|
2007
|
|
|
Hezurrak... hezurrak atzeman
|
dituzte
...
|
|
|
— Hezurrak, ba... barkatu, egun on ama... bainan sobera inportanta da, hezurrak kausitu
|
dituzte
Marletako bordan!
|
|
|
Heiek
|
dituzte
jasan lau urtez, sotilak zirenagatik, ene errebeskeria guziak, denak gaizki egiten nituela, eginbeharraren aurka, haurtzaro bihurria bezain ezaxola pasatuz. Ezin nuen bestela konporta, sobera kexu eta oldartua nintzen.
|
|
2008
|
|
|
Emakumeak aurrean, eskualde bakoitxetik bi eta lau gizonak ondotik. Jauzi punpe tiki batzu ere egiten
|
dituzte
, zain ginarrien iratzararazteko bezala. Emazteki horiek dira bitxienak, jantzi arinetan emanak, bularretako eta galtxa motx batzu baizik ez, pentsa beraz, jauzi ttikiek higiarazten dizkietela jantziek kukutzen ez dituzten alderdi nasaiak.
|
|
|
Jendetze ikusliarrak zorionean ziren, bi alderdiak bete betean eta nehork ez galdu nahi! Hastean, aurpegietan, zuri itxura balinbazuten, izan
|
dituzte
gorri eta orai gorri illunera itzultzen hasiak, indar eginaren medioz. Ikusliarrak, ahoa zabalik zeuden, bi aldetarik lau lerrotan, lepoak luzatuak, gibelekoak aintzinekoen bizkarren gainetik, beren alderdikoen garaipena txalotzeko nahitan.
|
|
|
Gortean etzen gelditzen, sokan goropilatuak, axurant karkamaloa eta ihiztorra baizik. Hauek, saku beltz batean ezarri
|
dituzte
su hiltzalek kamiun batean kargatu eta bixtatik ereman! Segur naiz aintzindari orokorrak ere oroitzapen ederra ereman duela Haranoneko soldado etxetik!
|
|
|
Horra, nola konpondu diren bi familiak. Sakelenekoek hartuko
|
dituzte
Leixturreko lau migak, ordaintzat emanen behi gazte aratxedun bat eta beste bi behi ernari etxeko ederrenak.
|
|
|
Bi nexkatoak, Gerexitenera, gomitatuak izan ziren. Etxe horretan egin apairua, eta orduko giro gozoa ez
|
dituzte
nihoiz ahantziko. Ez nihoiz ahantziko ere etxe hortako nagusi etxekandereak.
|
|
|
Mikelek, egun oroz Bittor ikusten du. Biek zehazten
|
dituzte
Marie Leonarenganik bildu berriak. Hola dute jakin datorren ekain hemeretzian Peio eritegitik kanporatzen zela.
|
|
|
Lan hori eginik, ortzegun goizeko argia hasi aintzin, gure bi sorginak ostatu aldeko toki zabalean dira. Bide bazterrean, jendeketakoaren geldigunean diren Putzuxka horietako urak ezarri
|
dituzte
tindu erhauts gorriz beterik.
|
|
|
Ekainean, goizeko zortzietan iguzkia goratua da. Horren arrai dirdiratsuen zirriztek ferekatzen
|
dituzte
goiz honetan ostatu bazter hauetako arbolazpietan, han hemenka, kausitzen diren pausalekuak. Hauetarik batean jarririk dago Bittor, bederatzietako autobus edo jendeketakoaren haiduru.
|
|
|
Begiak idekitzean Peiok erran dituen hitz hauek harritzen
|
dituzte
hor zeuden jendeak: O, Marie Leona! Zu ene maitea eta ene argia!
|
|
|
Han erosiko dute zigarro puro paketa bat, Peiok erretzen dituenen berdinak. Berek dakiten xoko batean eta berek dakiten moldean ezarriko
|
dituzte
paketako hamar zigarroen barnean paperezko ontzi txiki bedera, bolbora pikor bat erhauts beltz batez orhaturik. Bittorri doakio hauetaz arduratzea.
|
|
|
Zeleztina jokariak, bere jaka beltztua soinetik ken eta torratu du Peioren jantzietan. Beste batzuek gisa berean torratzen
|
dituzte
berenak Peioren aurpegia ere beltzten dutela. Tira biraka dabilate amerikanoa denen artean, talo batzu ere emaiten dizkiotela.
