|
2004
|
|
|
Jakina,
|
egoera
horretan ezinezkoa zen berarekin hizketa saioa egitea, eta banketeko jakiei heldu nien.
|
|
|
Aldatu egiten da Balantzategiko
|
egoera
. Zenbait mutil gazteren atzaparretan erortzen gara La Vache eta biok.
|
|
|
Asperkeria. Eta, elurtean harrapatuta gelditu nintzenean bezala, halaxe gertatu zitzaidan
|
egoera
hartan. Egun batean, haranean gora eta behera ibiltzeaz eta abioi eroriari begiratzeaz aspertuta, Balantzategi ondoko kanposantura joango nintzen hiru gurutzeen aurrean etzateko; hurrengoan, pentsu zakuen Chevrolet kamioiari itxoin eta korrika apustu moduko bat egingo nion Balantzategiraino.
|
|
|
Egoera hain fastikagarrian ez aurkitzera, agian zerbait bururatuko zitzaidakeen. Baina
|
egoera
oso fastikagarria zen, gero eta gehiago. Egiten nituen ahaleginak, nondik eta nola iritsia nintzen haraino, non kokatzen zen etxea, nolakoa zen bidea, baina buru gainean sentitzen nuen harlauza batek erantzun guztiak zapuzten zizkidan.
|
|
|
Lehenago hostoei bezala, orain puntu gorrizta hari begiratzen nion, areago gorrituko ote zen, azkenean erabat belztuko ote zen edo ez ote zen belztuko, eta apustuak ere egiten nizkion neure buruari, baietz aldamenekoak baino gehiago iraun, ezetz gaurko gauean erori. Oso
|
egoera
larria zen, oso gaizki nengoen. Nahiz ni orduan konturatu ez, Bakardadek emana zidan bere kolpe azkena, eta —hondar gainean ahuspez eroritako behi afrikarrak bezalaxe—, sartua nintzen deliriotan.
|
|
|
Dudarik gabe, La Vacheren barruko ahots hura ari zen hizketan. Nireari ez zitzaion
|
egoera
hura batere gustatzen.
|
|
|
Aldatu egiten da balantzategiko
|
egoera
.
|
|
|
Baina esanak esan, eta haserreak haserre, ukuiluko behi gehienak ez zeuden beren kontura bizitzeko prest, eta
|
egoera
hark ezin zuen iraun. Ni seguru nengoen horretaz.
|
|
|
—Ene lagun maitea —esan zidan egun haietako batean— Orain bizi duzuen
|
egoera
parentesia besterik ez duzu. Genoveva kartzelara eraman dute, beharbada denbora luzerako, eta nagusi berriren bat azalduko da noiz baino noiz Balantzategin.
|
|
2010
|
|
|
Han, Voltaireren hitzetan," inor ez gaizki tratatzea eta Jainko bat sinesten duten guztiei senide gisa begiratzeko" agintzen zuten legeak ezarri ziren. Kolonia hartako
|
egoera
idilikoa deskribatu zuen Voltairek:
|
|
|
Baita filosofian ere. Lehen Herbehereetan gertatu zen bezala,
|
egoera
politikoak bultzada filosofikoa eragin zuen.
|
|
|
Ondoren erlijio aniztasun zabala ontzat eman zen, inor bestearen gainetik jartzeko tentaziorik ez izateko. Honela, bizikidetza derrigorrezkoa zela oharturik handik eta hemendik
|
egoera
deseroso horren justifikazio moduak sortuz joan ziren. Zirela azalpen teologikoak, zirela arrazoi praktikoak... azkenean bizikidetza posiblea zela ondorioztatu zen.
|
|
|
Razek kulturen zainketa eta autonomia morala bultzatuko lituzkeen ahalik eta
|
egoera
toleranteena proposatzen du. Eta honek aurrerapausoa erakusten du, baina kulturen ikuspegi estatikoegia darabilela aurpegira dakioke.
|
|
|
Azken hau kontuan hartu litzatekeela esaten du W Kymlickak. Gizarte multikulturalen
|
egoera
ikusirik, kultura guztiak maila berean ez daudela egiaztatzen du. Ez dira berdinak kultura minorizatu baten egoera edo gehiengoarena; etorkinak ekarritakoa edo bertakoa.
