|
2000
|
|
|
Argitu beharra dago, ezen laugarren eta seigarren ataletako azterketan burutu direnegunkarien eta telebistaren hustuketak, UPV EHUk finantzatutako ikerketa bati eskergauzatu
|
egin
ahal izan direla10 Ikerketa horren atal baten barruan, lagin bat aukeratuzen prentsaren11 eta ETBren12 hustuketa egiteko. Lagin hori astebete konposatu batekoegunkari guztien aleek eta ETBko emanaldiek osatu zuten.
|
|
|
Telebistaren kasuan, azterketa bikoitza
|
egin
zen: batetik albistegiena eta bestetikprogramazio osoarena.
|
|
|
12 ETBren azterketarako egun osoko emanaldien grabaketa
|
egin
zen aukeratutako aste konposatuan, eta horixe aztertu. Neurketak egiteko, segundoka banatu genituen emanaldiak, eta horren araberaponderatu.
|
|
|
Telebistaren kontsumorako joera orokorrak aztertuko ditugu lehenengo; eta, gero, kanal bakoitzak eskuratzen duen audientziaren zatian zentratuko gara. Datu horiekirakurtzean, Euskal Herri penintsularra bere osotasunean hartu dugu lehenengo; eta, gero, herrialdekako irakurketa
|
egin
dugu. Azkenik, liburu honen 4 atalean EuskalTelebistaren albistegien eduki azterketa burutu dugunez, ETBren audientziarenosaketari buruzko zirriborroa egin dugu.
|
|
|
Datu horiekirakurtzean, Euskal Herri penintsularra bere osotasunean hartu dugu lehenengo; eta, gero, herrialdekako irakurketa egin dugu. Azkenik, liburu honen 4 atalean EuskalTelebistaren albistegien eduki azterketa burutu dugunez, ETBren audientziarenosaketari buruzko zirriborroa
|
egin
dugu.
|
|
|
Hego Euskal Herriko audientziaren azterketa orokorra
|
egin
badugu ere, liburuhonetan Euskal Telebistaren aurreko portaera interesatzen zaigu bereziki. Izan ere, hedabideak eta nortasun kolektiboa argumentu zentraltzat dugun honetan, ETBrenekarpena garrantzitsua da oso.
|
|
|
Hauexek dira, kopuruak kontuan hartuz, entzuleriaren gustukoenak. Orohartuta, nagusiki Madrildik programazioa
|
egin
eta igortzen duten irratien garrantziportzentuala %68ra iristen da. Horrez gain, Eusko Irratiaren eskaintza desberdinakdauden arren (%21, 2), gainerakoak irrati txikiak dira gehienak.
|
|
|
Hedabideen azterketarako abiapuntua ez da berbera, egunkaria erosi
|
egin
behardelako eta mundu guztiak egunkariak irakurtzeko ohiturarik ez duelako eta, aldiz, telebista eta irratia ia unibertsalak eta dohanekoak kontsidera ditzakegulako. Hala ere, liburu honetan, informaziobide hauetan igortzen diren mezuak eta errealitatea ulertzekoproposamenak egiten direnez, audientziaren portaera nolakoa den jakitea komenigarriada oso.
|
|
|
Ikusi dugunez, egunkaria erosteko zaletasun handia du Euskal Herri penintsularreko populazioak. Informazio orokorrekoak izan zein kiroletan edo ekonomianzentratzen diren guztien azterketa
|
egin
dugun arren, ondoko taulan informazioorokorrekoak deituriko eguneroko kazetak agertzen dira soilik.
|
|
|
GARA, kalea ikusi zuela urtebete
|
egin
duenean, 52.311 ale saltzera heldu da dagoeneko, eta Hego Euskal Herri osoko kioskoetan dago salgai. Izan ere, EL CORREO, EL DIARIO VASCO edota EL DIARIO DE NAVARRAn ez bezala, GARAk lauherrialdeak hartzen ditu edukiz eta salmenta aldetik erreferente nagusi gisa.
|
|
|
Azken multzoan bi egunkari ditugu, EL MUNDO eta EL PAIS, eta bi hauek HegoEuskal Herrirako egiten dituzten edizioak. Izan ere, lehen aipatu dugunez, hemenbertan
|
egin
eta argitaratzen diren egunkarien ondoan, badira beste pare bat, Madrilenateratzen direnak, honako hainbat orrialde berezi gehituz. Edizio bereziak dituztenegunkari horien artean EL MUNDO DEL PAIS VASCO da arrakasta handiena duena (21.697, OJD); gainera, lau herrialdeetan saltzen da.
|
|
|
telebistako albistegia sortu zuen, France 3k Ipar EuskalHerriari buruz ematen dituen gaurkotasunezko berriak beste ikuspuntu batez eskainiz; are gehiago La Semaine du Pays Basque astekariaren agerpenarekin, tokiko prentsaSud Ouest eskualdeko egunkariaren euskal argitalpenera mugatuz. Hala ere, gehienetan ezin dugu aniztasunaz hitz
|
egin
gaien aukerari zein aurkeztu eta komentatzekoerari dagokienez, ez eta zuzendua zaien irakurleei eskaintzen zaizkien gaurkotasunezko berrien begirada eta ideia nagusiei dagokienez ere. Hauxe gertatzen zaie bereziki deszentralizatuak diren hedabide publikoei (France 3 Euskal Herri, Radio FrancePays Basque) baina baita ere, maila txikiago batean baina?
|
|
|
Ohar gaitezen Sud Ouestek ez duela departamentuko argitalpenik sortu, honelaPirinio Atlantikoetako departamenduko dikotomia kulturala (euskalduna, biarnesa) kontuan hartuz. Ez du bere banaketa lurraldearen banaketa politiko administratiboarenarabera
|
egin
; horrela egin ordez, gaur egun abertzaleek ez eze Euskal departamenduaren alde dauden lagun guztiek ere azaleratu duten errealitate historiko kulturalabereganatu du.
|
|
|
Ohar gaitezen Sud Ouestek ez duela departamentuko argitalpenik sortu, honelaPirinio Atlantikoetako departamenduko dikotomia kulturala (euskalduna, biarnesa) kontuan hartuz. Ez du bere banaketa lurraldearen banaketa politiko administratiboarenarabera egin; horrela
|
egin
ordez, gaur egun abertzaleek ez eze Euskal departamenduaren alde dauden lagun guztiek ere azaleratu duten errealitate historiko kulturalabereganatu du.
