|
2000
|
|
|
Konkista kontzeptuaren definizio orokorra zehazten baino, gure Herriak azken bi milaurteetan zehar jasan behar izan duen konkista egoeraren ikuspegitik arituko garagehiago. Konkista
|
egoera
historiko hori aipatu eta gero, konkistaren gertaeratikabiapuntu hartuta, zenbait hausnarketa egiten saiatuko gara. Hasteko, Elhuyar HiztegiEntziklopedikoak dioenez, konkista (tu) da,. Gerran arerioaren lurralde jakin batezjabetu?.
|
|
|
Kojeve k arazoariaurre egin zion bederen. Gizakia libretzat baduzu,
|
egoera
historiko berriak sortzekogaitzat, proiektu politikoak gauzatzeko eskubidearen merezient berez, ezin duzuazaltzeke utzi askatasuna nola dabilen gizakiaren baitan. Kojeve k soluzio eder batasmatu zuen, Txillardegik gizakiaz duen ikuskerari egokiago dagokiona estrukturalisten isiltasuna baino.
|
|
|
Erregea zen guztion biltzaile eta bategile bakarra. Erresumaren barruan, lege desberdinak batetik bestera,
|
egoera
historiko askoren ondorengoak. Jada, alabaina, zabal aldarrikatua zen erresumaren lege bakarrerako gogoa.
|
|
2001
|
|
|
lehen hizkuntza, euskarazko gaitasun maila, jaioterriaren euskararen dentsitatea, bizilekuaren euskararen dentsitatea, gurasoekiko antzeko ezaugarriak, eta abar; 3) Azkenik, euskararen erabilerari dagozkionaldagai bereziak daude, hala nola erabilerarako bereizi ohi diren eremu sozialak: familia, lagunartea, lan mundua, hezkuntza mundua, administrazio guneak, etaabar. Horrela, euskararen arloan, batez ere ezaugarri edo aldagai soziodemografikoen egoerari buruzko informazioa dago, bai egungo egoera ezagutzerakoan, etabaita euskararen historia edo
|
egoera
historikoa ezagutzerakoan ere. Informazioanahiko zabala dela ere esan daiteke.
|
|
|
Une honetan Iparraldean Hegoaldean bezain indartsu zen komunismo eta sozialismo ororen alderako arbuio erabatekoz jantzia. Aurreko hamarkadan Ipar Euskal Herrian (1933), batez ere, Piarres Lafitteren eskutik" Euskalherrizaleak" elkarteak eta lehen aldikoAintzinaaldizkariak ereindako hazitik datorrena; hainbat puntutan bere burua haren ikasletzat duen Xarriton jaunak historiaren irakaspenez hornitu eta Iparraldearen
|
egoera
historikora egokitua. Bestalde, Lafitte Frantziari lotuago ageri zen, bai mundu gerra baino lehen eta baita mundu gerra bitartean ere Petainen gobernu kolaborazionistak agindutako Frantzia eskualdekatzeko xedean itxaropena izan zueino.
|
|
2002
|
|
|
Ondorio hori aldarrikatu nahi dut hemen, oroz gain, egoera kontuez ari bainaiz. Gaur egungo egoera, euskararen egoera,
|
egoera
historikoarekin erkatzen baldin badugu, eta batez ere aro modernoan gertatzen ari zenarekin erkatzen baldin badugu, egoera ona da, nahiko ona, etor zitekeen galbario zaharra kontuan hartuta, euskara, denen artean, beste maila batzuetara eramateko gai izan garelako. Garai hartan euskara gain behera zihoan, eta zure adin ginenean izan genuen horri buelta ematen hasteko aukera eta gogoa.
|
|
|
Oro har, eta lehenengo eta behin esan behar dena da ez dagoela emakume generikorik, gizon generikorik ez dagoen moduan, hau da, ez dago emakume mota bakarra. (...) Gerta daiteke zenbait konstante agertzea eta konstante batzuk izatea emakumeen
|
egoera
historikoak berak sortutakoak. (...) Erreferentetik at dauden [gutxiengoekin] multzoak egiten dira, ereduarekin bat ez datozenak.
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, krisialdi garai horretan gerra eta egonezina dira nagusi (Konbentzio Gerratea,; Independentzia Gerratea,; Hiru Urteko konstituzionala,; Lehenengo Gerrate Karlista,). Tronuari eta Aldareari eta Erregimen Zaharreko oinarri guztiei egiten zaizkien eraso ugarien aurrean,
|
egoera
historikoaren larritasunaz ondo jabetuta, Elizak bere pastorala indartzen du artaldearen leialtasuna ziurtatzeko. Eskura ditu, gainera, horretarako baliabiderik eraginkorrenak, ia ahalguztidunak diren" komunikabideak"?:
|
|
2004
|
|
|
Bestalde arreta euskaran jartzea ez da interpretatu behar euskararen gaineko datu esklusiboak emate moduan. Horrek, batetik, Euskal Herrian historikoki egon den aniztasun linguistikoa ezkutatuko luke, eta, bestetik, euskara beraren
|
egoera
historikoa osotasunean ulertzea galaraziko liguke. Izan ere, euskararen alboan, gainean zein azpian, bere bilakaeran eraginez zein ia oharkabean igaroz, estatus desberdindun hainbat hizkuntza hitz egin izan dira (zeltar berbetak, latina, arabiera, nafar erromantzea, gaskoia, erromintxela, gaztelania...).