|
|
|
Gizarte multikulturalen egoera ikusirik, kultura guztiak maila berean ez daudela egiaztatzen du. Ez dira berdinak kultura minorizatu baten
|
egoera
edo gehiengoarena; etorkinak ekarritakoa edo bertakoa. Kulturen arteko harremanak ez dira berez berdinen artekoak, eta ezer ez egitea merkatu ekonomikoan esku ez hartzearen maila bereko axolagabetasuna izango litzateke.
|
|
|
Mendebaldeko pentsamoldearen hustuketa omen dator, bestearen aurrean amore emate hutsa gertatzen ari omen da. Baina honek ere aurrez aurreko
|
egoera
batera garamatza. Gure kulturaren oinarriak indarrez behartzera jotzen bada, azkenean indar neurketa huts batera helduko gara.
|
|
|
Bestalde, lekuan bertako kultura minoritarioen
|
egoera
ere ez da oso baikorra aurreko irizpide hau erabiliz gero. Alegia, kanpotik etorritakoak bertakoak adina zaintzeak irizpide unibertsal eta zuzena dirudi, guztiok eskubide bertsuez jantzita baikaude.
|
|
|
Eskubideen sorreraren prozesu historikoan garbi dago eskubideak taldeen eskakizunen ondorioz atera direla. Esklabotza, emakumeekiko bazterketa, langileen esplotazioa..., guztietan taldeak zapaltzen ziren eta hauen
|
egoera
salagarriarengatik daude jasoak eskubideen zerrendan. Onuradunak gizabanakoak dira, zer esanik ez, beroriek direlako eskubideen titularrak.
|
|
|
Pluralismoak eta diferentziak elkarren ondoan ez dira lehen aldiz gizarte garaikideetan eman eta gizakiak beti izan du korapiloak askatzeko joera hori. Historian modu anitzetan jendeak bera bezalako beste batzuekin bizi behar izan zuen eta
|
egoera
horiek ezin ahaztu dira.
|
|
|
Walzerrek konfederazioaren hauskortasuna azpimarratzen du, aldaketa demografikoek, estrategikoek edo kanpo eraginek edozein momentutan statu quo a hankaz gora jartzen dutelako. Estatu nazionalak, halaber, azkenaldian
|
egoera
bertsuetan bizi dira, azpiratutako nazioek baliabide gehiago izan arren. Hiritartasunean urtu nahi lituzkete nazio gisa egindako eskariak.
|
|
|
Historiak erakusten diguna zera da: pluralismo erlijiosoak eztanda egin eta milaka hildako zenbatu ondoren,
|
egoera
bideratzeko arrazoiak guztiz praktikoak izan zirela: odol isurketak ezin zuen jarraitu.
|
|
|
Arrazoiz uste izan genezake haien senideen
|
egoera
ez dela nasaia izango, eta ez dutela premiazko baliagairik edukiko gaixoak behar duten guztiaz hornitzeko, zeren hala balitz ez baitzuten urratuko Ameriketarako bidaia fortuna bila. Egoera horrela, horrelakoxea izaten baita, zein babes, zein sokorri nahi dute sorterrian topatu?
|
|
|
Jakina, darwinismoak Euskal Herrian eduki izan duen aurrerakada nekosoa ulertu ahal izateko, batetik, Frantziako eta Espainiako
|
egoera
eta baldintzak ezagutu genituzke ondo. Bestetik, ezin ditugu ahaztu Euskal Herriak zirkunstantzia oso bereziak zituela, kasurako, karlistaden ondorioak Hegoaldean, edota ezelako unibertsitaterik ez izatea.
|
|
|
koadernoa bistatik kendu orduko berari buruz pentsatzeari ekiten nion, eta pentsamendu horrek gogo osoa hartzen zidan, erotzeraino. Orduan,
|
egoera
hartatik atera nahian, koadernoaren bila abiatzen nintzen, eta ez nuen atsedenik izaten eskura eduki arte. Eta halaxe edukitzen nuen, eskura, nire gelako mesanotxean, edo soinuaren kaxa barruan, harik eta, berriro ere, barruki puska non gorde ez dakien txakurrak bezala, nigandik aldentzeko premia sentitzen nuen arte.
|
|
|
Horixe duk inportanteena". Ez nuen
|
egoera
ondo ulertzen, eta isilik jarraitu nuen. " Bai ala ez?