|
|
|
Irakurlegoa zaharkituz doa hamabost urtehauetan gutxienez18 Alabaina, egunkariaren erredakzioak ez du ez artikuluenaurkezpena, ez eta bere edukia aldatu. Sud Ouesten zuzendaritzak bere jarduerakdibertsifikatzeko hautua
|
egin
du, elkarte berriak sortuz nahiz jadanik existitzen direnhedabideen elkarteetako parteak erosi edota berrerosiz. Kudeaketa honek metatze prozesu ugari ekarri ditu.
|
|
|
Tradizionalena metatze bertikaleko prozesua izan da, hauda, maila guztien bateraketa, hots, ekoizpenetik banaketarako mailen berrelkarpenatalde berean. Honela, bere publizitatearen kontrolguneez hitz
|
egin
gabe, Sud Ouest SAtaldeak bere banaketa elkartea sortu du S2Drekin batera. Metatze horizontalekoprozesua gero eta arruntagoa da.
|
|
|
La Semaine du Pays Basquek Ipar Euskal Herrian prentsa errotatibarik ezduenez, hitzarmen tekniko bat
|
egin
du El Diario Vascorekin, astean behin azken honenDonostiako errotatibak erabiltzeko. Gainera, benetako urgazle luxuzkoa den Gipuzkoar egunkari honen zerbitzuak ere erabiltzen ditu.
|
|
|
Azkenik, 1996ko apirilean, El Diario Vascoren jabeak, Correo taldeak, publizitateko elkarlanerako hitzarmena
|
egin
du eta Editions de la Semaineren kapitalean sartuda, akzioen %34rekin. 1997ko udazkenean Sud Ouestek eskuratu ahal izan zuen%16rekin, Eskualdeko Eguneroko Prentsaren zatia %50era heltzen da Les editions dela Semainen.
|
|
|
Frantziar estatuarentzat garrantzitsua zen era berean, tokiko irratiei askatasunosoa ez ematea, bere menpetik ihes
|
egin
eta bere aginpidea iharduki baitzezaketen.Honela, 1980an, Frantziar gobernuak deszentralizaturiko irratiren hiru esperientziapilotu burutzeko agindu zion Radio Franceri. 1981ean gobernu sozialista berriak bideaeman zion Radio Franceren deszentralizazio prozesuaren zabalkuntzari.
|
|
|
1986tik aurrera, deszentralizazio hori ausarki geldiarazia izan zen. Radio FranceRoussillon izenekoa sarearen hogeita hemeretzigarren eta azken estazioa izan zen21.Politika publiko honen garapenak bat
|
egin
zuen 1981 eta 1982an Estatuak bultzaturikodeszentrali zazio politikoaren prozesu orokorraren moteldurarekin. Ikus dezakegunez,, hedabideen sistema publikoa(...) karakterizatzen duen muga nagusi bat da politikapublikoen mendekotasuna politikarekiko, prozesuen mendekotasuna substantziarekiko.? 22
|
|
|
1985ean, Radio France Pays Basquek bere lehen galdeketa
|
egin
zuen. Orduanbaturiko entzule kopuruaren emaitza %3, 2koa izan zen.
|
|
|
Gaur egun gehien entzuten diren irratien arteko laugarrena da Radio France Pays Basque (Baiona) (%12, 4), FranceInter (%19), estatuaren mailako estazio publiko garrantzitsuena, France Inforen (%16, 4) eta NRJ (%16, 3) Frantziako musika irrati sare garrantzitsuenaren atzetik26.Arrakasta honek Radio France Pays Basque eskualdeko irratirik entzunena bilakatu du, entzunagoa Euskal Herriko barnealdean, askoz ere urbanizatuagoa den itsasaldeanbaino? eta arrakasta are interesgarriagoa da, estazio honek frantsesezko programazioorokorrean euskara egun guztian zehar txertatzeko apustua
|
egin
duela jakinda. Berriakeuskaraz 6:00etan eta 8: 30etan eskaintzen dituzte.
|
|
|
Anglet FMk, aldiz, RTL2ko musika saioan harpidetu behar izan du, aurrera segitu ahal izateko. Noski, euskalirratiez gain, beste irrati soziatibo batzuek ere denborari, diru faltari, lehiari, eta baitaberrerosketei ere aurre
|
egin
diete, irrati hauek adibidez; Baionako Radio BonneHumeur (%1, 7ko audientzia) 40 urte baino gehiagoko entzuleriari zuzendua eta, beraz, Nostalgieren estatu mailako sare musikalaren ordutegia erabiltzen duena; MaulekoRadio Mendililia, gero eta entzuleria handiagoa duena? %1, 3, edo Radio BonneNouvelle irrati erlijiosoa.
|
|
|
Radio Adour Navarreren hizkuntza aukerek bere egokitze gaitasuna eta handinahia erakusten dute. Lehen bi hilabeteetan emankizunak gaztelaniaz eta frantsesez aurkeztuak izan ziren, garai hartan zuhurtasunez
|
egin
behar baitzenbilakaera. Ondoren, gaztelania kendu, frantsesa mantendu eta euskara osoki sartua izanzen.
|
|
|
Irrati hauek ondo egokitu dira, gehienez ere 30 kilometrokoerradiora mugatu behar izatera, 1981eko azaroaren 29ko. Loi Fillioud ezarri zenetik, eta gainditu ere egiten dituzte, petit pays askoren zabalera35. Pays terminoa, benetako osotasun geografiko, kultural, ekonomiko edo soziala duen lurralde zentzuan (22 Art.)? birgaitu
|
egin
da bereziki lurraldearen antolaketa eta garapenerako 1995ekootsailaren 4ko orientazio legeaz geroztik: –herrien (pays direlakoen) existentzia kontuanizateko konpromisoa hartzen duena, Estatuaren zerbitzuen antolaketa eta barrutienzehaztapenerako?
|
|
|
Baina ez alderdi eta talde horienpolitika bakarrik: ituna sinatu ez zutenek ere, aurka joan arren, Euskal Herriaren osotasunari
|
egin
izan diote erreferentzia sarritan (esaterako, Frantziako Barne MinistroakEuskal Departamenduaren aurkako jarrera Hegoaldeko politikagintzarekin lotuduenean). Lizarra Garaziko itunetik abiatutako paradigma politiko berriak datuak bildugenituen garaian (1999ko udaberrian hain zuzen) eragindako irudia, koiunturalegia oteden galdetuko dute askok (hots, hau ote den egunkariek islatzen duten benetako irudia, ala une jakin batean gertatutakoa).
