|
2004
|
|
|
Ordea, nahiz nire nahia La Vacheri galdera onak egitea izan, ez nion usainik ere hartzen berak esandakoari, eta isiltzea beste erremediorik ez neukan. Eta, hain zuzen, ia ordubete
|
egon
nintzen isilik eta lore kanposantuko hiru gurutzeei begira: Genovevaren gizona; haren lagun bat; haren beste lagun bat.
|
|
|
—Ene lagun on ona —entzun nuen orduan. Barrutik ari zitzaidan Setatsua— Ni ere pentsatzen
|
egon
naiz, eta zera erabaki dut: La Vache itsusi honek harrigarria egin zaidan zerbait esan duela lehenago.
|
|
|
Gehienak, La Vache qui Ritek aurreratu bezala, makalak ziren, egun osoa jaten edo erdi lotan pasatzen zutenetakoak, baina, alde onak ere ikusiz, atseginak ziren, behi gozo gozoak, zernahi laguntza emateko prest egoten zitzaizkidanak. Guzti guztiek, gorri zein beltzek, nire aldamenean
|
egon
nahi zuten, nirekin batera etzan, nirekin batera joan belazeetara edo erreka txokoetara. Eta bitarte horretan guztian, nire belarri jaioberri eta xamurrek hitz ederra besterik ez zuten entzuten:
|
|
|
Nire lehen banketeko egun hartan, oso gustura
|
egon
nintzen. Eta ez bakarrik jan kontuagatik, baita Genovevak salan jartzen zituen diskoengatik ere.
|
|
|
Eta ez bakarrik jan kontuagatik, baita Genovevak salan jartzen zituen diskoengatik ere. Baina, nahiz den dena lasai
|
egon
, nire barruko Setatsuak kezka zeukan. Ez zuen pentsu bankete harena konprenitzen, eta urduritasuna ematen zion horrek.
|
|
|
Zenbat denbora
|
egon
ote zen La Vache isilik. Ez dakit, baina asko.
|
|
|
Gauzak hola, komentu ingurutara elkhi eta bide bazterreko adar eta ezpal biltzen aritu ninduzun, eia egur mozkin haiekin negua iragan artino arranjatzen ginen. Hala, su egin behar zen azken egunetarik batetan, ezpal beltz eta ttipiño bat ikusi nizun lurrean, lehenago ere errerik zirudiena, eta hartuko dizut ez dizut hartuko
|
egon
ninduzun denbora batez. Azkenean, saskirat eman nizun eta errefektuarrera eraman.
|
|
|
Une batez, buruz buru
|
egon
ginen, joka hastekotan. Baina denbora gehiegi generaman mendian copine bezala hain lotsagarri portatzeko.
|
|
|
Nahiz jakinaren gainean
|
egon
, txarrak ez du egiten on.
|
|
|
Bai, kantaria pazientziako gizona zen, ezta dudarik ere. Ni bere lekuan
|
egon
izatera, harrika hasiko nintzatekeen balkoiaren aurka. Baina berak ez, berak nahikoa zuen kantatzearekin eta gora begiratzearekin.
|
|
|
—Balantzategiko gehienak makalak dira, konturatuko zara zerori ere. Belarra jan, ukuiluan
|
egon
, beti ordutan ibili, puaf!, nazka ematen du pentsatzeak ere. Zu ordea, ikusi gaua datorrela eta halere nirekin gelditu zara.
|
|
|
—Dena dela,
|
egon
zaitez lasai. Hemendik bi ordura joaten bagara ere, Balantzategiko ukuiluaren ateak irekita egongo dira.
|
|
|
La Vache eta biok ordutan
|
egon
ginen etzanda eta gure zauriak miazkatzen. Azkenean, afalondoa izan eta marmita zerbait isildu zenean, ihesaz hitz egin nion.
|
|
|
Balantzategiko etxe txuri hartarantz jo genuen basoko bidatzur batetik, eta ia hantxe ginenean, ukuiluko atea ikusteko moduan eta, pixka bat goraka egin eta zuhaitz arteko lorategi bateraino iritsi ginen. Baina lekua, nahiz lorez betea
|
egon
, ez zen osoki lorategia, baizik eta kanposantua. Loreei gaina hartuz zutitzen ziren egurrezko hiru gurutzeek huraxe adierazten zuten.