|
|
|
Azenarioak bukatu eta erabat baraurik egon behar izan zuen denbora sabaia zaintzen pasa zuen, nagusia noiz etorri zain dagoen txakur gosetu baten modura. Tartean, erorialdi bat izan zuen, ziurtzat jo baitzuen Juanek hantxe utziko zuela goseak hil arte; baina itzuli zen bere onera, aztertu zuen
|
egoera
—ordu arte hartutako arriskua, tratuko 5.000 dolar haieketa zain jarraitu zuen.
|
|
|
Angelen eta bere kide guztien kezkak beste jatorri bat zuen:
|
egoera
politiko bortxaz betea, Espainiako gobernuak ezarritako Salbuespen Neurri etengabeek arintzen ez zutena. Haren seinaleak, gainera, begien aurrean zeuzkaten.
|
|
|
Larunbatetako solaskideak konturatu ziren don Pedrok beste gai batzuk zerabiltzala, baina aldaketa hura
|
egoera
politikoari egotzi zioten. Izan ere, 1936ko urte hartan, hauteskundeen ondoren, istiluek zakarrera egina zuten, etengabeko liskar eta hilketekin, eta egunkariak, Bernardinok esan bezala, ohituz zihoazen albisteak letra larriekin ematera.
|
|
|
Don Pedro
|
egoera
zail askotan suertatutakoa zen. Behin, Asturiaseko lagun batekin, abiatu Prince Rupertera elurpean eta izozturik hiltzeko zorian ibilia zen, eta ederki gogoratzen zuen zuritasunean etxola bat ikusi zuten une zoragarria eta barrura sartzean aurkitutako estufa, burdina gori gori zeukana eta une hartan hamaika gizonez inguratua zegoena; denak zigarro erretzen eta Biblia irakurtzen ari zitzaien gizon bizar zuri bati entzuten.
|
|
|
Bolada hartan guztian don Pedro oso nekatuta erretiratzen zen ohera. Begiak itxita pentsatzen jarri eta"
|
egoera
honek broma gaizto bat dirudi" esaten zion bere buruari. Izan ere, berak Ameriketan izandako aurreikuspenaren aurka zegoen gerra hura, erabat; berak jaioterri baketsu bat amestu baitzuen leku urrun hartan, ibai txiki eta mendi berdeez osatutako lurralde goxoa.
|
|
|
Eta Obaban ere halaxe jokatu nahi izan zuten Nafarroako batailoia herriko udaletxean sartu eta bandera aldaketa egin orduko. Gertatu zen, ordea, tropak abuztuaren hamarrean sartu zirela, goizeko hamaiketan, eta ihesean Obabatik pasa ziren miliziano batzuek tiroz botata utzi zituztela, aurrez, udaletxeko arkupean bertan, herriko apaiz zaharra eta
|
egoera
berrian alkate izan behar zuen nekazaria. Nafarroako batailoian buru egiten zuen Degrela kapitainak errepresaliak hartu zituen, eta hogeita lau ordu baino lehenago beste zazpi gizon zeuden leku berean zerraldo:
|
|
|
Abuztuaren 15ean, Ama Birjinaren egunean, don Pedrok herrira jaistea erabaki zuen soldadu guztiak elizara eramango zituztelakoan. Bertatik bertara aztertu nahi zuen
|
egoera
. Ezagutzen zituen, hotelerako lanen bat egindakoak zirelako, faxisten aldekoak izan behar zuten familia batzuk, eta haiekin egokitzea zuen asmo, zer harrera egiten zioten ikustea.
|
|
|
Denborarekin, errotarriak gari ale asko xehatu eta gero, ilusio bat sortu zitzaidan: ohitu egingo nintzela
|
egoera
berrira, ahaztu egingo nintzela Angelez eta bere lagunez.
|
|
|
Bukatzen ari zen inbentarioa, leihoaren aldean kaxetan sartuta zeuden kontserba batzuk identifikatu nahian, atea zabaldu eta sotoa argiz bete zenean. Begiak
|
egoera
berrira ohitutakoan, don Jaime esaten zioten gizon beltzarana ikusi zuen, eta hainbat soldadu haren atzean. " Pentsatzen nuen bezala, sardinak dira", adierazi zien don Pedrok kontserba lata bat erakutsiz.
