|
2003
|
|
|
Lehen Gerra Karlistan sartzen bagara, 1837ko bizkaierazko bertso-paper karlista anonimo batean, zera irakur daiteke: . Ez ziran euskaldunak/ bein bere menpetu,/ Erroma bera ez zan/ eurakaz jaubetu? 62 Aurrekoaren ildo berean hau ere pertsona eskolaturen batek
|
egindako
bertsoa zen, euskal historiaren inguruko ohiko topiko bat herritarrei jakinarazten ziena, euskaldunen betiereko ausardia baieztatu eta egungo karlista euskaldunei kemena eman nahian. Bertso sail honetan (eta garaiko bertso gehienetan), herritar euskaldunek politika aktiboan zuten protagonismoaren aitortza argia ikus daiteke.
|
|
2004
|
|
|
Honatx sortzeari buruzko beste ikuspuntu interesgarri bat. Puntuka
|
eginiko
bertsoa dakarkit gogora. Edo azken bi lerroak emanik beste dena osatzeko prozesu bitxi hori, bestela.
|
|
2006
|
|
|
4 Bertsolari baten laguntzaz ariketa edo jardun bereziak eta lasaigarriak egitea: esate baterako, errekako arraintxoak, uretan bur bur, jauzika ikustea, bertsolariak bertsoa gozo gozo egiten digun bitartean; udaberri beteko pagadi batean, edo hondar fineko hondartza txiki eta babes batean, ber  tsolariaren eskutik, gerritik, edo nahi den gorputz ataletik hartuta, ttipi ttapa, nahi gabe bezala, paseatzen aritzea, bertso doinutegiko doinurik lirikoenarekin
|
egindako
bertsoa lagun...
|
|
2008
|
|
|
" Azkenean saioa luzatu da, bi ordu t´erdi jota iraun du. Hala ere hain luzea izateko arin joan da, nahiko barre behintzat egin dugu..." Honelako iritziak bildu genituen larunbatean Jalgin
|
eginiko
bertso txapelketa azkarraren ondoren. Jende asko bildu zen, bai, ea zer ote zen bertso saio azkarra jakitera.
|
|
|
|
egitera
bertso jira
|
|
|
Fernando VII.ak Eibarrera egin zuen bisitaldia zela-eta
|
eginiko
bertsoak
|
|
|
Ibarzabal familiak Fernando VII.arekin mantentzen zuen harreman bereziaren funtsa azaltzeko, argigarriak ditugu benetan José Joaquín Agirre eibartarrak
|
eginiko
bertso bitxiak. Kataluinako matxinada zela-eta, errege familiak penintsulako iparraldean zehar eginiko biran euskal lurraldeak bisitatu zituen, eta bere ibilbidean Eibar aukeratutako herrietako bat izan genuen.
|
|
2009
|
|
|
Jose Ignacio Iztuetak Guipuzcoaco dantza gogoangarrien condaira edo historia liburuko" Itz neurtulari edo versolarien jostaqueta" atalean, Villabonako plazan
|
egindako
bertso apustu baten berri ematen du. Beste bertso apustu baten berri ematen du Gorosabelek Noticia de las cosas memorables de Guipúzcoa lanean, 1801ean jokatutakoa antza.
|
|
|
2 Hauxe da Basarrik
|
egindako
bertsoa: Ezkondeietan zauden neskatxa, ordua dezu pozteko, tresna on horren beharra dezu zeu ta zeureak janzteko; bi gauza eskatu behar dituzu bizimoduan hasteko:
|
|
|
«Saio dezente
|
egiteak
bertsoetarako erraztasuna ematen du, konfiantza, segurtasuna… bertsoa gutxitan kantatu izan bazenu baino errazago ateratzen da»
|
|
|
Entrenamenduetan bezala arituz gero ez zela finaletik urruti ibiliko irizten dio lesakarrak. Finalerdietan ikusi zen ez nuela nik egiten ahal dudan bezala
|
egin
bertsotan, poto bat ere izan zen tartean, eta finaletik hamar puntura gelditu nintzen. Nik uste dut adierazi nahi duela bertsotan egin izan banu pixka bat nik dakidan bezala eta akats hori izan ez banu finalerako aukera izango nuela.
|
|
|
Batasuna eta elkarlana aldarrikatu zuten. Mikel Mendizabal bertsolari itsasondoarrak
|
egindako
bertso batek laburbiltzen du Aralarren, harrespilaren eta seigarren mendeurrenaren funtsa: Hamasei herri mugatar, seiehun urte, mila malkar/ harri bakoitza besteei begira, onetsiz alkar/ larre berri, abaro zahar, ibilaldien deiadar/ herriak herri denon ondasun, izan bedi Aralar.
|
|
2010
|
|
|
Maizpide euskaltegiko ikasleentzat
|
egindako
bertso afariko irudiak ere bildu dituzte. Eusebio Igartzabal eta Mikel Mendizabal aritu ziren han kantari.
