|
2000
|
|
|
Bat nator Koldok eta Mirenek esandakoekin. Ahozkoa dela arazoa
|
diozu
, Koldo, baina idatzizkoan ere euskalkiek badute lekurik, bestela euskalkien prestigioak behera egiten jarraituko du, batez ere muturretako euskalkiek, arazorik handiena horiena da eta. Bestetik, ados Mirenekin ere.
|
|
|
Unamunoren Arriagako gertakari ezagunarekin (euskara ohore guztiekin ehortzi behar zela esatean, oihuka erantzun ziotenekoa) abiatu duzu kronika. Azkeneko kronikan, mende amaierara helduta, euskararen egoeraren aurrean irakurleak «baikor agertu nahiko» lukela eta badagoela «pozerako arrazoirik»
|
diozu
, «Bilbo Unamunok ezagutu zuena baino hagitzez euskaldunagoa» dela. «Baina ehun kronikek markatu bidean zerbait ikasi badu hori da hain zuzen ere, Bilboko pozak ez duela inoren larria estaltzeko balio behar».
|
|
|
Ehun gertaera(...), ehun tolesdura historiaren ibilian non geure burua identifikatu, non arrotz ez sentitu behingoz»
|
diozu
liburuaren sarreran. Duela gutxi irakurri dugu halaber «Bazka» aldizkarian euskal kulturaz egiten zenuen hausnarketa; euskal kultura ez dela existitzen erdal medioetan, eta Israelgo herriarekin parekatzen zenuen, beti egon behar baitugu gure izaera bilatzen:
|
|
|
Mendearen laburpena egitean, kronika gazi gozoa dela
|
diozu
, garaipen txikiak eta miseria handiak izan dituela gure kulturak mende honetan zehar. Zergatik?
|
|
|
Eta 1990ean, ametsa bigarrengoz. Hala ere, zera
|
diozu
beronen salmenta ikusita: «Ez da asko 750.000 euskal herritarrek aitortzen dutelarik erroldetan euskaldun direla.
|
|
|
1520 aldean erresistentzia 1512koa baino herrikoiagoa izan zela
|
diozu
.
|
|
|
XV. mendeko gerra zibiletan zerga handi horiekin batera antolaturiko estatua desegin zela
|
diozu
, prozesua azaltzen ahal diguzu?
|
|
|
makume izateari garrantzi handia ematen al
|
diozu
idazterakoan, edo aitzitik, aspektu hori bigarren mailakoa besterik ez da Arantxa Urretabizkaiarentzat?
|
|
|
Soinu teknikari eta ekoizle zaren aldetik, oso ongi ezagutzen dituzu estudioan egin daitezkeen trikimailu guztiak eta ez
|
diozu
teknologiari muzin egiten. Hala ere, aurrerapen teknologikoek, konposaketa, sortzeko gaitasuna eta azken emaitza zapuztu ditzakete gaizki erabiliz gero.
|
|
|
Euskal herritarrek erabaki dezatela
|
diozu
, baina erabaki non eta nola?
|
|
|
Alderdien artean gutxi hitz egiten dela
|
diozu
. EHrekin duela hilabete batzuk baino gutxiago hitz egiten duzue?
|
|
|
Euskaldun porrokatua bazara ere, ustez" ikasia" den hainbatek kanpotartzat hartzen zaituela
|
diozu
, baina ez al da bada, euskara euskaldun egiten gaituena?
|
|
|
Biolentziarena aitzakia dela
|
diozu
, baina 30 urteko historian alderdi abertzaleak ez dira elkarlanean aritu izan.
|
|
|
Euskal Herriko herri eta hiriak ibilgailuz bisitatuko ditugu, patxada ederrez eta noski, handiz. Zuretzako prestatutako 30 ibilbideak burutzen badituzu, konturatzerako Euskal Herriari itzulia emango
|
diozu
.
|
|
|
Zenbateraino balio duen botillero lanak? Misterio bat da; beharbada bati zuku handia ateratzen
|
diozu
eta beste batentzat agian ez duzu balio.