|
|
2005
|
|
|
Eta horren kontzientzia hartzea ez da garrantzirik gabeko zerbait. Gauden
|
egoera
historikoaz jabetzea eta horrek zein ezaugarri nagusi aurkezten dituen antzematen hastea, molde juridikoen aldaketak, eta horien iraultza, sustatzeko lehenengo urratsak izan ohi dira.
|
|
|
–Nire aita pertsona batek saldu zuen; PCkoa zen, bai, txeka haietako partaidea; gaur ez bezalako
|
egoera
historiko batean, ordea. Oraingo hau beste historia bat da.
|
|
|
Aitortu eta onartu beharrekoa da, aurrenik, ezinezkoa dela beste hizkuntza bat era neutral oso batez ikastea eta, egiaz, hemendik datorkiola honen irakaskuntzari zailtasunik handiena: " hizkuntza berri orori, gehiago edo gutxiago, batek edo besteak duen mundua ikusteko eta baita hizkuntza ulertzeko era propioa gainezartzen zaio" 143 Zentzu batean bederen saihestezina da hau, ze, bestelako gauzetan gertatzen den bezalaxe, gizabanako bakoitzak bere erara eskuratzen du hizkuntza arrotz bat, hau da, ez da hutsetik hasten baizik eta
|
egoera
historiko konkretu batetik. Gizakiaren ikas irakas prozesuak, orokorrean, ez dio inoiz" tabula rasa" moduko eskema bati jarraitzen eta, honen haritik, hizkuntzen jabetzea halaber gehiago da ikuspuntu jakin batetik abiatutako" espontaneitate aktibo" baten emaitza," errezeptibitate pasibo" baten ondorioa baino.
|
|
2006
|
|
|
Nola da posible oraingo ikusmolde hutsekin duela berrogei urte gertatu zena hain faltsuki ebatsi? 1968an frankismoaren aurka altxatu zirenek biltzen zituzten herri sostengua, munduko iraultzaileen eta demokraten oniritzia, eta, ondorioz, hango
|
egoera
historikoan beraiek eramaten zuten askatasun eta duintasunaren ikurra. Hori, edozeinek daki.
|
|
|
Kojevek arazoari aurre egin zion bederen. Gizakia libretzat baduzu,
|
egoera
historiko berriak sortzeko gaitzat, proiektu politikoak gauzatzeko eskubidearen merezient berez, ezin duzu azaltzeke utzi askatasuna nola dabilen gizakiaren baitan. Kojevek soluzio eder bat asmatu zuen.
|
|
2007
|
|
|
Pieza ontzi mota jakin batean ahokatzeak, ordea, pieza hori erabili zeneko aroa eta
|
egoera
historikoaren berri jakinaraziko digu.
|
|
|
Batetik, Espainiako eliza gaindituta zeuden ildo espiritual eta politikoei lotuegi egon zen historian, eta argi eta garbi babestu zituen boteretik kendutako araubide monarkikoa eta iraganeko botere faktikoak; hori dela eta, politikari errepublikar askoren, langile mugimenduen eta abarren ezinikusia irabazi zuen. Bestetik,
|
egoera
historiko hartan, Elizarentzat ezin zitekeen erraza izan printzipio batzuk onartzea, besteak beste, estatuaren konfesionaltasunik eza, kultu askatasuna, irakaskuntza laikoa eta dibortzioa, baina esaterako 26 artikuluak. Jesusen Lagundia desegin eta beste ordena erlijioso batzuei bereizkeriazko tratamendua ematen zien, eta 27 artikuluak, kultuari lotutako agerraldi publikoak botere publikoek kasuan kasuan baimendu behar zituztela ezarri zuen?
|
|
|
Edonola ere, aldarte politiko berrian erreformatu beharra zegoen orobat printzerriotako eta, oro har, Alemaniako sistema juridikoa (k) ere. Zuzenbidearen Eskola Historiko alemana (Savigny, Puchta, Jhering) erreakzio bat izan da, bera ere Alemaniako
|
egoera
historiko juridiko franko kaotikoaren aurrean erreakzio bat zen mugimendu razionalistaren aurka. Azkeneko honi eskola positibista razionalista dei geniezaioke (versus eskola positibista historikoa):
|
|
|
Norbert Eliasek Kultur eta Civilisation hitzen arteko desberdintasunaren azalpenaAlemaniako eta Frantziako
|
egoera
historiko desberdinei leporatzen die. XVIII. mendeko klase ertain alemana jantzia zen eta noblezia, aldiz, ezjakina, arina eta frankofonoa.
|
|
|
Nola da posible oraingo ikusmolde hutsekin duela berrogeita hamar edo berrogei urte gertatu zena hain faltsuki ebastea? Frankismoaren aurka altxatu zirenek biltzen zituzten herri sostengua, munduko iraultzaileen eta demokraten oniritzia; eta, ondorioz, hango
|
egoera
historikoan beraiek zeukaten askatasun eta duintasunaren ikurra. Hori, edozeinek daki.
|
|
2008
|
|
|
Mugimendu erromantikoa izan zen historizismoan oinarritutako marko berriaren bultzatzaile nagusia. Marko horretan, obra bakoitza zein
|
egoera
historikotan sortu zen aztertzea lehenetsi zen, garaien, estiloen, autoreen eta lanen historikotasuna landuz.