|
|
|
—Ene lagun, pentsa ezazu apur bat —sartu zen orduan Setatsua— Non dago zure etxea? Non
|
egon
daiteke?
|
|
|
Nor izango, eta behia izan. Denak berarekin ahaztuta
|
egon
, nonbait.
|
|
|
Ordea nire barruko Setatsua isildua zegoen, eta alferrik
|
egon
nintzen zain. Bihotza larritua neukan.
|
|
|
Altxa eta beragana abiatu nintzen zalaparta batean. Baina alferrik, La Vachek
|
egon
behar zuen tokian ez baitzegoen inor: ez zegoen behirik, ez zegoen lagunik.
|
|
|
harroputz eta basatitzat aipatzen ninduten, La Vacheren pareko eginez eta erakutsiz, hein berean, noraino nengoen aldatua. Eta, atarian istant batzuk zain
|
egon
eta gero, egun hartako banketea ere neure kolorekoentzat zela jakin nuenean, tente jarri eta harro harro sartu nintzen barrura.
|
|
|
Ez dakit zenbat denbora
|
egon
ginen zain.
|
|
|
Ospakizunen bat omen zeukatek Burgosen. Nolanahi ere, zuek erne
|
egon
, seinalea zaindu. Baina, esaten dizuet, lehenbailehen izan behar dik.
|
|
|
orduantxe jaitsi mendikoak. Nahitaez, informazio sistema bat
|
egon
behar behekoen eta goikoen artean. Eta egon, noski, sinplea bezain ona gainera.
|
|
|
Nahitaez, informazio sistema bat egon behar behekoen eta goikoen artean. Eta
|
egon
, noski, sinplea bezain ona gainera.
|
|
|
Genovevak urtetan
|
egon
zuen kartzelan.
|
|
|
Setatsuari aitorpen hura entzun ondorenean ez nintzen oso nire onean
|
egon
. Inor haraneko bidean azaltzen bazen, Antiaju Berde izan behar zuela iruditzen zitzaidan, eta egundoko arindua hartzen nuen paseatzaile bat edo inguruetako nekazaria zela ikustean.
|
|
|
Nik nahiago nukezu Paulo Anakoretari bezala gerta baledi. Desertuan
|
egon
zuzun saindu hura hirur hogei urtez bakar bakarra, eta egunoroz egunoroz bele bat jiten zitzozun mokuan ogi baten erdia ziala. Behin batez, hirur hogei urte haik iraganik, Simon saindua bisitaz joan zitzozun, eta zer gertatu zen orduan?
|
|
2010
|
|
|
Gogoan izan behar da Tolosan 1562an lau mila higanote sarraskitu zirela, eta, 1572ko San Bartolome gauez, Frantzia osoan hogei milatik gora. Berrehun urte geroago, protestanteak gutxiengo gorrotatua ziren Frantzian, nahiz eta herrialde osoan, Nantesko ediktuak hala aginduta, erlijio askatasuna indarrean
|
egon
.
|
|
|
Berriz ere, arrazoitze teologiko zuhurra tolerantziaren alde. Barne gorabehera askoren ondoren (tartean errege katoliko bat
|
egon
zelako) anglikanoak eta puritanoak elkarrekin ibili ziren tolerantzia erlijiosoa defendatzen, eta 1688ko iraultzaren ondoren, 1689an, Tolerantziaren legea promulgatu zen Ingalaterran, bere kolonietara zabalduz. Lege honen arabera," Ingalaterrako Elizarekiko disidente diren erregeen subdito protestanteei legeek ezartzen dizkieten zigorrak" kendu zitzaizkien.
|
|
|
Eta, hirugarrenez, profeziei eta eskatologiari emandako garrantzia. Etorkizunari zentzua emateko hainbat teoria zabaldu zituzten sinesmen desberdinek eta, horregatik, Jainkoaren bigarren etorreraren zain
|
egon
ziren asko eta asko. Ezaugarri hauekin guztiekin erlijioa bizitzeko modu berri bat gorpuztu zen AEBetan, munduko beste inon ez bezala bizi izango zen erlijiositate berezia.
|
|
|
Independentzia garaian inork ez zuen zalantzan jarri errepublikaren oinarrian erlijioak
|
egon
behar zuenik, erlijio kristauak, hain zuzen ere. Gauza zen zimentu ideologiko erlijioso honetatik konstituzio sekular bat atera zela, batek daki zergatik.