|
|
|
Zoritxarrez, niri bizpahiru aldiz baino ez zait gertatu halakorik. Antzerkian, komunikazio gertakari hutsa den aldetik, mezu bat helarazi nahi
|
diozu
publikoari, alegia, zuk bidaltzen duzun mezua ikusleak buruz eta bihotzez jasotzea. Hori ordea ez da beti zure esku egoten, obraren arabera ere izaten da edo publikoaren arabera.
|
|
|
Fikzioan adibidez, mugitzen dena jasotzen duzu eta animazioan aitzitik, guztiz kontrakoa, objektiboaren aurrean mugiarazi egiten dituzu mugitzen ez diren gauzak. Irudiari kutsu berezi bat ematen
|
diozu
. Animazioa egiten dut ekoizpena askoz ere sinpleagoa delako, nire eguneroko bizitza, lau seme alabekin, nahiko zaila baita.
|
|
|
Mugikorrean, berriz, arrauna kokalekuetan finkatzen da. Lehorrean jartzen
|
diozu
nahi duzun inklinazioa eta ondoren tira bakarrik egin behar zaio.
|
|
|
Arma fabrika batean egiten duzu lan. Eta egungo armak ez direla fusilak
|
diozu
–
|
|
|
Aparte, kontatzeko modua, duen tonua ere oso bitxia da: ahots bat entzungo bazenu bezala da, hasieran beharbada ez
|
diozu
kasu handirik egiten edo oso adi ez bazaude ez zara konturatzen, baina halako batean poliki poliki sartu egiten zaizu barrura, eta bere erritmora eramaten zaitu.
|
|
|
–Hara! Lurraren distantzietan bezala
|
diozu
! –hitza kendu zion itsasuntziaren komandanteak?.
|
|
|
–Baina, baina... baina ze ostia
|
diozu
–Eider adarrak jartzen ibili zitzaidan, eta zu dena ezkutatzen.
|
|
|
Autoaren intermitentea da ikusten den lehen gauza: poza, norbait laguntzeko prest; beldurra, eta orain zer?, orain ezin
|
diozu
ezetzik esan, ez zaizula bere aurpegia gustatzen, orain dena eginda dago. Batez ere sentsazio ikaragarri batek egin ohi dit bisita, eta ez naiz neska pesimista bat, ezta antzik ere, baina benetan zapore tragikoa izaten du intermitentearen une horrek.
|
|
|
Nirekin ez zuen behintzat zerikusirik izango heriotza horrek. Ze, zuk antzeko zerbait
|
diozu
, ezta?
|
|
|
—Leial eta fidel ihardetsiko ahal
|
diozu
nik eskaini dizudan konfiantzari, zeren, halatan, bihar sinatu behar dugun tratutik letozkizukeen irabaziez gain, Urbiaingo harana markeserri izendatuko baikenuke, eta zu Urbiaingo markes.
|
|
|
—Eta zer izen jarri behar
|
diozu
–
|
|
|
Bada, egun hauetarik batean bertze bat erosiko dut, zurearen antzekoa edo zurearen berdina dena. Eta nik zuri emanen dizut, eta zuk Gorukiri emanen
|
diozu
, Gorukik berak azken egunean bezti dezan eta harekin ihes egin ahal izan dezadan.
|
|
|
—Jakintasuna deitzen
|
diozu
horri? —galdegin zion osaba Joanikotek, es kuak bururat zeramatzala— Neuri, berriz, txantxa hutsa iduritzen zait, zeren eta eguzkiak euri egiten badu, hodei bat da.
|
|
|
—Matematikak ere badu, beraz, bere bihotza... —erran zion jaun Marcelek txantxetan— Poesiari trufa egiten
|
diozu
, baina zu ere ez zinateke poeta eskasa izanen, Joanikot...
|
|
|
—" Zure bizia"? Zenbait hildako daude auzi honetan, haietariko bat nire lagun mina, eta" zure bizia" dela
|
diozu
–
|
|
|
—Jende gehiagori erran
|
diozu
–
|
|
|
Zer
|
diozu
–Zer dirudizu?