|
|
|
Proposatzen ziotenak ez zeukan errekisarekin zer ikusirik; ez zen ejerzitoa egiten jabe, baizik eta halako sujet partikular bat, Carlos Degrela Villabaso. " Kanadan banengo ez nuke kontratu honetan izenik jarriko —esan zien don Pedrok— Halere konprenitzen dut
|
egoera
berezia dela, eta jarri behar bada jarriko dut." Sonbreirua mahaiaren gainean utzi zuen, eta gazte falangistak eskaintzen zion luma estilografikoa hartu. " Dena dela, eta egoeraren berezitasuna gogoan hartuta, nik beste proposamen bat egin nahi nuke.
|
|
|
Bat batean, Vladimir Mikhailovich Komarov ikusi nuen nire ondoan, nik gehienik maite izan dudan pilotua: " Atera egin gara orbitatik,
|
egoera
oso arriskutsua da", esan zidan serenitate handiz. Une horretan nire egoeraz jabetu nintzen, eta zalantza egin nuen, agian ez zela amets kontua Vladimir Mikhailovich Komarovekin neukan hizketaldia, baizik eta koman sartzen ari nintzen seinale.
|
|
|
Asko gustatzen zait". Beste
|
egoera
batean galdetu izango nion errezetaz, baina janari kontuak ahaztu eta barneko begiak zabaldu nituen: muino berde bat ikusi nuen, eta nire aitita amamen etxe zuria haren oinean, eta atzeraxeago berriz Gernikako ibaia eta Bizkaiko itsasoa.
|
|
|
Hasiera batean erabateko ilunpean egon zen, eta itsu bat bezala moldatu zen
|
egoera
berrira. Gordelekua zer nolakoa zen asmatu zuen lehenengoz, alegia pasillo labur baten tankera zuela, luzeran sei pauso betekoa eta zabaleran bi eskasekoa; ondoren, itxiturak hasieran emandako larritasuna menderatu zuenean, Juanek sabaitik sartutako marmiten edukia aztertu zuen.
|
|
|
" Atera egin behar ditut zulotik esan nion neure buruari Mamousine utzi genuenean— Espainiako diktadurak ezin du luze iraun. Amnistia egongo da
|
egoera
politikoa aldatzean, eta une horretan kartzelan suertatutakoak kanpora aterako dira. Aktiboan harrapatzen dituen militanteen egoera, berriz, oso txarra izango da." Ez nuen zalantzarik egiten:
|
|
|
Amnistia egongo da egoera politikoa aldatzean, eta une horretan kartzelan suertatutakoak kanpora aterako dira. Aktiboan harrapatzen dituen militanteen
|
egoera
, berriz, oso txarra izango da." Ez nuen zalantzarik egiten: Carlos bezalako militaristak nagusituko ziren organizazioan, eta borroka armatuak jarraitu egingo zuen.
|
|
|
" Oso polita. Zein izen du?" Ez nekiela esan nion,
|
egoera
" antolatzen" ibilia nintzela pentsa ez zezan. Kantaren izena The touch of your lips baitzen," Zure ezpainen ukitua".
|
|
|
Erdirago, aldare harrian etzanda, ereinotz adar polit bat ikusten zen, hosto lustretsu eta lore ugarikoa. Ez zirudien oso
|
egoera
larria, eta, denbora aurrera, nire kide guztiek elkarri bromak egiteari ekin zioten. Zeinahi huskeriarekin hasten ziren barrezka.
|
|
|
" Virginia, andre ederra zaude". Eta nik ere, edertasuna era hartan juzgatuz, okertu edo hobetu ahal den
|
egoera
jakin baten moduan," Virginia, orain dela lau urte baino ederragoa zaude", esan nahi izaten nion. Baina isilik geratzen nintzen.
|
|
|
Goizeko hirurak arte j arraitu genuen hizketan, eta astronautak, zomorroen bizimodua edo pedagogia ez ezik beste kontu asko ekarri genituen harira, eta batez ere, Bikandik gaia atera zuelako, Espainiako eta Euskal Herriko
|
egoera
politikoa.