|
|
|
Esklabotzaren gaia ez zen, hala ere, aho batez erabaki zen afera izan. Eliza askotan (presbiterianoak, metodistak eta baptistak) banaketak
|
egon
ziren ipar hegoa mugak (gero gerra zibilean iraungo zuena) zedarriturik.
|
|
|
Alabaina, erlijioaren praktikotasunean sinetsi arren, Tocqueville beldurrez azaldu zen, hiritarrez gain, estatuburuek eta legegileek erlijioaren eraginpean
|
egon
behar ote zuten, hau da, ea komeni ote zen estatua konfesionala izatea. Erantzuna ezezkoa izan zen, arrazoia berriz ere praktikoa:
|
|
|
Azken hamarkadetan
|
egon
den eztabaida filosofikoan bi gai nagusi hauek gurutzatu dira: komunitatea vs indibiduoa, eta perfekzionismoa vs antiperfekzionismoa.
|
|
|
Mestizajearen kontzeptua baliatzen du gainbalioa eransteko: nahasketa
|
egon
den lekuetan bilakaera kreatzailea egon omen da beti.
|
|
|
Mestizajearen kontzeptua baliatzen du gainbalioa eransteko: nahasketa egon den lekuetan bilakaera kreatzailea
|
egon
omen da beti.
|
|
|
Gogoan izan behar da erlijioak politikan eragin ezin ukatuzkoa izan duen adibideak agerikoak direla, esaterako, esklabotzaren abolizioan eta eskubide zibilen aldeko borrokak, lehen aipatu bezala. Bestalde, beste hainbat aurrerapen moral ezinezko zatekeen atzetik teoria metafisiko jakinik
|
egon
ez balitz. Heriotza zigor legalaren aurkako arrazoiak biziaren berezko balioaren ikuspegirik ez balu, zigorraren proportzionaltasunaren argudio politikoaren aurrean gutxi leukake esateko.
|
|
|
Baloreen pluralismoa babesten du jarrera honek, eta I. Berlinek plazaratu zuen joan den mendearen erdialdean. Ahula ematen du bai, ez ergela, ordea, zeren uste baitu bakoitzak bereari eutsiz gero, istiluak egongo diren arren, istilu hauetarako beti konponketa arrazoizko bat ere
|
egon
daitekeela. Honek istiluaren muinaren ikuspegia aldatzen du, alegia, nork bereari eutsiz arazoa ez dela nork duen arrazoia, nola arazoa konpondu baizik.
|
|
|
Bizikidetza saiakera honetan ere mugak ezarri behar dira, eta gutxieneko eduki batzuetan denak ados
|
egon
gaitezkeela sinetsi. Giza eskubideak izan litezke gutxieneko hori.
|
|
|
Gizabanako beltza, homosexuala edo emakumea babestua senti daiteke giza eskubideei esker, ezaugarri arrazial edo sexual horiek dituelako, ez gizabanako abstraktua delako. Talde indartsuak besteen gainean
|
egon
direnean gizakia, talde bateko partaide den aldetik, sentitu izan da diskriminatua, ez banakoa den aldetik. Gizakia taldeak askatzen diren heinean askatzen da.
|
|
|
Egoera honek ez du ezer berririk, ordea. Gizarte homogeneoak izan diren bezalaxe, heterogeneoak ere beti hor
|
egon
dira.
|
|
|
Honela gertatzen da pluralismoaren aferarekin, azken bi mendeetako arrazoimenaren eta indibidualismoaren garapenak finkatu duen ezaugarriarekin, alegia. Erlijio, ohitura, pentsamolde eta kultura aniztasuna beti izan den arren, gutxitan
|
egon
dira espazio berbera betetzen. Mendeetako mugimendu migratzaileek, behartuak gehienak (kolonizazioa, esklabismoa, gerretatiko ihesa, gosea...), gizarte ñabarrak sortu dituzte, eta bizikidetzari molde berrietan gauzatzea tokatu zaio.
|
|
|
Pentsalari batzuek honetaz ohartuta, jarrera uniformizatzaile honen kritika egin dute barnetik: demokrazia batean gutxiengoaren errespetuak gehiengoaren legitimitatearen maila berean
|
egon
luke. Hor nabaritzen da, sentsibilitate berezi horretan, demokrazia bizikidetzaren proiektu tinko eta sendoa ote denetz.