|
|
|
Zizurkilen, Pello Mari Otañoren heriotzaren mendeurreneko ospakizunen barruan,
|
egindako
bertso jaialdia izango du abiapuntu aste honetako Hitzetik Hortzera saioak. Xabier Amuriza eta Anjel Mari Peñagarikano gidari, eta Otañoren bertsoak abiapuntu jarrita, saio berezia bete dute Jon Maiak, Unai Iturriagak, Amaia Agirrek, Xabi Payak, Uxue Alberdik eta Amets Arzallusek.
|
|
|
Lehen saioan Andoni Egañaren iritziek aberastutako aurkezpenak izango dira eta kantuan ere gozatu da zarauztarraren argitasuna; Amets Arzallusekin Zaldibarren
|
egindako
bertso afarian, eta Iurretako sanmigeletako jaialdian. Gainera, Donostian Unai Elizasuk bertsolariei eginarazitako ariketa xelebrea ere emango dute.
|
|
|
Oihane Perea, Aitor Mendiluze, Julio Soto, Igor Elortza, Amets Arzallus eta Maialen Lujanbio aritu dira Idoia Beitiak jarritako gaiei kantuan. Hamaika Bertuteko kideek Orioko gaztetxean
|
egindako
bertso saio musikatuaren zati bat ere ikusi ahal izango da jasotako bideoen tartean.
|
|
|
Hasteko, Arantzan izandako bertso afaria ekarriko dute. Ez dute berehalakoan ahaztuko Arantzan Alaia Martinekin eta Miren Amurizarekin
|
egindako
bertso afaria. Bi neska gazteek errepaso galanta eman zioten Ekaitza elkartean bildutako entzule jendeari, batzuk lotsa gorrituz eta gainontzekoen irri karkailak askatuz.
|
|
|
Ez dute berehalakoan ahaztuko Arantzan Alaia Martinekin eta Miren Amurizarekin
|
egindako
bertso afaria. Bi neska gazteek errepaso galanta eman zioten Ekaitza elkartean bildutako entzule jendeari, batzuk lotsa gorrituz eta gainontzekoen irri karkailak askatuz.
|
|
|
Bertso derbya izango da artxiboko entresakan: 1991ko urtarrilean Zegaman
|
egindako
bertso jaialdi mundiala berreskuratuko dute. Anjel Mari Peñagarikano suharki aritu zen Realak fitxatu berri zuen Dalian Atkinson aurrelari ingelesaren parrandazaletasuna salatzeko Andoni Egaña eta Sebastian Lizaso realzaleen aurrean.
|
|
|
Bertso derbya izango da artxiboko entresakan: 1991ko urtarrilean Zegaman
|
egindako
bertso jaialdi mundiala berreskuratuko dute Zapping atalean. Anjel Mari Peñagarikano suharki aritu zen Realak fitxatu berri zuen Dalian Atkinson aurrelari ingelesaren parrandazaletasuna salatzeko Andoni Egaña eta Sebastian Lizaso realzaleen aurrean.
|
|
|
Elgoibarko gaztetxean
|
egindako
bertso saio batean, rapa eginez azken agurra kantatu zuen behinola Jon Maiak, eta entzuleen artean Fermin Muguruza zegoen. Harreman horri esker hasi zen Negu Gorriak entzat hitzak egiten eta geroztik kantagintzaren genero guztiak probatu ditu.
|
|
|
Arrasateko benetako kronista dugu Arriola, berak erabilitako gai zerrendatxo honetan ikus daitekeenez: jaiak, kultur ekintzak, omenaldiak, herritar ezkonduen urrezko ezteiak, jubilatuen inguruko ospakizunak, herrian gertatutako aldaketa sozialak, familiari eta senideei
|
eginiko
bertso sortak... Esan dezakegu Jose Manuel Arriolak XX. mendearen bigarren parteko Arrasate herriaren historia apal bat idatzi digula, bihar etziko arrasatearrek euren herria nolakoa zen ikusi ahal izan dezaten.
|
|
|
Aitzolek antzeko pasadizo bat kontatzen digu. Behinola, Donibane Lohizunen
|
eginiko
bertso gudu baten, arratsaldea aurrera zihoala eta, epaimahaikoek erabaki zuten saioa bertan behera uztea. Hala ere, Matxin eta kantu lagunak bertsoaren suak hartuta zeuden, eta eurek euretara antolatu zuten jaia, debalde festa preparatu zuten:
|
|
|
oso estimuan izan duten aldaera dugu hau. Adibidez, Lazkao Txikik" Parrari" eta" Kontzientziari"
|
egindako
bertso gogoangarrietan erabilia; orobat Gorrotxategik 1967ko Bertsolari Txapelketa sonatuan" Anai arrebak" hasten den bere agurrean eta Uztapidek" Oheari" egindako bertsozko gorazarre paregabean. Ezin ere aipatu gabe utzi, doinu honetantxe, nahiz beste erritmo batean?, Xalbadorrek" Hilik den emaztearen soinekoari" paratutako bi bertso antologiko ezin eskertuzkoak.