|
|
|
" Zer darabilzu orain buruan, ama? —esan nion— Kezka aurpegia ikusten dizut berriro."" Lehen ez dizut
|
egoera
azaldu, ez guztiz —esan zidan afariaren prestaketarekin jarraituz— Angel ez da etxera biltzen gauean, eta etorri ere gutxitan etortzen da, eta behin ere ez ordu berean. Aholku hori eman dio poliziak.
|
|
|
Horrenbeste egun eta bukaera iritsiko da, esaten zioagu geure buruari. Eta
|
egoera
oso txarrean gaudenean, berdin, bukaerarako falta dena kalkulatzen diagu. Nolanahi ere, seinale txarra."
|
|
|
Bukatzen ari ziren oporrak, eta eguneroko bizitzaren usainak nahastu egiten zituen erabakiak. Ezinezkoa zen gure
|
egoera
—" ikus dezagun San Frantzisko elkarrekin" areago luzatzea. " Nik utzi egingo nuke.
|
|
|
Hizkuntza ez zuten behar bezala jaso eta sekula ez dira gauza izan euskaraz" gustura" moldatzeko, baina tristeena da" ikasi" ostean ere
|
egoera
trakets berdinean jarraitzen dutela askok.
|
|
|
Noiz onartuko duzue kasu gehiegitan gure erdal nortasunak jaten duela gure euskal nortasuna, hain zuzen euskara gurea hizkuntza traketsa egiten zaigulako gutariko askori, erregistro eta
|
egoera
mugatu batzuetatik haratago?
|
|
|
Han bukaeran Txaro ageri da, kafea edo auskalo zer hartzen. Buelta emateko zorian izan naiz, baina nire bizimodua modu horretan dago antolatuta banandu nintzenetik;
|
egoera
inperfektu bakoitzari berehala ezartzen zaio beste bat gainean, are inperfektuagoa.
|
|
|
Zuek uste duzue bizitza dela erantzukizunik ez hartzea. Edo bestela hartu bai, baina
|
egoera
aldrebestuz gero" agur ben hur". Horrela dabil mundua dabilen moduan.
|
|
|
Zein
|
egoera
zaila niretzat.
|
|
|
Haserrealdiaren ostean, dena den, barea etorriko zen. Azalpen horiek ere seguruenik bidean datoz, halere oso ondo iruditzen zait gaur lanera ez bazoaz, ardura daitezela langileen
|
egoera
emozionalaz.
|
|
|
Zoritxarrez
|
egoera
aldatzen hasi zen eta, aspaldion, aparkaleku benetan duinak gero eta gutxiago dira gure kaleetan.
|
|
|
Akabo,
|
egoera
benetan larria da niretzat. Oso serio hasi behar dut koartada bila!
|
|
|
Koartada gutxienez eman beharreko erantzunaaurkitu izanari esker
|
egoera
kontrolpean antzeman nuen. Ni ere deseatzen nengoen astea bukatzeko, noski, baina hamarrak arte denbora gehiegi falta zen.
|
|
|
Noski, halere guretzat lojikoena da Korporazioan sartzea,
|
egoera
ekonomikoa hain ona izaki denoi balio digulako etekinak handitzeko.
|
|
|
Bai, zure kasuan halaxe izango da, Aiastui. Beste
|
egoera
batean dago, ordea, Aldasoro jauna.
|
|
|
Erromantizismoak berrehun urte daramatza Lehen Munduan zabaltzen eta balirudike erabat hedatu dela, baina adin eta
|
egoera
kontuek indar handiagoa daukate, oraindik ere, maitemin kontuek baino.
|
|
|
Ni baino azkarrago, dotoreago, ahaltsuago. baita soldata aparte negozia dezaketen goi kargu gutxi horietariko bat ere, kooperatiba honetan. Inpotentziak barrua jaten dit
|
egoera
hau nik eragin dudalako, duela gutxi arte Irantzuk mespretxatu egiten baitzuen supergizona eta orain supergizonak erakarri egiten du Irantzu.
|
|
|
Hasieran ni ez nintzen emaztearen zoritxarraren errudun sentitzen, emaztearen
|
egoera
desorekatuaren biktima baizik. Pixkanaka konturatu arte berak zeukala arrazoia eta bazela biktima ere, nire modukook agintari gauzkan sistemaren biktima hutsa.