|
|
|
Dagoeneko baditugu Borrowk eratutako irudiaren osagai guziak: karlistaldia(
|
egoera
historikoa), euskara (ikerketa linguistikoa), literatura (irudimena). Borrowren irudia, bertzalde, tradizio baten barnean kokatu behar da, euskaldunen inguruko lan gehiago ezagutzen baitzituen, bai garaikideak (Richard Ford haren lagunarenak, kasu), bai zaharragoak (Humboldten lanen bat, adibidez); eta idatzizko literaturarekin batera, esperientzia ere hor dugu:
|
|
|
Bakoitzean, Borrowrenean bezala, zenbait osagaik egiten dute topo: irudimena, interes zientifikoa,
|
egoera
historikoa, asmo politikoa, aurreko tradizioa, irakurlearen ustezko nahia. Bakoitzean, unean uneko irudi bat negoziatzen da.
|
|
2009
|
|
|
Argi dago faxismoaren politika ekonomikoak guztiz loturik egon zirela
|
egoera
historiko zehatzekin: 30eko hamarkadako Depresio Handia eta Bigarren Mundu Gerra.
|
|
|
Jarduera valentzieraz edo gaztelaniaz egin daiteke. Abad, siervo musulman eta liburu saltzaile judu bezalako aktoreek monasterioan gertatutako
|
egoera
historikoak kontatzen dituzten bakarrizketak egiten dituzte. Madrilen, tiket orokorrak 7,65 euroko kostua du, eta 6,12 euroko tarifa murriztua, langabeentzat, erretiratuentzat eta 25 urte bitarteko gazteentzat.
|
|
|
Delako talde edo burbuila hori zenbat eta itxiagoa izan, zenbat eta agindupe gogorragoan bizi fisikoki, nahiz psikologikoki, nahiz soziologikoki, orduan eta gehiago iraungo du, eta, ahal badu, bere defentsarako aurre egingo dio ezberdin edo aurkari moduan sentitzen duenari... burbuilak halako batean, gertaera edo
|
egoera
historiko oso berezi batengatik, zart egin eta puskatu arte.
|
|
2011
|
|
|
Denok aukeratzen dugu idazteko hizkuntza, eta zergatik ez diote galdetzen Euskal Herrian bizi den idazle bati zer dela eta idazten duen gaztelaniaz?», galde egin zuen Aristik. Xohanek gaineratu zuen «tamalez» galiziar askok nahiago dutela bigarren mailako espainiar izan lehen mailako galiziar baino.Hizlariek aipatu zuten literatura bakoitza sortu eta garatu egiten dela
|
egoera
historiko, politiko, ekonomiko jakin eta zehatzetan. Euskal literatura eta galiziarraren osasuna ona dela gaineratu zuten, hizkuntzaren egoera bestelakoa bada ere.
|
|
|
Ezagutzaren aurka ari direnei Jugoslavia ohian gertatu zena baliagarria izan zaie hemengo egoera politikoa instrumentalizatzeko. Nahiz eta bi
|
egoera
historikoak eta sozialak ezin diren alderatu, arras ezberdinak baitira, instituzioetan gehiengoa dutenek Balkanetako gatazkak erabili dituzte euskal departamentuaren edo euskararen ofizializazioaren aldeko erreibindikazioen aurka jotzeko?. –Zientzia ez dago euskalduntasunaren alde?, Argia,.
|
|
2012
|
|
|
Jose Luisek bazekien txiripaz zela euskalduna (kontingentzia), euskaldunen
|
egoera
historiko zehatz batean (situazioan) bizi zela, eta, pertsona gisa, unibertsaltasun osoaz, bide egokienaren bila ezkerraren aukera egin zuen, duintasuna eta askatasuna helburu: demokrazia eta sozialismoa, zanpatuen aldeko aukera etikoa (Bertrand Russellen ildotik).
|
|
|
Euskal Herrian ireki den
|
egoera
historikoaren aurrean garrantzitsua izan zitekeen ekarpena egiteko aukera galdu duela eta horrek jada ez duela bueltarik.
|
|
|
Hautatu dugun" hizkuntza gutxitua" terminoa ez da minority language, lengua minoritaria edo langue minoritaire bezalako kontzeptuen itzulpen zuzena, uste baitugu hizkuntza minoritarioez baino gehiago hizkuntza minorizatuez edo gutxituez hitz egin behar litzatekeela. Ikerlan honetan" hizkuntza gutxitua" terminoa hobetsi dugu, zehatzena delakoan," gutxitu" izenlagun horrek
|
egoera
historiko jakin baten ondorioz gertatutako fenomeno bat adierazten duelako: lehen minoritario ez zena, hainbat arrazoi medio, oraingo egoera gutxiengotu batera pasatu zelako35.
|
|
|
Teoria horren arabera, literatura sistema konplexuen juntatze leku dinamikoa da. Kontutan hartu behar delarik sistema horiek elkarrekin harremanetan direla, elkarren artean eragina badutela eta beti kanbiatzen ari direla
|
egoera
historiko ezberdinen arabera. Talamonik gogorarazten du Even Zoharren ikuspegiaren arabera, «Sistemek eta azpi sistemek hiru motazko harremanak badituztela elkarrekin:
|
|
|
nahiz, originala? ezagutaraztea (halako egiteko bat ezinezkoa litzateke), baizik eta kolonizazioak
|
egoera
historiko jakin bakoitzean zapalduen kontzientzian izan dituen ondorioak ulertzea.
