|
2010
|
|
|
Ez nuen horrela gogoratzen —dena autobide— ia hogei urte atzerago lehen aldiz
|
eginiko
bidaia.
|
|
|
Dolu cguna gaur, Europan inoiz
|
eginiko
atcntatu hrrienaorolueko
|
|
|
Manet opus morte interruptum idatzi zuen gero fraide kide batek Pedro H. Sarrionandiari
|
eginiko
gorazarrean. Hainbat lan utzi omen zituen ia amaiturik, Jose Robador Ortizek idatzi zuenez:
|
|
|
Khagan Khan ek* aitzinetik manaturik zuen bezala, hiriko gobernaria, cadi ak,* ulema k eta beste printzipalak bildurik zeuden oholez
|
eginiko
eskailera baten inguruan, hura baitzen ordu hartako mimbar a;* notableen gibelean populu xehea bildurik zegoen, barne hura gainez zegiena.
|
|
|
Ostatuko mahaietarik batean oliba batzuk edo ogi boxi bat gurinarekin jaten zueneino, beti juntatzen zitzaion hau edo hura, marokoarra zinez jende parleroa baita.Thierry, aldiz, entzule ona eta ororen jakin min zena; erratekoz, herrian gaindi jitoan bezala ibiltzen ohi zen gizon zarpailtsu batek harriturik zuen: gizon hura majdhub haietatik zen, bada, zorro ehunez
|
eginiko
pilda batzuez eta oinutsik, bat ere ondasunik gabe Jainkoari emana bizi zena; hainari eta halakoei" Jainkoaren eroa" deritze.
|
|
|
Meskita baitaraz gero, Stanislas ek dena gatzez eraiki areto ttipi bat ikusi zuen. Murru zuri biluzi baten aitzinean agure bat zegoen bihi gorri eta beltzez
|
eginiko
arrosario bat ezker eskuan, eskuinekoan zuen liburua irakurtzen ari:
|
|
2011
|
|
|
Gurea alderantzizkoa da: nahiko azkar dabiltzan hegazkin, tren edo autoz
|
eginiko
bidaiei minutu batzuk kentzearekin tematurik bizi gara. Xedea ahalik eta azkarren joatea da, lehenbailehen heltzeko. askotan zertarako ez jakin arren.
|
|
|
Telebistaren kalitateaz zerbait irakurtzen dudan guztietan Kazetaritza fakultateko irakasle batek laurogeiko hamarkadaren hasieran
|
eginiko
iragarpenaz gogoratzen naiz. Guretako, Euskal Telebista eta Espainiar Telebista ziren garai hartako eskaintza bakarra.
|
|
|
Agintari hasi berriei
|
eginiko
elkarrizketak irakurri besterik ez dago politikariak arriskuon jakitun direla konturatzeko:
|
|
|
Politikan
|
eginiko
ibilbidea amaiturik asko dira akatsez ohartzen diren agintariak, eta horixe aitortzen dute memoria liburuetan. Autokritikarako ahalmen murritza erakutsiz, ordea, hutsa besteei leporatzen diete.
|
|
|
Lekutara joan behar da errege batek
|
eginiko
fundamentuzko zerbait aurkitzeko!
|
|
|
" Barne produktuari kasu eginez gero, armetan gastaturiko milioi bat eurok eta liburutan gastaturikoak balio bera dute. Eta soldaduek gerran
|
eginiko
milioi bat orduk badute baliorik; etxekoandreek lanean eginikoak, aldiz, baliogabeak dira, ez baitira lan-ordutzat hartzen".
|
|
|
Kezkagarriagoa da den dena argi eta garbi ikusten dutenak besteentzat ere arrisku handiko pertsonak izaten direla. Horren froga dira egia osoaren jabeek historian barrena
|
eginiko
basakeriak.
|
|
|
Algarari zirrikitu zabalik uzten ez dion mundu honetan, konkista bat da alaitasuna, elkartasun keinua, norbere buruari
|
eginiko
oparia eta baita besteenganako eskuzabaltasunaren erakusle ere, umorea zabaltzen duena erosotasuna eskaintzen ari delako.
|
|
|
Bi pasarteon irakurketak heriotza deskubritu berritan hiriko kanposantura
|
eginiko
lehen bisitaldia gogorarazi zidan. Egun batzuk lehenago, hamabi urteko berrogeita hamar mutiko gelan ginen, Aste Santuko oporraldi aurreko azken egunean, aurrean, ohi bezala, oihuka ari zitzaigun atso nazkantea begi bistatik galtzeko irrikaz.
|
|
|
Eskaintza beraren hartzaile izan zitezkeen mundu honetatik eresirik gabe joandako aunitz, hil arte seme alabengandik miresmenaren aitorpen hitzezkorik jaso ez zutenak. Biz (itza) hitza ere badenez, pudore handiko pertsona errukitsuek, umore isileko haiek, ahal zuten neurrian beti onest izan zirenek, merezi dute haien bizitzaren neurrira
|
eginiko
omenaldia: ederra bezain xumea, eskaintza eta aitorpena aldi berean.
|
|
|
Hector Abaden liburua aitari
|
eginiko
gorazarre etengabekoa da, miresmen eta maitasun itsuaren talaiatik. Aitaren hilketaren ondoren, idazleak haren Manual de tolerancia izenburuko apunteak aurkitu zizkion.
|
|
|
" baduzue galderarik nire erantzunetarako?". Estatu Batuetako idazkariak bazuen bat bateko erantzunek dakarten arriskuen berri, eta komunikazio arduradunarekin
|
eginiko
entrenamenduari etekina atera nahi zion. Historiak toki oso ilunean utzi duen politikariak ederki frogatu zuen kazetarien aitzinean jartzen denak titularrak idatz ditzakeela, prentsaurrekoetan trebetasunez arituz gero.
|
|
|
Bartzelonako unibertsitatekoa. Euskal literatura eta François Villon interesa lekizkiekeen lizentziatuei
|
eginiko
deialdia.
|
|
|
Orain ulertzen ditut hasierako poema horiek. Heriotzari
|
eginiko
erreferentzia ausart horiek. Esan duzu nire ornogabeek ez didatela laguntzen ahal.
