|
2000
|
|
|
Aldaketa handia eman da urtebetean nafar gizartearen dinamikan. Eta egia izanik ere zenbait pentsalari artikulistak egina
|
zutela
euskararen aurkako erauntsiari koN bertura ideologikoa emateko lana, euskaltzaleen ahalak egiazki ahuldu dituen faktorea beste alde batean ageri da. sEuskaltasunaren izenean joka, hilka, ari dira batzuk. Eus kalerroa duen guztia kutsatua dago.
|
|
|
Axularren euskara gozoaren estiloa oinarri hartuta, gaur egun edonork inolako zailtasunik gabe ulertuko duen euskara sortzea. Otto Pette eleberrian Anjel Lertxundik denok harritu (lehertxunditu, Joxerra Garziaren eran esateko)
|
gintuen
euskara berri bat sortu zuen eran sortu ei du Irigoienek berea nobela honetan. Idazleari askotan gertatzen zaio irudi bat hartu eta haren obsesioak bizi izatea:
|
|
|
YAKIN’larien billera. 13 zk. (1960), 69 Flandes eta bere hizkuntza. 14 zk. (1961), 39 Loramendi: " Olerki ta idatzi guztiak". 15 zk. (1961), 26 Gazteriak salatzen du. 16 zk. (1964), 3 Asi gaitezen komunismuarekin alkar izketan. 16 zk. (1964), 43 Neskatxak ez
|
dute
euskeraz itzegin nai... eta arrazoia daukate. 16 zk. (1964), 62" H" letrari buruz galdezka. 20 zk. (1965), 25 Jainkoaren billa (leturia ta txillardegi). 20 zk. (1965), 38 10 urte. 21 zk. (1966), 1 Pentsamentuaren bakardadea. 21 zk. (1966), 25 Langilleen kasta galdua. 22 zk. (1966), 22 Gaurko alemaniar lirikaz, euskal poesiaz. 25 zk. (1967), 24 Gaurko marxismoa erlijioaren aurrean.
|
|
|
AZURMENDI, Joxe Neskatxak ez
|
dute
euskeraz itzegin nai... eta arrazoia daukate. 16 zk. (1964), 62
|
|
2001
|
|
|
NUPen euskaraz ikasteko aukera eskasa zen, baina irailean hasi zen ikasturte berrian urriagotu egin dira aukerak, Nafarroako Gobernuak hala aginduta. Komunikabideei dagokienez, barrega rria dirudi erdarazko komunikabide guztiz ahaltsuei euskaraz argitaratzen dituzten aitzakia orrialdeengatik dirulaguntzak bikoiztu izanak, biziraupena inola ere ziurtaturik ez
|
duten
euskara hutsezkoeimu rriztapen zorrotza ezarri zaien bitartean. Euskal dunonEgunkaria ren Nafarkaria gehigarri beteranoak ez du sosik jaso, hamar urteko ibilbidean nafarrentzat errefe rentziaeta informazio iturri baliagarria izan bada ere.
|
|
|
Biziraupena behar
|
du
euskarak. Horrek esparru desberdinen jorraketa eskatzen du.
|
|
|
Hortxe ditu irakurle euskaltzaleak Ipar Euskal Herriko azken berrogeita hamar urteak. Esan gabe doa bertan ere
|
baduela
euskara doia, maila jasokoa, bizi bizia, irradan joan doana, kazetari trebe baten eskutik.
|
|
|
ukanen ditu haurren jostagailu, potret batzu pollitak. Ait’ama familiakoak, ezar barna gogoan, zuen haurreri behar
|
duzuela
eskuara irakatsi. Atchiki behar dugu gure mintzaira eder paregabea, atchiki ere gure ohidura guziak.
|
|
|
Nola, irakasle horietako batzuentzat, euskara konkurrentzia akademikoa saihesteko tresnabaino ez den, eta eskoletan erabili beharreko hizkuntza deserosoa (eta ozta ozta, gelako atea zeharkatu eta berehala gaztelaniaz hasten direlako). Eta horrek guztiak zer ondorio
|
dituen
euskara zientifikoaren bilakaerarako. Baina euskararekin lotutako kontuak ez dira salbuespen, unibertsitatea ren ohiko funtzionamenduaren logikan arruntak baizik.