|
|
|
oinarritutako markoaren bultzatzaile nagusiak. Marko horretan, obra bakoitza zein
|
egoera
historikotan sortu zen aztertzea lehenetsi zen, garaien, estiloen, autoreen eta lanen historikotasuna landuz (Capdevila i Castells, 2005: 28).
|
|
|
Gaur egun, produktu fitosanitarioen merkaturatzea EE 1107/ 2009 Erregelamenduak arautzen du, 2011ko ekainean aplikatua, 91/ 414 Zuzentarauaren ondorioz. Lehen legeriatik gaur arte, baimendutako plagiziden kopurua 1.000tik(
|
egoera
historikoa) 250era murriztu da, batez ere konpainiek ez zutelako segurtasun probengatik ordaindu nahi eta interes komertzial txikia zutelako. Gaur egun, plagiziden kopurua 350 baino handiagoa da.
|
|
|
Begiratzen badiogu euskaldunek munduan, eta nazio gisa, dugun kontsiderazio edo ezagutzari, egia da ezagutza gehiena bortizkeriatik datorrela, baino hor dago gure existentzia, hor dago fenomenoa. Ezin dugu esan independentziatik hurbil garela, baina behintzat euskaldun gisa errekonozituak gara eta euskaldun gisa bizitzeko eta gure instituzio propioak edukitzeko inoiz izan ez dugun
|
egoera
historiko aldeko batetan gaude. Euskararen egoerari begiratzen badiogu beste gauza bat da:
|
|
|
Baina abertzaletasuna eta ezker iraultzailea batzen zituen
|
egoera
historikoak ez zuen, batere, betirako finkatu batasun hori. Batasun hori denboraz gainetik pasatuko dela sinestea ideologia hutsa da.
|
|
|
Konparaketaren ondorio nagusia hauxe da: Estatu Espainolaren trantsizio aldiari buruz Euskadin onartu zen analisia eta hari dagokion modelo iraultzailea desegokiak direla oraingo
|
egoera
historikoan.
|
|
|
abertzaleen arazoa", artikuluan Fernando Reinaresen liburuan, Violencia y politica en Euskadi (1984). Han, independentismoak Espainiari dakarkion konfliktoa bi
|
egoera
historikoetan ikertu nuen: frankismoaren krisian, eduki eraikikor eta komunikakorrez horniturik, eta erreforma finkatuz geroko egoera blokatuan, jite anomiko eta suntsikorrez beztiturik.
|
|
|
Bigarrena, zapalduta dagoen herri baten erraietatik darion letxe txarrak armak hartzera eramaten dituela herritar zintzo batzuk, asko nahiz gutxi. Eta bi horiek onartuz gero, behin eta berriz errepikatuko dut armak hartzen dituztenen kopurua eta gizarteeragina
|
egoera
historikoak baldintzatzen dituela.
|
|
|
Zergatik? Indar harremanak ikusita,
|
egoera
historikoa ikusita, iruditzen zait...
|
|
2013
|
|
|
Erromatarren inperioaren gainbeherak gizaldietan zehar indarrean egon zen nagusitasun militarra sakabanatu egin zuen V. mende amaieran.
|
Egoera
historiko horren gerizpean, erresuma eta aginte mota ezberdinak areagotu ziren, antzinako munduaren eta Erdi Aroaren arteko trantsizioa deitzen zaion epeari ateak zabalduz. «Garai horren berri izateko, idatzietara jo izan da, eta indusketa arkeologikoek bertako ideiak baieztatu izan dituzte», Iñaki Garcia Bilboko Arkeologia museoko zuzendariaren esanetan.
|
|
2014
|
|
|
–Mommsenentzat Alemania Alsazia Lorrenarekin gelditzea: 1) herrialdeok euren
|
egoera
historikoan (a) eta euren egoera naturalean (b) berrezartzea da, ez da konkista; 2) ez da Estatu europarren arteko oreka desegitea, berrezartzea baizik; 3) nazio frantsesa fitsik ez du mendratzen, Frantziari ez baitzaio deus nazionalik (frantsesik) kentzen. Eta hemen bai, hizkuntzak eta, balio handia hartzen dute argudiaketan.
|
|
|
Bide horretatik joan dira ikerketa eta planteamendu feminista askoazken urte hauetan: feminismo beltzak, feminismo transfeministak, feminismoposthumanoak, queer ikerketak, etab. Generoari buruzko teoria feminista bat ezin da (des) berdintasun sexualera mugatu, bestelako botere eta
|
egoera
historiko zehatzakkontuan hartu gabe. Teresa De Lauretis ek (1989:
|
|
2015
|
|
|
|
Egoera
historikoan gaudela jende askoren ahotan dagoen arren, Rodríguezen iritziz epe laburrean ez da sakoneko aldaketarik izango. –Uste dut Fidelen gaixotasunaren kontu hau dena esperimentu ona izan daitekeela aparatu politikoarentzat.