|
|
|
Egunkari abertzaleen arteko alde hau ulertzeko, ezin dugu ahaztu bakoitzarenatzean edo aldean dagoen proiektu politikoa. DEIAren kasuan, gogora dezagun azkenbi hamarkadetan EAJk Gernikako Estatutuaren aldeko apustua
|
egin
duela, eta Estatutuhorrek Baskongaden eta Nafarroaren arteko etena berrindartu duela. Bestalde, EAJkbotere politiko handia izan du Euskal Autonomia Erkidegoan, baina oso presentziaeskasa Nafarroan, arrazoi ezberdinak direla medio.
|
|
|
Orain arte ikusi dugunaren arabera, egunkarien kokapen ideologiko politikoakeragin nabarmena du Euskal Herriaz eraikitzen den irudian. Oraingoan honako galderahau
|
egin
dezakegu: baldintzatzen ote du erabilitako hizkuntzak irudi hori?
|
|
|
Lehena, jadanik Lizarra Garaziko itunareneraginari lotuta legoke: Euskal Herri osorako politikagintza indartuz joan den neurrian, Euskal Autonomia Erkidegorakoa ahuldu
|
egin
da. Baina Lizarra Garaziko itunetiksortu den politikagintza hori gehienbat egitasmoen mailan burutzen den neurrian, gauzapenen mailan burutzen direnak oraindik ere daukagun egituraketa juridiko politikoari lotuta daude, eta hori islatzen da, besteak beste, ekonomiari buruzkoalbisteetan.
|
|
|
Ikus entzuleak erakartzea eta kanal horretara, lotuta? mantentzea izan dirakate pribatuen dinamikaren eraginez sortu baina gero orokortu
|
egin
diren programazio estrategiak4 Programen edukia ikuskizun bihurtu, generoen arteko mugak desagerrarazi, publizitatea programen barruan txertatu eta, oro har, emisio maiztasuna etaprogramen iraupena areagotu eta aurkezleak saioen elementu zentral eta nagusi izaterapasatzea, horiek guztiak izan dira kanal pribatuen etorrerarekin gizendutako joerak.
|
|
|
Lehen kanalari euskararen etabertoko kulturaren aldeko lana indartzea, eta bigarrenari, gaztelaniazkoari, informazioeta integrazio tresna izatea egokitu zitzaien. TVErekin gertatu den bezala, EuskalTelebistaren bi kanalen programazioak egitean, bata besteari konpetentzia
|
egin
ordezelkarren osagarri5 izatea bilatzen zela zirudien; eta hala ematen du gaur egun ere.
|
|
|
Lehen aipatu dugun bezala, gurean ere, telebistarako programa generoen artekoberezitasunak desagertu arte urtu direnez, zaildu
|
egin
da kanal desberdinen eskaintzaren azterketa egitea. Programen edukian, xede taldean eta formatuan gero eta tipologia gehiago aurki daitezke eta, gainera, kanal batentzako erabilgarri suerta daitezkeensailkapen irizpideek ez dute beste baten programazioa aztertzeko balio.
|
|
|
Ondoko taulan ikus daitekeenez, programa generoen kopurua murriztu egiten daprime time orduetan eta, gainera, aipaturiko espezializazioa zenbatu
|
egin
daiteke.
|
|
|
ETB2ren joera guztiz bestelakoa da,, lidergoan? egotea helburu dutenen artean kokatzen delako eta lehiakortasunarenarauak bere
|
egin
dituelako. Fikzioak eskuratzen duen pisutzarra da horren lekuko.
|
|
|
Goiko taulari begirada azkar bat emanez ikusten den legez, kanal batean sendoagertzen den generoak ez du leku gehiegirik bestean; eta alderantziz. Hori, behin bainogehiagotan aipatu dugun osagarritasuna prime time aldian areagotu
|
egin
izanarenadierazgarria besterik ez da.
|
|
|
Talde hauen ondoan arlo zehatzetan edo eremu geografiko mugatuetan dihardutenenpresek bakarrik irauten dute, hala prentsan (Godo. La Vanguardia?, Zeta. ElPeriodico?, Prensa Española. ABC?, Prensa Iberica,..) non, esan bezala, zatiketaprobintzialak hori posible
|
egin
duen, nola irratian, non estatu mailako kate bakar bataipa daitekeen, Elizaren COPE hain zuzen ere. Hauek telebista digitalera igarotzeko egindituzten saioak oso mugatuak dira, oso tarte txikia geratzen baitzaie.
|
|
|
Hain zuzen ere, telekomunikazioen arloaren hedapenarekin sortu dira, kableareneskutik, ikus entzunezkoan behintzat, aurreko taldeei itzala
|
egin
diezaieketen enpresa talde berri bakarrak, Cableuropa ONO eta Retevision Auna hain zuzen ere, berezikiazken hau. Retevision telekomunikazioen liberalizazioaren ondorioa da, Espainiar Estatuan telebista seinalea garraiatzen zuen enpresaren pribatizazioarena preseski, geroratelefono mota ezberdinak kudeatzeko lizentziak ere lortu dituena.
|
|
|
Alderantziz, ikus entzunezko sistemak dituenbetebeharrak ongi betetzeko ezinbesteko oinarri gisa ere agertzen da sistema publikoa bera. Hala etaguztiz ere, ez da ahaztu behar Frantzia izan dela bere irrati/ telebista sistema publikoaren atal batpribatizatzera jo duen Europako lurralde bakarra (komunikazio legearen 1986ko eraldaketa, hain zuzenere, TF telebista kate publiko nagusia pribatizatzeko asmo hori bideratzeko
|
egin
zen).
|
|
|
Berdin gertatuko da irratien kasuan. Aldi baterako zerbitzuhauetarako, gainera, fundazioek ere
|
egin
dezakete emakida edo baimenaren eskakizuna.
|
|
|
Bestela zehazten denean izan ezik; irrati asoziatiboen kasuan bezala, alegia, zeinetarako elkarteekbakarrik
|
egin
dezaketen eskaria. Xehetasun honek garrantzia du, zeren gaurdaino telebista lokalak eskaintzeko sozietateak, merkataritza erakundeak, hortaz?