|
|
|
Ez dago ezer lotsagarririk, ordea, jatetxe europar gehienetan aukera haragijalearen ondoan aukera begetarianoa agertzen denean. Fededun islamiarren betebeharren artean egunean zeharreko otoitzaldiak daude, eta hauek ekologista muturreko baten betebeharren mailan
|
egon
litezke, arreta amini bat jarriz gero. Kontuan izan behar da ekologismo sutsu batek, erlijioak bezalaxe, berdin berdin erabiltzen dituela balore orohartzaileak.
|
|
|
Honengatik guztiarengatik ongi asko ikusten da neoliberalismoaren askatasunaren definizioa helburu ekonomiko eta kultural zehatzen zerbitzurako dagoela, ez beste ezertarako. Dirua da askea den bakarra, gizabanakoak muga itxien barnean gehiengoaren kultura estuan
|
egon
behar duen bitartean.
|
|
|
Eremu honetan hainbeste gauza dago jokoan, ezen arrazoitzeko modu berezi bat eskatuko baitio. Erlijioak eta beste edozein teoria filosofikotatik urrun
|
egon
behar duen arrazoimen publikoa eskatuko du teoria politiko bateratzaile honek. Honen ondorioz, arrazoi politikoak, ez erlijiosoak edo metafisikoak, erabil daitezke elkarrizketa publikoan.
|
|
|
Filosofiaren historian makina bat saio
|
egon
dira ardatzeko galdera metafisikoak erantzuteko. Idealismotik materialismora ñabardurez jositako proposamenak daude.
|
|
|
" Mila zortzi ehun eta berrogoi eta zazpian, Gu nola arribatu ginen, Montevideo-ko herrian: Uste ginuen sartzen ginela plazer guzien erdian, Hobe ginduke
|
egon
bagine, zangoak hautsirik, Frantzian!"
|
|
|
Guztiz aipagarria da alde horretatik, Pedro Hormaetxe zegoela Laurak bat elkartetik bereizi zirenen artean, hain zuzen Jose Aretxabaletaren iloba zena eta uriostearra osaba bezala, eta izan ere elkarte berriaren ohorezko presidentea izango zena. Bada, dokumentatuta dago Pedro Hormaetxe hori logia masoniko baten kidea zela, eta, guztiz dokumentaturik
|
egon
ez arren, Aretxabaleta bera ere framazona izan zen itxura osoz. Alegia, zantzuen arabera badirudi masoneriak eraginen bat eduki izan zuela bai eszisioan eta bai ostean Centro Vascongadoaren eraketan.
|
|
|
Bada, sexu agerikoa aipatzeaz gainera, halaber nor eta Nietzsche bera zegoen kukututa Buruxkak liburuaren orrialdeetan han hemenka. Ez da harritzekoa, beraz, Buruxkak 1910ean argitaratu bazen ere, izatez bahituta eta zentsuratuta
|
egon
izatea hurrengo 70 urte luzeetan. Buruxkak zeharo subertsiboa zen:
|
|
|
sinesmenak ez du gogoa tapatzen, ez hertsitzen, bainan hazten[...] eta beraz jakintsunek ezdute zeren duda diosku. Horrainokoa gogoeta orokor baten itxurarekin etorri zaigu, eta ados edo, ziurrenez, desados
|
egon
bagaitezke ere, osteko azken hiru lerroek ez dute ezer galtzekorik, eta Etxepare dute bizi bizirik begien aurrean. Harekin mintzo da.
|
|
|
Jakina, hautespen naturalaren inplikazio filosofiko eta erlijiosoak direla-eta hainbat eta hainbat eztabaida piztu ziren, baina ez dugu hemen haien kronikarik osotuko. Esan dezagun bakarrik, Beagle itsasontzian sartu aurretik apaiz joatekotan
|
egon
zen Charles Darwin hura, geroago eta sinesgogorrago bihurtu zela, mundu zabaleko naturaren behaketa eta azterketak ezari ezarian higatu eta lorrindu egin zuela haren kredoa, eta, azkenik, hautespen naturalaren ohartzeak guztiz amatatu zuela geratu zitzaion fede apurra. Abiapuntuko gizon gazte sinestuna, fedebakoagoa bilakatu zen urteak aurrera joan ahala, eta, ohartzeke, Huxley lagunak asmatutako" agnostiko" berba esanguratsuan hartu zuen aterpe, zeren eta, emazte maite eta sintsarekiko begiruneagatik, oso gogor egiten baitzitzaion" ateo" erabiltzea bere buruaz aritzeko.