|
|
|
oso estimuan izan duten aldaera dugu hau. Adibidez, Lazkao Txikik" Parrari" eta" Kontzientziari" egindako bertso gogoangarrietan erabilia; orobat Gorrotxategik 1967ko Bertsolari Txapelketa sonatuan" Anai arrebak" hasten den bere agurrean eta Uztapidek" Oheari"
|
egindako
bertsozko gorazarre paregabean. Ezin ere aipatu gabe utzi, doinu honetantxe, nahiz beste erritmo batean?, Xalbadorrek" Hilik den emaztearen soinekoari" paratutako bi bertso antologiko ezin eskertuzkoak.
|
|
|
urte beteko bizia. Urte honetan zehar
|
egindako
bertsoak omen dira hauek.
|
|
2011
|
|
|
Canovas izeneko atalean, esaterako, Txirritarekin lotzen den pasadizoa irudikatzen da. Antonio Cánovas del Castillo politikariaren alargunari harrera
|
egiteko
bertso batzuk kantatzera gonbidatzen dute Txirrita Zentro Monarkikora. Bertan, honakoa abestuko dio hernaniarrak, denak aho bete hortz utziz:
|
|
|
Hasteko, pasa den ostiralean Jon Maiak eta Igor Elortzak Algortan abestutako Western bertso afaria telebistan ikusteko parada izango da. Izan ere, bertsorik gehienak Algortako Kasino zaharrean
|
egindako
bertso afaritik hartuko dituzte. Ameriketako mendebalde urrunean girotutako bertso traman Lokartu Yatanka (Fredi Paya) aritu zen gidari eta bertso dueloan nor bano nor Long John (Jon Maia) eta Little Lortz (Igor Elortza).
|
|
2012
|
|
|
Abenduaren 29an, berriz, berak nahi baino omenaldi handiagoa egingo dio, Ordizian, Goierriko Bertso Eskolak. Hor amaituko da plazaz plaza 60 urteko haren ibili oparoa, duela ia urtebete Donostiako Kursaalean
|
egindako
Bertso Egunean bertsotan iragarri zuena beteko baitu: «Azken mezu hau nahi nuke/ jendeak uler dezala/ enbor zaharrari geroago eta/ zailago zaiola ezpala,/ nere adinak eta zentzuak/ esaten didan bezala,/ herriz herriko ibili hori/ aurten bukatzen dedala».
|
|
|
Herriak onartu du irudi hori, eta hori entzun nahi du. Esate baterako, Aitor Mendiluze eta Iker Zubeldia, punta puntako bi bertsolari on, eramaten badituzte herri batera, Mendiluzeri ondo
|
egindako
bertso txukuna entzun nahi diote, batez ere; baina Zubeldia hasten denean, besterik ere bai, baina bereziki ezusteko biziren bat nahi dute, horixe eskatzen zaio hari. Bertsolari bakoitzak bere bertsokera egiten du berari halaxe gustatzen zaiolako eta hor erosoen ibiltzen delako, eta hor lantzen du bere burua.
|
|
|
Berriki, EHUren Gipuzkoako Campusean
|
egindako
bertso saio berezian, Ttartalo eta Galtxagorri robot bertsolariak aurkeztu dituzte jendaurrean. Euren lehenengo plazan bertsolagun izan dituzte Andoni Egaña, Felix Zubia, Oier Lakuntza eta Maialen Velarde.
|
|
2013
|
|
|
Eskiatzaile gazteari eta bere gida den Iraitz Etxarriri omenaldi egin diete udalean gaur eguerdian. Bertan Pablo Barrio alkateak egin die harrera, Bea Egizabalek ipuin eder bat eskaini dio eta bere gelakideek Unai Muñoak
|
egindako
bertso dotorea abestu diote. Gazteak hunkituta jaso du bertan bildutako guztien berotasuna.
|
|
|
Hildako eta kartzelaratutako semeei
|
egindako
bertso haien bidez, Joxek laburbildu egin zituen Euskal Herria une hartan jasaten ari zen sufrimendu eta oinazea. Bertsotarako aukeratu zuen orainaldiaren erabilerak balio atenporala ezarri zion konposizioari.
|
|
|
Juan Kruzek enkargu haiek hartzen zituen, horrelako hamaika bertso-paper eginak zituen, baina gutxitan sinatzen zuen. Enkarguz
|
egindako
bertsoei sinadura jartzea ez zuen gogoko, hain zen apala eta lotsatia (Ataño 1979: 80) 40 Izaera herabetiak eraginda, ez zitzaion erraza egiten plazaz plaza bertsotan ibiltzea, Juan Kruz ez zen plaza gizona izan.