|
|
|
—Bai, honezkero badakizu, zein den informazioa. Elorri xuri bakar haren ondoan harriez
|
eginiko
tontorra.
|
|
|
—Mozkor salda. Gaztaz, gaztanberaz, baratxuriz, piperrez eta piperrautsez
|
eginiko
zopa, piper opilekin. Bazakiagu tanta gutxi edanda hagoela, baina
|
|
|
35. Bi bertsio ditu grabatuak kantu honenak: Pedro Solerrekin 1998an
|
eginiko
zuzeneko saioarena (Pres du coeur sauvage...), eta 1997ko Itzala lanean Aizkolari blues izenarekin egindakoa.
|
|
|
54. Hitzok 1999an emandako elkarrizketa batetik hartuak dira, Etage 34, Daniel Koskowitz, Olivier Paquotte eta Dominique Repecaud ekin free rockeko taldearekin
|
eginiko
lana aurkezterakoan.
|
|
|
Anphora hautsi hura erabat ahaztu gabe, bestelako ariketa batekin jarraituko dut Ordorikak haren ondoren
|
eginiko
ibilbideaz aritzeko. Ez dago zalantzarik 80 hamarkadarekin hasitako ibilbide hura sendo abiatua zuela, eta sendo jarraitu duela gaur arte.
|
|
2012
|
|
|
" Zoaz, zoaz ordu onarekin". Grabazioan Josquin ek
|
eginiko
kanon bat jo dugu, mandolinak eta flautak bideratzen dutena. Nabarmentzekoa da piezaren tonalitate anbiguoa, XXI. mendeko belarriendako aski arroi/ a baiia.
|
|
|
Ingeniari txar batek eraikitako zubi kaxkarra berehalaxe lurreratuko da; arotz txar batek gaizki
|
eginiko
mahai hori berehalaxe dago kolokan, ez bazaio lehenago hankaren bat puskatzen. Zer gertatzen da, ordea, idazle txar batek idatzi (eta publikatu) duen liburu kaxkar horrekin?
|
|
|
Eta irri egin zuten biek, ikusirik zer iduri zegien Mongonchek, soilki henequenez*
|
eginiko
kota batekin jantzia!
|
|
2014
|
|
|
Lehenengoa, ondo epeldutako ezpata txiki bat hitzaren sinonimo gisa; bigarrena, berriz, girgiluak edo kateak legez. Bere garaian, bilbo burdinaz
|
eginiko
hainbat tresnaren sinonimoa omen zen (giltzak, nabarrak eta etxeko erabilerarako tresnak galtzairu bizkaitarrez eginak), burdin horiek Bilboko portutik iristen baitziren Ingalaterrara Erdi Aroaz geroztik. XV. eta XVI. mendeetan eskari hori areagotu egin zen gerrengatik.
|
|
|
Arestian ikusi dugu nazioarteko zuzenbideari
|
eginiko
ekarpena (ius gentium), haatik ez zen horretara mugatu. Schumpeterrek horrela izendatu zuen bere Analisi ekonomikoaren historia (1954) liburuan, lehenagotik ere aipatua izan bazen.
|
|
|
Kontserbadurismoa eskaintzaren aldetiko ekonomian oinarritzen da. Zientzia akademiko bereizi moduan, merkantilismo eta inperio kolonial monopolistikoei
|
eginiko
kritika da, beti kontsumitzailearen eskariaren aldekoa. Ongizate soziala hazkunde ekonomikoan ei datza, lanaren banaketaren bidez (orratzen lantegiko adibide ospetsua) indartzen dena.
|
|
|
Ehizaldia gertatu bitartean, foku eremutik kanpo badira —iraganean bezala orainaldian ere— han hemengo gela zulo, espetxe, jauregi dotore zein zatar, eliza, plaza, kontzentrazio esparru edo etxola ziztrinetan era bateko zein bertzeko oinazezko garrasiak, gizakiak gizakiari berariaz eragindakoak: beso hautsi ubeldu eta minberatuak; errotik kurrikaz erauzi hortz txikituak; bertze jainko, leinu edota aberri bat buruan miraz izateagatik surtan pitinka bizirik erre artean
|
eginiko
oihu urragarriak... Eta horrelakoak, eta halakoak, eta hainbertzekoak.
|
|
|
Laburbilduz, ikuspegi berriaren arabera, sexualitatea ez da giza bizitzaren gertakari bat edota ezaugarri naturala, esperientziatik abiaturik eraikitako kategoria baizik, non kategoria horren jatorria, biologikoa baino, historikoa, soziala edota kulturala den. Honek ez du esan nahi dimentsio biologikoa ukatzen denik, sexualitatearen formazioaren diskurtsoek zein instituzioek
|
eginiko
paperari lehentasuna ematen zaiela, baizik. Zentzu honetan, agertutako egia prozesu honetan ez da inondik inora deskubritua, produzitua baizik, Foucaultek aldarrikatu bezala; eta, horrezkero, botereari uztarturik egonik, diskurtso jakin baten barneko ezagutza gisa existitzen da.
|
|
|
Modu batean zein bestean, Montaigneren mezuak topatuko zuen oztopo handi bat bi mende geroago, Rousseauk eurozentrismoari
|
eginiko
kritikarekin eta, bereziki, aiurri nazionalaren nozioaren agerpenarekin. Zentzu honetan esango zuen Humek zentzuduna denak onartu beharra duela nazio bakoitzak bere tradizio multzo propioa duela.
|
|
|
Egun, Postmodernismoak
|
eginiko
kritikaren ondorioz, instituzio modernoek printzipio absolutu gisa funtzionatzeari utzi diote; egun oso zaila egiten zaio Mendebaldeko gizabanakoari holakoetan sinesten jarraitzea, gehienetan, ohitura edo norberaren kulturaren ezaugarria bihurtu diren neurrian, horiei besterik gabe askotan jarraitzen dien arren. Modernitatea ez da guztiz hil.