|
|
|
Gestio modu zeharkakoaren kontzesioak egiteko, berriz, lehiaketapublikoak deitu beharra finkatu da. Alabaina, hiru programazioren erreserba
|
egin
daTelebista Pribatuaren Legearen arabera lurrazaleko telebista analogikoak kudeatzekoemakida duten enpresek, hala eskatuz gero edo beren lizentzia berrituz gero, azkenean gertatu den bezala, 2000ko martxoaren 10eko erabakiaren bidez?, beren programazioa aldiberean modu digitalean ere emititzeko47 Gainera, berriztapena lortu eta biurtetara hasi behar dira, beranduenez jota ere, modu digitalean emi... Gaikuntzentitularitateak 10 urtetarako finkatu dira, aurrerantzean epe bereko tartetarako ere luzadaitezkeenak.
|
|
|
Haurrak eta gazteak babesteko, horiei kalte
|
egin
diezaieketen programen emisioa gaueko 10ak eta goizeko 6ak bitartera mugatzen da. Halaber, horiek seinalizatu beharra ezartzen da eta, edozein kasutan, programa guztiak kalifikazioorientagarri bat erakustera behartzen da.
|
|
|
Telebistarena bezala, Irratiaren digitalizazioa 66/ 1997 Legean oinarritzen da. Berariaz sortutako Araudi eta Plangintza Teknikoak 1999an onartu ziren66; bertan sistema analogikoena bezalako gestio moduzuzen eta zeharkakoaren arteko bereizketa
|
egin
da, eta Estatuaren eta AutonomiaErkidegoen arteko eskuduntzen banaketa ere zehaztu da. Estatuak Estatu mailakofrekuentzien gainekoa (zeinetatik batzuek lurraldekako deskonexioak egiteko aukeraemango duten eta beste batzuek, berriz, ez), eta Autonomia Erkidegoek maila autonomiko eta lokalen gainekoa?. Plangintzan frekuentzia blokeen zehaztapena egin da, bai eta zerbitzuaren ezarpenerako egutegi bat finkatu ere, non, adibidez, 2001ean zerbitzuaren %50eko hedadura aurreikusi den.
|
|
|
Berariaz sortutako Araudi eta Plangintza Teknikoak 1999an onartu ziren66; bertan sistema analogikoena bezalako gestio moduzuzen eta zeharkakoaren arteko bereizketa egin da, eta Estatuaren eta AutonomiaErkidegoen arteko eskuduntzen banaketa ere zehaztu da. Estatuak Estatu mailakofrekuentzien gainekoa (zeinetatik batzuek lurraldekako deskonexioak egiteko aukeraemango duten eta beste batzuek, berriz, ez), eta Autonomia Erkidegoek maila autonomiko eta lokalen gainekoa?. Plangintzan frekuentzia blokeen zehaztapena
|
egin
da, bai eta zerbitzuaren ezarpenerako egutegi bat finkatu ere, non, adibidez, 2001ean zerbitzuaren %50eko hedadura aurreikusi den. Hainbat frekuentziaren erreserba ere eginda gestio zuzenerako:
|
|
|
Gobernu zentralak 1999an bertan berari zegozkionetatik, irekian emititzeko 10programen esleipenerako deialdia
|
egin
zuen, zeinen kontzesioak 2000ko martxoaren10ean erabaki zituen67 Egun berean beste bi frekuentzien emakida egiteko lehiaketazabaldu zuen, oraindik erabaki gabe dagoena68.
|
|
|
Esan gabe doa, baita, Autonomia Erkidego askok arloaren gaineko beren eskuduntza irrati sistema publikoak eratzeko erabili zutela, zeina arloko politika publikoarenardatza izan den benetan. Hala gertatu da Euskadiko Autonomia Erkidegoan72 Ez, ordea, Nafarroako Foru Erkidegoan, non telebistarenarekin batera irratiarena ere baztertu
|
egin
baitzen.
|
|
|
Zentzu honetan, lege honetan ez zen aurreikusi ere
|
egin
, ekimen pribatuak telebistarik eskainzezakeenik. Berrantolaketa hori 1987an gertatu zen, Telekomunikazioen Ordenamendurako Legearekin (LOT delakoa, 31/ 1987 Legea, abenduaren 18koa); bertan irrati eta telebista zerbitzuak, beren funtsezko izaera publikoa galdu gabe?
|
|
|
Edozein modutan, 1993an Nafarroako Parlamentuak Foru Gobernuari ETB Nafarroa osoan ikuszedin neurriak hartzearen aldeko eskakizuna
|
egin
eta gero, 1996ko apirilaren 17an hain zuzen ere, hitzarmena sinatu zuten Nafarroako Gobernuak eta Eusko Jaurlaritzak, ETBren seinalea Erkidego horretarahedatzeko. Hitzarmen hau, ordea, ez zen inoiz indarrean jarri, ezadostasun tekniko ekonomikoengatikhasieran, eta Nafarroako Gobernuaren erabaki politikoagatik geroago.
|
|
|
Gerora, aldaketak izan dira demarkazio horietan, inongotan sartu gabeko herriak kokatzeko; eta, zenbaitetan, gutxi bada ere, gainditu
|
egin
da gehienezko kopuru hori; hori da, adibidez, EuskadikoAutonomia Erkidegoari dagokionaren kasua, non Eusko Jaurlaritzak demarkazio bakarra lortzekoborondate politikoa izan duen.
|
|
|
Telebistaren igorpen seinaleei eta baldintzapeko sarbidean oinarritutako zerbitzuen lege babesari buruzko Artezarauek78, eta telekomunikazioak, ikus entzunezkoaren eta informatikaren arteko bat egitearen eta Irrati espektroaren gestioaren inguruko liburu berdeek79, digitalizazioa dela-eta
|
egin
beharreko zerbitzu berrien sustapena, baldintzapeko sarbidearen babesa eta espektro irrati elektrikoaren gestioaren inguruko arazoak ukitzen dituzte, baita haren inplikazioak ere. Aipamen berezia merezi du jabego intelektualaren auziak, zeren1993an satelite bidezko igorpenak arautzeko oinarrizko Artezarau bat ezarribazen ere, ez baita oraindik adostasunik lortu etorkizunean garatu beharrekoarauez80.