|
|
|
Juan Kruzek ez zuen gustuko ariketa: Mikaela emazteari
|
egindako
bertsoak besteen aurrean kantatzen zituenean emozioa ezin izaten zuen disimulatu, eta negarrari ematen zion. " Azken gaba" gogora etortzen zitzaion, eta harekin batera emazteak utzi zion hutsunea eta alarguntasunaren bakardadea.
|
|
|
Gizon uzkur eta bakartia omen genuen. Nere bideanbilduman ageri den eskaintza etabesterentzat
|
eginiko
bertso mordoxka ikusita, bihotz onekoa eta eskuzabala zela ateratzenda. Eta apala ere bai, sobera apala, ausaz.
|
|
|
Izan ere, zuekhori ez zatekeen egokiena soldadu edo ofizial batek
|
eginiko
bertsoak izan balira.
|
|
|
Antxordoki auzapezak ere ohore guztiak ukatu zizkion. Mendiagak albiste tristea jakin zuenean
|
egindako
bertso ederrez amaiera eman zioten jelkaldiari:
|
|
|
Eskolaren historia kontatu zuen zuzendariak, eta horrez gain, hirurek eskolaren eginkizuna azpimarratu zuten. Ondotik, herriko haurrek bertso batzuk bota zituzten, Axura etxalartarrak bere garaian Arantzako eskolaz
|
egindako
bertsoak, hain zuzen: Las eternas obras de la escuela de Aranaz.
|
|
|
Paulino Uzcudunen ohoretan
|
egindako
bertso batek honela zioen: " Kontrariyorik emen ez eta zuaz Amerik' aldera; kanpeon zaude Europa' n eta, ekatzu hango bandera".
|
|
2014
|
|
|
Hori bukatutakoan, Xerar Urrutiak eskerrak eman zituen eta publikoak txaloaldi luze batez eskertu zuen. Gero, denok, publikoak barne, Ttipi urruñarrak XIX. mendean
|
egin
bertsoak (Dama gazte xarmant bat) abestu genituen. Huraxe izan zen amaiera.
|
|
|
Adibide bitxiagoen artean, tradiziozko moldeen ildotik
|
eginiko
bertso hauekere aipatu behar, emakumearen izatea, gorputzaren bidez adierazia, bestiariomodura itxuratu baita.
|
|
|
Udaletxean, Kultur Etxean, Zaharren Babeslekuan, Arrantzaleen Kofradian eta eskola aurrean egingo dituzte geldiuneak koplak abesteko. Santa Eskeko ohiko bertsoez gain, ikasleek eskolan
|
egindako
bertso saioetan sortutako koplak ere abestuko dituzte, Orioko herriari jarriak.
|
|
|
Otañorekin daukan gogo kidetasuna denotatiboa. Mendian hil ziren beltzei
|
egin
bertsoak kuraia ikaragarrikoak dira testuinguruan jartzen bagara. Badaki errealki nehork baino hobeki zer inportantzia duen kontrabandoak muga herrietan, familia guziak, auzoak, isiltasunak estekaturik atxikitzen dituen sareak badirela, mafiak erran genezake orain.
|
|
2015
|
|
|
Burua altxa eta pendulu erlojuari begira begira jarri da, bistarik kendu ere egin gabe ardo trago bat egin du, eta gero irribarre maltzurrez jiratu da. Andoni Egañak
|
egindako
bertsoak direla konturatu da; eta gauean harekin egoteko aukera izango duela ere bai. Beste zurrutada batez basoarenak egin eta hurrengo tabernara bidean jarri gara biok.
|
|
|
Bertsozale Elkartearen Genero Taldeak antolatu zuen. Nerea Elustondok azaldu zuenez, duela urte batzuk pentsaezina zen gai horren inguruan
|
egitea
Bertso Eguna. Saioa emakume eta gizonentzat pentsatu eta egindakoa izan zela azaldu zuen:
|
|
|
Bai, horrek denak ondorio tristea izan zuen. Ze gure aitona erlijiora eta abertzaletasunera etorri zenean, ordura arte
|
egindako
bertso guztiak erre egin zituen bekatu zirelako. Bortzirietako uholdeen gainean idatzitako bertso idatzi batzuk eta holako gutxi baino ez dira gordetzen, bere garaian argitaratu egin zirelako.
|
|
|
" Bertsoak jarriko dizkizute", esaten zioten gurasoek nabarmen janzten zen seme edo alabari. " Jarri
|
egizkiozu
bertsoak nire andreari, mozkorra da eta", esaten zion senar zapuztuak bertsolariari. Batzuetan, ez zen enkargu beharrik izaten, eta bertsolariak bere gogoz egiten zuen lana, bertso-paperak ugari saltzeko, seguru asko.
|
|
2016
|
|
|
Makilak eskura utzita bakarrik oraindik jarraitzen dute antolatzen mikrofono bat, ipuin bat hartu eta ipuinean ikusten dituzten marrazkiak kantuan botatzen. Ez dute egiten errimarekin, ez dute
|
egiten
bertso estrukturarekin, baina kantuan egiten dute. Zer egiten dute?