|
|
|
Orduan, zergatik egin zion ez entzunarena Darwini? Hau da, isiltasunezko konspirazio bat
|
egon
baldin bazen benetan, nortzuk izan ziren konspiratzaileak eta zeintzuk izan ziren arrazoiak errefus nazional eta kolektibo horretarako?
|
|
|
Bada, faisaiak behin eta berriro agertzen dira Armand Daviden bidaia egunkariko oharretan. Dela toki bakoitzean harrapatutako espezieen zerrenda, dela ale batzuen kolorazioaren gorabeherak, dela eurokaz egindako taxidermista lana, eta abar, faisaiak etengabe
|
egon
ziren Armand Daviden gogoan, eta inoiz sarritan baita platerean ere. Denetara 23 espezie aurkitu zituen, elkarren nahikoa antzekoak eta aldameneko lurraldetan bizi zirenak.
|
|
|
Geroago piztu zen Frantziaren interesa, 1860 urte aldera, eta arrazoi bi
|
egon
ziren horretarako. Batetik, Galapagos irletan ustezguanoa aurkitzen zen erruz, eta horrek erakarri zuen potentzia handien arreta.
|
|
|
Hamar urtez
|
egon
niz, Kitoko herrian Goizetik arratseala, etenik lanean Urteak bihikatzen, adina hor nuan Bihotzak arra deitu, maite sor lekuan".
|
|
|
Aipagarria da, halaber, dokumentuen arabera Leonen anaia bat ere
|
egon
zela Ekuadorren amerikak egiten, hots, Jean Baptiste. Itxuraz, urre bilatzaile ibili zen Quijos aldeko errekak ustiatzen, hamar urterako baimen esklusiboa luzatu baitzioten anaia nagusiari.
|
|
|
Iruñean burutu zituen bigarren mailako ikasketak, Pio Barojaren eskola kide izan zelarik. Zaragozan eta Madrilen egin zituen medikuntza ikasketak, eta 1891n lortu zuen lizentzia, geroago mediku
|
egon
zelarik Auritzen bertan (1892), Beran (1898), Iruritan (1900) eta 1915etik aurrera Iruñean, non ospitaleko zuzendaria izan baitzen. Euskal idazle gisa ezagutzen dugun arren, erdaraz ere dezente idatzi zuen, esaterako Noticia biografica delilustre botdnico Sr Lacoizqueta (1905), Guia medica delasistente a moribundos (1945) eta Guia medica del interprete de milagrosy favores (1949).
|
|
|
Orduan, eboluzioaren ideiaren inguruan eta egunero egunero agertuz doazen gizonaren jatorriari buruzko iritzi kontrajarrien aurrean jakin behar da" Eliz Ama" dugula gidari. Segidan erantsiko du eboluzioa ulertzeko modu bi
|
egon
direla eta egon badaudela: " osozkoa ta erdizkoa".
|
|
|
Orduan, eboluzioaren ideiaren inguruan eta egunero egunero agertuz doazen gizonaren jatorriari buruzko iritzi kontrajarrien aurrean jakin behar da" Eliz Ama" dugula gidari. Segidan erantsiko du eboluzioa ulertzeko modu bi egon direla eta
|
egon
badaudela: " osozkoa ta erdizkoa".
|
|
|
Etxebarria anaiak argi eta garbi diosku berak" erdizkako billakaera" ren alde jokatuko duela, ez baitie" erlejiñoaren irakatsiai ezer ken [tzen]", eta, izan ere, hori frogatzeko darabil Jakin aldizkariko artikulua. Bereziki interesgarria begitandu zait artikuluaren bigarren atala, 1964an argitaratu zena tarte horretan Jakin aldizkaria debekatuta
|
egon
zen. Bertan" elizak irakatsi ta erabakia" dakar lehen partean; ostean monogenismo(= giza bikote bakar bat jatorrian) eta poligenismo(= makina bat giza bikote jatorrian) arteko eztabaida ere plazaratu eta erabakitzen du, zer esanik ez monogenismoa hobetsiz," ezin [baitira] iñondik iñora alkartu" poligenismoaren alde daudenen joerak eta Genesiak dioskuna:
|
|
|
pauma ikusgarri bat, faisai gorri bat, eta, herriko elizari, esmaltezko gurutze ezin ederragoa, printze errusiar tximeleta bildumari batek emanikoa, Tibeteko Armandia thaidina pinpilinpauxa zoragarriaren trukez. Azken bisitaldi horrez gainera, nik dakidala 1874, 1879 eta 1882an
|
egon
zen Euskal Herrian, eta Folin markesak 1873an fundaturiko Baionako Zientzi Elkartean hiru hitzaldi eman zituen, mintzagai beti ere Txinako ibilaldiak hartuz, eta frantsesez jakina. Entzuleen artean, besteak beste, Julien Vinson euskalari famatua egon zen lehen aldian.