|
|
|
Ziur nago Zuazok
|
dituen
euskararekiko kezkak aintzakotzat hartzekoak direla. Halere, bere Ohar zenbait eus kara normaltze bidean hitzaldiko diagnostikoan, hainbat puntu ahul dagoela uste dut.
|
|
|
Gure artean ere gauza bera gertatzen da: zonalde erdaldunetako jende askok ez
|
du
euskararen komunitatearen berririk; eta hau ez da nire uste apala, hainbat ikerketatan agertu zaigun errealitatea baizik. Euskararen agerpena, poliki poliki gero eta ugariagoa bada ere, Euskal Herriko gizartearen indar eta korronte indartsuen eta nagusienetan —botere zein kontrabotere eremuetan— sarri ahaztuta eta baztertuta gelditzen da, oraindik.
|
|
|
PSNk ere gauza bera mila modutara esan du, Lizarberen ahotik batez ere. PSNko Batzo rdea ren azalpena ere hor dago, elebitasunaren gaurkoeredua ez
|
duela
euskararen alde aldatuko esaten duena.
|
|
|
Bere burua ez abertzaletzat edo espainolistatzat daukanak ere izango du, bada, mea culpa rik? Abertzaleen aukera berdina
|
dute
euskararekiko, baina ez dute jokoan parte hartzen. Arbitroarena egin nahi dute, palkotik gainera, jokoan parte hartu luketenean.
|
|
|
Hiruzpalau pasartetan irakurri dut Krutwigek edo Txillardegik diotena, abertzale batek, koherentea bada, euskara jakin behar duela. Eta hortik atera nahi
|
dute
euskara eta abertzaletasuna banaezinezko lokarriz elkartutadaudela. Irakurketa honek ez du ez buru eta ez buztanik, atzekoz aurrera ez baitu esaldiak balio.
|
|
|
Jakina, kanpoko eraso gordin eta burugabe horien aurrean, ez da komeni gure mixeriak aipatzerik, non eta ez den euskaraz eta Jakin bezalako aldizkari baten aitorleku isilpekoan. Erasooi dagokienez, berriz, nik uste dut intrantsigenteago izan behar
|
genukeela
euskara ideologia jakin batekin identifikatu nahi dutenekin. Ho rtik gora zer egin dezakegun ez dakit nik, zenbaiti euskara guztion ondare dela ulertarazteko, hori ulertu baino nahiago baitute, antza, euskara ideologia jakin batekin lotuta dagoela diotenei sinetsi, eta lasai bizi.
|
|
|
Badago, aldi berean, euskaltzale izateko molde berria, hizkuntza ororen aldekoa dena eta munduari irekia, beste hainbat gizartetan garatzen ari denaren parekoa. Mundu zabalean etorkizuna eleanitz dator, eta hor
|
badu
euskarak aukerarik. Une honetan haizerik gogorrena aurkakoa den arren, badira aldeko haizeak ere.
|
|
|
Gizarteko maila ezberdin etan (norbere lanbide, denda edo zerbitzuan, enpresa, fabrika eta bulegoetan, administrazio irakaskuntzan, politika munduan...) ideologiaren arabera aitortzen dugunarekinkontsekuente izateko konpromisoa lortu behar dugu, hizkuntz politika aktiboagoa bultzatuz (aski inkesta egin dira orain arte ere; garaia dugu kanpaina eraginkor eta zabala antolatzen hasteko, behingoz!). Ene ustez, emakumeen eskubide eta berdintasunaren alde Emakundek hartu duen bidea egiaz imitagarria
|
dukegu
euskarari dagokionez.