|
|
|
Zergatik
|
diozu
hori?
|
|
|
Bizkar eman izan
|
diozu
beti arrazoiari, John. Horixe da zure arazo nagusia.
|
|
|
Edurtxo Caterpilar tiento ibili zen: " Zergatik
|
diozu
hori, Alfredo. Maingua zarelako, akaso?...".
|
|
|
Gutxienez, ez
|
diozu
amari...
|
|
|
Ongi, ongi, Anjel esan zidan. Tamaina hartu
|
diozu
ardoari.
|
|
|
Zer
|
diozu
–oldartu zaio Luis aurrena, eta hurrena Adela, Esther, Xavier...
|
|
|
Bihar Las Vegasetik deituko dizut. Idatzi al
|
diozu
zer edo zer Rakeli. Beharbada azken aukera izan daiteke.
|
|
|
oldartu zaio fiskala (Tom) oihuka. Zer
|
diozu
–EEBBetako presidenteak bere ekintzarik ttikienaren ondorio guztiak neurtu behar ditu eta hori ez da konpontzen ahorita esan berri duzun" Senti  tzen dut" huts batekin.
|
|
|
" Joan zoazen herria zara. Gizarte unibertsalaren bizitzari traba egiten
|
diozu
, alde egin behar duzu, hil behar duzu, gelditzen zaizun bizia zapaltzen eta inbaditzen zaituen herriari emanez". Horri gutxi iritziz, nonbait, azken gehigarri zaratatsu gisa, jai hartako erregina iraintzeko ausartzia barkaezina ere izan zuen, hari, lotsagabeki, ezjakina zela aurpegiratuz:
|
|
|
Zein ote da espresio perfeta galdetzen
|
diozu
zure buruari orri isilaren iseka zuriari itzuri nahiz.
|
|
|
Zu hari begira, eguzkia nola ezkutatzen den begira dagoen gizaseme bat zara eta zure aurretik egon diren guztiak orobat baina zein da horren espresio perfeta temaz galdetzen
|
diozu
kristalean erratuz
|
|
|
Orduan zuk leihoa kitatu, orri biluzia kajoian sartu eta tabernara bidean espresio perfeta gauzak berak dira aitortzen
|
diozu
zure ezgaitasunari.
|
|
|
Esperientziak, eskarmentua emateaz gain, asko laguntzen dizu horrelakoetan. Neurria hartzen
|
diozu
urari, ibiltzeari eta abarri, gorputzak beti berdin erantzuten ez badizu ere. Lehenengo gose greba hura negu erdian egin genuen, eta hotzaz askoz gehiago izorratzen zara; ez da jakiten, ea jateak eta ahuleziak edo hotzak izorratzen zaituen gehiago.
|
|
|
Kartzela bakoitzean atera ditzakegu ondorio eta irakaspenak geure izateaz, kartzelaren funtzioaz, kartzeleroen lanaz... Horretara ezkero, egun bakoitzari aterako
|
diozu
bere ondorioa eta moraleja. Urte hauetako historiaren ondorio eta irakaspena bi mailatakoa aipatuko dizut:
|
|
2001
|
|
|
Zuk sinesten al
|
diozu
Xabier Arzalluzi, independentziaren alde dagoela dioenean?
|
|
|
Lizarra Garazi eta Udalbiltzako eduki politikoak blindatuak daudela
|
diozu
. Lizarrakoen arteko elkarrizketak ere bai, edo jadanik ez dago elkarrizketa normal edo iraunkorrik?
|
|
|
Galindok zuen kontrako salaketa jarri zuen" Ustelkeria" kantuagatik. Zer interpretazio ematen
|
diozu
epaiketa honi?
|
|
|
Elkarrizketa hauek albistegiaren osagarri dira. Politika, enpresa edo sindikatuen gaietan sartzen zarenean eguneroko erritmoari eutsi behar
|
diozu
. Horrek eskatzen du elkarrizketa sakon bat egin beharrean titular bat ateratzea.