|
|
|
Putrearen Kobratzailetik nator; lehen bai lehen ikusi behar dut hemengo zuzendaria; oso
|
egoera
larrian zaudete.
|
|
|
Halere galdetu zidan ez ote zen onena nork berean lo egitea, eta baietz erantzun behar, ez zitzaidalako
|
egoera
estutzea sobera komeni. Dena ari zen nolabait ondo ateratzen.
|
|
|
Askatasuna, autoak ematen digun askatasuna, autoak dakarrelako inoiz gizakiak ezagutu duen mugimendu askatasunik handiena. Mendebaldeko gizartearen perfekzio
|
egoera
ere adierazten digu, hondamendira eramango gaituen arren.
|
|
|
Tira, orduko talde asko oso ideolojikoak ziren. Bistaz denez
|
egoera
asko aldatu da orain, ideolo. giaren hondoratze garaian gaudelako, ezta?
|
|
|
Egia da, dena den, mezuok askoz xinpleago eman zitezkeela, agian lortuz Irantzuk nahi zuena: gure mezuen aurrean jarriko genituen langileek euskarazko hitzen bitartez irudikatzea kooperatibako
|
egoera
zein gertaera bakoitza.
|
|
|
Konprenitzen nuela erantzun nion, nahiz berehala nire burua defendatzeko beharrak akuilatu ninduen eta niretzat
|
egoera
ez zela batere erraza salatu nuen.
|
|
|
Baietz erantzun zidanez
|
egoera
berehala lotu nuen behin baino gehiagotan Titori entzuna nion herriko eskolen artean aspaldi piztu den gerra latzarekin, ikasleak nork ehizatuko.
|
|
|
Bilboko
|
egoera
—diotsot lagunari— askoz gogorragoa da.
|
|
|
Misterio aire batekin erantzun nien plazakoei, nahiz lasai asko konta nezakeen zertan nenbilen; kooperatibaren merkatu
|
egoera
orokorra ezagutzen besterik ez.
|
|
|
Hala eta guztiz asteburuak parada eman behar zigun bezperako tentsioak arintzeko. Kolunpio majikoaren inguruan lasai hitz egingo genuen edota nire
|
egoera
pertsonalaz... elkarrekiko leporatze mingarririk egin gabe, horregatik gara zinezko lagunak.
|
|
|
Hala bada, gainerako guztiei nagusituko zaie, egunero aberastuz eta, segur aski, neurri handian besteen kaltetan, eta azkenean itzaliko ditu osoki desagertarazi arte. Holakoa da, duela mende batzuetatik hona, euskal hizkuntzaren
|
egoera
gaztelerarekiko, eta holakoa ere, ezinbestean, dagokion bukaera[...]
|
|
|
" Guk sentitzen dugun bezala esaten dugu, gaur egungo
|
egoera
kontutan harturik, LoreJokoak debeka ditzan gobernu bat nahi genuke, bertan eskualde baten ohiturak goratzen dira besteen kaltetan, literatura erregionalista onar ez dezana eta nazionala ez den hizkuntza guztiak suntsi ditzana."
|
|
|
Euskararen Herrian, aldiz, mintzairak. Latinarekiko zuen" exotismoak" alde batetik (ikus 24) eta Hegoaldean Espainolak zuen nagusitasun
|
egoera
legalak (ikus 25) bestetik, ez zuten urrats hori erraztu prezeski, ahozkoa eta idatzizkoa ia erabat bereizirik zeuden.
|
|
|
Gaur egun aski eztabaidaturik bada ere, Gaztelera Kantabria, Burgos eta Errioxa lurraldeetan garatu omen zen, Euskararen lurraldearekin ukipenean; honek bere garapenean eragin zuzena izan zuen, Gaskoian bezala. Ondoren, Gaztelak musulmanen bizkar egindako hedapenean lortu zuen nagusitasunak ekarri zuen, halaber, bere hizkuntzarena (Espainola bilakatuz), gaur arte luzatu den
|
egoera
.
|
|
|
Gaztelako erregeek 1492an juduak kanporatu zituztenean, Nafarroara erbesteratu ziren asko, bertako erregeen babes osoa zutelarik. Hala ere, erresumaren zalantzazko
|
egoera
eta presioak zirela medio, 1498an Nafarroatik ateratzeko ediktua eman zuten erregeek. Kanporatuetariko askok Baionan aurkitu zituzten aterpea eta bizilekua, Saint Esprit auzoan bildu zirelarik.