|
|
|
Horrela, bada, badirudi ikus entzunezkoetan liberalizazioaren aldeko tesiekaurrera
|
egin
dutela Europan, nahiz eta, esan bezala, tentsioan beti ikuspegi babesle edosozialagoarekin. Zerbitzu publikoaren garrantzia onartzen da, baina horren eremuamugatu eta merkatuaren sorosgarri bihurtu nahi da pixkanaka.
|
|
|
Europako kultur nortasunaren auzian, berriz, baztertu
|
egin
da erabat europar nortasun homogeneo baten ideia, eta aniztasunaren idea (kulturala eta linguistikoa) nagusitu da, diskurtso ofizialetan behintzat84 Aldaketa hau oso positiboa da, inondik ere, baina bi arazo ditu. Bata, erretorika hutsean gelditzeko arriskua, gero hori sustatzekomoduak eta baliabideak antolatzen ez badira; eta bestea, benetan ezagutuko den aniztasuna mugatua izatea, Estatuena alegia, eta ez hainbeste hizkuntza eta kultura gutxituena.
|
|
|
Kontuan hartu, halaber, Europako beste lurraldeetan ez bezala, irratigintzaren antolamenduanUhin Ertainetako emisio moduak duen pisua eta garrantzia, nahiz eta garapen garaikidea, funtsean, FMrenbidez gertatu den. Emisio banda horien finkapena, baita Uhin Luzeena ere, zeina RNEri egokituzitzaion esklusiban?, urriaren 27ko 2648/ 1978 Dekretuaren bidez
|
egin
zen, eta Estatu mailako hirufrekuentzia zehaztu ziren bertan Uhin Ertainetan eskuragarri. Horietako bi Estatuari berari esleitu zizkion (RNE eta RCE); hirugarrena, zeharkako gestioan, ekimen pribatuaren artean banatu zen.
|
|
|
GobernuAutonomikoak, hortaz, emisio banda modu hori baliatzeko aukeratik kanpo geratu ziren. Berriki, 1993koaraudiak berretsi
|
egin
du ordenamendu hori, eta baita horren arabera eratutako frekuentzien esleipena ere, nahiz eta frekuentzien antolamendua eta banaketa berregokitu, maiatzaren 21eko 765/ 1993 E.D.. Autonomia Erkidegoetako korporazio publikoek Uhin Ertainez baliatzeko duten aukera bakarra, lizentziadun emisoraren bat integratzea izango zen, EITBrekin gertatu zen bezala, Radio Vitoriabereganatzean.
|
|
|
Kable eta sateliterako zerbitzuetzarako txikiagoa da: lan zinematografikoak emango dituzten zerbitzuek, ikus entzunezko industriaren finantza sostenguari
|
egin
beharreko ekarpena; informazio politikoaeta orokorra ematen dutenek, berriz, aniztasuna eta iritzi korronte ezberdinen adierazpena bermatubeharra, bai eta interes ekonomikoekiko independentzia ere; eta, orokorrean, birdifusio moduak.
|
|
|
Sistemaren egiturari dagokiolarik, legeak atal edo sektore publiko oso batenzehaztapena
|
egin
du, sistema horren funtsezko ardatz gisa7 Azken eraldaketarenondoren, sektore hau France Television telebista korporazioak, gaur egun bere baitanFrance2, France3 eta La Cinquieme sozietateak hartzen dituena?, Reseau Outre mer, irrati telebistakoek, Radio France eta Radio France Internationale irratiek eta InstitutNationale de l. Audiovisuel (INA) eta ARTE France aparteko sozietate publikoekosatuk... Alegia, teknologia digitalaerabiliz lurrazalez, kablez zein satelitez emitituko diren kanalak eta zerbitzu elektroniko berriak garatzeko betekizuna ere badu sistema publikoak, ez hortaz, bakarrik, lurrazaleko zerbitzu analogikoak?, eta horretarako filial berriak sortzeko baimenaeman zaio France Televisioni11 Horretarako, sistema publikoak betiere lehentasunaizango duela zehaztu da, hala behar izanez gero, frekuentzien edo baliabide irrati elektrikoaren esleipenean, modu analogiko zein digitalean.
|
|
|
Sistema publiko honen guztiaren finantzaketarako iturri ezberdinak finkatu dira, hala nola kanona, ekarpen publiko bereziak, publizitatea, patrozinioa eta zerbitzukoordainketa. Alabaina, dohaineko eskaintzari lehentasuna emango zaiola zehaztu da; aregehiago, lurrazaleko telebista digital publiko guztiak doakoak izango direla xedatu da.Halaber,
|
mugatu
egin da telebista publikoek eman dezaketen publizitate kopurua, gehienez jota ere orduko zortzi minututara irits daitekeela zehaztuz. Hortaz, kanona etabalizko ekarpen publiko bereziak izan dira etorkizunean sistemaren funts ekonomikoa, eta honek zalantzak sorrarazi ditu irrati telebista publikoen gaitasunaz, arloteknologiko berrietan bere presentzia ziurtatzeko.
|
|
|
Satelite zein kable bidez ematekoak diren ikus entzunezko komunikazio zerbitzuak ez daude, aurrekoak bezala, baliabide urri baten esleitzeko prozeduren menpe. Zerbitzu horien programatzaileek edo editoreek, ordea, hitzarmenbat sinatu behar dute CSArekin (sozietateak Frantziar Estatukoak badira, edoEuropako Batasunetik kanpokoak izanda Frantziar Estatuko satelite edokable sistema baten bidez emango badira) edo deklarazio bat
|
egin
behar duteberaren aurrean (Europako Batasunaren partaide edo Europako HitzarmenEkonomikoaren sinatzaile den beste lurralde batetakoak badira). Hitzarmeneketa, maila apala goan, deklarazioek ere, ikus entzunezko komunikazio zerbitzua betebehar edo eskakizun batzuen menpe jartzea ekarriko dute, besteakbeste, programazioaren aldetik, lurrazaleko sistema analogiko edo digitalakbezalaxe, aurrerago zehaztuko den bezala.
|
|
|
Kable bidezko zerbitzuen eragiketa ere emakida edo baimen prozeduraberezi baten menpe dago. Sarea ezarriko den eremu inguruko udaletxeak edoudaletxe multzoak
|
egin
behar dio CSAri proiektuaren eta eragilearen proposamena, eta honek, baldintza teknikoak, programatikoak zein finantzieroakegokiak direla ziurtatu eta gero, baimena luzatuko dio proposatutako sozietateari21 Kable sistemaren eragiketa, sozietate batek, elkarte batek zein agintepublikoak berak egin dezakete.