|
|
|
Frantzian aldiz, urtetako tradizioa dute eta Espainian duela bospasei urte indarrez sartu zen. Zer
|
diozu
Euskal Herriari buruz?
|
|
|
" Marcel Martinen aitatasun ukatua" n, zera
|
diozu
: " Emakumeak jakin, badaki".
|
|
|
Hala, bertako arduradunaren iritziz,' achicar' txukatu da, baina adibideak behar dira, ura txukatu... " Tolosar batek nobela batean txukatu ikusi eta hiztegira badoa, nola erabiltzen den jakiteko adibideak behar ditu, azken finean artzainari ez
|
diozu
azalduko ardia zer den".
|
|
|
Horregatik jarri al
|
diozu
daraman izenburua?
|
|
|
Ekinen auzia 18/ 98 sumarioan dago. Zein bukaera ikusten
|
diozu
sumario honi?
|
|
|
Guretzat maki horiek terroristak dira. Zuk ezetz
|
diozu
eta sinesten dizut, baina haiek ere sinetsi behar dute'. Orduak eta orduak pasa ziren.
|
|
|
Nafarroako euskalduntasun edo euskalduntasun ezaren arazoa kultura faltatik dator. Nola esango
|
diozu
Nafar Errioxako bati, aragoarrekin beste inorekin baino harreman gehiago dituenean, euskalduna dela. Ez daki bere izenen jatorririk, ez toponimiarik...
|
|
|
Alternantzia horretarako PSN giltzarri da. Azken boladan oposizioa gogortu du, alternantzia gauzatzeko zantzurik ikusten al
|
diozu
–
|
|
|
Kulturan egin dela borroka
|
diozu
. Zein da gaurko egoeraren diagnosi orokorra...
|
|
|
Egizu ariketa fisikoa: berotu egingo zara eta hotzari errazago aurre egingo
|
diozu
.
|
|
|
Karabana baldin badaukazu (are erabiltzen ez baduzu ere) erantzukizun zibileko asegurua egin behar
|
diozu
.
|
|
|
Eta Tomas zer? Aitari bere umearen sexua jakiteko eskubidea ukatuko al
|
diozu
–
|
|
|
(Loreri) Lore, deituko al
|
diozu
mesedez Agustin Rodrigori?
|
|
|
(Haserre) Eta honi deitzen
|
diozu
zuk froga zientifikoa?
|
|
|
Horri deitzen al
|
diozu
oparia. Anatxu korrika atera zen ikusi zituenean...
|
|
|
(TOMASi) Zuk, aita, arima saldu
|
diozu
deabruari, baina espero dut etxe hau lehengoa izatea hemendik aurrera.
|
|
|
Esango al
|
diozu
Irigoien jaunari zain nagoela.
|
|
|
(JOXEPA musukatuz.) Eskerrak zuri, Joxepa. Ez
|
diozu
bost miloitik behera jaisteko astirik eman.
|
|
|
Zer
|
diozu
–Atzo erosi nuen!
|
|
|
Orduan, zer
|
diozu
gaueko afariaz?
|
|
|
Denak nire esanetara izateko berriro haurdun geratu dut. (Daniri) Zer
|
diozu
–
|
|
|
(Imanoli) Ea beragandik ikasten duzun... Plater horri ez
|
diozu
xaboia ondo kendu!
|
|
|
(Emozionaturik) Benetan? Baiet esango
|
diozu
, ezta?
|
|
|
Honi deitzen al
|
diozu
zuk mesede egitea?
|
|
|
(Bizkorri) Zeri begiratzen
|
diozu
–Badakit utzi nuela eta zer!!
|
|
|
(Imanoli) Zergatik ez
|
diozu
bonboi kaxa bat bidaltzen? (Adarra jotzen) Dietan badago batez ere.
|
|
|
Eta zergatik ez
|
diozu
baietz esan. Zu pozik eta bera ere bai, ziur...
|
|
|
Orduan, zergatik ez
|
diozu
ezetz esan?
|
|
|
Zer gertatzen zaio Tomasi? Kutsatu egin
|
diozu
–
|
|
|
Jabeari itzuli behar
|
diozu
.