|
|
|
Ikusten dugun bezala, Perkain pertsonaia historikoa izateaz gain, gure mitoetan ere bete betean sartu zen, euskal heroien aldareetaraino iritsiz. Horrela izanik, ugariak dira Perkaini buruz
|
egindako
bertso eta idatziak. Ikus ditzagun:
|
|
|
Hori dela eta Gurbindo, Alexander Tapia, Irular, Oianondo eta bestek atera olerki abondo ez dira agertzen. Berdin gertatzen da El Pensamiento Navarro edota Diario de Navarra egunkariek gerra aurretik zein ondotik ateratako euskarazko sailekin, eta hortaz, Agerre, Lindatxikia, Lepazar eta bestek
|
eginiko
bertsoen berri galarazten zaigu.
|
|
|
bertso eta aire zenbaiten bilduma liburu ederrean jasotzen da Santistebanen bertso zerrenda. Urtez urte, bitartean, Abbadiaren ekimenez ospatu ziren lore joko horietan guztietan aurkeztu ziren lan poetikoak jaso eta eskaini dizkigu Urkizu lezoarrak; horien artean, gutxi dira Hegoaldeko idazleek
|
eginiko
bertsoak, are bakanagoak nafarrek idatzitakoak, eta finean, bakarrak iruindarrek ondurikoak, Santisteban honenak alegia. Horregatik bakarrik, bada, iruindarron artean bere izena ezagunagoa izatea luke.
|
|
|
Bere aita bezala, Damaso Etxeberria ibarreko alkatea izan zen, eta baita Nafarroako Gerrate Biltzar Karlistaren partaidea ere. Ez zen oso idazle emankorra, alabaina, San Frantzisko Xabierrekoari
|
eginiko
bertso batzuen egilea dugu, 1857.eko urriaren 18an Bonaparte printzeak berak Elizondon bertan jaso zituenak. Goienetxeren predikuak bezala, bertso horiek ere argitaraturik ditugu, eta beraz, ez dago artxibora jo beharrik irakurri ahal izateko.
|
|
2017
|
|
|
2010eko udaberrian Bilboko Kafe antzokian
|
eginiko
bertso jazz saio esperimentalaren azken saioko irudiak ikusiko ditugu. Bertan Maialen Lujanbio, Andoni Egaña, Jon maia eta Amets arzallus bertsoa eta jazz nahasten ikusiko ditugu.
|
|
|
Morroi honek daukana da kopeta galanta, pentsatuko du hainbatek, eta lanerako gogo gutxi, eta lagunen puntuekin ari da
|
egiten
bertsoa. Zeren eta horiek lagun ditu eta horregatik dabil hain koipejario.
|
|
|
«Neu, behintzat, gozatu egin nintzen txorakeria pila hau asmatzen, bertsolariak ahotan hartuta», dio azalpenean.Epe luzean egindako lana du honako hau Zendoiak: 2004 eta 2017 artean
|
egindako
bertsoak bildu ditu liburuan. «Beti zerbait egin eta kajoira bota, zerbait egin eta kajoira bota...
|
|
|
Arindu bat eman diogu oraingoan». Gehien gehienak lagunarte giroan
|
egindako
bertsoak dira, baina badaude sariketetara bidalitakoak, eta sarituak, tartean.Bertsolaria da Zendoia, baina ez plazan jardutekoa:
|
|
|
Ondoko asteetan, txapeldunak kantatzen zuen bertso saio batera joan zelarik, berarekin pentsatuz
|
egindako
bertsoak kantatzen ari zen sentipena izan omen zuen tarteka, baina gero, agertokitik jaitsi eta trago bat hartzera tabernara zihoazenean ez omen zuen bera aurkitzeko ahalegin txikienik ere egiten. Are okerragoa dena, behin baino gehiagotan ikusi omen zuen bertsolaria, berarekin egin zuen bezalaxe, bere adineko beste batekin goizaldeko ordu txikietan itsasoari begira hizketan, eta horrek sufriarazi egin omen zion.
|
|
|
80ko hamarkada erdialdea da: bistan denez, artean inork ez dio usainik hartu ere
|
egiten
bertsoak eta rockak laster elkarrekin egitekoa duten orgia lizunari. Burla egiten zaio arketipoari.98
|
|
|
Bidaia onik burutzen badu, abestiak aukera berri asko zabaltzen dizkio bertsoari. Abestietarako propio
|
egindakoak
bertso idatziak izan ohi dira, eta bertso idatziak ez ditu bat batekoaren morrontzak. Egileak denbora har dezake lanketarako, eta nahi beste landu ditzake abestiaren entzuketa bakoitzean ugaritu daitezkeen ñabardurak eta aukera diferenteak.
|
|
2018
|
|
|
Bilboko Aste Nagusian (abuztuaren 21ean), Mamiki konpartsan
|
eginiko
bertso saio feministaren kronika. Bertsolariak:
|
|
|
Lana
|
egiterakoan
bertso asko entzun ditut ikerlari betaurrekoekin. Bukatutakoan, ordea, bertsozale gisa entzuten dut.