|
|
|
Gillome Sakelenek deiturik etorria da abere tratulanta. Bittor eta Mikelek lagundu
|
dituzte
beste bi gizonak Leixturreko lau migak abereketakorat kargatzen, Sakelenerat ereman eta hor husten, gerokotz horgoak izanen direlakotz.
|
|
|
Bazkal aintzinean kargatu
|
dituzte
Sakeleneko hiru abereak, ezinago ederrak. Tratulanta bazkaltzera gomitatua baitzen, ongi jan edanik etxetik joaitean erran dio Gillomeri: Moltsa ederki hustu balinbadut ere tripa ondo beterik noazu! Abereketakoa ere bai!, dio Gillomek.
|
|
|
Ohitura xaharreri jarraikiz, balitzandarrek Agorrilaren bigarren aste undarrean hasten
|
dituzte
beren herriko bestak ortzirale aratsetik ondoko asteazken goiz arte irauten dutenak. Harrigarri da zer garrantzia emaiten dieten besta egun horieri eta zer bihotzeko karrarekin obratzen dituzten ospakizunak.
|
|
|
Horra nola diren denak eman auzapezaren inguruan. Hitz hauek kantatzen
|
dituzte
errespeturik haundienean:
|
|
|
Gutti da zahakoa bizkarrean ekartzen ez duenik. Zuhandorrezko makilak firurikatzen
|
dituzte
buru gainetarik, zorte gaixtoa haizatzeko bezala. Emaztekiek, zaia gorri eta oineko xuritan jantzirik dakartzate zare xuriak besoetan zeinek baitariote talo ta xingarraren usain goxoa
|
|
|
Beren alaba bezala maitatua duten Marie Leona, bai eta ere honek gizongai duen Xorroxtegiko seme Peio amerikanoa. Ez
|
dituzte
bakarrik mahaiak ezarri tafaila xuriekin, hauen gainean dagotzi, tente xut, Irulegiko arno xahar botoilak, xuri eta gorriak. Hauek, Peio amerikanoaren eskaintza.
|
|
|
Mikele eta Bittorren nahia da bertsulariek kanta dezaten pausaldi horren karietara Otoan eremanak
|
dituzte
Piarre Beltxa eta Emilio Mizpirategi. Xemartinek egin ongi etorriaren ondotik, Antton Xabatene, auzapez ordeak, goraipatuz goiz honetako giro airosa, Porroxkenekoak eskertzen dituela, utzi du hitza bertsolarieri.
|
|
|
Xemartinek egin ongi etorriaren ondotik, Antton Xabatene, auzapez ordeak, goraipatuz goiz honetako giro airosa, Porroxkenekoak eskertzen dituela, utzi du hitza bertsolarieri. Anartean, emaztekiek, besoetarik zilintzo zakartzaten talo eta xingarrak hustu
|
dituzte
mahai gainetara. Gizonek beren xahakoak bizkarrean dauzkate, mahai gainak, Irulegiko ardo onez beterik daudelakotz.
|
|
|
Karriketan jendea doa pultxoka, herriko biltoki handiari buruz. Hor, entzunen
|
dituzte
kondalariak. Herritarrak dira:
|
|
|
Berehala mozkortu eta lo eman da aberea. Nehork gehiago ezin iratzararaziz lanak
|
dituzte
. Hertzainak joanak dira Pintarrenera.
|
|
|
Hertzainak joanak dira Pintarrenera. Bulta on baten zezen sariak eman
|
dituzte
zezenak sal etxean egin desmasien ordaintzeko. Gu hiru koinaten loria! Soropilan dantzan lotu ginen!
|
|
|
diot galdetzen Hegoarrari. Aspaldi honetan ezagutzen dudan aho bero, ttarttala pare bat da hori! Hegoan," Kinkila" eta" Hartza" bataiatuak
|
dituzte
. Indar joko batzuetan irabazten dute zenbait diru.
|
|
|
Baratze arteko pasagia iztiltsuan, Juja, marro eta zerriak nahaste! Arinlurrebordako Manexun eta Kattaline, senar emazte xaharrek egin irriak, ez
|
dituzte
laster ahantztekoak!
|
|
|
Hauek, gehienak gazteak baitira, Piarre Beltxari dei egiten dute ixtorio bat behar dietela kondatu. Irri zenbait gehiago egin nahiz, gazte hauek kafeak ere manatuak
|
dituzte
. Marie Leona ostatuko zerbitxariak laster ekartzen dizkiete.
