edoFrantzian erabiltzen den beste hizkuntza erregional batean sortu edotainterpretatutako musika lanak, musikaren emisio denboraren %40raheldu behar dira gutxienez; horietatik erdia, gainera, egile edo interprete (talentu) berriena eta, halaber, produkzio berria izan behar dira, eta entzute
|
handiko
orduetan eman behar dira, musika modernoa osagai dutenprogramei dagokionean behintzat. Kuota bereziak daude, ordea, honakokasu hauetarako:
|
|
|
Bidez bide izenekoa. Bertan, euskal munduarekin zerikusia duten sei albiste biltzen ditu autoreak, ehunen bat lerroguztira (gogoan izan, Sud Ouestek oso neurri
|
handiko
orrialdeak darabiltzala, izaratankerakoak, hain zuzen ere).
|
|
|
9 Neurri
|
handiko
mapak erakustean, ondo legoke, sistema hidografikoaerakustea. Aturritik Ebrorainoko ibai sistema erakusteak batasunaren eta pertenentziaren ideiak sozializatzen lagun dezake.
|
|
|
Aniztasun hori dela eta, liburu honetan gaurkotasun
|
handiko
hainbat eztabaida aurkituko dituzu. Hasteko, gure arteko eztabaida sonatuena dena jasotzen saiatuko gara.
|
|
|
Helduen kasuan Bartholomew ek egiten duen bereizketan, joera ezberdinakagertzen dira orokorrean ekidile modura kontsideratu den ereduan (Griffin etaBartholomew, 1994) Hauen ustez, egia da haur ekidileengan atxikimendu sistemadesaktibatu egiten dela, baina arrazoiak kontuan hartuta, garrantzi
|
handiko
bereizketa egin behar da: ekidileak eta beldurtiak.
|
|
|
Van IJzendoorn ek eta bestek (1994), oso interesgarria den azterlanean, ama/ haurra bikotearengan atxikimendu inseguruak aldatzeko azken hamabiurteetan egin diren interbentzioak errebisatu dituzte. Gurasoen sentikortasuna dalan ezberdinetan agertu den garrantzi
|
handiko
faktorea, atxikimendu seguruareneraikuntza lortu ahal izateko. Ainsworth en hitzetan (1978), haurrarenatxikimendu seinaleak modu egokian pertzibitzeko eta interpretatzeko, eta eraegoki eta azkarrean erantzuteko, amak duen ahalmena sentikortasuna da.
|
|
|
Eragina izateko intentziorik gabe eragin handia izan zuen bete autore bat, Milton Erickson izan zen, arrakasta
|
handiko
hipnoterapeuta; honek, gainera, Familia Terapian eragin handia lortu zuten eta komunikazioari arreta bereziaeskaini zioten teknika paradoxikoak erabiltzen zituen bere tratamenduetan.
|
|
|
– H. B. Richardson-en eragin
|
handiko
liburua: Pazienteek badute familia (Richardson, 1945).
|
|
|
Nahiz eta lehendik XIX. mendearen hasieran J.C. Reil psikiatrarekin antzekozenbait esperientzia izan, psikodrama Jacob Levy Moreno-ri zor zaio, bera izanbaitzen psikodramaren sortzailea 1923 inguruan. Kultura
|
handiko
gizona zeneta erlijioari eta filosofiari buruzko ideia sakonak zituen; nortasunean ezaugarrihistrioniko nabarmenak zituen, teatroa maite zuen eta gizakiaren eta bere loturenikertzaile nekaezina genuen; gizon honek lan zabala utzi digu idatzita, etaAmerika, Europa eta Asian zehar hedatu zuen mugimendu psikodramatikoa.
|
|
|
Ez soilik ideiengatik, baita haren lanen irakurraldietan izandakoatseginagatik ere. Horren froga nabaria da, duela hogeita piku urte Euskal Idazleakgaur libururako Joan Mari Torrealdaik egindako inkestan parte hartu genuenok orduanemandako iritzia, ez baikenuen alferrik Txillardegi bera aukeratu gure idazle onenenarteko onentzat, izen
|
handiko
beste askoren aurretik.
