|
2000
|
|
|
ENBAk eratu mahai inguruko hizlariak kontsumitzaileari informazio osoa ematearen alde azaldu ziren. J. J. Badiola, Zaragozako Albaitaritza Fakultateko buruaren iritziz Espainian behi eroengatik kezkatzeko arrazoirik ez dagoela dio, abereekin
|
egindako
irinaren ordez soja erabiltzen baita. Erran zaharra berritu dezagun badaezpada:
|
|
|
Abere okelez eta hezurrez
|
eginiko
irina eta pentsuak debekatuta egongo dira urtarrilaren 1etik aurrera. 30 hilabetetik gorako behiak hiltzea erabaki da, baldin entzefalopatia espongiformearen froga gainditzen ez badute.
|
|
2002
|
|
|
1994an, EBk debekatu egin zuen abere hausnarkariei hausnarkarien haragi eta hezurrez
|
egindako
irinak ematea; 1996an, Espainiako legeriak debekatu egin zuen AME edo arrisku materialen sarrera; 1998an irinak inaktibo bihurtzeko agindua eman zen eta prioia hiltzeko tenperatura altuetan erretzea eta 2000.
|
|
2003
|
|
|
Mantenugai gutxi ematen ditu, eta nabarmentzekoa da C, B2, B6, magnesio eta potasioa.Hauts bihurtutako sustraitik irin bat lortzen da, eta horrekin mandioka ogia izeneko tortilla mehe batzuk prestatzen dira. Brasilen, herrialde ekoizle handienetako batean, jukaz
|
egindako
irin horri farinha di mandioca deitzen zaio, eta Mendebaldeko Afrikako herrialdeetan gari. Sustraiez gain, erretzeko edo lurrunetan egosteko erabiltzen dira landarearen hostoak.
|
|
|
Oso ezagunak dira fideoak, makarroiak, espagetiak eta raviolien, kaneloien edo lasagna pastak. Ogia ez bezala, kalitate handiagoko pasta
|
egiteko
irina gari gogorretik dator; Mediterraneoko barietate tipikoa da.Irin hori lortzeko, zereal alearen zati bat besterik ez da erabiltzen, endospermoa, almidoi eta gluten ugarikoa, eta horrek moldekatzeko ahalmen handiagoa ematen dio. Bestalde, irin horiek B taldeko bitamina gutxi dute, eta horiek zerealaren estalkian daude; kasu horretan erabiltzen ez den alearen zati bat da.
|
|
2006
|
|
|
24). Horrek adierazten du Seguran zutela merkatua, burdinarentzat, janariarentzat eta ogia
|
egiteko
irina Segurako errotetan ehotzeko beharra zutela, beraz, bere jaurgopean zeudela (ikus ere Orella, 2003: 52 eta 20 oharra); eta kasu honetan gaizkileak aipatzen dituenean ez dugu zalantzarik lapur hutsez gain bandoen gerrari lotutako eta jaunen erasoei lotutako aipua dela XIV. mendean baikaude Behe Erdi Aroko krisian bete betean (izurria iritsi aurreko eta Gaztelako gerra zibil aurreko garaia bada ere).
|
|
2007
|
|
|
Zergatik? Zahi ogia ogi integral faltsua da,
|
egiteko
irin zuria erabiltzen duelako Zahi ogia ogi sasi integrala da, hau da, ez da integrala %100ean. Egiteko, irin finduak edo zuriak erabiltzen dira, eta horiei modu artifizialean gehitzen zaizkie salbatzailearen zati osoak tregosiaren pikorraren azala.
|
|
2008
|
|
|
Kontuan hartzen den beste ideia bat da animalia proteinen aztarna «hutsei» tolerantzia maila bat sartzea pentsuetan, halabeharrez aurkitzen baitira, hala nola karraskarien hezurrak edo artoan txoriak. Zerriak elikatzeko oilaskoarekin
|
egindako
irinak erabiltzeko baimena eta hegaztiei jaten emateko zerri irinak erabiltzeko baimena ere aztertuko dira.