|
|
|
Hirurehun bat lagun, gizon eta emazte, bildu dira bi ostatuetara, multxoka hurbiltzen direla. Bi ostatuetako jantokiak bete
|
dituzte
. Hor da Joanes Haritxene auzapeza, Ana Marie, bere andrearekin.
|
|
|
Honek ere ahopetik erantzun: Bertsolariak. Ezkerreko haundi hori Patxi Gaztenalde, Basaitztarra, eskuinekoa aldiz Pettan Ildoxuri, Iturrietarra, gogo eta mihiak beren lekuetan
|
dituzte
! Ba, to, gure hauek ere ez ditiztek motxak, ez gogo ez mihiak, dio ihardesten attittok.
|
|
|
Eskuak berotu
|
dituzte
gure lau putikoek. Otarbehereko Kaietek egin diete" kutx ala pil" eta botea Ferdinandok.
|
|
|
Damatitek, hatsantua, oihu egiten dio artetan: " Lot hakio pilota horri, korotza!" Haatik kontrarioak ere ez
|
dituzte
gattu ttipiak, Ferdinando Zhimursuski, txekiar arrazatik Bihotz Etxekoa: hau da pilotaria lehen ordutik partidaren azken ponduraino barkatzen ez duena.
|
|
|
Familia hori haunditzera eta edertzera doala eta, bazkari honetan ibiliak izan diren solasak etxekorrak dira. Ahantzi nahi
|
dituzte
, batzuek besteeri, garai desberdinetan egin dituzten ximiko eta sorginkeriak. Ez dituzte, gerorako, beren gogoetan haziko batzuk besteren alderat zor duten eginbide eta atxikimendua baizik.
|
|
|
Ahantzi nahi dituzte, batzuek besteeri, garai desberdinetan egin dituzten ximiko eta sorginkeriak. Ez
|
dituzte
, gerorako, beren gogoetan haziko batzuk besteren alderat zor duten eginbide eta atxikimendua baizik. Apairu eta aratsalde arrado bat elgarrekin gozaturik jeutsi dira behereko jangela haundi horietara.
|
|
|
Lau pilotariak ere bai. Beste balitzandar gazte batzuek inguratzen
|
dituzte
nonbaitik etorri arrotz horiek. Jendea izitzen hasi da, zer behar ote den gertatu mintzen ari den giro honetan.
|
|
|
Egun, Peioren aldean dago zorion betean. Ahantziak
|
dituzte
biek, bardaratseko laidostalari herrebesak. Ez dira bakarrik hauek biak mahai haundi honen inguru.
|
|
|
Harrietako alor bazterreko hesiaren gibelean gorde ziren. Gorde leku hortarik
|
dituzte
ikusi, tapa tapa joan eta zer omorean, Iturhotxeko Panpile, Ezpeldiko Bautixta, Harrietako Bernadin eta Antton Mendizabal. Gaur egungo egoeraz zuten solasa.
|
|
|
Biltokia mukurru jendez bete da. Argi bereziek arrai zorrotzak botatzen
|
dituzte
tauladiaren gainera. Horra joanes Auzapeza, bere aldean du jazko irabazduna, Katixa Sakelenekoa, jendek, xutiturik, txalo aldi bero bat eskaintzen diete bieri.
|
|
|
Jendek, berriz xutiturik, ederki txalotzen
|
dituzte
obra on horren egileak. Egia duzue, esker beroak zor dieztegula laguntza balios horren egile diren herritarreri. Ez da halabainan, nor nahik egin dion ekintza, barnatik hhunkitzen gaitu, baitakigu bihotz onezkoa dela.
|
|
|
Burua apalduz, guzieri agurka, itzali da aldeko ate batetik. Epai mahaikoek gogoak berotu
|
dituzte
, gazte kantari eder horri bakoitxak beren ohar negurriaren emaiteko.
|
|
|
Hiruetarik bostak artean ikaragarriko ortzantz erauntsiak jeutsi dira. Negurtezinezko haize ufa eta euri burrustek izialduran atxiki
|
dituzte
balitzandarrak. Zenbait orenez iduri baitzuen borobil zaharraren azken orduak zirela.