|
|
|
Has gaitezen, bada, hauxe aipatzen: Jose Luis nortasun
|
handiko
, pisutsuko gizonadugu. Alta, ez dut ene lerro xume hauetan hartaz deskribapenik eginen.
|
|
|
doi bat desberdina dela, bertsioakbadirela; berriemaile berak istorio bera modu desberdinean kontatzea ere gerta liteke.Ohar honek pellokeria ematen du, jakina eta onartua baita gertakari bakar bat kontatzeko orduan bakoitzak bere moduan egiten duela. Baina garrantzi
|
handiko
gauza damitoen aldagarritasuna, aldaketa txikietarik handietara pasatzen baita mailaka eta, istorio beraren bertsioz bertsio ibiliz eta zubirik zubi aitzina jarraikiz, posible da edozeinmitotatik abiaturik edozein mitotara heltzea, haustura sobera bortitzik egin gabe. Ez daerraz muga ematea eta zuzen erabakitzea, noiz arte gauden mito beraren aldaki bateaneta noiz hasten garen beste mito desberdin batean sartzen:
|
|
|
Tamalez euskaldun gehienek, euskal arazoari buruz kezkatu izan direnak ere, arazo politikoa zena auzi politikoa zela uste izan dute. Egia da, ekar ditzakeen baliabideak direla-eta, garrantzi
|
handiko
bitartekoa dugula egitura politikoa gure kulturaerdiesteko bidean. Baina auzia kulturala da:
|
|
|
Euskararen eremua oso zabala da, noski. Euskararen produkzioa liburutan eta diskotan, adibidez, nabarmena izaterairisten ari da egunez egun. Garrantzi
|
handiko
sektore izatera iritsiko da, euskaldunokeuskal produkzioa kontsumitzen dugun neurrian. Bektore ekonomikoetan agertzearena, errentagarritasunaren balioa euskararen kasuan azpimarra zitekeela azaltzea, ustedut horixe izan zela Iñakirentzat haririk gratifikanteena.
|
|
|
Kierkegaard-ek besteentzat uzten du, garai modernoan gaiztoa deitoratzea (Garoa-ren antzera); berak oraingo garai honen txepela deitoratzen du, gaiztoa izatekoere ez omen baitu kemenik. Burgesa ez da nahimen
|
handiko
kapitain libre bat, arimatxikiko merkatari makoa baizik. Jende kikila baino ez du inguruan ikusten.
|
|
|
306). Azken Gerrate Karlistatik hona etxeakizanberritzean, sermolari frantziskotarrek milaka mintzaldi egiteaz gain, kristaueuskaldunen eliz mugimendu zabala gidatu zuten, inoiz jendetza
|
handiko
bilkurakprestatuz. Prediku lan honek izan du bere aztertzailerik (Basabe 1935:
|
|
|
Irrati emandegiko nagusien agindupean,, igorritako kazetaria? garrantzi
|
handiko
jazoera baten berri emateko gertaera suertatu den lekura joan ohi da informatzaile. Eta hau horrela izango da, irratiak leku
|
|
|
Prentsa idatzian agertzen den albistea, agertu eta gero, edozein unetan irakur daiteke; gainera, ulertu ezean, berriz irakurtzeko aukera daukagu. Hau, jakina denez, irratigintzan ez da gertatzen, zeren komunikabide honetan albistearen jasotzea une jakinean gertatzen baita; entzulearen arreta nahiko erlatiboa izan ohi da, errepikatzeko ia aukera gabe (garrantzi
|
handiko
kasuetan izan ezik). Hiru ezugarri horiei entzuleriaren kultur maila eta berriegileena desberdinak izaten direla gehitzen badiegu, argiro ikus dezakegu irrati idazkuntzak berezia izan behar duela.