|
|
|
Ados, herria zer den ere ofizialtzeke dagoen gauza da. Baina arestia aldera esan dudan bezala, zuzenbide positiboaren beharraz jabetu behar
|
dugu
euskararen normalkuntza erreala, benetan, lortu nahi badugu.°
|
|
|
Historian zehar bide ezberdinak entseatu dituzte euren hegemonia ez galtzeko. Gerra egin izan diote herrihoni, eta gerra irabaztea etnozidiorako bide bihurtu, bortxaz biolentzia ikaragarriz minorizatu
|
dute
euskara. Kolpe latzena izan den Francoren hizkuntz genozidio hau, ostera, gerrostean etorri diren euskaltzale andanak eta batezere politikariek ahaztu nahi izan dute, komenigarria ez zelako, espainol proiektua kudeatzen zutenekin lasaitasuna komeni zelako.
|
|
|
Eta honek guztiak esplikatzen du nire ustez azken urteotako astinaldia ere. Batetik astinaldiaren eragileak berak inolako eskrupulurik ez
|
duelako
euskararen kontra egiteko. Egun estatu espainiarrean boterean dagoen alderdiak ez du euskararen kontra disimuluekin aritzeko beharrik ikusten.
|
|
|
1. Aspaldi honetan bizi
|
dugun
euskararen kontrako mugimendua ez dut uste berria denik. Nire iritziz, hau da gure gizarteko herritar eta agintari batzuek orain duten jarrera eta betidanik izan dutena.
|
|
|
Kanpaina mediatikoek, arautegi gero eta murriztaile agoen onarpenek, jakina, eragin birrintzailea
|
dute
euskarazko irakaskuntzaren alorrean. Ez dezagun ahaztu, gaur egun, irakaskuntza dela lurraldearen zatirik handieneaneuskalduntzea ren funtsezko eragilea.
|
|
2002
|
|
|
• Gizarteak ez
|
du
euskarak duen egoera larriaren kontzientziarik. Sektore batzuk, azken urteotako nola halako aurrerabidearen ondorioz, lasaitu egin dira eta beste batzuek kontrako jarrera gogortu dute.
|
|
|
• Iraultza teknologikoaren aurrean beste hizkuntza batzuek baino zailtasun gehiago
|
ditu
euskarak: baliabide eskasia, masa kritiko txikia...
|
|
|
Ezetz uste dut, mozkin oparoagoak lortzeko beste hamaika lan esparruemanko rrago topatuko dugulako. Adibidez, hezkuntzan azalez euskaldundu diren familia erdaldunetako neska mutilak; hauek, errefortzu eta laguntza jarraiturik jaso ezean, erraz gal ditzakete kili kolo
|
dituzten
euskarazko trebeziak, erdal komunitatearen indarpean. Gazte euskaldun berrihoriek lehenetsi genituzke gure normaltze saioetan, ez etorkin berriak.
|
|
|
Argi dago, nire ustez, ikasketa horiek eskaintzeko ardura nagusia herri erakundeei egokituko litzaiekeela; herri erakundeek, beraz, unibertsitatearen autonomiarekiko begirunerik ez lukete izan honelako kasu batean. Eman dezagun, bestalde, EuskalHe rriko unibertsitate batek ere ez
|
duela
euskarazko ikasketarik eskaintzen edo ez duela egiten gizarteak eskatzen dion neurrian. Kasu horretan ere, herri erakundeen ardura izan litzateke euskarazko ikasketen eskaintza bermatzea.
|
|
|
Horixe da egoera, errealitate gordina. Euskal Unibertsitatea, euskaraz jardungo duen unibertsitate egitura alegia, behar
|
du
euskarak etorkizuna bermatu nahi badu. Egungo elebitasun eredua adabakia da, beharrezko adabakia segur aski, baina praka zaharrak bota eta berriak nola lortu planifikatu behar dugu.
|
|
|
Halaxe suertatu da: ia hogeita bost mila ikasle
|
ditu
euskarazko komunitate unibertsitarioak. Halandaze, iritsita ei gaude euskarazko unibertsitate bat sortzeko masa kritikoraino, eta horrek nola halako euforiaekarri du plazara, neuk behintzat ederretsi ezin dudana.