|
|
|
Printzipioz elizaren kontrolpean bazeuden ere, herri zenbaitetan apez erretorearen onespenik ez zuten irakasleak errejentakaurkitzen dira batzuetan; 1737an, adibidez, Lapurdin hogei bat herritako irakasleak
|
egoera
horretan zeuden.
|
|
|
Onak bainoago beste gisakoak dira Kardaberazek ematen dituen berriak, baina interesgarriak garaiko
|
egoera
eta orduko kezkak ezagutzeko, luzeskoa bada ere (grafia gaurkoturik):
|
|
|
Nafarroako kronista ofiziala izendaturik, erresumaren historia idaztea agindu zitzaion Jose de Moret jesuitari. Lehenengo liburukia 1684an argitaratu zen eta bertan Euskararen
|
egoera
azaldu zuen: izeneko batek eskaturik idatzi zuela bere lana Mikoletak.
|
|
|
Bistan denez, komunikatzeko gai zen taldeak baliabide gehiago izango zukeen
|
egoera
txarrak gainditzeko, gero eta komunikazio bide hobea eta posibilitateak handiagoak, hain segur gizartea trinkotzeko.
|
|
|
1896an, Nafarroako Aldundiak euskaldunek pairatzen zuten
|
egoera
salatu zuen gogorki. Gutun batean adierazi zuen, besteak beste, ez zela legerik izan behar naturak emandakoaren aurka eta pertsonak ez badu ama hizkuntzan egitea haizu, eskubiderik gabe dagoela eta estatua sobera ahalguztiduna dela:
|
|
|
Hitzaldiak bazterrak harrotu zituen, jakina, baina Unamunok egiten zuen azterketa aski zuzena zen"... pertsona elebidunak badira ere, ez dira herri elebidunak posible. Elebitasunaren
|
egoera
hau behin behinekoa da".
|
|
|
Euskara= atzerapena Espainola= modernitatea aukeraren aurrean, erdara hautatzeko deia egin zuen,
|
egoera
horretara iristeko faktoreak zeintzuk izan ziren aztertu eta beste aterabiderik bazela kontuan hartu gabe: egoera aldatzea, hizkuntza gaurkotuz ortografia, batua sortu, hiztegia.— eta legedia aldatuz —hiztunen eskubideak, ofizialtasuna.
|
|
|
Euskara= atzerapena Espainola= modernitatea aukeraren aurrean, erdara hautatzeko deia egin zuen, egoera horretara iristeko faktoreak zeintzuk izan ziren aztertu eta beste aterabiderik bazela kontuan hartu gabe:
|
egoera
aldatzea, hizkuntza gaurkotuz ortografia, batua sortu, hiztegia.— eta legedia aldatuz —hiztunen eskubideak, ofizialtasuna.
|
|
|
Osotara, 150.000tik goiti jende atera zen, Jaurlaritzaren ustez. Denborarekin batzuk itzuli ziren,
|
egoera
zerbait lasaitu zenean, baina asko ez.
|
|
|
Une horretan, Frantziaren kontra omen zituen asmoak supituki desagertu zitzaizkion, bidaia alferrik egin ondoren ingeles armada Ingalaterrara itzultzen zen bitartean. Funtsean, Gaztelako erregeak aspaldidanik zuen gogoan erresuma zaharra kontrolatzea eta uneko
|
egoera
aitzaki bat baizik ez zen izan.
|
|
|
Konkista hasi eta hemezortzi urtera, 1530ean, Baxe Nafarroa abandonatu ondoren aski finkaturik gelditu zen
|
egoera
. Hala ere, agintari berriak beldur ziren herria oraindik haien kontra altxatuko zela.
|
|
|
Konkistaren gertaerak pairatu zituen Diego Ramirez de Avalos nafarrak herritarren
|
egoera
lazgarriaren berri eman zuen 1534an:
|
|
|
Nafarroako konkistak ez zuen
|
egoera
erraztu, bertako erakunde guztiak kanpotarren esku utzi zituelako. Konkista baino lehenagoko nafar administrazioak erdara erabiltzen zuen ofizialki, baina jakin bazekien herritarren mintzo nagusia zein zen eta, neurri batean behintzat, egokituta zegoen horretarako.