|
|
|
Edozein albistek izan dezakeen egitura bezalakoa da albiste hauek daukatena, non datu batzuk albistearen protagonistaren ahotsaren bitartez aipatuak baitira. Sinesgarritasuna handitu egiten da, entzuleak partikulartasun sentsazioa jasotzen du eta entzun daitekeen interes
|
handiko
eragingarri batez baliatzen garelarik, irakurketak sor dezakeen monotonia txikitzen da. Aipuak hiru eratara egin daitezke:
|
|
|
DAB sistema sortu zutenek ondoko helburua zeukaten: irrati hedatzaileek, sare hornitzaileek, tresna ekoizleek, profesionalek eta administrazioek forum egokia eduki behar zuten DABek ematen duen soinu kalitate
|
handiko
sisteman oinarriak jartzeko eta soinu horren jasotze finkoa eta ibilkorra abiarazteko, horrela interferentzia eta multipath oihartzunei itzuriz.
|
|
|
Bertan, irrati komertzialetan, country formatua da nagusi, entzunena alegia (2.525 estazio); ondoren, bigarrenik, adinekoen musika garaikidea dago rankingan (1.572 estazio); eta hirugarrenik, ostera, hizketa/ albisteak formatuko estazioak doaz, 1.272 izanik (Wall Street Journal, 1996ko urria). Irrati musikalean aukera asko egongo da bezero bakoitzak kalitate
|
handiko
musika entzun edo graba dezan. Musikan espezializaturiko formatuetan gehiago sakontzeko, David T. MacFarland en azken liburua kontsulta daiteke (1997).
|
|
|
Sahatsak kolonizatzaile trebeak direnez, erreka ertz eta uharte harritsuetan ikus ditzakegu hauen multzoak. Orri
|
handiko
landare belarkarak ere ohikoak dira: larre oloa, belarbeltza, urrebotoiak, zolda belar txikia, mendiko aingeru belarra, orein mihia eta sorgin iratzea.
|
|
|
Karsteko haitz biluzien artean landa re gutxi bizi dira, lurzoru mehea, ur eskasia edo haize indartsuak eragozpen latzak baitira gehienentzat. Karsteko landare anitz harkaitzetan soilik hazten direnez, gure geografiako gune zehatzetara mugatzen dira, eta asko, Iberiar penintsulako iparraldeko endemismoak dira; beraz, karstak interes
|
handiko
guneak dira, bai botanikaren ikuspuntutik zein kontserbazioari begira.
|
|
|
Artea ez da eskakizun zorrotzekoa; udako beroa ongi jasateko gai da, eta neguan ere hotz handiak paira ditzake. Edozein lurzorutan eta edozein substratutan haz daiteke, baina arruntena kareharrien gainean aurkitzea da; lurzoru harritsu eta drenaje
|
handiko
malda gogor eta eguzkitsuetan hedatzen dira artadiak, bestelako basorik gara ezin daitekeen lekuetan alegia. Artadiak, eremu harritsuak kolonizatzeko duen gaitasunarekin batera, lurzorua babestu eta aberastu egiten du, lurpeko mikrobio, onddo eta animaliek artadiko orbela deskonposatzean lurzorua eratuz baitoa.
|
|
|
deritzo, Esloveniako Karst izeneko eskualdearekin duen antzagatik hain zuzen. Azalera
|
handiko
haitzetan, uraren higadurak hainbat formatako arraildurak eta ildoak eragiten dituenean, lenar izeneko formazioak sortzen dira. Karstetan, lenarrez gain, leizeak, kobak, dolinak eta bestelako egitura bereziak topa daitezke maiz, eta zenbait lekutan baita iturburuak ere.
|
|
|
Eta, hargatik, Pirinioetako Bakearen sasoinean aita ezin alegerago sartu zenean etxerat, erranez ezen Villagrandeko dukearekin konfiantza hartu zuela eta hura inportant izan zitekeela bere negozioentzat, dukea eragin
|
handiko
pertsona zenez gero, aitona Nikolasek erran zion, ezin seriosago:
|
|
|
—Ez dezagun Jainkoaren probidentzian federik gal —erraiten zuen, zeren eta fede
|
handiko
gizona baitzen, edo hala zirudien bederen.