|
|
2015
|
|
|
Horren froga lirateke, bestalde, bai Materrek eta bai Axularrek damaizkiguten lekukotasunak, bi biok baitiote bazirela XVII. mendearen lehen partean Lapurdin euskara baizik ez zekiten irakurleak. Halaxe jaso ditu Oihartzabalek Materrek Dotrina christiana liburuaren bigarren argitalpenean (1623)
|
eginiko
aitzin solaseko hitz hauek:
|
|
|
Ez dakit bigarren irakurraldi horrek norainoko dijd vu a sentiaraziko zidan. Egia esateko, uste dut bigarren horretan eleberriarekin baino gehiago itzultzaileak
|
eginiko
aitzinsolasarekin disfrutatu nuela, guztiz interesgarria iruditu baitzitzaidan: bertan erakusten zuen zein premisatatik abiatuta itzultzen zuen, edo hobeto esateko, azaldu egiten zigun zelan zuen" berridatzi" gaztelaniaz Gustave Flauberten liburua" mi" invencion" de Madame Bovary", haren hitzetan.
|
|
|
70. Joxe Azurmendi, Bakea gudan. Unamuno, historia eta karlismoa, Txalaparta, Tafalla, 2012, eta Sarrionandiak liburuari
|
eginiko
hitzaurrea.
|
|
|
" Guztion ondarea delako"[...]. Erabili ez eta erabiltzen duenari instrumentalizatu egiten duela egoztea hizkuntzari
|
eginiko
erasoa da barren: utz dezagun euskararen defentsa publikoa talde edo multzo jakin batzuen esku (ahal delarik, erradikalak) hizkuntza bera kakofonia batean honda dadin". 190
|
|
|
O' KeeJek linterna bati eusten zion bitartean, Jimek eta Stanek ehunka koiote larru ikuskatu zituzten, dorre itzel bat osatzeraino txukun txukun metatuak. Larru erosleen eromenari
|
eginiko
monumentu haren istorioa kontatzen zuelarik, O' Keeferen ahotsak doinu ia sakratua hartu zuen.
|
|
|
Familia nazionalistak ez zezakeen onets seme gehiena profesionalki engaia zedin espainiar Ejertzitoan. Nahigabea handiagoa zen gainera kanpainari zegokiolarik, ez baitzuten ahazteko erregimen nazional-sozialistak Gernika suntsitu zuela lau urte zirela; ez eta naziek beraiek Iruñera
|
eginiko
bisita 1940ko sanferminetan, non goraki festatuak izan baitziren Nafarroako indar frankisten aldetik. Alabaina, ez zen ideologia hutsagatik:
|
|
|
Diario de Navarrak eta Diario de Noticiasek ekitaldiaren irakurketa bedera egin zuten, diametralki oposatuak. Lehenengoaren ustez," Bi Urrezko Domina ongi
|
eginiko
lanari" izan ziren, eta, besteak beste, Nafarroako Urrezko Domina ematearen ekitaldia. Migel Jabier Urmenetaren hainbat ahaide.
|
|
|
Etxebizitza herrikoien eskasiak axanpaturik, Udalak kreatu zuen tolerantzia zerrenda bat Fuerte del Principeko gora-behera zeritzan hartan. Hara eraman nuen Grenet, Baionako alkatea, eta kordelez
|
eginiko
karrika haiek erakutsiz: Begira ezazu, alkateak egin behar ez duena, eta egin duena.
|
|
|
491. Ikusmolde honen banderadun nabarmenenetarikoa izan zen Fernando Savater, filosofia katedradun eta idazlea. El Pats egunkariari
|
eginiko
adierazpenak() laburbiltzen dute aipatu ikuspegia: " Elproblema del Pats Vasco es el nacionalismo, y ETA es una de las con492. Apirilean adostu zuten UGT eta CCOOk CEOE eta CEPYMErekin gobernuari lan erreforma ezartzeko bidea ematen zion" Enplegua egonkortzezko ituna".
|
|
|
583. " El PNVofrece a HB sumarse a un nuevo frente nacionalista" zen biharamunean La Vanguardiak, lehen orrialdean eta hizki larriz, zekarren lerroburua. ABCk, PPk EAJri
|
eginiko
salaketa nabarmentzen zuen: " Iturgaiz acusa al PNVde romper el Pacto de Ajuria Eneapor ir de la mano de HB".
|
|
|
591. Antzeko arrazoibidea sarritan erabiliko zuten LABeko arduradunek ELArekin zituzten harremanetan: ELAk LABekin eta beste eragileekin arlo politikoan edo errepresioaren aurkakoan
|
eginiko
mobilizazioak, edota bere gain hartutako konpromisoak, arrazoi edo argudio gisa jokatuko lukete erakunde armatuak bide zibiletan izan zezakeen uste urria sendotu, eta indarkeriaren erabileraren egokitasuna auzitan jartzeko aukera azter zezan. ELAkoek ez zuten, ordea, sinesten LABekoek" motxila kargatzea" deitzen zioten merezimenduak pilatu behar hartan, ez baitzuten inolako konfiantzarik azken finean motxilaren karga neurtu behar zuen pisatzailearen irizpidean; ELAkoek uste zuten, ordea, estrategia armatuaren egokitasunari buruzko hausnarketa Ezker Abertzalearen edo, zuzenago, ETAren barruan garatu eta ebatzi beharreko zerbait zela, eta prozesu hartan oso eragin txikia zuela, eraginik izatekotan," kanpokoek" egiten zutenak edo egiteari uzten ziotenak.
|
|
|
Bestalde, LABeko zuzendaritzak gertatu zitezkeenak autonomiaz aztertzeko borondatea adierazia zion ELAri, eta, bide batez, baita eskatua ere ELA berak autonomiaz azter zitzala Ertzaintzaren jokabideak; bistan da, nolanahi, askoz errazagoa zitzaiola ELAri Ertzaintzaren jokabide okerrak kritikatzea —behin baino gehiagotan egina zuen jada— LABi ETAren ekintzak kritikatzea baino. Dena dela, bazirudien LABen barruan eta, hein batean, HBrenean ere, hazten ari zela bortizkeriaren egokitasuna zalantzan jartzen zuen ikuspegia kale borrokari
|
eginiko
kritikek, zeharka bederen, hori iradokitzen zuten—; izan ere, Ezker Abertzale sozial eta politikoa Mayor Oreja eta enparauek sartu nahi zuten ghettoko hesiak hautsi, eta irtenbide politikoa faboratuko zuen esparrua zabaltzeko urratsak eman nahian zebilen, aipatu Irlanda Foroaren osatzeko harremanak erakusten zuten bezala; arlo sindikalean, ELArekin zuen harremanaz gain, LAB hitz egiten ari z...