|
|
|
Kable bidezko zerbitzuen eragiketa ere emakida edo baimen prozeduraberezi baten menpe dago. Sarea ezarriko den eremu inguruko udaletxeak edoudaletxe multzoak egin behar dio CSAri proiektuaren eta eragilearen proposamena, eta honek, baldintza teknikoak, programatikoak zein finantzieroakegokiak direla ziurtatu eta gero, baimena luzatuko dio proposatutako sozietateari21 Kable sistemaren eragiketa, sozietate batek, elkarte batek zein agintepublikoak berak
|
egin
dezakete.
|
|
|
Satelite bidezko banaketa zerbitzuak: 22 eragileek deklarazio bat
|
egin
behardute, besteak beste, eskaintzaren osaketa, komertzializazio moduak, zerbitzuenprogramatzaile edo editoreekiko harreman ekonomikoen nolakotasuna, etazerbitzuaren gaineko beste hainbat xehetasun zehaztuz.
|
|
|
Ikus entzunezko lanen sostengu finantzariorako ezarritako kontu eta mekanismoei (COSIP eta conte de soutien delakoak)
|
egin
beharreko gutxieneko ekarpena (satelite eta kablerako zerbitzuak betebehar honetatik kanpo daude).
|
|
|
Irrati asoziatibo lokalekeuskarri garrantzitsua izan dute beren sostengu finantzariorako eratutako Fond de Soutien a l. Expression Radiophonique (FSER) delakoan. Irrati adierazpena sustatzekoFondoa alegia, irrati telebistaz emandako publizitatearen gainean ezarritako zerga berezi baten bidez osatzen dena27?. Baina telebistentzat ez da oraindik horren antzekotresnarik aurreikusi ere
|
egin
. Gaur egun dituzten sarrera urriekin, nekez lor dezaketetelebista lokalek iraunbizitzea.
|
|
|
Horrez gain, programeneskubideak erosteko orduan, nazioarteko kirol erretransmisoak, bereziki?, RTVEeta telebista autonomikoen artean sor litezkeen tirabiretan, RTVEri eta Estatu osokoikusgarritasunaren printzipioari lehentasuna ematen dioten xedapenak ere jasotzendira35 Erkidegotik kanporako ikusgarritasunaz, lege honek ez du ezer zehazten, baina1999ko Aurrekontuak laguntzen zituen legean arautu zen arlo hau. Horrela, Erkidegoezberdinek beren arteko hitzarmenak
|
egin
ditzakete, zeinen bidez baten programakbestean ere ikusterik izango den. Horretarako, ordea, elkarren ondo koak izan behardira Erkidegoak eta, edozelan ere, Estatuak finkatutako frekuentziak erabili beharkodituzte.36
|
|
|
Prozesu honen guztiaren oinarrian Europako Batasunaren 95/ 47/ CE Artezarauadago, Telebista Seinaleen Transmisio Arauen Erabileraren gainekoa. Artezarau honenhelburua, besteak beste, telebista mota berrien garapena sustatu eta aldi berean inorennagusitasun posizioak ekiditea zen, sarbide sistemen arteko bateragarritasuna ezarriz.Horretarako, bereizi
|
egin
zuen programatzaile difusore eta Baldintzapeko SarbideZerbitzuaren Kudeatzaileen artean (OSAC), baina ez zuen ez baldintzapeko sarbidesistema zehatz bat agindu, ezta transmisiorako mekanismo bakar bat zehaztu ere, zeina, edozein modutan, normalizazio erakunde europar batek homologatuta egonbeharko litzatekeen?. Artezarau honek satelite bidezko telebistan eragin zuzena etaberehalakoa izango zuen, eta hori zela eta gertatu zen, hain zuzen ere, aipatutakoborroka.
|
|
|
Artezarau honek satelite bidezko telebistan eragin zuzena etaberehalakoa izango zuen, eta hori zela eta gertatu zen, hain zuzen ere, aipatutakoborroka. Lehenik eta behin, 1/ 1997 Errege Dekretuaren bidez, artezarauaren egokitzapen ia zuzena
|
egin
zuen gobernu espainiarrak, Erregistro berezi bat sortuz eratukoziren OSACak zerrendan jasotzeko, eta horrekin bidea irekiz, hortaz, satelite bidezkotelebista digital berriari, zeinerako PRISA Sogecable taldea bakarrik zegoen prestatuta (Canal Plusen esperientziarekin abonatuen gestioan eta Canal Sateliterenarekinemisio modu horren gestioan). PPren gobernuak, orduan, 17/ 1997 Legearen bitartez, baldintzapeko sarbide sistema zehatz baten aldeko apostua egin zuen. Multicryptdelakoaren aldekoa, alegia?
|
|
|
Lehenik eta behin, 1/ 1997 Errege Dekretuaren bidez, artezarauaren egokitzapen ia zuzena egin zuen gobernu espainiarrak, Erregistro berezi bat sortuz eratukoziren OSACak zerrendan jasotzeko, eta horrekin bidea irekiz, hortaz, satelite bidezkotelebista digital berriari, zeinerako PRISA Sogecable taldea bakarrik zegoen prestatuta (Canal Plusen esperientziarekin abonatuen gestioan eta Canal Sateliterenarekinemisio modu horren gestioan). PPren gobernuak, orduan, 17/ 1997 Legearen bitartez, baldintzapeko sarbide sistema zehatz baten aldeko apostua
|
egin
zuen. Multicryptdelakoaren aldekoa, alegia, momentu horretan hasi berria zen Prisaren Canal SateliteDigital oztopatu eta Telefonicaren Via Digital izenekoa suspertzeko asmoarekin46.
|
|
|
Handik hilabete batzuetara, ordea, Europako Batasunak behartu
|
egin
zuen EspainiakoGobernua xedapen hori kentzera, eta horren ondorioz eman zen, azkenean, 16/ 1997Errege Dekretua, gaur egun arloan indarrean dagoena.