|
|
|
Baina aita Bartolomek, bertzeek ez bezala, bere hitza zuen eta bere predikuak zituen, eta kaperako pulpitutik zabal zitzakeen bere ideiak eta iritziak, baita Urbiaingo elizakotik ere, zeren, bertze nonbait erran dizudan bezala, Urbiango apez berria, don Laureano, aita Bartolomeren erranetarat baitzegoen, halako moldez, non honek anitz igandetan emaiten baitzituen, don Laureanoren orde, bere sermoiak, hamarretik bederatzitan bekatuari edo infernuari buruzkoak izaiten zirenak, deabrua goiti eta deabrua beheiti. Eta baliatzen zen, hartarakotz, dramatismo
|
handiko
hainbat historiaz, zeinak aditzerat emaiten baitzituen ongi loturikako iduri bizi bezain bortitz batzuen bidez, zeren eta halakoa baitzen aita jesuitaren trebetasuna ere, historia haien hariak ezin hobeki mugitzen zituenean.
|
|
|
Aitortu nion Elbirarena, Elbira aipatu gabe; aitortu nizkion neure zalantza intelektualak, osaba Joanikoten izenik aipatu gabe: imajinazino
|
handiko
mutila nintzela, alegia, eta batzuetan heresiarekin zer ikusirik izan zezaketen pentsuak iragan zitzaizkidala burutik, guztiz nahasten nindutenak... eta aski nuela batzuetan norbaitek erraitea" Hau sinetsi behar duzu!", justuki kontrakoa pentsatzen hasteko, eta aita jesuitarekin berarekin ere halatsu gertatu izan zitzaidala behin baino gehiagotan... baina gauzak guztiz aldatu zirela ene...
|
|
|
Izan ere, ibaiertzean geundela guztiok bainatzen —zaharrak eta gazteak, umeak eta umoak—, kaiman handi bat ikusi genuen, ibaiaren bertze ertzetik guganat zetorrela... Eta gehienak oihuka hasi eta ibaiertzerantz abiatu ziren, hauek jauzika, haiek igeri, kaimanarenganik ihesi; eta guti batzuk perlesiak joak bezala geratu ginen... baita bizkaitarra ere, zeina baitzen, bertzenaz, ausartzia eta eskudantzia
|
handiko
gizona. Eta kaimanak aitzina egin zuen, neskatxa indiar batenganat, zeina baitzen besoa ezindua zuen hura, Italiako bertze neskatxa hura oroitarazten zidana, eta zeina bere lagunenganik apur bat ixtiturik eta gibelaturik geratu baitzen...
|
|
|
Eta piztiarekin zoratzen geunden guztiok, baina ez gure ama, zeinak lehen egunetik beretik erran baitzuen: " Ez naiz piztiaz fidatzen...", eta amaren erranak eta haren segurtasun ezak harritzen ninduten, zeren, bertzenaz, segurtasun
|
handiko
emaztekia baitzen, sosegua nekez galtzen zuena, bere buruaren jabe, anitzetan erran dizudan bezala.
|
|
|
Eta horni nezakeen deskribatze bakoitza behako bikoitz batez, buruko begiek ikusten dutena gauza bat denez gero, eta bertzea, bihotzeko begiek... eta eman niezazkizukeen, halatan, nik ikusiaren eta ikusiak enegan eraginaren aitzin gibelak, on gaitzak eta bertze gorabehera guztiak, xehero baino xeheroago. Edo, uste al duzu, konparazione, ezen borzpasei lerro laburretan eman daitekeela, nola arestian eman baitizut, hain munta
|
handiko
gertakia, nola izan baitziren ene begien aitzinean ikusi nituen exekuzioneak —bortz beltz, bi indiar, eta bertze kortsario harena—, exekutatuen buruak lur gainean arrodaka zebiltzala, itsas lapurren oihu eta irrien artean. Ordea, ez al da egia, halaber, ezen lehen ere luzaz mintzatu natzaizula osaba Joanikoten kalbarioaz eta hark enegan eragin zuen amorruaz... eta deus guti berri erants niezaiokeela, oraingo kontakizunaz denaz bezainbatean, orduan erranari?