|
|
|
Analista batzuek zenbait paralelismo aurkitu zituzten
|
egoera
historikoekin alderatuta. Mike Davisek paralelismoak bilatu zituen 2011ko egoeraren eta 1848an gertatutakoaren artean, eta Marxek azken horren inguruan egindako irakurketan oinarrituta, honako taula hau egin zuen:
|
|
2016
|
|
|
Hala ere, nahiz eta gerraosteko egitura ekonomikoa taxutzen hasi eta beltzen lan indarraren gainesplotazioa finkotu, gero eta lintxamendu gehiago gertatzen ziren. Bortxaketaren kontrako oihua
|
egoera
historiko horretan bihurtu zen lintxamenduen zuribiderik handiena. Frederick Douglassek azaltzen ditu bortxatzaile beltzaren mitoa sortzeko zio politikoak, eta, era berean, bikain aztertzen du nola eraldatzen den ideologia, baldintza historiko berrietara egokitzeko.
|
|
|
Aberham en (Ingalaterran) zaude, 1824an, eta industriako langileen
|
egoera
historikoa simulatu
|
|
|
da. Euren hitzetan,, gure behinolako
|
egoera
historikoak aztertzeko ez ezik, gaur eguneko analisi soziolinguistikoak egiteko ere proposamen teoriko metodologiko hau oso lagungarri izan daiteke.
|
|
|
Juan Nikolas Anbrosio ponte izen luzea abenduaren seian Iruñean ezarri bazioten ere, orduko
|
egoera
historiko bereziak bultzaturik izan zen, bada gainontzeko sei anai arrebak Berroetan jaio baitziren, eta hartan jaioko zen gure Nikolas konbentzio gerratearenak tartean ez izatekotan. Hori izan zen arrazoia, bada, bere gurasoek Berroetako eliz parrokiako bataio liburuan semearen izena ezar zezala erretoreari eskatzeko, eta horrela agertzen zaigu 1796.eko jaiotakoekin batera.
|
|
2017
|
|
|
bizi indarrak sustatzea lan indarra metatzearen eta erreproduzitzearen inguruko kezkaren emaitza besterik ez da berriro. Gainera, ikus dezakegunez, estatuak biztanleriaren hazkundea bultzatzeak eskutik ekar dezake, aldi berean, bizitza era masiboan suntsitzea; izan ere,
|
egoera
historiko askotan, ikus esklaboak salerostearen historia?, bata ezinbesteko baldintza da bestea izan dadin. Hain zuzen, bizitza etekinak sortzearen mende jartzen duen sisteman, lan indarra metatzea indarkeria handienaren bidez baino ezin daiteke lortu; Maria Miesen hitzekin esanda, indarkeria bera bihurtzen da ekoizpen indarrik emankorrena.
|
|
|
Sinonimotzat darabiltzagu biak. Biak dira nazionalismoaren aurrekariak, biak dira nazionalismoaren aurreko
|
egoera
historiko, politiko, linguistiko eta kulturalari dagozkionak. Euskalduntasun etnikoak euskaldun izatearen atxikimendu eta kontzientzia aurrenazionala dauka, eta komunitate etnokulturalari dagokio, ez komunitate nazionalari.
|
|
|
–Nazio guztiak etnia dira, baina etnia guztiak ez dira nazio?, dio Moulinesek. Identitate etnikotik nazio identitatera jauzi egiteko beharra, garaian garaiko
|
egoera
historikoaren esku egon da. Demagun euskaldunon kasua:
|
|
|
Goizetik gauera sortu zen egunkariak egitura narratiboa zuen, ez zuten bakarrik parrokia jakin bateri begira idazten; EGUNAk modernotasunez jokatu zuen, emakumezkoek ere idatzi zuten, gudariek ere bai; mugako hizkuntza bat erabili zuten gehienetan; eta ikuspegi historiko handia erakutsi zuten idazle eta kazetari haiek. Hori bai,
|
egoera
historikoak behartuta, egunkari agonikoa izan zela aitortu du Agirreazkuenagak, langileek ondotxo baitzekiten zein zen euskal herrialdeen egoera.Xabier Altzibar EHUko irakasleak are hurbilago jarri du lupa, eta 1937ko EGUNAn idatzi zuten idazle, kazetari eta kolaboratzaileen izenak eta izanak gogoratu nahi izan ditu. Gutxi batzuk ezagunak dira, bestetzuk historiaren lanbroan galdutakoak.
|
|
|
Demokrazia anabasa eta gobernu faltarekin lotu izan dute hainbat autorek eta haren arriskuen gaineko hamaika saiakera egin izan da. Gaur egungo egoera politikoa eta pentsamoldea
|
egoera
historiko zehatz batekin lotzen da, besteak beste, XX. mendeko bi Mundu Gerren ondorioz eragindakoa izan dena.
|
|
|
Aberham en (Ingalaterran) zaude, 1824an, eta industriako langileen
|
egoera
historikoa simulatu behar duzu. Kontuan izan garai hartako industria langileen ikuspegia.
|
|
|
Ezin dugu ipini literatura heliozko atmosfera isolatu batean, eta galdetu, xalo, zergatik ez ote duten publikatzen bekarik gabe gazteek (ez da guztiz egia, bestalde); zergatik ez ote duten hainbeste idazten emakumeek, sektore batzuetako langileek. Barnean hartzen duen
|
egoera
historiko eta politikoarekin (zentzu zabalenean) lotu behar dugu literatura; begiratu zer dagien, zer nolako industria den, ez hainbeste zer darakutsan.