|
|
|
Azken bisitaldi horrez gainera, nik dakidala 1874, 1879 eta 1882an egon zen Euskal Herrian, eta Folin markesak 1873an fundaturiko Baionako Zientzi Elkartean hiru hitzaldi eman zituen, mintzagai beti ere Txinako ibilaldiak hartuz, eta frantsesez jakina. Entzuleen artean, besteak beste, Julien Vinson euskalari famatua
|
egon
zen lehen aldian. Orduko kroniken arabera, Armand Davidek hitzaldi dibulgatibo horien haria ez zuen eboluzioaren gaira eroan, ezta hurrik eman ere.
|
|
|
Dena dela, Aretxabaleta darwindar ekina Domingo Ordoñana antidarwindar konbentzituaren laguna izan zen, eta, izan ere, hamaika biderrez
|
egon
zen herborizatzen Ordoñanaren La Agraciada etxaldean. Areago, Uruguaiko Elkarte Erruralak sustatutako zenbait egitasmotan hartu zuen parte.
|
|
|
Bai Uruguain, Argentinan edota Estatu Batuetan, mende erdi bat behar izan zen, euskaldunen lehen saldoen iristetik eta" euskal etxeen" agerpenera arte. Tarteko urte luze horietan bazeuden
|
egon
euskaldunak, baina, ez zitzaien garatu talde berekoak izatearen kontzientzia. Eratuz joan ziren Ameriketako kolektibitate horien guztien ezaugarrietariko bat izan da bai frantses euskaldunez eta bai euskaldun espainolez osotu zirela azkenean.
|
|
|
Esamesak zioen —Victoriak ekarri zuen kontua taldera— ikaskide batekin ezkondua
|
egon
zela, baina andreak abandonatu egin zuela berak arazo politikoa izan zuen aldian, eta hortik zetorkiola bere zurruntasuna eta" zigarroak bata bestearen atzetik erretzeko premia". Baina ni ez nintzen asko fidatzen Victoriaren kontaerez.
|
|
|
" Hotelak ganbara dauka hor goian, neronek ere ezagutzen ez nuena. Baina, etxean atera gabe
|
egon
naizen honetan, esplorazioak egiten ibili naiz, eta oso gauza interesgarriak aurkitu ditut. Ikusiko duzu." Arnasa estutzen zitzaion hitz egiterakoan, eta hormari bermatuta geratu zen une batez.
|
|
|
" Oso arma polita da", esan nion. " Gauza horiek guztiak hementxe
|
egon
dira gerra garaitik. Prismatikoak bakarrik izango dira gerokoak.
|
|
|
Bazirudien beste kezka batzuetako pertsona izan behar zuela, bere itxuraz arduratua soil soilik; baina, Martinek esan izango zukeen bezala," gerra galdutako pertsona" baten alaba zen, eta ez alferrik. " Arrazoi guztia du Susanak —esan nuen— Obaban fusilatuta hil zirenen izenek behintzat bertan
|
egon
lukete." Esaldia bukatu orduko, koadernoko zerrenda ikusi nuen, begien aurrean baneuka bezala: Humberto, Goena zarra, Goena gaztia, Eusebio, Otero, Portaburu," maisuak"," amerikanoa".
|
|
|
Gorilak ez zeukan presarik. Bazirudien ehun urte
|
egon
zitekeela galdera berbera egiten.
|
|
|
Virginiaren eta marinelaren arteko ezkontzak iragarria
|
egon
behar zuen Obabako elizan. Gainera, Virginiaren adinagatik, oso gaztea zelako, hogei urte bete berria, Obabako denda eta taberna guztietan izango zen bere ezkontza hizpide.