|
|
|
Bertanhonako kanal multiple hauek aurreikusi ziren, bakoitza, gutxienez, kalitate estandarrekolauna programaziorentzako kapazitatearekin: lau Estatu mailako hedapenekoak, frekuentzia bakarrekoak eta, hortaz, deskonexiorik egiteko aukerarik gabe; bat Estatu mailakohedapenekoa eta frekuentzia anitzekoa, deskonexio territorialak egiteko aukerarekin, beraz?, eta hedapen autonomikoko multiple bana Autonomia Erkidego bakoitzeko.Halaber, zehaztu gabeko hainbat frekuentziaren erreserba
|
egin
da, aurrerantzean zerbitzuen estaldura zabaldu eta deskonexio territorialak eta hedapen lokala sustatzeko erabiliko direnak.
|
|
|
Euskalduna etxean elebakar balitz, hots, bere herrian elebakar moduan funtzionatuko balu, beste indar bat
|
egin
zezakeen komunikazio enpresen aurrean. Hartara, hedabideek, komunikazio enpresek, beste esfortzu desberdin bat egingo zuketenmilioi erdi bat kontsumitzaileren merkatua ez galtzeko.
|
|
|
Juanan Hernandez-ek elkarrizketa
|
egin
zion Pello Salabururi, garai hartan EuskalHerriko Unibertsitateko Errektorea zenari. Orrialde luzean, galdera erantzunaktranskribitu ziren, ohi moduan.
|
|
|
Moduilustratzaile moduan, datu hau: lehen orrialdeetan euskarazko testu gutxi agertzen da.Oro har, hizkuntzaniztasunak leku txikia
|
egin
dio euskarari prentsa idatzian.
|
|
|
Norvegian, Suedian, Finlandian eta Errusian. Esan gura baita, laponiarrek ez dituztela beren markak eta mugarriak jarri beren lurraldearen nondiketa norakoak adierazteko eta errespetarazteko; eta, jarri izan badituzte, norbaitek lekuzaldatu ez eze, kendu ere
|
egin
dizkiela, nonbait. Kontuak kontu, mapan ez dagoena, ezdago, ez da existitzen nazioarteko komunitatearen aurrean.
|
|
|
Bada gureartean, esate baterako, lurraldetasun administratibo diferentziatuaren beharrik ikustenez duenik. Horrela, Bidasoaz iparraldeko Euskal Herriaren kasua hor dago, beregordintasun osoan, Parisek entzungor
|
egin
dielarik sarri euskal erakunde politikoen etakulturalen eskakizunei. Bada gure artean, bestalde, probintzia bakarra ikusten dueniklurralde bakartzat:
|
|
|
Ikerketarako datu bilketa
|
egin
genuenean, Deia egunkari bilbotarrak behekoeguraldi mapak erakusten zituen modu nabarmenean: bat Euskal Herrikoa, EuskalHerria bere osotasunean erakusten zuena eta, bestea, Espaniakoa, estatuko autonomia erkidego guztiak erakusten zituena (azken horretan, kontuan hartu, Iparraldeak ezzeukan lekurik) 14.
|
|
|
Mapak ez du, jakina, informazio objektiborik eta neutrorik eskaintzen. Praktikapolitikoan arrakasta erdiesteko, beste helburu batzuen artean, jendea lurralde batekinidentifikatzea lortu behar dute nazionalismoek; eta indentifikazio hori ahalik etamodurik espontaneoenean
|
egin
dadila23.
|
|
|
Estatua eta, beraz, botereaduten nazio askotatik hedabide nazioazgaindikoek izan dezaketen eragin kulturalariburuz kezka sortu baldin bada7, Estaturik gabeko nazioen egoera are kezkagarriagoada. Beren gutxitasun egoeratik, ezin diote aurre
|
egin
beste nazio indartsuagoenerrepresentazio eta eraikuntza mediatikoei. Egoera ezorekatu horretan, txikiarentzatmunduaren errealitateak erakusten duen definizioak, hots, munduak hartzen duenerrepresentazioak, irizpide eta agindu politiko nazional arrotzak ditu.
|
|
|
Antzinatetik ditu gizakiak bera bizi den lekuaren eta beretzat duen bizitokiarenjabe den inpresioa eman diezaiokeen zantzuren baten gogoa, nahia eta beharra. Kulturagehienetan, antzinatetik markatu ditu gizakiak beretzat hartutako territorioak eta, behinmarkatuta, defendatu
|
egin
ditu, ustez, bertan sobera daudekeen guztien aurka; batzuetan hitza ahoan zuela, eta beste batzuetan ezpata eskuan zeukala.
|
|
|
Besteekiko harremanetan, denboraren joan etorrian, gizakiak garatu
|
egin
du beretzat duen territorioaren errepresentazio ulerkorra izan daitekeen irudi bidimentsionala, non marrazten ikasi baitu bereak diren errekak eta mendiak, herriak eta bideak; batetik, kideak eta lagunak non bizi diren irudikatzeko; eta, bestetik, besteek, etxezkanpokoek, lurralde hori errespeta dezaten.
|
|
|
Filosofia era askotara
|
egin
daiteke gaur egun, legitimazio guztiz. Kontua, hartaz, hauxe da:
|
|
|
Duela bost urte, biolentziei buruz hitz
|
egin
genuen UEUko ikastaroan. Bertanirakurri ziren artikuluekin. Biolentzia?
|
|
|
Bertanirakurri ziren artikuluekin. Biolentzia? izenburua zeraman liburua osatu zen.Aurtengoan, berriz, burujabetasunari buruz hitz
|
egin
dugu Iruñeko Larraona ikastetxean, eta, EZBAIKA elkartearen laguntzari esker, udako ikastaroan hitz egindakoa argitaratzeko aukera izan dugu.
|
|
|
Horregatik, eta eztabaidari nolabaiteko abiapuntu teoriko bat ematearren, Fito Rodriguez-ek filosofia existentzialetik birpentsatuko du autodeterminazio kontzeptua. Konkretuki, askatasunaren irakurketa existentziala oinarritzat hartuz, Euskal Herrian autodeterminazioa aldarrikatzeari buruz
|
egin
du hausnarketa. Pentsaera existentzialistaren ardatza honetanomen datza:
|
|
|
askatuko gaitu. Gogoratu hasieran
|
egin
dugun galdera: autodeterminazioa eta burujabetza gauza bera ote dira?