|
|
|
Eta lau marratxo egiteari lana deitzen
|
diozu
–
|
|
|
Begi zoragarriak ditu, handiak, berdeak, zorrotzak eta tristeak, eta zuri begira daude. Zuk irribarre egin
|
diozu
, eta hark berehala itzuli dizu. Horrela, denbora luzez, isilik gelditu zarete, irribarrez eta elkarri begira, maiteminduak dirudizue, baina ez duzue elkar ezagutzen, batak bestearen izena besterik ez dakizue eta.
|
|
|
Eramango al duzu agure zahar hau airea hartzera? Zuk horren fin eskaturik ezin izan
|
diozu
ezetzik eman, eta poliki poliki kartzela hartatik irten zarete. la ezin da ibili, eta besotik helduta daramazu.
|
|
|
Alferra naizelako esan
|
diozu
erabat lotsaturik.
|
|
|
hasi zatzaizkio Egia esango dizut... arazo handi bat dut eskolan. Ez dut lagunik xuxurlatu
|
diozu
.
|
|
|
Zein izan zen bide erdian zegoen harri koxkorra? galdetu
|
diozu
jakiteko irrikaz.
|
|
|
Remen egotea nire etxeko teilatuan musika entzuten egotea baino askoz zoragarriagoa da esan
|
diozu
.
|
|
|
Zergatik utzi zenion etortzeari galdetu
|
diozu
zuk.
|
|
|
Abelio, nire lagunik minena zara xuxurlatu
|
diozu
belarrira zuen zuhaitz azpian zaudetela.
|
|
|
egin
|
diozu
.
|
|
|
Ez, ni zurekin joan nahi dut esan
|
diozu
garrasika.
|
|
|
Esandakoari jaramonik egin baino lehen, kopetan muxu maitagarria eman
|
diozu
eta zure indar guztiaz besarkatu duzu. Hark, eskuaz burua laztandu eta gero liburua eman dizu.
|
|
|
Abeliok emandako liburuaz gogoratu eta izenburuari jaramonik egin gabe irakurtzen hasi zara eta protagonistarekin identifikaturik sentitu zara, ezin
|
diozu
irakurtzeari utzi, oso liburu berezia da zuretzat. Lagun on bat galdu berri zuen gazte baten istorioa kontatzen du liburuak.
|
|
|
Ongi
|
diozu
, ezin hobeki erantzun zidan eta lasai geratu zen, bere nahia lortu duen pertsonaren lasaitasunarekin. Naturak hala nahi izan duelako beste animaliengandik bereizten gaituen bertute bat atxeki digu:
|
|
|
Erromatarrak
|
diozu
–Nortzuk dira horiek bada?
|
|
|
–Sergio, kanpora noa berriz. Egunotan bezero berezi bat etorriko da dendara, kaxa hau eman behar
|
diozu
.
|
|
|
Esaiozu lehenbailehen joan behar duela paper honetan idatzita dagoen helbidera. Emango al
|
diozu
enkargua?
|
|
|
–Orain ikusiko duzuna
|
diozu
inoiz inori kontatu. Prest al zaude?
|
|
|
Ur irakinetan jarritako karramarro bat bezala sentitzen zara eta zeure buruari zin egiten
|
diozu
ez zarela berriro museo handi batera sartuko. Zaindaria etorriko da komunetik orduan eta eskatuko dizu kentzeko mesedez eskua Napoleonen sudurretik eta zuk barkatzeko esango diozu eta azalduko diozu ondoezik zaudela eta ez dakizula non zauden ere.
|
|
|
Ur irakinetan jarritako karramarro bat bezala sentitzen zara eta zeure buruari zin egiten diozu ez zarela berriro museo handi batera sartuko. Zaindaria etorriko da komunetik orduan eta eskatuko dizu kentzeko mesedez eskua Napoleonen sudurretik eta zuk barkatzeko esango
|
diozu
eta azalduko diozu ondoezik zaudela eta ez dakizula non zauden ere.
|