|
|
|
Ehun polizia narrazioen liburuan irakurria nuen Edgar Allan Poeren ipuin bat non misterioaren funtsa misterio eza baitzen, eta aurkitu beharreko objektua, gutun bat, gutunak
|
egon
ohi diren lekuan baitzegoen, hots, mahaiaren gainean. Ipuin horren eraginez, agian, beste modu batean hasi nintzen pentsatzen, eta, polizia narrazio haietan maiz irakurtzen nuen moldean esateko, hipotesi berri bat osatu nuen koadernoari buruz.
|
|
|
Segidan, epaile baten aurrean bezala, errugabetasun hura arrazoitu nuen— Ez da bere letra." Esaldia burutu orduko, zirrara bat sentitu nuen. Ordu arte oker ibili nintzela esan nion neure buruari, eta nire arazoaren soluzioa koaderno hartan bertan
|
egon
zitekeela. Gorilaren begiratuak ez zuela beharbada" hire aita hiltzailea izan zela iruditzen al zaik?" adierazi nahi, baizik eta" lasai zaitez, etzazu alferrik sufritu, orrialdeotan idatzitakoa arretaz aztertuz gero bakean geratuko zara".
|
|
|
Nire benetako desira zen, agian. Nire Lehen Begiek han
|
egon
nahi zuten: ikusi egin nahi zuten la paysanne rasozko soineko zuri batekin jantzita.
|
|
|
Bisita egin zenidan egunean ere haserretu egin zinen. Denbora mordo bat
|
egon
zinen azaldu ere egin gabe. Eta gero, haserretu egin zinen.
|
|
|
Era hartan
|
egon
ginen tarte batez, geldi geldirik. " Badakit, Teresa.
|
|
|
" Ezagutzen duzu. Lehengo batean zuekin
|
egon
zen kafetegiko terrazan."" Signora Sonia?" Teresak baietz egin zuen buruaz. Niri begira zegoen, besoak atzerantz, hesiari helduta.
|
|
|
" Nik uste nuen hemezortzi urte betetzean oparituko zizula aitak. Hori esan zenidan ganbaran
|
egon
ginenean". Bere ondoan eseri nintzen.
|
|
|
Don Pedrok hogeiren bat pauso eman zituen harantz. Ihesbidea baso hartan
|
egon
zitekeen. Gelditu egin zen, ordea, eta harrizko errotari, etxe zuriei, ekarritako bideari, errekari, azken begiratu bat eman nahi izan zien.
|
|
|
Ni ez. Ni ez naiz oso ondo gogoratzen." Neska ez zen isiltzen, eta inguruan
|
egon
behar zuten soldaduek baietza ematen zioten etengabe. Don Pedrok pentsatu zuen neska polita izango zela, eta soldaduak hunkituta egongo zirela.
|
|
|
Gazta eta irasagarra ekartzeko eskatuko zion Juani. Udaletxean preso
|
egon
bitartean ikusitako atun kontserbak ere etorri zitzaizkion burura. Kontserbako atuna oso goxoa gelditzen zen tipula pixka batekin.
|
|
|
Azenarioak bukatu eta erabat baraurik
|
egon
behar izan zuen denbora sabaia zaintzen pasa zuen, nagusia noiz etorri zain dagoen txakur gosetu baten modura. Tartean, erorialdi bat izan zuen, ziurtzat jo baitzuen Juanek hantxe utziko zuela goseak hil arte; baina itzuli zen bere onera, aztertu zuen egoera —ordu arte hartutako arriskua, tratuko 5.000 dolar haieketa zain jarraitu zuen.
|
|
|
" Argi pixka bat bakarrik eskatzen dizut. Hor goiko leihoa gortinarik gabe uzten baduzu, argia zulo honetaraino iritsiko da."" Gelak bi leiho ditu."" Hobe."" Lasai
|
egon
behar du, eta ahalik eta gehien mugitu, gimnasia egin. Bestela guztiz gogortuta aterako da hortik, pauso bat emateko gai ez dela."" Beste gauza bat —esan zion don
|
|
|
Berori izango da itzaina. Baina,
|
egon
lasai, bide gehienean zaldiz joango da eta."
|
|
|
Jende guztiak seinalatu egiten zuen. Eta berak pentsatu zuen Lubis izan zela salataria, Carmenekin hizketan
|
egon
zelako. Eta gertatu zena gertatu zen.
|
|
|
Taldearekin batera
|
egon
genukeen bi pertsona falta gara argazkian: Teresa eta ni neu.