|
|
|
Gutun baten bidez, erantzunaren zai egon gabe. Txillardegi-k Larraona ikastetxean eskaini zuen hitzaldiaz
|
egin
duen laburpenean, ohikoa duen argitasun eta maisutasunez, distantziakdistantzia, norvegiarrek beren burujabetza politikoa nola lortu zuten azaldu digu.Hala ere, zaila izango da Txillardegi zuzenean entzuteak eragin zigun atsegina testuidatziaren xumetasunak sorraraztea.
|
|
|
Ez omenzaizkie iruditzen ez moderno, ez nahiko postmoderno, ez iraultzaile eta gutxiagoaskatzaile. Hasi besterik
|
egin
ez den mende honetako gaitza, nazionalismoek dakartena omen da. Literatura penintsularraren kasuan, kontua ez da bakarrik nazionalistak gaiztoak izatea; aplikatu zaizkien amalgama psiko antropologikoen arabera, gaixoak izatera ere pasatu dira.
|
|
|
Honen aurrean, nazionalismoari erronka berriak egokitu zaizkio; beste erabatean esateko, garai berrietara egokitzeko beharra suertatu zaio. Bizi dugun modernitatearen luzapen kritiko honetan, globalizazio prozesuen aurrean eta tendentziapotentzial ugari eta ez definituen artean, nazionalismoak bere buruaren gainekohausnarketa
|
egin
behar du2 Garapen honen baitan, independentzia edo burujabetzabezalako kontzeptuak berreraiki behar ditu.
|
|
|
Mundu berriaren aurrean nazionalismoak
|
egin
behar duen egokitzapen horretan, pentsamenduaren baitan ematen ari diren joerak eta korronteak aztertu behar ditugu. Gaur egungo filosofia, jite juridiko?
|
|
|
askeakizan nahi dugu, eta, filosofikoki oso modan izan ez arren, libertatearen behar horialdarrikatzen dugu. Ezin baita burujabetzaz hitz
|
egin
, askatasunaren kontzeptuakontuan hartu gabe. Hortaz, herri gisa, eta baita pertsonalki ere, libertatea dugu helburu.
|
|
|
Probatu, aldatu, okerrak zuzendu, berriro probatu. Inperioek
|
egin
bezate berena historian. Inperioena.
|
|
|
Guk, ordea, izatearen baldintzak arakatu nahi ditugu, askatasunaren beharraeztabaidarako oinarri gisa ezarri ostean6 Lehen aipatu dugun legez, izatearen baldintza horien artetik izate juridikoari dagozkionak aukeratu ditugu, estatu baten beharrezkotasunaren oinarriztapena ikuspegi horretatik egokiago
|
egin
daitekeelakoan.
|
|
|
(iii) Politikaren oinarriztapena/ justifikazioa gaur egungo une historikoandemokraziaren legeetan dago. Filosofikoki horren aurka borroka
|
egin
daitekeenarren14, politikagintzan ezin bide da horren gainetik salto egin. Baina demokrazia mota asko dago, eta konstrukto bat dela onartu dugunez, eztabaidagarria da oso.Eta hemen kokatzen dira, hain zuzen ere, konstituzionalismoaren bertuteetako batzuk.
|
|
|
(iii) Politikaren oinarriztapena/ justifikazioa gaur egungo une historikoandemokraziaren legeetan dago. Filosofikoki horren aurka borroka egin daitekeenarren14, politikagintzan ezin bide da horren gainetik salto
|
egin
. Baina demokrazia mota asko dago, eta konstrukto bat dela onartu dugunez, eztabaidagarria da oso.Eta hemen kokatzen dira, hain zuzen ere, konstituzionalismoaren bertuteetako batzuk.
|
|
|
Txillardegi-ren harira etorriz, nola presta daiteke herri bat askatasunerako? Zein errekurtso dauzka gurea bezalakoherri batek, errealitate finkatu bati aurre
|
egin
eta potentzialitate baten onurak sinesgarri bihurtzeko?... Gure historiaren berraztertze kritiko batetik abiatuta, konstruktibismoaren haritik, gure potentzialitate soziopolitikoetan oinarrituz, txikitasunakematen digun aukera guztiez baliatuz.
|
|
|
Nazionalismoa erronka berrietarako berregituratu behar bada eta erronka zaharretarako bere burua indartu behar badu, hortxe daukaaukera bat (ez bakarra, noski). Onartu
|
egin
dugu estatua eta nazio oro konstruktoakdirela, baina gaur egun Espainia eta Euskal Herria maila bereko konstruktoak direnik ezin dugu esan. Gure egoerak alde eta kontra dauzkan faktore guztiekin, alternatiba bat eraikitzeko gauza izan behar dugu.
|
|
|
Psikologia sozialak ekarpen handiak
|
egin
ditzake hemendik aurrera fenomeno hauen analisian.
|
|
|
(Habermas, 1997: 99). Eta honekin lotuta, aurrera
|
egin
ahal izatekohistoriaren berraztertze kritiko baten ezinbestekotasuna dago.
|
|
|
Honekin ez diot Monzon-i arrazoirik kendu nahi, zerbaitek ekartzekotan, borrokak ekarriko baitio herri honi askatasuna; eta, borrokatzeko, utopikoa izanbehar du pertsonak. Alternatiba politiko bat bideratzeko orduan, ordea, ez da nahikoa mundu hobea nahi dugula esatea7 Politika, ekimen hori epe eta marko mugatubatean
|
egin
ahal izateko formula azaltzean datza. Horregatik, orain pairatzen ditugun, konstrukto?
|
|
|
Konstituzioak idatzita ala idatzi gabekoak izan daitezke. ...ardena Erresuma Batuko konstituzionalismoan aurki daiteke, non Cromwell engaraietatik() estatu barneko botereen banaketa eta beraien arteko adostasuna ezinbesteko bihurtu zen bertako jendearen babesa bermatu ahal izateko (constitution, commonnwealth, pact, bill of rights, rule of law...); izan ere, testurikgabeko zuzenbide sistema ere badago han (konstituzionalismoa deritzana), Estatuaren indarrak
|
egin
ditzakeen gehiegikeriak debekatzeko.
|
|
|
Liburu honekin Ezbaika elkarteak oinarrizko ekarpena
|
egin
nahi du, gureeskubide kolektiboak gauzatzeko bidean, horretarako alderdi abertzale desberdinenproposamen politikoekin batera ildo bereko adituen ikerketak argitaratuz. Liburua, era berean, dokumentua ere bada.
|