|
|
|
Gizataldeak gertutik behatu ahal izateak, gainera, horien
|
egoera
historikoaz jabetzeko trebezia garatzen laguntzen dio antropologoari:
|
|
2018
|
|
|
Metodologikoki ere, desberdinak dira lanak, batzuk ikerketa zientifikotan oinarritutakoak direlako eta besteak hausnarketa eta proposamenetan ekarpen sendoak egin nahi dituztelako. Horrela, gero eta
|
egoera
historiko, sozial eta linguistiko konplexuagoan eragin behar den honetan, ezagutza areagotzen laguntzeko tresna garrantzizkoa bilakatu da HAUSNARTU lehiaketa.
|
|
|
Euskal Herrian 60ko hamarkadan hartu zuen indarra abangoardia berantiarrak, Oteiza, Chillida, Basterretxea eta enparauen bidez. Garai hartan, edo handik aurrera hobeto esanda, eta denboraren poderioz, bestelako sinbolorik ez zegoelako akaso, abangoardia horren hizkuntza estetikoa denok lotu izan dugu, Ertzaintzak ondo erakutsi zuen bezala, euskal identitatearen berritze batekin, ordura arteko kostunbrismoa eta esentzialismoa alde batera utzita, proiektu modernoari lotuagoa. Berez, hizkuntza bisual abstraktu hori ez zen erraza herri baten irudikapena egiteko, ez eta herriak beretzat hartzeko ere, baina
|
egoera
historikoak lan horiek sinbolo bilakatzea ekarri zuen, eta hizkuntza abstraktu hori erabat onartua izatea.
|
|
|
Baleike taldetik egungo
|
egoera
historiko eta patriarkal hau aldatu nahi dugu, emakume askok merezi dutelako aitortza eta pleno aretoko hormetan gizonekin bersintasunean izatea. Honen eredu argia da Maisu Aranoren erretratua.
|
|
|
|
Egoera
historikoari dagokionez, XVIII. mendearen azken hamarkada zein XIX. mendearen lehenengo erdia zorigaiztokoak izan ziren Erronkariko ibarrarentzat: 1793 eta 1839 urteen tartean ibarrak lau gerra pairatu zituen bere barnean.
|
|
|
23). Jarraian ikusiko denez, Blas (1999, 2007, 2008) izan da panorama horretan salbuespena, Francoren erregimenpeko
|
egoera
historikoaz haratagoko literatur zentsuraren azalpen bat osatzen aritu dena, Francoren erregimenpeko zentsura bera ere sakonkiago ulertzea ahalbidetzen duena.
|
|
2019
|
|
|
Haren ustez, ideologia alternatiboak goitik behera jausiak ziren errepublika sobietikoen egituraren erorketarekin batera. Horregatik, G.W.F. Hegelen filosofian oinarritzen zen historiaren kontzeptua aplikatu zuen mende amaierako
|
egoera
historikoa azaltzeko. Historiaren filosofoek azpimarratu izan dute ordea, historiaren arau edo legeen eta prozesuen finkotasunaren ideiak" jazoera historikoen ekidin ezintasuna" ren ideia indartzen duela eta horrek gizakiaren askatasunaren eta arduraren printzipioei eragiten diela.
|
|
|
Nahiz eta idatzitako frogarik ez izan, tradizioak dio dorretxe honen eraikuntza Alcegako Jauneidagokiola; Alcegatarren presentzia Hernanin ondo dokumentatua dago (De Guerra, 1928, Murugarren, 1970). Baieztapen hori bateragarria da XV. mendeko
|
egoera
historikoarekin, oiñaztar eta ganboatarrenarteko bando gerraren testuinguruan. Martin Perez de Alcega, Ahaide Nagusia, edo Hernanikohiribilduaren leinu burua, oinaztarrekin parte hartu zuen aktiboki; horrela, 1332 Urtean Hernanisetiatu zuten bando horretako kideei babesa emateagatik (Fernandez de Larrea, 2000).
|
|
|
Nahiz eta idatzitako frogarik ez izan, tradizioak dio dorretxe honen eraikuntza Alcegako Jauneidagokiola; Alcegatarren presentzia Hernanin ondo dokumentatua dago (De Guerra, 1928, Murugarren, 1970). Baieztapen hori bateragarria da XV. mendeko
|
egoera
historikoarekin, oiñaztar eta ganboatarrenarteko bando gerraren testuinguruan. Martin Perez de Alcega, Ahaide Nagusia, edo Hernanikohiribilduaren leinu burua, oinaztarrekin parte hartu zuen aktiboki; horrela, 1332 Urtean Hernanisetiatu zuten bando horretako kideei babesa emateagatik (Fernandez de Larrea, 2000).