|
|
|
966. Gogor bezain esanguratsuak dira LABen Idazkari nagusiak 2002ko azaroaren 3ko Argian
|
eginiko
elkarrizketan ELAri buruz esan zituenak: " Elkar-lanean aritu beharrean, lehiakide bezala ikusten gaitu eta horregatik gugandik bereizteko egiten duen ahalegina.
|
|
|
...ako borondatearen konplimenduan oinarritzen zituen Ibaetako taldeak; han bildutako askok uste zuten, halaber, presoen arazoaren bideratzeak distentsioa errazteko, bizikidetza leuntzeko eta, azken finean, bakeari bidea irekitzeko ere balio behar zuela; irizpide hau Ibaetan usu azaldu bazen ere, ez zen jaso, ordea, amaierako agirian, Ezker Abertzalekoek saihestu egin nahi baitzuten, ahal zela, ETAri
|
eginiko
interpelaziotzat har zitekeen edozein aipamen.
|
|
|
LABen jokamoldea izan zen ELArentzat egun haietako albisterik pozgarriena: HBren grebaren birmoldaketa ahalbidetu izanak, kale borrokaren inguruan
|
eginiko
kritikak, edota 13 deialdiaren ezeztatze agiri adostuak, 659 LABek artean inoiz erakutsi gabeko konpromiso maila adierazten zuten, bai ELArekiko elkarlanaz, baita, oro har, aurrerantzean bultzatu beharreko estrategiaz. Ataka hartatik oso indartuta atera zen bi sindikatuen harremana.
|
|
|
Martxoaren 17an Nazio Batzordeak
|
eginiko
hausnarketaren berri eman zuen Jose Elorrieta idazkari nagusiak Landeian481 argitaratu zen elkarrizketan; Elorrietak Martuteneko psikologoaren heriotzaren" esangura politiko guztiz larria" nabarmendu zuen:
|
|
|
LABek onartu zuen gehiengoaren araua ELArekin
|
eginiko
negoziazio kolektiborako akordioetan; esan daiteke, halere, onarpen hura gogo txarrez edo, behintzat, poz handirik gabe eman zuela, gauzak berak nahi ez bezala joaten hasi orduko, araua baztertzeko erraztasun handia azaldu baitzuen, 2001 eta 2004ko akordioen zapuzteak erakutsi zuen moduan. Azken batean, gehiengoaren araua onartzeak ELAren nagusitasuna onartzea esan nahi zuen hein batean, ELAk aise bikoizten baitzuen sozioaren ordezkaritza maila orokorra eta, LABek presentzia nabarmenena zuen Gipuzkoako lurraldean ere, alde handia ateratzen baitzion; 984 ondorioz, batak azpijokoaren aurkako garantia bezala ulertzen zuena, bestearentzat ELAren" monopolioa" ahalbidetzen zuen klausula bihurtzen zen.
|
|
|
Orain gutxi, ildo berean kokatzen den testu bat irakurri nion E. Barberenari, eta uste dut bera ere ez dabilela batere oker: " Nola batari hala besteari
|
eginiko
kritikak onartu ez ezik eskertu egin lirateke"." (PI)
|
|
|
Giraldorena ez zen ageri, baina Pesqueroko arrantzaleek harrapatu marrazo baten sabelean koral beltzez
|
eginiko
iduneko bat ediren zuten, doi Giraldok janzten zuena bezalakoa.
|
|
|
Etxola bateko hegatz tinian palmondo zurez
|
eginiko
gurutze bat j arririk eta ezker eskuin beste etxola tipi zenbait eraikirik, espainolek herrixka hura Gaztelako maneran antolatu zuten. Kapitainak kazike Oroche izendatu zuen herriko auzapez, lehenagoko aztiak eta beste presona printzipal batzuk, zinegotzi.
|
|
2016
|
|
|
Jesus Sarriak sortu eta zuzenduriko ekimen horretan Hego Euskal Herriko idazle aldra ederrak parte hartu zuen, alde batetik zein bestetik. Karmelo Etxegarairen aburuz, Hermes izan zen ordura arteko aldizkaririk ederrena eta arras esanguratsua dateke Santi Onaindiaren testigantza, zeinak Juan Ramon Jimenez Nobel saridunaren etxera
|
eginiko
bisitaldian, Hermes aldizkariaren bilduma osoa ikusi ahal izan baitzuen Moguergo poetaren liburutegian. Aldizkariaren lehenbiziko zenbakia 1917ko urtarrilean kaleratu zen, eta azkena suertatu zen 85 zenbakia 1922ko uztailean.
|
|
|
Aldizkariaren ezaugarririk nabarmenena, zalantzarik gabe, erakusten zuen aniztasuna genuke, sortzailearen hitzetan," tribuna de convivencia respetuosa y cordialpara la afirmacion y defensa de nuestros valores, tradiciones e intereses", eta zentzu zabalagoan," ensayo para probar el estado actual de la civilizacion delpais, un compds con el que intentamos medir elgrado en que los vascos sienten hoy su conciencia solidaria, la dignidady el valor de si mismos". Aniztasun horren froga ezin argigarriagoa aldizkariaren orriotan hainbat pertsonalitateri
|
eginiko
omenaldiak ditugu: Ignazio Zuloagari, Dario de Regoyosi, Adolfo Guiardi, Antonio Truebari, Jesus Guridiri, edota Sabino Aranari, baita bertan idatzi zutenen izendegi zabala ere:
|
|
|
Ignazio Zuloagari, Dario de Regoyosi, Adolfo Guiardi, Antonio Truebari, Jesus Guridiri, edota Sabino Aranari, baita bertan idatzi zutenen izendegi zabala ere: ...icardo Baeza, Pio Baroja, Ramon Belaustegigoitia, Arturo Campion, Fermin Dolagaray, George Douglas, Luis Eleizalde, Alfredo Etxabe, Eduardo Landeta, Adolfo Larrañaga, Salvador Madariaga, Ramiro Maeztu, Pedro Mourlane, Eugenio d’Ors, Jose Ortega Gasset, Ezra Pound, Manu eta Alejandro de la Sota, Arthur Simmons, Rabindranath Tagore Juan Ramon Jimenez beraren emazteak, Zenobia Camprubik alegia,
|
eginiko
itzulpenetan hain zuzen, Francisco Ulacia, Miguel Unamuno, Joaquin Zuazagoitia... Hori dela eta, Hermes aldizkariaren ospea Euskal Herritik kanpo zabaldu zen, eta lehenago aipatu Juan Ramon Jimenezenarekin batera, bestelako kultur jendearen harpidetzak ere izan ziren esanguratsu asko, esaterako Blasco Ibañezena.