|
|
|
lantxoaren xede nagusia Etxepareren bertsoak ahalik zuzenen ulertaraztea izanik, lau bilakatu ditugu haren bertsoak. Hau da, testuak taxutzean ez diegu jaramonik
|
egin
bertso lerroen neurri hoskidetasunei, agerikoa baita haien eztia dastatu nahi duenak ezkerraldeko orrialdetara jotzea baino ez daukala.
|
|
|
24 Lerro hauek, menditarrek Zumalakarregiri kantatzen dizkiotenak, koplakari batek Beltzuntzeko zaldunari
|
egin
bertso zahar batetik hartuak dira. Honelaxe hasten da:
|
|
2019
|
|
|
Ahozko hizkerara gerturatzen den arren, berezko kodea du bertsolaritzak, ahozko jardun artistikoa den heinean. Alegia, “ez dutela hitz
|
egiten
bertsotan kalean hitz egiten duten moduan”. Agirreren hitzetan, Txirritak %95ean “dira” erabiltzen du bertsotan, nahiz eta kalean ez zuen “dira” erabiliko.
|
|
|
Laburu bera elkarrizketatu genuen, eta ez omen du horri buruz gehiegi hausnartu, ezta hika aritzeko lanketa berezirik egin ere. Antza, Hernaniko bertso eskolaren inguruan bertutetzat zuten hizketan bezala
|
egitea
bertsotan. “Mendiluzek bertsotan, motel, hizketan bezala egiten dik” modukoak lausengu modura entzuten omen dira, Labururen hitzetan.
|
|
|
Antxordoki auzapezak ere ohore guztiak ukatu zizkion. Mendiagak albiste tristea jakin zuenean
|
egindako
bertso ederrez amaiera eman zioten jelkaldiari:
|
|
|
Ikusten dugun bezala, Perkain pertsonaia historikoa izateaz gain, gure mitoetan ere bete betean sartu zen, euskal heroien aldareetaraino iritsiz. Horrela izanik, ugariak dira Perkaini buruz
|
egindako
bertso eta idatziak. Ikus ditzagun:
|
|
|
Hori bukatutakoan, Xerar Urrutiak eskerrak eman zituen eta publikoak txaloaldi luze batez eskertu zuen. Gero, denok, publikoak barne, Ttipi urruñarrak XIX. mendean
|
egin
bertsoak (Dama gazte xarmant bat) abestu genituen. Huraxe izan zen amaiera.
|
|
|
Lekuonak berak ere maiz ematen ditu aldaketak errimaren barnean eta ez dira petaka/ bodega pare ezagunaren aldaketetara mugatzen. " Apaiz Setieni agur"
|
egindako
bertso sortan puntu hau darabil 3 ahapaldian: sartzean trantzean atzean maitatzean latzean ospatzean.
|
|
|
Bertsoak egiteko orduan, nabarmen banatzen dira joera irrigarriz eta molde tradizionalean
|
egindako
bertsoak. Horietan agerian uzten da Lekuonaren herri moldeekiko maitasuna.
|
|
|
Gero, beste bertso bat: " urte/ Don Jazinto Argaya/ Gotzai sagaratu zutela", gotzainaren omenez
|
egindako
bertso sorta," Biziaren laburra"," Urre ezteietan". " Liburu berri" testu ezaguna dugu, Gabriel Arestiren Poema Guztiak argitaratu zirela-eta egindako irri bertsoak dira," Kixote" rekin lotuak horiek ere.
|
|
|
Bigarren eskuizkribuan aurkitu dugu" 150 urtemuga Agustinak Astigarragan" lekaimeen omenez
|
egindako
bertso sorta. Gotzainen edo apaizen omenez ikusi ditugun bertsoen antzera, horretan ere elizako bizitza goraipatzen du.
|
|
|
Juan Mari Lekuonarentzat bertsoa, esan dugu lehenago, publikoan adierazten den sentimendu pribatu baten adierazpena da. Ezkontzetarako edo ezkontzako urteurrenetarako
|
egindako
bertsoetan ageri da inon baino nabarmenago sentipen hori. Apaizak, Juan Mari Lekuonak, aurrean ditu ezkontzera etorritakoak, eta, une batean, gure poetak bere sentipena adierazten du.
|
|
|
Apaizak, Juan Mari Lekuonak, aurrean ditu ezkontzera etorritakoak, eta, une batean, gure poetak bere sentipena adierazten du. Une hunkigarrian, elizkizun horretarako
|
egindako
bertsoak dira bildumetan gehien agertzen direnak. Horrela, ezkontzera datozen izenak aipatzen ditu, hurbiltasuna da nagusi; kasu batzuetan, ezaguna da nortzuk diren ezkontzara etorritakoak, beste batzuetan, ezinezkoa izan zaigu protagonistak nortzuk diren agertzea.