|
|
|
Errepublikanismo demokratiko erradikalak aldaketak jasan zituen sozialismoaren influentziaz. Eta aldaketa horiek, kapitalismo industrialak zabaldutako
|
egoera
historiko berriaren garairako gaurkotzea ekarri zioten. Orain langileek osatutako mugimenduak eta sozialismoak errepublikanismo demokratiko eta jakobinoa egokitu zuten (Domenech, 2015:
|
|
|
Postura literario horrek dakarren performatibitatearen markak gorputzetan haragitzen dira. Gorputza, beraz, egoteko, performatzeko eta
|
egoera
historikoak birsortzeko lekua da (Butler, 1988). Leku hori gertuagotik ezagutzea da lan honen helburuetako bat:
|
|
|
Postura literarioaren markak gorputzetan haragitzen dira; eta hala, egoteko, performatzeko eta
|
egoera
historikoak birsortzeko tokia dira gorputzak. Ez da harritzekoa, beraz, jakitea denek izan dutela harreman gatazkatsua esleitutako generoarekin, baina batez ere Urretabizkaiak eta Mintegik:
|
|
|
§9); barnekoak hasperenik gabe baina luze; hortik latinetiko maileguetan geminatu ahostunak nahi ahoskabeak horien bidez ematea euskaraz testuan azaldu bezala. Bidenabar, ez bide zen leku faltaz edo gelditu aztertu gabe bokalismoa Mitxelelenaren sistemaren laburpenean; alderdi horretan
|
egoera
historiko nagusitik oso atzerago joateako zailtasunak behin baino gehiagotan aipatu zituen (cf. FHV 47, etab.), diptongo gehienen ahuleziaz eta berritasunaz gainera.
|
|
|
Lan honetan, munduko hizkuntzen datuak oinarri hartuta, erakutsi da euskara Europan buru hitzean oinarritutako egitura bihurkaria duen hizkuntza bakanetakoa dela. Hau, joera tipologiko unibertsalei ez ezik, hizkuntza ukipen
|
egoera
historikoari ere zor zaiola proposatu da. Zehazkiago erran, euskarak buru bihurkaria erromantzeekilako ukipenari zor diola adierazi da, eta prozesu hau errepikapen gramatikalizazio delakoaren bidez gertatu zela.
|
|
2020
|
|
|
Beste bide batzuk asmatu behar dira, beste bide batzuk posible direlako, beti izan direlako posible. Izan ere, literaturak, gurea den
|
egoera
historiko honetan, seguru asko etorkizunik gabe gauden bitartean, bizitzarako lan egin behar du.
|
|
|
Fukuyama erratuta zegoen, Historia bukatu zela iragarri zuenean Grenoblen nengoen ni (Sthendal, bertako semearen izena duen unibertsitatean), eta narrazioaren narrastien lanaz gogoeta egin nuen.
|
Egoera
historikoak kontatu ahal izateko erantzukizunaz.
|
|
|
Beste belaunaldi batekoa naiz. Gure belaunaldikook beste sentsazio, egoera eta esperientzia batzuk bizi ditugu, eta hizkuntza ere birmoldatzen da horren eta
|
egoera
historikoaren arabera.
|
|
|
Puntu honetan, ikergai dago euskal gizartearen
|
egoera
historiko eta kulturalak belaunaldi honen norbanakoetan nola eragin zuen. Izan ere, Lete, Artze, Laboa, Iriondo... eta beste hainbaten ibilbideek elementu komunak erakusten dituzte.
|
|
2021
|
|
|
Sarrionandiaren itzulpenarekiko atxikimendua, jarduna eta usteak ezin uler daitezke idazlearen gainerako jardunarekin eta bizi izandako gizarte
|
egoera
historikoarekin, politikoarekin eta kulturalarekin lotu gabe, eta, batez ere, bere literatur ibilbidea ulertu gabe. Izan ere, literatura ulertzeko eta egiteko moduarekin lotzen du itzulpena Sarrionandiak, eta, beraz, garai jakin bateko gizarte beharrizan bati erantzuteko bidea izateaz gain, jolas gisa ere erabili izan ditu sormenaren eta itzulpenaren arteko muga, itzulpen apokrifoak eta fikziozko itzultzaileak.
|
|
|
Aplikazioa, berriz, hurbilketa subjektiboaren bidezko irakurketari deritzo. Literatur lan bat irakurtzen denean, irakurle bakoitza bere
|
egoera
historikotik hurbiltzen zaio testuari; hori dela eta, aurreiritziek testuaren ulermena erabat baldintzatzen dute (Asensi, 2003: 665). Ondorioz, irakurketa bakoitza ezberdina da, interpretazioa prozesu ireki eta amaigabea delako; irakurle bakoitzaren eta garai bakoitzeko interpretazioak ez dira berdinak, eta obren zentzua aldatu egiten da denboraren joanean, irakurle bakoitzak zerbait gehitzen baitio testuaren zentzu orijinalari" (Alonso, 2009: 26).
|
|
|
Chanson française aren ikur nabarmenetakoa izan zen kantaria, nabarmenena ez bada, baina, hortik harago, musikaren eremua gainditu zuen erreferentetzat daukate askok, hitzarekin eta ezkerreko pentsamenduarekin erakutsi zuen engaiamendua tarteko.
|
Egoera
historikoak markatutako giro hotzean ordura arte ezohikoa zen ausardiaz kantatu zien botereari, burgesiari, Poliziari, sexuari, gizakiaren askatasunari. Melodia soil eta dotoreekin erdietsi zuen fama, baina ez zuen inoiz maite izan.
|
|
|
Eusko Legebiltzarrean garatzen ari den Euskal Hezkuntza Lege proiektuaren inguruko eztabaida
|
egoera
historiko baten erdian kokatu da. Izan ere, COVID izurriteak eragindako hilabeteetako itxialdiak eta horren ostean ikasgeletara itzultzeak euskal hezkuntzak dituen arazoak aitortzera behartu ditu hezkuntzako eragileak.