|
|
|
Horren ostean Joseba Arregi Garaigordobilen lana aipatu behar dugu; Heineren 17 olerki itzulikatu zituen, halaber berak sortu beste lau olerki eta" Euzko eresertiatzat" izenburuko saioa. Arregi La Arboledan jaio zen, 1893an ere, nahiz Irunen luzaroan bizi, eta hortik zenbaitetan erabili zuen Txingudi ezizena eta El Bidasoa aldizkarian
|
eginiko
kolaborazio ugari. Hermes-en agerturiko Heineren itzulpenak 1927an Bilbon argitaratu zen Heineren olerkiak liburuan bildu ziren.
|
|
|
Aurrerago ikusiko dugun bezala, etxe barruko arazoek zein Orixe beraren osasun eskasak eritu zuten, eta zeinek daki, hirian jaun eta jabe nagusi zen gaixoaldiak zerikusirik ote zuenetz Ormaetxearen osasunean. 1919.ekoa bare eta jabal igaro zen, oso aipagarria litekeen inolako gertakaririk agitu barik, ezpada plaza zaharrean
|
eginiko
azken zezenketa. Neguko paseatokian zetzan hartan egin atzeneko zezenketa sobera txarra izan zen; Dominguin izeneko toreatzaileak uko egin zion egokitu azken zezena hiltzeari, eta horrek sortu zuen iskanbila zalapartatsua zela eta, txapelokerrek hustu behar izan zuten plaza.
|
|
|
1901eko abuztuaren 26an Bilbon ospatu ziren lore jokoetan lehen saria irabazi zuen, epaimahaiburua Unamuno zela," Fides" lanarekin. Halaber, bera izan zen 1909an Lourdesera
|
eginiko
erromerian abestu beharreko kantuak idatzi eta argitara eman zituena. Antzerkia ere landu zuen, eta 1914an Anton Berakatz bakarrizketa estreinatu zuen Bilbon.
|
|
|
Gure iazko liburua lasterregi atera zen, orduko baldintzek behartuta neurri batean, eta bertan 22 olerki baizik ez ziren jaso. Ordudanik artxiboetan eta
|
eginiko
miaketetan beste hogeita hamar bat olerki lan gehiago topatzeko aukera izan dugu, hots, lehenbizikoa bezalako beste liburu bat egiteko adina hain zuzen ere.
|
|
|
Politikaren bidean behin sartuz gero, arras ezaguna egin zen hizlari bezala, eta aunitzetan arizan zen jeltzaleen aldeko botoa eskatzen herrietan
|
eginiko
mitinetan. Manuel Irujorekin batera Tafallan izan zen 1932.eko abenduaren 8an, eta 1933.eko hauteskundeetarako mitinak Olague eta Ostizen azaroaren 12an, eta Urrotz eta Monrealen azaroaren 13aneman zituen, Jose Agerre euskaltzainarekin batera.
|
|
|
Horretan azaldu zituen ideia nagusiak emakumea edozein ardurari ekiteko gizona bezain gauza dela eta emakumeek lan eta hezkuntza eskubide osoak izan behar dituztela. Hori dela eta, munduan zehar sufragistek
|
eginiko
lana goraipatzeak ezin gaitu harritu:
|
|
|
Horren adibidea Arturo Campioni
|
eginiko
omenaldian ogutzi hitzaldia liteke, 1931.eko azaroaren 29ko La voz de Navarra n agertu zena:
|
|
|
Hori dela eta Gurbindo, Alexander Tapia, Irular, Oianondo eta bestek atera olerki abondo ez dira agertzen. Berdin gertatzen da El Pensamiento Navarro edota Diario de Navarra egunkariek gerra aurretik zein ondotik ateratako euskarazko sailekin, eta hortaz, Agerre, Lindatxikia, Lepazar eta bestek
|
eginiko
bertsoen berri galarazten zaigu.
|
|
|
Aipatu kontu txiki horiek, gorago esan bezala, ez dute ezertan goibeltzen karmeldarrak
|
eginiko
lan erraldoia. Zerbait itsusia eta salagarria aipatu balitz liburuaren kontura, berriz, horixe da liburua karrikaratzeko egon diren arazo ugari.
|
|
|
bata alargunarentzat, 25 Sansinearentzat, eta Gipuzkoako udal guztiei bana eman zitzaien. Donostiako Koldo Mitxelena kulturgunean eskuidatzia kontsultagai dago, eta benetan merezi du hizki eder batez
|
eginiko
lanttoa begiztatzea.
|
|
|
Esan izan da euskarari tokia eskaini zitzaiola aldizkari horretan, eta egia da, baina ezin da baieztapena besterik gabe egin. Euskal kultura aldizkarian present egon zen gauza badugu, bereziki zenbait egilek aukeratu gai literarioetan, baita hainbat artikulu folklore etnologiakoetan ere; alabaina euskaraz
|
eginiko
testuak arras gutxi izan ziren, eta guzti guztiak idazle berak eginak, Jose Agerre Santesteban Gurbindo zenak alegia.
|
|
|
Barde goitiko herrian 1925.eko urriaren 2an sortu zen, eta apeztu ostean, Erronkari ibaxako Uztarrotzera bidali zuten apez lanak egitera, eta bertan, bizirik zirauten azken euskaldunen ahotik, ekialdeko uskararen jardokia bereganatu zuen. Erronkariera ikasi eta hartan
|
eginiko
idazkiak agertzen hasi zen. Bere lehenbiziko olerkia 1954.eko ekainaren 13ko El Pensamiento Navarro izenburuko egunkarian agerrarazi zuen," Erronkari txoriño", geroantzean 1954.eko Euzko Gogoa literatur aldizkarian arragertuko zen ber, baita Estornesen eskutik karrikara atera Recuerdo de Erronkari dibulgazio paper urrian ere 1960.ean.