|
|
|
Bas urek, iztil kolore, bete
|
dituzte
bide bazterretako errekak. Gaindika, urek zeramatzaten nehonereko belhar zorta, zur mutur eta hesi oinetan utziak ziren abar pikatu eta laparreriak.
|
|
|
Herritarrak, gazte eta zaharragoak, gizon ala emazte, multxoka doaz herriko etxeari buruz. Izan arren lo gutti eginak, bezperako besta ospaturik, horrarat bildu da ehun lagun baino gehiago eta ixil ixila, entzun
|
dituzte
auzapezaren oharpen hauek: Su hiltzaileen agintzapean eman behar gira gu oro, haiek errana eginez ahal bezain ongi. Bakoitxak bere neurrian.
|
|
|
Lau andanetan zatikatu
|
dituzte
herritar laguntzaileak. Lehen andana, hauek denak gizonak, behar dute ate azpi eta beste ziloetarik sartzen den ur hori geldiarazi.
|
|
|
Suhiltzaileak eta balintzandar laguntzaileak atsedenean daude. Besta astearte hau goizetik mugikorra izan arren, sarri, eguerdiko bazkarian eta aratsaldeko bertsu saioan ahantziko
|
dituzte
goizeko uholdeak egin mehatxuak. Suhiltzaile eta laguntzaileak, gizon eta emazte, beren salba lana ederki eginik berriz beren etxeeri buruz itzultzen ikustean herritarren gogamen griñatsuak sosegatu dira.
|
|
|
Oraindik oren bat artean, ordu alegeragarri batzuen gozateko asmotan. Hor ikustekoak
|
dituzte
: Dantzariak, Makilariak eta Gorputz bihurdikalariak.
|
|
|
Dantzariak agertu zaizkietelarik, ortzadar koloretako jauntzi xoragarrietan, erakutsi
|
dituzte
zazpi herrietako dantza bereziak, eskualde bakoitxean berezko den nortasunaren irudia agertuz, bakoitxari doakion koregrafia hoin garbiki seinalatuz. Musikari arrado haien soinuan gorputz mugimendu graziatsuek, oren erdi batez xoratzen zituztela hor entzule zegotzin herritar eta kanpotiarrak.
|
|
|
Gure bi sorginak, aparkaleku izkinan kausitzen den puskategi baten gibeletik barrandan ez dira luzaz egon. Ikusi
|
dituzte
, jaun andere arrotzak, tirahala lasterka beren autorat heltzen. Eskuak daldarikatuz giltzarekin autoa idek eta barnera jauzi egiten.
|
|
|
Gazteriaren parte bat plazako dantzaldirat joanen delakotz. Bertsularien entzutera etorriko direnek nahiko
|
dituzte
gogoak berotu, bertsulari bezain pentsalari diren artixt haien entzule. Epaimahaikoek hautatuak dituzte, jadanik, lau aktore horiek bertsukatu eta landu behar dituzten gaiak.
|
|
|
Bertsularien entzutera etorriko direnek nahiko dituzte gogoak berotu, bertsulari bezain pentsalari diren artixt haien entzule. Epaimahaikoek hautatuak
|
dituzte
, jadanik, lau aktore horiek bertsukatu eta landu behar dituzten gaiak. Saioa baino oren bat lehenagotik jakinarazia izanen zaiote, bai entzuleeri, bertsularieri bezala.
|
|
|
Izanagatik bestako laugarren eguna, jendea omore arradoan senti dela agerian dago. Ahanztu nahi
|
dituzte
goizeko uholdearen mehatxuak. Hor, elgarrekin egin salba lanak berotu dizkiete bihotzak.
|
|
|
Ez dira bakarrik ostatuetan entzuten irri eta kantuak. Gomitak ukanak
|
dituzte
beren nahiaren arabera, edo igandeko, asteleheneko eta astearteko ere. Besta egun bakoitxa berezia izanez berek hautatuz edo pilota partidako, bertsu saioetako edo dantzaldietako.
|
|
|
Bi ostatuek, barne telebixta izanki eta bietan aurkitzen diren bostehun afaltiarrek ikus eta entzun diote bietako mugimendu airosa. Ixtorio kondazaile, dantzari edo kantariak denen agerian, ongi entzun eta ikusten
|
dituzte
.
|
|
|
Txalo aldi luze baten ondotik, gizon ezagutu hauek zenbait hitzez eskertu
|
dituzte
auzapeza eta herritarrak. Mintzaldi nagusia Piarres Xalari utzi zuten.