|
|
|
Bigarren baldintzari helduta, borondate politikoari, alegia, azken aldi honetan, hitz politak entzuten ditugu EAEko administrazio autonomoaren aldetik, baina, momentuz, hitzak baino ez; Nafarroako administrazioak, aldiz, kolpez eta atxiloketez erantzuten ditu unibertsitate euskaldunaren aldeko aldarrikapenak; Frantziako estatuak, bere aldetik, ez
|
du
euskararen inolako eskubiderik onartzen, eta gorrarena egiten du euskal irakaskuntzaren eskaerei dagokienean.
|
|
|
Juridikoki posible da euskal unibertsitatea eta bideratzen ari gara EHUn behintzat. Etorkizunari begira, demografikoki ez daukat hain argi ikasleriarik ote
|
dugun
euskaraz burutzeko. Ezin ahaztu unibertsitatea hautazkoa dela.
|
|
|
Zalantzak ditut. Euskaldun guztiok ez
|
dugu
euskararekiko jarrera bera, ezta ere ez dugu bat egiten Euskal Unibertsitatearen aldeko aldarrikapenarekin. Orduan, nortzuk osatuko genuke Euskal Unibertsitatea?
|
|
|
Azter ditzagun zenbait datu. Euskal Herriko Unibertsitateko plaza elebidunetan 1.020 irakasle daude egun —irakasle euskaldunak gehiago dira jakina, denek ez
|
dute-eta
euskaraz irakasten— ikasturtean 11.576 ikasle matrikulatu ziren euskaraz eskaintzen ziren irakasgaietakoren batean —hemen ere euskaldunak gehiago dira, denek ez dute-eta euskaraz ikastea hautatzen— Irakasle ikasle multzo hau aise erka daiteke inguruko zein etxeko beste unibertsitate batzuekin. Kantabriako Unibertsitateak, adibidez, lehen eta bigarren zikloko 13.248 ikasle hartu ditu oraingo ikasturtean; irakasleak 1.054 dira.
|
|
|
Azter ditzagun zenbait datu. Euskal Herriko Unibertsitateko plaza elebidunetan 1.020 irakasle daude egun —irakasle euskaldunak gehiago dira jakina, denek ez dute-eta euskaraz irakasten— ikasturtean 11.576 ikasle matrikulatu ziren euskaraz eskaintzen ziren irakasgaietakoren batean —hemen ere euskaldunak gehiago dira, denek ez
|
dute-eta
euskaraz ikastea hautatzen— Irakasle ikasle multzo hau aise erka daiteke inguruko zein etxeko beste unibertsitate batzuekin. Kantabriako Unibertsitateak, adibidez, lehen eta bigarren zikloko 13.248 ikasle hartu ditu oraingo ikasturtean; irakasleak 1.054 dira.
|
|
|
Badirudi hori dela gure errefe rentzia bakarra. Hark daukana, hura dena, guk ere nahi
|
dugu
euskararentzat. Eta ez diegu so egiten beste hiztungo txikiei.
|
|
|
Bi botila ur, erdi betea bata eta erdi hutsa bestea erabili zituen Kike Amonarrizek euskal hizkuntzaren etorkizunari buruzko gogoetari ekiteko. (...)" uste
|
dut
euskara arriskuan ote den galderari ere bi ikuspegi horiexetatik, bi erantzunekin, ihardetsi dakiokeela; bata, euskara desagertzeko arrisku bizian dagoela, eta bestea, euskara bizi bizirik dagoela, ia ia inoiz baino hobeto. Eta biak hartu behar dira aldi berean egiatzat edo gezurtzat, zorionez edo zoritxarrez, gaur egungo euskararen egoera oso kontraesankor, polikromiko, askotarikoa delako".
|
|
|
Halere, euskaltegien emaitzek sarri ezkutatzen duten beste aurpegi ilun bat ondoko hau da: euskalduntzen jende asko hasi bada ere, gutxik bete
|
dute
euskara normaltasunez erabili ahal izateko asmoa. Horretaz estatistikarik ez badut ere, 70 eta 80ko hamarkadetan euskara ikasten saiatu baina bukatzeke utzi zuten koadrila kideak, lagunak eta ezagunak hain ugariak izanik, euskalduntze jardunean gabezia handia dela ez dut zalantza izpirik; ikasle horiek bidean jasotakoa, espero zuten uzta narotik urrun gelditu zitzaien:
|
|
2003
|
|
|
Sektoreari dagokionean, lehenengo eta behin, txapela kendu behar
|
dut
euskara irakasleen aurrean. Zinez uste dut beren eskuzabaltasuna txalogarria dela, eta zailtasun guztien aurrean tinko jokatzeak duen meritua azpimarratu behar da.