|
|
|
Gaztelaniaz ere" El ultimo roncales"," Roncal resucitado"," Roncalesa celestial" eta" Onki xin gore apez moitia" ondu zituen. Urte horietan ere, eta ibaxako uskara hiltzera joaten zen batera, ekialdeko hizkera goresteko lehenbiziko saioak gauzatu ziren, eta horrela, 1967 eta 1968 urteetan Zangotzan ospatu lore jokoetan erronkarieraz
|
eginiko
idazkiak saritzeko asmoa agertu zuen bertako udalak, beti ere, Erronkariko Batzarraren laguntzapean. Lan bat baino gehiago izan ziren aurkezturikoak, eta esan bi urteetan saritu lanak" Erronkariko iror gizon" eta" Grabieliko juratzailearen garaiko" izenburudunak izan ziren.
|
|
|
Gerra aurretik Euskaltzaindiak
|
eginiko
lana goraipatu zuen arren, ez zitzaizkion laket bereziki ondorenean euskara batua sortzeko egin ziren ahaleginak. Berauk erabili euskarak, Azkueren Gipuzkera osotuan zuen oinarria:
|
|
|
Ezkerraren ahotsa 1982.ean isildu zitzaigun gurean. Gure artean izan zeno, harreman mardoak izan zituen Nafarroako beste euskal idazleekin, tartean Jose Agerre edota Mariano Izeta, eta Madrileratu ostean Euskal Herriko gorabeherak jarraitu izan ditu, horren lekuko Karlos Garaikoetxeari egoera politikoaz
|
eginiko
azterketarekin helarazi gutunak. Atzerriko zenbait euskaltzalerekin ere harreman guritsuak mantendu ditu, Tauerrekin edota Holmerrekin hain zuzen ere.
|
|
|
Alabaina, eta Erromako edertasun guziekin gure abade hazpandarra ahoa bete hortz geratu arren, Palestinan zehar
|
eginiko
itzuliaren berri bereziki eman zigun zehatz mehatz. Leku santu guzietatik erromes ibiltari, gurutzatu zaharren antzera, kristauentzat aldarrikatzen zuen itsu lurralde hura, horretarako aproposena zeukan Napoleon Bonapartek horrelakorik egin ez izanak guztiz penaturik:
|
|
|
bertso eta aire zenbaiten bilduma liburu ederrean jasotzen da Santistebanen bertso zerrenda. Urtez urte, bitartean, Abbadiaren ekimenez ospatu ziren lore joko horietan guztietan aurkeztu ziren lan poetikoak jaso eta eskaini dizkigu Urkizu lezoarrak; horien artean, gutxi dira Hegoaldeko idazleek
|
eginiko
bertsoak, are bakanagoak nafarrek idatzitakoak, eta finean, bakarrak iruindarrek ondurikoak, Santisteban honenak alegia. Horregatik bakarrik, bada, iruindarron artean bere izena ezagunagoa izatea luke.
|
|
|
Hil ostean agerturiko bigarren lan bat ere karrikaratu zuten A. Foltzer etxekoek 1920.ean, hau da, Napoleon Bonaparteren pastorala. Gramatikan bezala, horretan ere, Daranatz ezpeletarrak
|
eginiko
atarikoa dugu, non Zuberoako pastualak zertan diren, azaletik bada ere, zehazten zaigun. Litekeena da Ithurrik Petharrako hirian higatu egonaldi luzangan lana borobildu izana.
|
|
|
Lan ezagun horretaz gainera, eta Urdiaingo parrokian zegoela," Elizaguindeen zuzenguin kontuskua" izenburupekoa eman zuen argitara 1904.ean Iruñeko apezpikutegiaren aldizkarian. Hori Urdiaingo misioen erreseina dugu, laburra izanagatik ere, interesekoa dena, non bi orrialde eskasetan 1903.eko bukaeraldean Orkin eta Erbiti aita erredentoristek Urdiainen
|
eginiko
misioaldien aipua ekarri baitzigun. Apezpikutegiko Boletin OficialEclesidstico aldizkaria Uriz Labairu gotzainaren agintegoan sortu zen 1862.eko maiatzaren 10az geroz.
|
|
|
Biktorianoren liburua, berriz, ber urteko abuztuan atera zen karrikara, bere poltsikotik ordainduta, eta lehenbiziko orrialdetako ohiko baimen eta zentsura eklesiastikoak bertan ezarri gabe. Liburuan ezarri sarreretan ere, nahiz esplizituki ez aipatu, bai inplizituki igar daitekeela gotzain andaluziarrari
|
eginiko
salaketa, nola euskarazko sarreran, nola gaztelaniazkoan.
|
|
|
Hari zor diogu bereziki Haritxabaleten berri zehatz mehatz edukitzea, bestaldetik ere, doi barru, antza, Altuna Lakarra Urgell Sarasola zaldun laukoteak lematu euskal klasikoen bilduma berdexkan 79 zenbakiz horniturik agertzekoa dena, Patri Urkizu lezoarren eskutik, ea noiz bada. Bien bitartean, eta interesik duenak jo beza Egan paperaren orrialdeetara, 3, 13 orr., bada, aldez aurretik Euskalduna aldizkarian
|
eginiko
bi saioek arrakasta handirik izan ez zutelako:
|
|
|
Interes handiko lanabesa Duvoisinek nekazariei eskaini ziena. Aipatu behar horixe dela mugazainak sorturiko lan soila, izan ere izkiriatu zituen beste euskal idazki guziak itzulpenak baitziren, bai aduanaren etxolan zegoela lanaldiek uzten zizkioten txolarte bakanetan
|
eginiko
Fenelonen Aventures de Telemaque, bai Bonaparte Printzeak berak eskatu Biblia osoaren translationea, euskaraz egindako lehendabizikoa. Azpimarratzekoa ere bada liburu hori burutu ahal izateko erabili tenore eskasa, bi urte baino gutxiago alegia, Biblia bezalako igali mamitsua jalgiarazteko.