|
|
2009
|
|
|
Horretarako etxe alboko labea edo sueteko txapakoa erabiltzen zuten. Kontu handiz aukeratzen zuten ogia
|
egiteko
irina egingo zuen errota. Esaterako, Goieta inguruan Birleko Latxaganera eroaten zuen garia hainbatek.
|
|
|
kilo bat irin, litro erdi ur, bi koilarakada gatz eta 800 g gurin, margarina edo txerri gantza. Lehenengo urratsa da mahaian sumendi bat
|
egitea
irinarekin, gatzarekin eta urarekin, eta pixkanaka nahastea. Eskuz oratzen da gainazal lau baten gainean, masa lotua, leuna, lehorra, ez itsaskorra eta gogorraren eta bigunaren arteko tartekoa lortu arte.
|
|
2010
|
|
|
osoko irinarekin egindako ogiak bitamina eta mineral gehiago ematen ditu ogi zuriak baino, zeren eta labore ale osoarekin
|
egindako
irina erabiltzen baita (kanpoaldeko lehen geruza ez beste guztia erabiltzen dute).
|
|
|
Mesedegarriak: haiei esker jaki berriak edo ezaugarri organoleptiko atseginak sortzen dira, adibidez, ogia
|
egiteko
irinari legamia gehitzen zaio, jogurta egiteko esneari zenbait bakterio gehitzen zaizkio, eta abar.
|
|
2011
|
|
|
Garai hartan Gaztela aldetik jasotzen zituzten bizkaitarrek, besteak beste, ogia
|
egiteko
irina eta ardoa, biak ere nahitaezkoak orduko elikaduran. Gernika aldera Arratian zehar igaro behar zuten elikagai hauen merkatariek, eta ganboarrek oztopatu egiten zuten bidea.
|
|
2012
|
|
|
Artzagaz artagaraua aidera bota eta garbi garbi lotzen zan. Holan
|
eginda
urunak askoz bere garbiago urteten eban.
|
|
|
Garia landare gramineoa da, buruxkan lau ale edo gehiago izaten ditu, birrindu ondoren ogia
|
egiteko
irina ematen dutenak. Gari espezieak eta horien barietateak ugariak dira.
|
|
2013
|
|
|
Ez dira kapaz, besteak beste, garia, garagarra zekalea, oloa eta espelta digeritzeko. Hori dela eta, debekaturik dute zereal horiekin
|
egindako
irinak, ogiak eta gailetak jatea, adibidez. Horrez gain, elikagai industrian, berez glutenik ez duten produktuei glutena botatzen diete, produktua loditzeko, hala nola kontserbei, kafeari, gozoei eta txerrikiei.
|
|
2014
|
|
|
ahiak, taloak, zopa, bazka artoa, arto arraspatua...). Nabarmentzekoa da Arabako Hermuan eta Larrean ospatzen den Barte edo Labartea jaia, artoaren inguruko kulturan oinarritua.Beste gramineo batzuetaz ere beste hainbeste esan dezakegu. Hortxe ditugu Indiako arroza, Afrikako artatxikia eta Iberiar Penintsularen ipar mendebaldeko zekalea.Galizia, Asturias eta Leongo herri askotan, zekalea animalientzako janari, ogia
|
egiteko
irin, otzaragintzarako lehengai eta etxeetarako teilatu izan da.Gaur egun, zekale barietate altuak galdu izanak oztopatu egiten du teilatuak egiteko antzinako prozedurak berreskuratzea?.
|
|
|
Jean Bruno ilobak, aspaldian horko gorabeherak eskutan dituenak, itzulikarazi du Errota. Hor berean ogi eta arto bihiarekin
|
egin
irina salgai ezarri du, ainitz ikusliarren atsegingarri. Bertzalde, Senpereko ondarea eta kulturaz arduratzen den taldearen buru diren Pello Fagoaga eta Jean Sauvaire k zabaldu dituzte agerkari ederrak zonbeit lekutan.