|
|
|
Euskal herritar helduek ez
|
dute
euskararen beharrik eta euskaltegien lana soberan dago. Euskarari eta euskal kulturari gauza berbera gertatzen zaie:
|
|
|
Bizitasunik gabeko hizkuntza
|
dugu
euskara, bizitzeko balio ez duen neurrian; zeren balioaren kontzeptua, hemen, ez da hizkuntzaren berezko ezaugarria, baizik eta, gorago esan bezala, komunikazioaren alorrean transferitzen zaioneraka rpeninda rra.
|
|
|
Adibide bat emanez hasiko naiz aurreko baieztapenaargitzen. Datuen arabera, euskara etxean jaso duten gazte gehien gehienak euskara txukunaren jabe izatera iristen dira, bai eta kalean ahal
|
dutenean
euskaraz aritzeko joeraere erakusten dute. Baina giza-multzo hori oso txikia da, tamalez, Euskal Herria osoki hartuz.
|
|
|
Era baikorrean egina: " zure beharra, zure premia
|
du
euskarak" esan litzaioke jendeari.
|
|
|
Euskara edo beste edozein hizkuntza ikastea norbanakoaren ikuspegitik antzerako izan badaiteke ere, sozialki arras desberd inak dira. Alderdi sozial horrek bereizi behar
|
ditu
euskararen eta beste edozein hizkuntzaren ikaskuntza prozesuak. Kalitatearen garaiotan esango genuke euskararen abantaila diferentziala hori dela.
|
|
|
Ideia hori aztergai
|
dugun
euskararen erabilerara ekarriz, honako hau bururatzen zaigu: " berezko nahiz kulturazko transmisioaren" bidez (Txepetxen hitzetan) euskarazko gaitasun nahikoa lortu duten ume, gazte edo helduak euren gizatalde etnokulturalaren hizkuntza gutxitua (euskara gurean) indartzera datoz, baldin eta" soziokulturazko muga hesi" horiek oraindik existitzen badira.
|
|
|
999ko abendutik aurrera, Nafarroan atzerakada sekulakoa jasan
|
du
euskararen presentzia publikoak. 1999ko bukaeratik aurrera, historia hurbilean lehen aldiz, Nafarroako gobernu batek ondare biziaren kontra egin du, zuzen zuzenean, tapakirik gabe.
|
|
|
• Nafarroako agintea
|
dutenen
euskararen aurkako jarrera: oso ohartuak daude probintzibakarreko proiektu politikorako traba eta oztopo zaiela beste herrialdeekinkonpartitua den hizkuntza.
|
|
|
Etsaigoa aprioristiko eta ideologizatua da, politikoa. Nahiago
|
lukete
euskararik ez balego. Nahikunde hori betetzeko prest daude.
|
|
|
Izan ere, bizitza publikotik eta begien bistatik desagertzen den hizkuntzak, erabilera publiko eta sozial murritzeko hizkuntzak," beharrezkoa" ez den hizkuntzak, nekez lortuko du herritarren atxikimendu erreala, efektiboa. Beste era bateko motibazioa ere, sormenezkoa, sinbolikoa, kulturala... beharrezkoa eta bultzatu beharrekoa den arren, hizkuntzaren erabilera publikoa, soziala eta" pragmatikoa" ezinbestekoa
|
du
euskarak Nafarroan, eta baita Euskal Herri osoan ere.