|
|
|
Iraolaren antzerki lanak oro alaiak eta umoretsuak ditugu, barre eragile bezain arin, Soroa maisuak hasitako ildotik, eta zerrenda luze baten osatzaile. ...saltzallia jostaketa komiko lirikoa aurkeztu zuen Raimundo Sarriegiren musikarekin; tankera horretakoa zen Karmen gaztain saltzallea eta zeladore baten estuasunak; 1888.ean Sarriegik musikatu Pasayan zarzuela saritu zioten lore jokoetan; 1889.ean Xordo bakarrizketa taularatu zuen estreinakoz Donostian, 1890.eko Euskal Esnalea n argitara emanen zuena; 1891.ean Emiliano Sanchez Pastorren zortzikotik
|
eginiko
Leokadia esangia edo zarzuelachua egintza batian egokitzapena eman zuen argitara Barojatarren etxean N. Luzuriagaren musikarekin; 1892.ean Txomin Donostiyan errebista Luzuriagak musikatua eta Pulpuba bakarrizketa; 1894.ean Navarreteren Percances de un apellido lanean oinarria zuen Onentzaro gaba egintza bakarreko komedia aurkeztu zuen, baita Bilboko Euskaltzalekoek sariturik gai bertsuko Gaboneta...
|
|
|
Bonapartek zituen Sakanako testuak ere ez ziren gutxi. ...ndiaren artxibategian gordetzen diren paperen artean Urdiaingo euskaraz taxutu Aita Gure bat dago, Canticum trium puerorum eta Benedicite testuen aldaerak Altsasuko euskaran, Arakil Uharten erabiltzen ziren" izan" aditzeko indikatibozko orainaldiko formak, eta galdetegi bati Urdiain, Etxarri Aranatz eta Arakil Uharten emaniko erantzunak; Nafarroako Aldundiarenean Arakil Uharteko euskaran
|
eginiko
dotrina bat; eta Gipuzkoakoan berriz, Urdiaingo euskarara eta Etxarri Aranazkora eginiko hiru dotrina badaude aipatu testu gehientsuenak Rosa Miren Pagolak zuzendu taldeak eginiko Bonaparte ondareko eskuidatzien edizioetan ditugu irakurgai jada eta zorionez; Urdiaingoa eta Etxarriko bat esku berberak idatziak daude, Bruno Etxenikerenak hots, eta nahiz aski argi dagoen berak ez zituela sortu, ez d...
|
|
|
Bonapartek zituen Sakanako testuak ere ez ziren gutxi. ...bat dago, Canticum trium puerorum eta Benedicite testuen aldaerak Altsasuko euskaran, Arakil Uharten erabiltzen ziren" izan" aditzeko indikatibozko orainaldiko formak, eta galdetegi bati Urdiain, Etxarri Aranatz eta Arakil Uharten emaniko erantzunak; Nafarroako Aldundiarenean Arakil Uharteko euskaran eginiko dotrina bat; eta Gipuzkoakoan berriz, Urdiaingo euskarara eta Etxarri Aranazkora
|
eginiko
hiru dotrina badaude aipatu testu gehientsuenak Rosa Miren Pagolak zuzendu taldeak eginiko Bonaparte ondareko eskuidatzien edizioetan ditugu irakurgai jada eta zorionez; Urdiaingoa eta Etxarriko bat esku berberak idatziak daude, Bruno Etxenikerenak hots, eta nahiz aski argi dagoen berak ez zituela sortu, ez dakigu zein neurrian kolaboratzailearen ukitua garrantzizkoa den:
|
|
|
Bonapartek zituen Sakanako testuak ere ez ziren gutxi. ...l Uharten erabiltzen ziren" izan" aditzeko indikatibozko orainaldiko formak, eta galdetegi bati Urdiain, Etxarri Aranatz eta Arakil Uharten emaniko erantzunak; Nafarroako Aldundiarenean Arakil Uharteko euskaran eginiko dotrina bat; eta Gipuzkoakoan berriz, Urdiaingo euskarara eta Etxarri Aranazkora eginiko hiru dotrina badaude aipatu testu gehientsuenak Rosa Miren Pagolak zuzendu taldeak
|
eginiko
Bonaparte ondareko eskuidatzien edizioetan ditugu irakurgai jada eta zorionez; Urdiaingoa eta Etxarriko bat esku berberak idatziak daude, Bruno Etxenikerenak hots, eta nahiz aski argi dagoen berak ez zituela sortu, ez dakigu zein neurrian kolaboratzailearen ukitua garrantzizkoa den:
|
|
|
Euskara guztiak jaso zituen beste ikerketa sistematiko bat Azkuek aitzineratu Erizkizundi Irukoitza izan zen. Sakanako herri gehienetan egin bazen ere, erantzunekin
|
eginiko
kaier gehienak galdurik daude. Halarik ere, galdetzaile zein erantzun zutenen izenak baditugu.
|
|
|
Esan guztietatik, lehenbiziko laurak baizik ez zaizkigu ezagunak. Eusebio Etxalarrek
|
eginiko
biak, berriz, galduta daude: Altsasun Balbino Bengoetxeari, eta Ihabarren Migel Goldarazenari.
|
|
|
Urrutiko intxaurrak hamalau, bertaratu eta Horixe zukeen buruan Iruñeko gotzaina zen Severo Leonardo Andriani Escofetek, 1852.ean Astigarragara
|
eginiko
artzain bisitaldian, eliztar harrituen aurrean Ameriketaratu hainbat gazteren miseriak, zinak eta minak, handitze ikaragarrizko lupa batetik iragazi ostean, deskribatu zituenean. Ez zeritzon komenigarriegi bere apezpikutegiko gazteak Ameriketara joateari, eta txiroen aberaste ametsak giza baliabideen galtze doilortzat zituela, gaitz horri nola edo hala ekiditeko nahian honako artzain gutuna karrikaratu zuen Iruñean:
|
|
|
dugu Iruñeko gotzainak bere gutuna ez zuela euskaraz eman, alabaina antzeko helburuak zituen Cola gasteiztarrak bere liburu batean jaso zuenez, Soroak
|
eginiko
itzulpen horretaz goza gaitezke egun. Jose Cola Goitik atzerria ezagutzeko aukera izan zuen, bada, azken karlistadan, arazo politikoak tartean, Ameriketara joan beharra izan baitzuen. 1880.ean itzuli zenean, ikusitakoen zein ikasitakoen berri eman zuen La emigracion vasco navarra arrakasta itzeleko idazkian eta 1883 urteetan hiru argitaraldi izan zituen, aiseki agortu zirenak.