|
|
|
Eta kanoi hura buru buruan sartu zitzaion eta, nola aita baitzen, izaitez, aseezina, hala gogoratu zitzaion ez ote zen luzeegia kanoien tratuan sinaturikako lau urteko epe hura, zeren ehungarrenaren ondotik baitzetorren ehundabatgarrena... harik eta berant baino lehen argi bat piztu zitzaion arte, aterabidean jarri zuena: Patientia vincit omnia, baina gure aita ez zen pazientzia
|
handiko
gizona, eta, handik astebete eskasera, errege egunean, erran zuen:
|
|
|
—Ongi duk, Joanes. Hi izen
|
handiko
familia bateko kidea haiz, baina, marinel bat gehiago izan nahi baduk, marinel bat gehiago izanen haiz. Baina jakin ezak, bertzalde, ezen jende guti estimatu izan dudala nik bizitzan, nola estimatu dudan hire osaba, eta halatan izanen dela enetzat ohore ezin handiagoa haren" seme spirituala", osabak bere kartan dioen bezala, neurekin izaitea.
|
|
|
Lehenengoa izan zen jaun inkisidoreak aita Bartolomeri egin zion keinu adierazgarri hura, erran nahi balio bezala: " Ikuskizun bikaina prestatu diguzu, aita Bartolome...!" Zeren ikuskizun hura zinez izan baitzitekeen aita jesuitak prestatua eta jaun inkisidoreak onartua; izan ere, erran dizut nola baliatzen zen aita jesuita, bere predikuen lantzeko eta osatzeko, dramatismo
|
handiko
hainbat historiaz, zeinak aditzerat emaiten baitzituen ongi loturikako iduri bizi bezain bortitz batzuen bidez, eta erran dizut, halaber, ezen ezin hobeki mugitzen zituela historia haien hariak. Eta ikuskizun hura halakoa izan zen, eta segur nengoen ezen aita jesuita izan zela ikuskizunaren hariak mugitu zituen gizona, itzaletik izan bazen ere, zeren, alde batetik, jaun inkisidorearen lagun baitzen, eta zeren, bertzetik, nik ikusi nuèn keinu hura izan baitzitekeen adierazi dudanaren froga.
|
|
|
Istripuak, suteak, eta Gobernuaren Ordezkaritzatik heldu diren gaztiguei deus baieztatu gabe izenburuak ezartzea. Ez dik ematen izerdi
|
handiko
kontua.
|
|
|
—Ximurrak, teman— Aqua park batera: sei lagunendako sarrerak gehi barneko erosketa itzuriezinak, bi billete
|
handiko
arratsaldea, amak aqua park zikin batera joateko hitza eman dielako, niri deus galdegin gabe. Eta hala ere makurtu behar, beti makurtu behar, opor sainduetan gaudelako, eta opor sainduetan, itxuraz, zernahi diru xahutzea libro delako.
|
|
|
Sei hilabete gabe esku artean zeukan ospitaleko arropa zuri guztia garbitzeko kontratua, lehiaketa publiko" guztiz gardenean" irabazia. Ospitaleko gerente berria hiri
|
handiko
ikaskide ohi bat omen zen, Ximurraren parranda laguna. Lau urte geroago, makineria ultramodernoaz hornituriko ikuztegi berria ireki zuen, Zabalgunearen erdi erdian, bide emankor baten atari zerbitzuen sektorean.
|
|
|
Bere hitzei irri karkail ozen batzuekin eman zien azken puntua, eta nik ere —gizalege
|
handiko
, beti— aurpegiko giharrak behartu nituen, harekin batean barre egin ahal izateko.
|
|
|
Ez zen lehen aldia. Behin batean, Mediterraneo aldeko portu sona
|
handiko
batera elkarrekin joateko gonbentzitu gintuen denak, alimaleko kontzertu baten promesan. Taldeak ez ditut gogoan, baina gure maiteenetarik izan behar zuten, halako joanaldi luzeari —Niloko iturrien bila partitzea adina, guretzat— frogapen gehiagorik gabe lotzeko.
|
|
|
Zainetan ematen naiz egitekoak pilatzen zaizkidanean, eta bizkar gainera etorri berri zitzaidana desatsegin gerta zitekeen alderdi bat baino gehiagotatik begiratuta. Beharbada ez da jendetasun
|
handiko
, baina nik, Klararekiko istorioari, ahanzturari ematen zaion lekua baizik ez nion opa neure baitan. Areago, delako sentipena elkarrekikoa izatea ez zitzaidakeen itsusi.