|
|
|
Elizkizunetan aipatzekoak dira Lehen Jaunartzearen egunerako
|
egindako
bertso biak. Lehena Nere olerki eta kantak lanean ageri da, eta deigarria da nola jokatzen duen Juan Mari Lekuonak taldeari eta joera abstraktuari nagusitasuna emanez; otoitza da ontzen duena, zuzentzen zaion" zu" hori Jaungoikoa delarik, ez ospakizunean ari den haurra:
|
|
|
Askotan egin zizkion Juan Mari Lekuonak jendeari agurrak, bai, jubilazio egunera helduz, lana uzten duelako, bai omenaldi garaia iritsia delako. Lau adiskideri
|
egindako
bertsoak dira orain kontuan hartuko ditugunak. Donostiako Euskaltzaindiko langile izan zen eta euskaltzain den Maria Pilar Lasartek erretiroa hartzerakoan" Gaur Mari Pilar Lasarte", edo" Asteasuko Migel Agote" txoferrari eskainia," Mirarik adin Jose Luisek." laneko adiskideei zuzendua, edo" Patxi Iparragirre" adiskide eta bertsolariari eskainitako hamarreko txikiak dira aipagarriak.
|
|
|
sua amatatzera joan eta bonbak eztanda egin eta surik itzali ezinik geratu. Agian, Xenpelarren moldean
|
eginiko
bertsoa dugu, eta ziurrenik" Pasaiako herritik" bertsoa gogoan hartuta egina. 1945 urtean egindako bertso sorta horrek, eta beraz, Juan Mari Lekuonaren sorkuntza lanaren hasiera hasierako lana izanik, zortziko txikia darabil, baina koplaka atondurik, errima desberdin bina ahapaldiko osatuz.
|
|
|
Agian, Xenpelarren moldean eginiko bertsoa dugu, eta ziurrenik" Pasaiako herritik" bertsoa gogoan hartuta egina. 1945 urtean
|
egindako
bertso sorta horrek, eta beraz, Juan Mari Lekuonaren sorkuntza lanaren hasiera hasierako lana izanik, zortziko txikia darabil, baina koplaka atondurik, errima desberdin bina ahapaldiko osatuz. Hasierako eta bukaerako bertsoak narraziotik kanpo kokatu ditu, bertso lanari buruz, edo agurrari eskainiz.
|
|
|
Juan Mari Lekuonaren bertsoek ez dute egitura sinple bat, ziurrenik, zortzikoa bera ere, gutxitan erabiltzen duelako. Askotan bere bertso sailek, eta horiek nagusi direla adierazi behar, otoitzaren antza hartzen dute, edo nahi bada, salmoarena, eta beraz, ideien kontrastean baino gehiago, ideien loturan
|
eginiko
bertsoak dira.
|
|
|
Har dezagun adibide bat. Juan Mari Uriarteren omenez
|
eginiko
bertsoetan hauxe kantatzen da.
|
|
2020
|
|
|
Urola Kostako herri gehienetan atera ziren kalera atzo herritarrak, azaroak 25, Indarkeria Matxistaren Kontrako Eguneko protestetan parte hartzera. Elkarretaratzeak eta manifestazioak izan ziren nagusi, batzuk isilak eta beste batzuk zaratatsuak, baina aldarrikapenak
|
egiteko
bertsoak, dantzak eta bizikleta martxaren bat ere ikusi ziren Azpeitia eta Zarautz aldean.
|
|
|
—Orain, joanda ere ez nikek lehengo freskurarekin
|
egingo
bertsotan, eta lehen baino okerrago egitekotan ez nauk joango.
|
|
|
' Zertarako mugak jarri'. «1995ean kokatzen naiz, Viktoria Eugenia antzokian
|
egindako
Bertso Egunean. Jexux Mari Irazu eta Maialen Lujanbiorekin kantatu genituen bertsook, eta atzean zeuden eserita adin bateko bertsolariak.
|
|
2021
|
|
|
Hego Euskal Herrian egiten dira saio arruntak, baina hemen itxoiten ari gara. Aldiz, lortu dugu irakaskuntzan aitzina
|
egitea
bertso eskolak plantan emanez; orduan, kolegio batzuetan saio batzuk egin dira, koadro horretan, gazteekin bereziki.
|
|
|
Bateratzearekin denak ados egonagatik ere, Etxebeltzeko sortzaile Roxa Lertxundiri eta Pello Esnali jakinarazi nahi izan zieten berria lehendabizi. Behin haien oniritzia jasota, herritarren aurrean aurkeztu zuten bateratzea joan den astean
|
egindako
Bertso Astean, bertso musikatuen saioan. " Gainera, egun hori baliatu genuen Roxari eta Pellori omenaldi txiki bat egiteko, eta oso polita izan zen.
|
|
|
Horretarako, bilera batzuk egin dituzte ikastetxeetako ordezkariekin, eta proposamen bat aurkeztu zieten: irailean, ikastetxe bakoitzeko LHko eta DBHko maila banatan, saio batzuk
|
egitea
bertso eskola haiengana gerturatzeko. " Zaila da askotan norbera hurbiltzea zerbait ezagutu ezean".