|
|
|
Bi ostatuetako bestalierrek ixiltasunean entzun
|
dituzte
Piarres Xara horren hitzak. Zenbaitek ziotelarik egiaz mintzo zela gizon hori, zendako bada urrun erabil, bizigailuen merkataritzan, tokian berean, garraio gasturik gabe, eros daitezkelarik herrian bereko ekoizpen sanoak.
|
|
|
Bost errota bezala sartu dira, pirripitaka, plazaren erdira. Lehen agurrak egin
|
dituzte
elgarri eskuz esku emanik, emeki, emeki gorputzak aintzin alde ukurtzen zituzten, gero beherago, buruaz plaza zola hunkitzerainokoan. Berriz, emeki emeki, xut xuta altxaturik, gibel alde uzkaili dira, bostak, buruekin plaza zola hunki arte.
|
|
|
Behariek txalokada ederra egin diete, agur berezi horren eskerrez. Tapitz lodi batzu hedan ezarri
|
dituzte
jokolari bakoitzaren aintzinean. Hor bederazka egin dituzten burubilkadurak harritzekoak ziren.
|
|
|
Behariak ez dira enoatu ikusgai pollit haueri behaka. Oro xutiturik txalotu
|
dituzte
artixt guziak. Hauek beren berezitasunetan, hein hortara heltzeko hoin gaztedanik egina duten lan arradoari pentsatzen zutela.
|
|
|
Ez dute beti bizi erreztasuna hautatu, hauen artixtgoa sakrifizio ainitzen bururapena delakotz. Berriz ere ikusleek, xutik, txalokada bero batean eskertzen
|
dituzte
hoin gustagarri izan diren artixt maitagarriak.
|
|
|
Biharamuna, Ekainaren 30eko ortziralea, Mikele bere autoan gidari eta eskuin aldean Bittor. Gibeleko jarralkuetan Maiana bere bi alabekin doa hirirat, Peioren legegizonaren ikustera, horren eskuetan utziko
|
dituzte
zor dituzten diruak. " Hau atsegina!
|
|
|
Balitzane guzian hedatua da berria, Peio Xorroxtegi faltatua dela. Laster Joanes Haritxene auzapezaren manuz ikerketak hasi
|
dituzte
herrian, xoko guziak miatuz. Igande goiz guzian bila ibilirik jende ainitz bada ostatuetara bildurik.
|
|
|
Ikusirik Hemen ez Gaizki n bertsulariak sartzen, nahi du entzun hauek zer dioten. Jadanik ostatua betea da, kanpoko kadiretan jarririk
|
dituzte
entzun, bihotza altxatzen dieten uste gabetako bertsu hauek:
|
|
|
— Ez dira denak hortan, Gorrail, gauza seriosez mintza gaiten. Zure maltzurkeriek guziak gaizki ezarri
|
dituzte
. Zure aurkako salaketak egun guziez ugariago dira, bai kopuruz, bai larritasunez, eta erregearen galdeketari ihardestea errefusatzen duzu.
|
|
|
— Jauna, ez naiz batere segur. Halere, hemendik hurbil dagon arantxo batean, baserriko abereak alhatzerat ekartzen
|
dituzte
. Plazer zenuke horren ikustea?
|
|
|
Putzuzilo honetan ur fresko ugari badaiteke, baina nola edan honetarik? Bai segur, gizonek ideia bitxiak
|
dituzte
... ez dakite uraren ematen egarri denaren menean.
|
|
|
Denek berdin egiten dute. Beren maltzurkeriei leku heietan ikasiak gehitzen
|
dituzte
, ez baita guti!
|
|
2009
|
|
|
Eta emozio hori amodiozkoa ero laguntasunekoa den ez dakit. Neretzat izan gizona izan emaztea, izan animalia, denek beren manerian sendimentu izaunak pizten
|
dituzte
netan. Gero gehienak partitua diren prinzipioak ero usarioak, ez dakit justu, behexten dituzte horiek denak, errateko hori hala dela, ero bertzeala, ongi ero gaizki, ametitua ero ez, baino nik ez dut holako sehestasunik buruan, neretzat on egiten duen guzia ona da, eta ongi.