|
|
|
1939tik aurrera,
|
egoera
zinez hits eta bortitza ezarri zen Hegoaldean. Gerra aitzin lortutako guztia deseginik, ezerezetik hasi beharrean zegoen berriz ere, baina oraingoan jende nabari ugari hilik edo erbesteraturik zeudela.
|
|
|
Honek, askotan, nor bere buruaz ahalkea, lotsa sentiaraztera eramaten zuen, ezin baitzen gizartean" normal" moldatu eta irri errazen jomuga izaten zelako. Horrela, Euskara zela kausa, gutxiagotasun konplexua barneraturik, mintzairaren transmisio naturala hausten zen, seme alabek
|
egoera
bera paira zezaten inork ez zuelako nahi. Batez ere, herri periferiko eta hirietan gertatu zen horrela, gainerakoetan berezko mintzaira etxe barnera, familiara, baserrira, mugaturik geldituz, kontzientziari edota inertziari esker iraun zuen.
|
|
|
Nafarroan, bitartean,
|
egoera
berdintsua zen. Gasteizkoa baino murritzago den Euskararen lege bat ere indarrean ezarri zuten 1986an, azken urteetan gobernuak gehiago mugatu duena, kale seinale elebidunak kentzeraino, hala nola eskakizun edo ekitaldi xumeenak ere oztopatuz (Nafarroa Oinez, Korrika, Olentzero,. „), debekatu ezin badira.
|
|
|
Mattin Irigoien nafarrak Iparraldeko
|
egoera
klarki azaldu zuen Euskaraz= de leuskara ala en euskara? (2003) Argia astekarian:
|
|
|
Hau guztia Euskal Herriaren/ Euskara Jendearen bizitasunaren eta bizinahiaren seinale da, jatorrizko identitatearen/ euskalduntasunaren defentsa tinkoa eta
|
egoera
berrietarako moldagarritasuna uztartuz, era bakarra baita herri identitatea atxikitzeko Historia osoan zehar, eta segurkiHerriaren iraupen harrigarriaren esplikazio bakarra.
|
|
|
XXI. mende hasiera honetan, hala ere,
|
egoera
zaila da. Alde batetik menperakuntzaren ondorioz zatituta, nahasita eta konplexuz beteta dagoen Herriak ez du tresna legalik bere burua defenditzeko.
|
|
|
" Iparraldeko kulturaren erasopeko
|
egoera
eta gaia ezagutza, inplikazio eta engaiamendu handizaztertuz, salatuz eta kitzikatuz, ordezkapen eta suntsipen joera eta ondoko arazo larriak ausart eta eraginkor maneran jorratzen dituelako. Ipar eta hego, eroso egokitu eta kokaturiko euskal kulturaren ideien eta praktiken mundu subordinatua inarrosiz, lanak haize berria dakar, egunoroko ihardueretan trabatua eta hizkuntza bizian.
|
|
|
Gehitu behar da ere dirua DRAC etik horietara heldu delarik Bordelen erraten dela" y en a que pour les basques". Diruaren banatzeko orduan Z ekoek A n egin bilkuretan
|
egoera
hori beretu dute. Bordeletik ikusiz Baiona edo Bidarten daudenak basque diren ber, Institut Culturel
|
|
|
Hil ala biziko afera erran nezake. Orain imobilario
|
egoera
, euro hiria eta beste, kausak bil Baionako merkataritza ganbaran, Baiona Luhusoraino heltzen da egiazki. Edo urrunago.
|
|
|
Eta guk sinesten badugu froga zaie ez dakigula deus, eta normal dela euskaldunak garelako. Kalipu hori guzia barneko ezarria balitz ez gintezke berdin edo
|
egoera
berean. Unai Iturriagaren bertso batek aretoa jaikiarazten badu ona da eta kanpoan ez dute horren epaitzeko irizpiderik.
|
|
|
Bien bitartean, zertan zen maisu Otto, Dalmaziako printzearen idazkaria, Chiararen miresle sekretua? Itsasora botatzeko zorian izan ziren pirata berberiarrak; bere garrasiei eta Bizargorriren errukiari esker libratu zen arrainen bazka izatetik, baina Aljerren bere
|
egoera
ez zen askoz erosoagoa.
|