|
|
|
1845ean Arielen Xahok idatzitakoei, Nemourseko dukeek Donostiara egindako bisitari buruz Bizente Etxegaraik, batetik, eta Martin Larralde Bordaxurik, bestetik,
|
egindako
bertsoek izandako oihartzun ezohikoa gehitzen zaie. Le Phare des Pyrénéesek hiru pieza eskaintzen dizkie, bisitari eta bertsoei buruzko azalpenekin, eta Le Courrier de la Girondek eta Arielek berak bana.
|
|
|
Aurreko zikloan azaldu den gisan, enkarguz
|
egindako
bertso batzuengatik epaitu zuten 1916an. Zavalak kontatzen duenez, berak jarritako bertsoak salduz ere atera izan zuen bizimodua.
|
|
|
170 Zortzi urte lehenago gaiari buruzko testu bat argitaratu zuen Estampan bertan. Sagardotegian" Erricoechea" eta" Juan Ignacio" bertsolariek
|
eginiko
bertso saioa kontatzen zuen, bertsoak jasoaz. Ik. Estampa, 1928/X/30, 22 or.," Manzanas, sidra y ‘bertsolaris’ en los caserios vascos", R.
|
|
|
"[...] Desafioetan ez dira forma eta mamia bereizten,[...] Kontua da batak bestea mendean hartzea[...] ahari jokoan bezala[...] Sariketetan, ordea, bestelako irizpidea erabiliko da: zeinek hobeto
|
egin
bertsotan, zeinek egokiago erabili euskara" (id.: 809).
|
|
|
Alkainen enkarguz alkatearen kontra
|
egindako
bertsoengatik eserarazi zuten Txirrita epaitegian. Herrian jartzen ziren isunen dirua beretzat hartu izana leporatzen zioten bertsoek alkateari, eta 10 zentimoan saldu ziren Doneztebeko festetan, kronikak kontatzen duenez arrakasta itzelarekin:
|
|
|
Lore Jokoetatik kanpo
|
egindako
bertso saioen berri ematen duten prentsako testuak ere topatu dira. Horien kasuan ere batzuetan kartela baino ez da iragarriko, eta beste batzuetan festako kronika zabalagoaren baitako paragrafoa baino ez zaie eskainiko bertsolariei, baina tartean topa daiteke kronika interesgarririk ere.
|
|
|
Elgoibarko gaztetxean horretarako bertsokiderik topatu ez zuenez, bakarrik
|
egindako
bertso saio batean ezagutu zuten elkar Maiak eta Muguruzak. Artean 18 urte bete berriak zituen bertsolari gazteak ez zuen berehala ahaztuko hura:
|
|
|
Bertan
|
egindako
bertso saioan grabatutako bertsoak dira filmaren hasieratik bukaerara soinu bandaren elementu nagusietako bat, eta 3:40tik 4:40ra bitartean saioaren irudiak ere ikus daitezke, bertsolariak kantuan eta publikoaren erreakzioa jasoz.
|
|
|
Arestiren bertsolaritzarekiko loturak ere izan zuen eraginik haiengan: " Aresti Laboaren lanetan trantsizio izan zen; erran nahi baita —Laboak eginiko ahozko ondare kulturalaren birmoldatzean— poetak markatu zuela bertsolaritza idatziaren erabilera garaikidea, eta, ondotik, 60 olerkariek
|
eginiko
bertsoen erabilera garaikidea ere eskaini zuela kantariak" (Gandara, 2015: 348).
|
|
|
Iurramendiren hitzetan, sorpresa politak ere ari dira ikusten azkenaldian
|
egindako
bertso saioetan. Gazteen mailak harritu egin du:
|
|
|
Gure inguruan balea ospetsurik bada, Orion harrapatutako balea da, 1901 urtean, maiatzaren hamalaugarren egunean. Garaian
|
egindako
bertsoek eta, gero, Benito Lertxundik haiek abestu izanak egin dute ospetsu Orioko balea.
|
|
|
Epai horrek berarekin dakarren “otzantzea” azpimarratzen du Imazek (2005), eta hark esana da publikoa emakumez bakarrik osatua denean hauek askoz sarriago eta ozenago egin ohi dutela barre. Espazio feministetan emakumeek eta emakumeentzat
|
egindako
bertso saioetan ere halatsu gertatu ohi da.
|
|
2022
|
|
|
Bertsolarien lanari begira entzuten ditugu saioak, eta bertsolariez ari bagina bezala komentatzen ditugu ondokoarekin bertsoaldiak: baina ez ote du gehiago gutaz hitz
|
egiten
bertso bakoitza perzibitzeko dugun moduak. Biribil azaldu zuen Nerea Ibarzabalek zazpi orduz eserita bertsoak entzuten aritzearen balioa:
|