|
|
|
Hogeita hamar ordu
|
egon
nintzen gordelekuan sartuta. Lubisek estalkia altxa zuenean Hotson sonbreirua jantzita aurkitu ninduen.
|
|
|
" Nik uste nuen ez zenuela gordelekuaren berri", esan nion. " Nola ez nuen ba jakingo, nire aita hementxe
|
egon
zen eta!" Eskua eman eta eskailera igotzen lagundu zidan. " Ondo disimulatzen duzu", esan nion.
|
|
|
Eta handiena Berlinorekin. Nik uste aita eta biak hementxe
|
egon
zirela zutik, armairuaren ondoan. Badakizu zer esan zion Angeli?
|
|
|
Minutu pare bat
|
egon
ziren biak bulegoaren bazter batean hizketan. Gureganatu zirenean, tenienteak badaezpadako irribarrea zekarren.
|
|
|
Edo Teresa bera, Teresa inor baino lehen. Gaixo egon bitartean bisitarik ez egiteagatik gorilaren koadernoa eskuetan jarri zidan pertsona; nirekin oso haserre
|
egon
behar zuena Pauetik alferrik itzuli zela ikusita. Baina Gregorio ere izan zitekeen, gorroto handia izango zidalako Teresa eta bion artekoaz konturatu zen egunetik.
|
|
|
Arriskua hartu eta Bilbora alde egingo zuen. Gainera, han
|
egon
behar zuen ordurako bere emazteak. " Familia daukagu han, eta behar bezalako etxea izango dugu", argitu zuen.
|
|
|
Basoko bidezidorrei jarraiki, abiatu ere. Hoteleraino igotzen zen errepide bihurrian soldadu patruilaren bat
|
egon
zitekeen gordeta.
|
|
|
Gorputza zeharkatuz batera arimaraino iritsi zitzaion kulata kolpea, eta gertatu zen, Betaniako Lazaroren berpizkunde egunean bezala, kolpearekin batera ahots bat entzun zuela" zatoz kanpora, Pedro!" esaten ziona,"
|
egon
zara hilobian sartuta bezala, haraino ikarak eta zalantzak eramanda, baina heldu da esnatzeko eguna". Bere bizitza gogoratu zitzaion orduan don Pedrori:
|
|
|
Medikuak eman zidak hiretzat." Zerrenda bat zekarren papertxoak. " Nonbait, Obabako fusilatuen izenak eskatu hizkion bere alabari."" Susanarekin hizketan
|
egon
nintzen ostatuan, eta orduan eskatu nizkion", esan nuen. Urruntasun irudipena inoiz baino bortitzagoa izan zen.
|
|
|
Kaperan sartu orduko Obabako eliza etorri zitzaidan gogora, itxita
|
egon
nintzela han ere Lubis eta beste hainbat" nekazari zoriontsurekin" Erramu eguneko borrokagatik, baina zigorrak ez zuela ondorio handirik izan, igandeetako mezan harmonioa jotzeko obligazioa, eta besterik ez. Baina aldizkari pornografikoaren kontu harekin ez nintzen hain aise libratuko.
|
|
|
Begiak min ematen zidan, ezin nintzen geldirik
|
egon
. " Sukaldera bidali behar zenuen mutil hau, begi horretan izotza jartzeko", esan zion zuzendariak Hipori.
|
|
|
Begiak hamar egun behar izan zituen sendatzeko, eta bitarte horretan Iruainen geratu nintzen. Ez nuen Angel ondoan nahi, edo, areago, bakarrik
|
egon
nahi nuen. Baina ez zen lortu erraza, bakardadea.
|
|
|
Baina ez zen lortu erraza, bakardadea. Nahiz euria egin eta bailarako bidea lokaztuta
|
egon
, jende askok eman zituen harainoko pausoak nire atea jotzeko.
|
|
|
" Nahi al duzue errebista lizun horietako bat ikusi?", esan nien etxe barrura sartzekoa eginez. Hamar bat segundo kosta zitzaien broma ulertzea, eta bitarte guztian tinko
|
egon
ziren lurraren gainean, gatz irudiak bailiran.
|
|
|
Arrats batean, Lubis eta biok zaldien pabiloian geundela, motor hotsa sentitu genuen. " Hoteleko Land Roverra dela uste dut", esan zuen Lubisek, pixka batean entzuten
|
egon
eta gero. Nahiz" nekazari zoriontsuen" artekoa izan, aparteko trebezia zuen autoak ezagutzeko.
|