|
|
2015
|
|
|
Lekukoen denporan, taloa egunean egunean egiten zan, eta ogia nozonoz baino ez. Taloa
|
egiteko
uruna galbahetik pasau, eta orea edo amasea azpiran egiten zan; hantxe eskubarruaz jo eta emoten jakon formea. Handik talo burdinean ipini eta behekosuan egiten zan, eta, atzenean, parrilan beste buelta bat be emoten jakon, gehiago erre eiten.
|
|
|
Emaitza, minutu gutxi batzuk igaro ondoren, masa trinkoa, inguratzailea eta pikorrik gabea izan behar da. Intxaurrak gehitzen dira, baina
|
egin aurretik
irinetatik pasatu behar dira. Horrela, egosten den bitartean browniearen hondora ez dira joango.
|
|
|
Erabiltzen den almendra kopurua izendapenean zehazten dena da (Estra, Suprema, Estandarra eta Popular).
|
Egiteko
irina, azukrea, animalia gantza eta almendra ehoak nahasten dira, eta, ondoren, beste osagai batzuk eransten zaizkio, hala nola kokoa birrindua, txokolatea edo kanela. Sarritan, azukre hautsez edo glasé batez estaltzen dira.
|
|
|
Zeren laborariek beren lurretan ekarrarazi ogi eta arto bihiarekin errota horietako itzulia eginik, familia bakotxak bere etxean zaukan labean egiten zuen jateko behar zituen ogi eta artoa. Hor berean
|
egin
irinarekin Brunoren emazteak egin ditu etxe pastiza ederrak. Edo beren etxetarat eremaiteko salgai ziren, edo zonbeitek hor berean jan dute sagarno xorta bat edanez.
|
|
2016
|
|
|
Ogia
|
egiteko
irina, euskal laborariengandik zetorrena, Baigorritik eskuratzen zuen gure aitak. Eta harekin larunbatero etxeko ogia egiten amak, etxe saihetseko labean.
|
|
|
1 Ogi arrunta; ogia
|
egiteko
irina; esne naturala, ziurtatua, pasteurizatua, kontzentratua, gaingabetua, esterilizatua, uperizatua, lurrundua eta esne hautsa; gaztak; arrautzak; fruta, barazkiak, lekaleak, tuberkuluak eta zerealak, baldin eta Elikadura Kodearen arabera produktu naturalen baldintza betetzen badute. .................
|
|
|
Zin
|
egin
Irina babestuko duzula oraindik bizirik badago.
|
|
|
Etapa nagusiak dira: pasta
|
egitea
irina, gatza, altxagarri eta urarekin; gero pausatzea ützi behar da. Pausatü ondoan, behar da pasta moztü eta moldatü ogi forma baten ükeiteko.
|
|
2017
|
|
|
Jateko hazien inguruan hitz egiten hasita, esan behar da berebiziko garrantzia dutela edozein pertsona modu osasungarrian elikatu dadin, huts hutsik jan baitaitezke bere horretan, osorik edo ehota, beste elikagai batzuen zati gisa ere bai (ogia
|
egiteko
irinetan edo olioetan) eta berdin beste errezeta batzuetan ere (ogiak, gailetak, eta abar).
|
|
|
Eta nutrizioaren ikuspegitik ogi horiek are gehiago hobetzeko, gero eta ohikoagoa da haziak eranstea, edo haziekin
|
egindako
irinak edo fruitu lehorrak: chia, mitxoleta, kinoa, sesamoa, lihoa, intxaurrak, ekilore haziak, kalabaza haziak...
|
|
2018
|
|
|
–Bada, herrian nagoenez gero, parrandatxo bat behar bezala
|
egitekotan
irin apur bat eskuratzea komeni zela bururatu zaidak; baina hemengo martxaren berri aspalditik zeukaat zeharo galduta, eta hona etorri nauk, ea kasualitatez ezagunen bat ikusten dudan. Hik beharbada lagundu ahal izango didak horretan?