|
|
|
Kontsigna orientatu eta mugatua da,
|
egoera
historiko zehatz batean sortua, indar errepresiboen aurkakoa. Eta ez da, gero (eta orain) usu entzun dugunez, espainol guztien edo abertzale ez diren guztien aurkako gorroto eta arrazismo esentzial bati lotu jarrera orokor intenporala.
|
|
|
ETAren ustez, Estatu Espainolean Armadak hartu zuen beste
|
egoera
historikoetan izan zuen leku berezia, batez ere kolonietan interbenitzeko. Eta Armadako Buruzagitza gaztigatu zuen:
|
|
|
Horrekin ehortzi zuen edozein hipotesi insurrekzionala eta etorkizunerako utzi zuen jendarte autogestionatuaren ametsa; trantsizioko
|
egoera
historikoan eta
|
|
|
Guk ez genuen hautatu:
|
egoera
historikoak inposatu zigun bidea. Piazza Fontana (eskuin muturreko edo estatu terrorismoaren ekintza, 1969) eta gero, egoera orokorraren aurrean, han hasi zen guztia+.
|
|
2022
|
|
|
Hizkuntza sozializazioaren ikuspegia, beraz, bat dator EKEren emaitzak adin taldeka aztertzeko gure jomugarekin. Izan ere, Euskal Herriko (EH) kaleetan behatu diren hiztunak
|
egoera
historiko zein eskarmentu oso ezberdinetatik elikatu dira, egin duten bizitza bidearen arabera: adina (haur, gazte, heldu ala adinekoa); familia euskaldun ala erdalduna; emakumea ala gizona; eremu soziolinguistiko euskalduna ala erdalduna; bertakoa ala atzerritarra...
|
|
|
Egitura horri dagokion praktika, jende eta taldeak beren
|
egoera
historikoekin borrokatzen diren artean sortzen den hori, ez datza ekintza isolatuetan. Unitate handiagoen baitan taxutzen dira ekintzak, eta maskulinitateaz eta feminitateaz ari garenean, genero praktiken konfigurazioak izendatzen ari gara.
|
|
|
Are, talde desberdintasunen determinazio biologiko ahularen frogak ere urriak dira, norbanako jokamolde sinpleetan ere. Adibidez, badira kulturak eta
|
egoera
historikoak non ez dagoen bortxaketarik, edo zeharo ezohikoa den gertatzea; non joera homosexuala gehiengoaren praktika den (bizi zikloaren momentu jakin batean); non amak ez diren haurren zaintzaren arduradun nagusi (adibidez, lan hori zaharrek, beste haurrek edo zerbitzariek egiten dute); eta non gizonak ez diren normalki oldarkorrak.
|
|
|
Kolektiboan, metropolitar herrialdeetako gizonak dira mundu ordena garaikidearen onuradun nagusiak. Haien
|
egoera
historikoaren ezaugarrien artean honakoa nabarmentzen da: mundu naturalaren nahiz beste pertsona batzuen zerbitzuen gainean duten boterea izugarri areagotu da, aberastasuna metatu eta bereganatzearen ondorioz.
|
|
|
Analisi esparru horren arabera, argi dago gobernu zentralaren mendeko agintariek, testuinguru federalean, ezin dutela legitimitatearen monopolioa berentzat bakarrik aldarrikatu. Normala da legitimitate talka horietatik gatazkak sortzea, maila desberdinetakoak parte hartzen duten indarren eta
|
egoera
historiko, ekonomiko eta nazioartekoaren arabera.
|
|
2023
|
|
|
Ez dut uste gizakia berez ez ona eta ez txarra denik. Ondorengotasunez jaso dituen geneek joera ba  tzuetarako bulkoa emango diote noski, jaio den etxeak eta inguruak ere beren lana egingo dute noski; gehitu horri
|
egoera
historikoa, egiten dituen hautuak, eta osagai epigenetiko ugariko konpotaz osatuko da bakoitzaren izaera. Nornahiren jokabidea ez da izaten beti beraren izaeraren araberakoa, konturatu gabeko akatsek ere lan handia egiten dute, uste baino handiagoa beharbada.
|
|
|
XVI. mendean sartu zen [koko] indarrez gaztelerazko literaturan, eta ez da arriskutsua suposatzea, Nafarroako
|
egoera
historikoa ikusirik, mailegu garaikidea dela, bere nagusitasuna irmo inposatu zuen etsai politiko bati aplikatutako mamuaren sinonimo gisa".
|
|
|
Euskal Herriaren menpekotasun
|
egoera
historikoan, beti defentsan egotea joera arrunta eta behartua izan da. Euskararen —hots, gure Herriaren— ohiko gutxiespen eta bazterketen aurrean, adibidez, gure mintzaira hobea, zaharragoa, garbiagoa, are irainik gabekoa zela aldarrikatu izan zen.
|
|
|
Argi eta garbi, xedapen horrek ez du adierazten —errekurtsoek diotenaren arabera— Estatutuak ez duenik inolako mugarik ezartzen historikoki definitutako foru araubidean eta dagokion eskubide historikoen zerrenda zehaztugabean. Hala balitz, Estatutuak ezin izango luke, noski, eguneraketarik egin, eta ezin azalduzkoak izango lirateke estatutu klausulak —zerga araubideari buruzkoak, esaterako—, foru lurraldeen
|
egoera
historikoa argi eta garbi aldatzea dakartenak" 602.
|