|
|
|
Urduritasunak baretzen joan ahala baina minutu pare bat baino gehiago pasatzen utzi gabe, Otsotzarmendi jaunak, zurbil aurpegia eta itzal begiak, mikrofonoa ezpaineratu zuen kemen indarberrituaz; hain kementsu, ezen alkatxofa irensteko zorian izan baitzen, eta eskerrak prestu hurbildu zitzaizkion han ber bertan zeuden bi katamotz, bestela espasmo gorrien artean hilko baitzen aur  kezlea. Ofizioa ofizioa da, ordea, eta Otso  tzarmendi jauna datorezia ikusgarriz atera zen trantze larritik, gatz eta piper
|
handiko
grazia bat inprobisatuz, bertsolari batek egingo zukeen modu aparteko berean. Itxurak itxura, Otsotzarmendi jaunari ez zion gertaerak mesederik egin, eta, izkirimiriek lehen une arriskutsu hura nolabait saihesten lagundu bazioten ere, sakon sakonean halako erredura ozpin bat jasan zuen aurkezle sasijainkotuaren banitateak, aldartea zeharo gaiztotuko ziona.
|
|
|
Eta haurtzaromina sentitu dut. Esango nuke erabaki sendoak hartu behar izaten dudan bakoitzean, desiratu egiten dudala arazorik gabeko erabakirik hartu beharrik gabeko, baina besarkada eskasi
|
handiko
aldi gogoangarri hura.
|
|
|
Atzokoa kontraste
|
handiko
eguna izan zen: goizeko ibilbidea bihurgunez beterik zegoen eta, egonagatik, goimendietan elurra ikusi ahal izan genuen; arratsaldean, ordea, bidea zuzen baino zuzenagoa bilakatu zen, eta paisajeak mendien erliebe gorabeheratsuak galdu, eta basamortuaren ordeka monotonoa eskuratu zuen.
|
|
|
Festen hordikeria hitz lerrokadak zuzen idatzi ahal izateko oztopo gaindigaitz delako ziurrenik, Sanferminen inguruko martxandising aren arloan bazen hutsune bat, nabarmena, gaiaz libururik ez izatea, tuN ristendako orri gutxiko argitalpentxoetatik haratago. Hu<3 tsune horri antzeman eta taxuzko lan batekin betetzen ass matzea merezimenduzkoa da, behingoz erdal elebakarzaleei aurrea harturik, lurralde honetako bi eletan eskaini baitzaie hiriko bizilagun eta bisitariei hainbeste maite dituzten ospakizunen gaineko liburua, zabalkunde
|
handiko
uj esku opari izateko moduan diseinatua.
|
|
|
Urte askotako utzikeria eta atzerapenaz bat batean ohartu izan balira bezala, agintariek eraikin handi enblematikoen lasterraldiari heldu diote. Ondare arkitektonikoan inbertitzeko aldia da, hogei bat urtetan, gastua unean uneko ekitaldien antolaketan eta kaxet
|
handiko
artisten kontratazioan egin ondoren. Beste gisa batez ere esan daiteke:
|
|
|
Bestalde, antzerki amateurrak ez ditu une gozoak bizi. Tradizio
|
handiko
talde asko aritzen ziren lanean Euskal Herrian, baina gaur egun oso gutxi dira obra berria prestatzen ausartzen direnak. Horren adibide garbia Azpeitiko Antzerki Jaialdia da, antzerki amateurraren berariazko eremua izana, gaur egun ia testimoniala bihurtu da euren parte hartzea eta antzerki talde profesionalek osatzen dute ia guztiz kartelera.
|
|
|
Obra laburreko poeta dugun arren, Rikardo Arregik larderia handiz eraiki du kanon propio bat. Bere bigarren liburuan ni pertsonalak presentzia handia hartu du, eta gure egunerokoaren detaile arruntak txertatzen dizkio mundu mitikoari, indar
|
handiko
kontrastetan.
|