|
|
|
Soroaren itzulpena, hau da, Euskal naparren joaera edo emigrazioa, Colaren liburuaren laugarren argitalpena genuen, 1885.ean ageri zena. Bosgarren edizioa, berriz, Adrien Plantek frantsesera
|
eginiko
iraulketa izan zen, 1886.ean ageri zena Adrien Plante hau Orthezeko alkatea eta Behe Pirinioetako diputatua izan zen. Garai horretan ere, 1891.ean hain zuzen, F. Briek Considerations sur l' emigration basque h Montevideo izenburuko ikerketa eman zuen argitara Baionan, antzeko helburuekin.
|
|
|
Deitura txekiarreko daniel baerthel frantziskano durangarra euskaraz
|
eginiko
sermoi aunitzen egilea izan zen, alabaina predikatu zituenetatik bi besterik ez zaizkigu ailegatu, Durangoko eta Zumaiako Euskal Jaietan ogutzi zituenak alegia.
|
|
|
Lehenbiziko eguneko egitarauaren barruan meza nagusia, eta elizkizuna ahalik eta gehien aupatzeko sermolari aparta, geure Baerthel aita, sona handikoa izateaz gainera hiriko semea zena. Egun hartan ere, Astarloari
|
eginiko
estatua inauguratu zen. Euskal Jaien bigarren egunean beste euskal idazle famatu bat izan zen meza nagusian predikalari, Pio Mortara alegia.
|
|
|
Frantxikotarrek, nolabait gogorkiro beltz asaldaturik, Palacios aitari erregutu zioten erantzun baten emateko, eta ihardespen hori bera gorago aipatu idazkia dugu. Nahiz eta gaztelaniazko lan bat izan, Zarautzen bertan dauden Palacios aitaren eskuizkribuen artean badira Gipuzkoako euskaraz
|
eginiko
poliki sermoi ugari, zeinetan gaia modu batez edo bestez, artez edo moldez, agertzen baita.
|
|
|
Itzulpena denez bezainbatean, gutxi da Maisterrek bere uztatik eskaini ziguna, ez baziren Oloroeko apezpikua zen Frantzisko Revoli
|
eginiko
eskaintza elebiduna euskaraz eta latinez esan bezala, eta irakurtzailearentzat atondu atarikoa:
|
|
|
Hiru izan ziren izkiriatu zituen abondoen artean argira atera zirenak. Ramillete espiritual, Gasteizko Thomas Roblesen etxean inprimatu zena; Arabako hiriburuan Haza aitaren laguntzaz 1765.ean
|
eginiko
misio batzuen epilogotzat har liteke. Pnpositos dugu bere bigarren lana:
|
|
|
1787.eko uztailaren hamaikan, osaba Martin, biloba Martintxo, Olloko Juan Fermin Sagues, Migel Esain frantxikotar anaia eta Urdanozko abadea zen Jose Antonio Ibarrola boskoteak Goñiko Done Migeleko ermitara
|
eginiko
txangoan, hilarri ikaragarria idoro zuten eraikinaren barruan. Hilobiaren estalkia mugitu zutenean, jendaki baten hezurdura azaldu zitzaien, eta Teodosio Goñikoarena zitekeelakoan Iruñeko gotzaina deitu zuten.
|
|
|
Hala izan ala ez izan, garbi dago testua Robini esker iritsi zaigula, eta beste ezer ez dakigun bitartean, Robin aipatzen jarraitu dugu. Birjinia edo donzeil kristaba lau liburukiko idazki luzea dugu zinez, 2200 orrialde ingurukoa, Migel Angel Marin (Marseilla, 1697 Avignon, 1767) frantxikotarraren Virginie ou la vierge chretienne, histoire siciliennepour servir aux jeunes filles qui aspirenth laperfection Paris, 1752gai erlijiosoko eleberritik lapurterara urteetan
|
eginiko
itzulpen egokitzapena. Nahiz 1891.eko bilduma bibliografikoan Vinsonek egile honezaz mikorik aipatu ere egin ez zigun, Robinen eskuizkribuaren berri bazigun ekarri jada 1898.eko Essai famatuaren gehigarri eta zuzenketetan:
|
|
|
Azkenik, eta arras gauza iluna baden arren, D. Garatek berak 1783.eko martxoko Le Mercure de France aldizkarian Robin apezak sinatu bi libururen berri eman zuen, bata Ameriketara 1781.ean
|
eginiko
bidaztiaren eta Rochambeau kondearen gorabehera militarren berri ekartzen zituena, eta bestea aitzinitatearen gaineko sekretuei buruzkoa. Tamalez, bi horiei buruz Garaten aipamen laburra baizik ez dugu.
|
|
|
Ospatzeko modukoa beti ere. Gora hi Fidel laguna, eta hamaika esker
|
eginiko
oparitxoarengatik. Bihoa segituan guzien gozagarri, testuaren berri eta puska besterik ez bada ere.
|
|
|
Horrela izanda, bere lanari sendo lotu zitzaion, 1839 urtearen abuztuaren 31n Bergarako besarkada sonatua jazo arte. Hiru hilabete beranduxeago,
|
eginiko
ekintza guzien oroigarria eskaini zion erreginari, baina bere ahaleginak oso eskertuegiak izan ez baitziren edo, handik urte gutxira liburu bat osatu zuen denaren berri emateko asmoz: Memoria dirigida al gobierno español sobre los planes y operaciones puestos en tjecucion para aniquilar la rebelion en lasprovincias del norte de España, Okzitaniako Tolosan agerrarazi zuena Henaulten moldiztegian 1841 urtean, eta hiru urte beranduxeago bigarren agerraldi batean Madrilgo Narciso Sanchizen etxean.
|
|
|
Irakaskuntzak Iturriagari sorrarazten zion kezka nagusia, ordea, euskara bera zen, Iztuetari
|
eginiko
gutuneria mardoan irakur daitekeen bezala:
|