|
|
2019
|
|
|
buru aski ginen: ogia
|
egiteko
irina ekoizten genuen, barazkiak, abereentzako belarra, esnea... eta soberakinak trukatuz gainerako guztia eskuratzen genuen"
|
|
|
" Ezkondu berritan buru aski ginen: ogia
|
egiteko
irina ekoizten genuen, barazkiak, abereentzako belarra, esnea... eta soberakinak trukatuz gainerako guztia eskuratzen genuen", dio harrotasun kondarrez. Garaian, hilabete hezeetan, errekastoek landak zeharkatzen zituzten; 2019ko montzoiak, ordea, ez du kasik euririk utzi herrialdearen bihotzean eta ur maila 150 metrora jaitsi da, lur azpian.
|
|
2021
|
|
|
Baina behin baino gehiagotan agertzen da ‘zerta (ra) ko’ adierazten duen tzeko perpausa izen baten ezkerrean: Pastelak
|
egiteko
irina behar duzue; Hurbiletik ikusteko betaurrekoak jantzi ditu. Anbiguoak dira azken bi adibide hauek; bi irakurketa onartzen dituzte.
|
|
|
Batetik, ‘zertarako’ behar den irina edo ‘zertarako’ jantzi dituzten betaurrekoak (hau da, helburuzko adjuntu jokatugabea). Bestetik, [pastelak
|
egiteko
irina], [hurbiletik ikusteko betaurrekoak]; hau da, zein motatako/ nolako irina, zein motatako/ nolako betaurrekoak. Adibide horietako [tzeko+ izen] egituraren alternatibak izan daitezke beste hauek:
|
|
|
Adibide horietako [tzeko+ izen] egituraren alternatibak izan daitezke beste hauek: bexamela
|
egiteko
irina edo urrutitik ikusteko betaurrekoak. Nolanahi ere, helburuzko adjuntu jokatugabeak dira hauek ere, izenaren ‘helburua’ edo ‘funtzioa’ adierazten dutenak.
|
|
2022
|
|
|
Neolitoaz geroztik, gizateriaren hazkurri behinena izan den gai hau labore aleen (gari, zekale, olo) mamia errotan eho eta iragaztearen ondorioz lortzen den hauts fin zuria edo zurixka da, gizakiarentzako eta animalientzako elikagaiak egiteko balio duena, hala nola ogia, opilak, taloa, pasta, etab. Hemen," irina" soilik esanik, gari irina ulertzen dugu egun, okintzaz ari garenean, batik bat; bestelakorik adierazi nahi denean, zereala aipatzen da, berariaz (arto, garagar, arroz irina). Gure artean gehien kontsumitzen den irina labore edo zerealetatik ekoizten bada ere, badira lekale (txitxirio, baba, soja, ilar), fruta (gaztaina, hur, ezkur) eta animalien hondakinez (odol, hezur, arrainez)
|
eginiko
irinak ere.
|
|
|
Mende askotan, ogi hori izan zen gizateria osoaren hazkurri ohikoa, irin integral eta urez eginikoa. Egun, otila gari, garagar, arto edo beste labore batez
|
eginiko
irin, ur eta gatzarekin egiten da orea eta, labean sartu aurretik, nahi den itxura ematen zaio. ogi koskorra sin: ogi mutur, kurrusko.
|
|
2023
|
|
|
Han, halere, erosketak egiteko adina suspertu naiz: almejak, baratxuriak, perrexila, erreboilo bat, Tuterako kukuluak, arrautzak, antxoak oliba oliotan, Martin Codax, Veuve Clicquot eta be ne ta-ko soufflea
|
egiteko
irin eta azukre zuria erosi ditut; bere amak egiten duenaren ahalik eta antzekoena izan behar zuen, be ne ta-ko a, ez nire surimi integrala. Iluntzean, sarrerako atea gurutzatu bezain azkar, soufflearen usaina adi zezala nahi nuen.
|