|
|
|
Paternalismoak saihestu behar badira ere, nork bere esparrutxoa gestionatze hutsera mugatzea ere ez dut uste bide egokia denik, etaho rretarako joera izan badugu euskalgintzan. Herri, eskualde edo herrialde bakoitzeko ezaugarri eta sentsibilitateak oso kontuan hartu behar ditugula egia bada ere, eta inteligentziaz eta malgutasunez jokatu behar badugu ere, uste dut Euskal Herriari ezarri zaizkion muga administratibo politiko zorrotzak gure eguneroko jardunera ez ditugula mekanikoki eraman behar, eta gogoratu behar
|
dugula
euskara bat eta bakarra dela, euskaldun guztiona, eta denon artean atera dugula aurrera.°
|
|
|
Eta hori konkistatzat hartzea, berriz, tristea. Nik hiruzpalau egunkari nahi
|
ditut
euskaraz, batzuk serioagoak, beste batzuk herrikoiagoak, ezkertia rrak batzuk, eskuindarrak besteak, herriz herriko berriak ematen dituztenak, edo Londresko kioskoetan Le Monderenedo The Wall Street Journal en aldamenean egunero saltzen direnak. Hori edozein herri normaletan gertatzen da, eta nik ere herri hau normala izatea nahi dut.
|
|
2004
|
|
|
Espero dugu horrelako bertze anitz ekintza bultzatuak izanen direla, ondoko urteetan, hain zuzen Euskara Erakunde Publiko horrek bere eginbeharretan
|
baitu
euskararen sustapena bizi sozialean.
|
|
|
Kontseiluak euskarari dagozkion atalak arretaz aztertu ditu eta uste
|
du
euskararen normalizazioa lortzeko eta hizkuntz eskubideak babesteko testu horrek dioena baino proposamen ausart eta eraginkorragoa behar dela. Euskararen normalizazioa errealitate bilakatzeko hizkuntz politika definitu beharra dago.
|
|
|
3 Herritar guztiek
|
dute
euskara ezagutzeko betebeharra eta erabiltzeko eskubidea. Hortaz, administrazioak belaunaldi berriak euskaldunak izango direla ziurtatuko duen hezkuntza sistema antolatuko du eta bitartekoak jarrikoditu herritarrek euskara lehenbailehen eta doan ezagutu dezaten.
|
|
|
Akats hori lehen aurkezten eta ezartzen da," Kulturaren eta kontzeptuen esparrua", non oinarri teorikoak isurtzen diren. Jatorrizko idazkuntza gaztelaniaz egin denez," vasquidad"," vasquismo," vasco" eta antzeko beste kontzeptu batzuk karga eta ondorio handiak
|
dituzte
euskarazko kulturarentzat eta bertsioarentzat; eta erronkatu genituzkeela uste dut.
|
|
|
Nire ustez Jakin ek, Berria k edota Argia-k garbi ikusi dutena da zinema euskaraz egiteko euskaraz bizi den mundu oso bat beharrezkoa dela, ez hiztun solteak bakarrik, ez publiko potentzialak eta neurgarriak, hutsik; mundu sinboliko eta erreferentziazko oso bat behar
|
du
euskarak, zinema egiteko bezala, bizirik irauteko. Aldi berean, irudiak behar ditu euskarak egungo mundua euskaraz bizi daitekeela sinesgarri egiteko.
|
|
|
Nire ustez Jakin ek, Berria k edota Argia-k garbi ikusi dutena da zinema euskaraz egiteko euskaraz bizi den mundu oso bat beharrezkoa dela, ez hiztun solteak bakarrik, ez publiko potentzialak eta neurgarriak, hutsik; mundu sinboliko eta erreferentziazko oso bat behar du euskarak, zinema egiteko bezala, bizirik irauteko. Aldi berean, irudiak behar
|
ditu
euskarak egungo mundua euskaraz bizi daitekeela sinesgarri egiteko. Euskararen lurraldetasuna ez da hutsik fisikoa.
|
|
|
Euskararen lurraldetasuna ez da hutsik fisikoa. Irudien erresuma zabalean, imajinarioan, irabazi (konkistatu) behar
|
du
euskarak lekua. Geure burua euskaldun bezala proiektatzearekin lotuta dago euskaraz bizitzearen proiektua.