|
|
|
Neretzat izan gizona izan emaztea, izan animalia, denek beren manerian sendimentu izaunak pizten dituzte netan. Gero gehienak partitua diren prinzipioak ero usarioak, ez dakit justu, behexten
|
dituzte
horiek denak, errateko hori hala dela, ero bertzeala, ongi ero gaizki, ametitua ero ez, baino nik ez dut holako sehestasunik buruan, neretzat on egiten duen guzia ona da, eta ongi.
|
|
|
Hori mutur luzea, hori! Merezi dituzten eskerrak biltzen
|
dituzte
nenat hurbiltzen direnak. Ah, badire oraindikan ere hurbiltzen direnak zuretarat. Ez da erraz sinisten. Badire gauz asko ez dakituzunak, Mayi, eta denak ikasteratik urrun zaite.
|
|
|
Belar zotalek ostiko azkarraguak hartzen
|
dituzte
. Aratsaldea aitzina joaki da eta haurrak ixildu dire, krakadaren denborako.
|
|
|
Aitzin aldean, ataiaren erdian, bi haritzek zabaltzen
|
dituzte
beren adar azkarrak. Lerdenak dire, eta zuzenak.
|
|
|
Etxe guziak badu halako grazi diskreto bat, nere iduriko segurik. Tellatua ez da aitz zuzena, paretek urteen minak ageri
|
dituzte
, baino hala ere iduri du toki hori bere hautakua duela, eta arbol tartean berak ere zainak botariak dituela urrun lurrean.
|
|
|
Eta ez izanik ere lodia, aski zabala naiz. Hezurrak animalizkoak ditut, eta izan espaldetan, izan asunetan, beren buruak ongi agertzen
|
dituzte
.
|
|
|
Nere adineko emazteki gehienak esposatuak dire ero izanduak bederen, ez direnean gizon batekin bizi. Izandu
|
dituzte
bizpahiru haur, janeko haundiak direnak batzuek. Kruzatzen ditut karrikan, neska mutil gazte horietarik, eta aldiero halako zimiku ttiki batek tinkatzen nau barrena erraten nautenean nere eskolako lagun batzuen haurrak direla.
|
|
|
Jende asko dago, kale gizon jendea gehienbat, nekazari batzuk ere. Batzuk haserre jeiki dira, deadar eginez ukabilak jaso
|
dituzte
: " Ura eta justizia!"," Errekak ez daude salgai!"... aditzen ahal ditugunetarik.
|
|
|
Bi soldadu ofizial baten aurrean tente jarrita daude. Beste bik, batak aitzurra, eta besteak artaziak dabilzkitela, jardinero lanak egiten
|
dituzte
. Beste batzuek gimnastika egiten dute...
|
|
2010
|
|
|
Nyilas ak dira: gazte horiek lehen aldikotz armak eskuetan
|
dituzte
eta haien botere berriarengatik ero batzuk bezala badabiltza. Karrikako harrabots guziei kasu egiten diet eta askotan hesian ditugun ziloak libro direnez ikustera noa.
|
|
|
Keinu handi batzuekin, emazte eta haurrak bultzatzen
|
dituzte
oihukatuz: " Schnell, lauft schnell!".
|
|
|
Baratzean begirada bat ematen dut eta txunditurik nago zeren hamahiru emazte gelditzen dira; soldado hungariarrek zaintzen
|
dituzte
eta abialtzeko aginduaren zain daude. Hor direnak sobera zahartuak dira edo eri ihes egiteko edo ez dute aski kemenik eta batzuk, beren kabuz, deliberatu dute hor egotea; horien artean, Hanna eta Lili.
|
|
|
tifusa badu eta SS ek hori jakiten badute, xahu zarete! Segidan bagoiaren ateak hetsiko
|
dituzte
eta denak hilen zarete!" Dakitanez, konbentzituak dira kutsatuak diren guziak hilen direla.
|
|
|
Bat batean ohartzen naiz Lilik ez duela pisontzia galdegin. Galzazpikoek ez
|
dituzte
gehiago ene zauriak estaltzen eta babesten.
|
|
|
Orain, iduri du gure inguruan borrokatzen ari diren emazte dohakabe horiek ere ohartu direla arima heroiko bat herioaren Aingeruaren aurka ari dela. Emazteek beren azken indarrak eman ondoan borrokaldiak uzten
|
dituzte
. Entzun dituzten hitz hunkigarriei ez dute deusik gehitzeko.
|
|
|
Nyilas ek leku guzietan gorde diren emazte guziak ehiztatzen
|
dituzte
: sotoan, lantegian, selauruan.
|
|
|
Hirurogoi eta hamabi langileak lerrokatzen
|
dituzte
. Gaua da eta euria hasten da.
|
|
|
Isilaldi luze baten ondotik, sentitzen dut ‘Eraikitzen duena’ hor dela. Iduriz, Josepek Mundu Berriaz egin dituen galderek beste adierazpen osagarri batzuk galdatzen
|
dituzte
.
|
|
|
Joseperen kasuan biziari bai erratea maiz zaila zaio. Eta 1944an iragarri dituzten berri tzarrek ez
|
dituzte
gauzak errazten. Atzo, etxeko lanetan ari zelarik, sabaia gainera erori zitzaion, horma zati bat deseginik.
|
|
|
Lilik urte bukaerako azterketan ez du parte hartu ahal izan. Gertakari politiko latzek ondorioak
|
dituzte
denetan eta ikasleak joaiten zitzaizkion beren arrangurak eta beldurrak aitortzera. Bere denbora guzia haiekin pasatzen du.
|
|
|
Alemanek Hungaria indarrez hartu ondotik, segidan naziek erasoak juduen aurka hasten
|
dituzte
. Lehenik, herri ttipietarik hiri handietara eramaten dituzte eta han biltzen.
|
|
|
Alemanek Hungaria indarrez hartu ondotik, segidan naziek erasoak juduen aurka hasten dituzte. Lehenik, herri ttipietarik hiri handietara eramaten
|
dituzte
eta han biltzen. Handik, lehen treinek konzentrazio zelaietara igortzen dituzte.
|
|
|
Lehenik, herri ttipietarik hiri handietara eramaten dituzte eta han biltzen. Handik, lehen treinek konzentrazio zelaietara igortzen
|
dituzte
. Anartean, Juduak Budapesten biltzera ez uzteko, naziek bide guziak zaintzen dituzte; erbesteratzea ez da oraino hasia.
|
|
|
Handik, lehen treinek konzentrazio zelaietara igortzen dituzte. Anartean, Juduak Budapesten biltzera ez uzteko, naziek bide guziak zaintzen
|
dituzte
; erbesteratzea ez da oraino hasia.
|
|
|
Lau zutabe Zeruraino doaz eta Zerua eta lurra batzen
|
dituzte
.
|
|
|
Esku dirudunek ontzi hutsa tinkatzen dute eta artistak ospatzen
|
dituzte
!
|
|
|
Ospatzen
|
dituzte
ospatu behar zutenak!
|
|
|
Berriro, hitz horiek bekatuaz eta erruduntasunaz nituen iritziak ezeztatzen
|
dituzte
, zinezko ardura sentimendu bati tokia uzteko.
|
|
|
1943ko ekainaren 25etik 1944ko azaroaren 17 arte, Hannaren ahotik ahots batzuk Gitta, Lili eta Joseperi mintzatuko zaizkie, batzuetan bakoitzari eta beste batzuetan hiruei aldi berean. Gittak eta Lilik, aldizka, solasaldi horiek hitzez hitz idatziko
|
dituzte
. Mila bederatzi ehun eta hiruetan hogeigarren urtea igurikatu da lehen itzulpena ager dadin frantses liburu batean:
|
|
|
Aingeruak erabiltzen duen hiztegia egunerokoa da gehienik: ura, lurra, airea, sentimendua, ekaia,... baina hitz horiek adiera bereziak hartzen
|
dituzte
. Nahiz hitzak arruntak izan, oinarrizko zentzuari beste zentzu batzuk gehitu behar zaizkio, hitzak polisemikoak baitira.
|
|
|
Juduen ehiza. Ehunka, Danube hegian Juduak biltzen
|
dituzte
eta han berean lerokatuz, tirokatuak dira. Ibaiarekin, hilobirik ez da beharrik.
|
|
|
Aingeruen oinek debaldetan bilatzen
|
dituzte
uharteak eta tontorrak.
|
|
|
Gure etxetik hurbil, soto batean, jaun horrek torturatzeko gela antolatu du. Haren jarraitzaleek, gazte gaixto andana batek, denak bolondresak, juduak ehiztatzen
|
dituzte
. SS naziek baino herra askoz gehiagorekin eta barkatzen ez duen sen batekin xoko ttipi guziak miatzen dituzte.
|