|
|
|
Izan ere, honakoagatik betetzen du euskarak telebista lokalen programazioetan hain tarte murritza: iragarle gehienek ez
|
dute
euskaraz hitz egiten eta nahiago dutebe ren publizitatea gaztelaniazko edukiei atxikita joatea; eta Arabaren kasuan, gainera, ehuneko txiki bat ezik, ikus entzule gehienak gaztelaniadunak dira, eta beraz gaztelaniazko edukiak eskatzen dituzte. Canal Gasteizen saiatzen gara euskaldunen eskariari erantzuten, baina, egia esan, programazioaren %80 gaztelaniaz emititzen da merkatuak hala eskatzen duelako.
|
|
|
Euskara ren Jarraipena III 2001 Inkesta Soziolinguistikoak zera erakusten digu besteak beste, elebidunen kopuruak gora egiten duela Euskal Herrian, baina elebidunen multzo horretan" elebidun euskaldunen" kopuruak ez diola indar berdinez jarraitzen gorakako joera horri. Konklusioa zera da, gainerako elebidunek(" elebidun erdaldunak" eta" elebidun orekatuak") ez
|
dute
euskara gehiago era biltzen behar adina gaitasun linguistikorik ez dutelako.
|
|
2005
|
|
|
2 Aralar, EA eta EAJ alderdiek euskararen ofizialtasuna eskatzen dute, baina bakar batek ere ez
|
du
euskararen estatusa definitzen lehentasuneko izaera erabiliz eta batek ere ez du ezagutu beharra aldarrikatzen.
|
|
|
Orain hogei edo hogeita bi urte Sarrionandiak Na rrazioakargitaratu zuenean gu bezalako idazlegaientzat flash bat izan zen, lurrikara bat. Hunkipen estetiko handia sortu zigun eta liburu hark esan zigun guri nondik joan behar
|
genuen
euskaraz literatura egiteko. Neguko zirkua irakurri ahala, behin eta berriz etorri zait burura garai hura, pentsatzen dudalako liburu honek markatzen duela erreferentzia garbi bat; alegia, euskal prosa literarioa nora doanmarkatzen duen liburua da.
|
|
|
Jatorrizko hizkuntza euskara edo erdara izan, euskarazko oinarrizko ezagutza bat duten gazteen kopurua nabarmen altuagoa da gazteenen artean (15): 25 urte
|
dituztenen artean
euskaraz" ez dakite" edo" zerbait dakite" gazteen% 60,4k. 10 urte gazteago direnen artean (15), aldiz,% 13,6k.
|
|
|
Eta euskaldun" pasibo" dira, aurreko belaunaldietakoek ez
|
zuten
euskarazko oinarrizko ezagutza on bat eduki arren, ez dutelako" eskolaz gain, euskarazko esperientzia luze eta sakonik talde informalen batean". Eta, joera orokor bezala, ohitura edo jokaera aldaketaren bat da tartean, borondatezkoa edo behartua, mota honetako hiztun euskaldunek era horretako" esperientzia luze" bat izan dezaten, beren ingurune natural hurbilekoan ez baitute izaten horrelako" talde" rik (hain zuzen, inguruan txikitatik horrelako talderik izan ez dutelako dira, nolabait," euskaldun berri").
|
|
|
euskaraau rretik. Nahiago
|
dut
euskaraz mintzo den Euskal Herriazpiratua, Euskal Herri independente erdalduna baino. Euskara galduz gero, dena galdu dugu.
|
|
|
Nortasun irmokoa zen Mitxelena eta aginte handia
|
zuena
euskara kontuetan. Doktore tesietan hantxe egoten zen, literatura sarietan ere bai, Euskaltzaindian berea zen azken hitza, beraren gogoaren kontra ez zen erraza inor euskaltzain sartzen.
|
|
|
Gure arbasoek ez
|
zuten
euskara aintzakotzat hartzen, bera ren balioa ezagutzen ez zutelako. Nik ikusi izan dut baserri batzuetan, aspaldiko kutxa zoragarriak, zaharrak zirela eta, errekara botatzen edo ijitoei merke baino merkeago saltzen.
|
|
|
Gure irudikoz, euskarazko erabilerak ez du aurrerapen nabarmenik ezagutuko, baldin eta gizarte multzo handiek, eskolaz gain, ez
|
badute
euskarazko esperientzia luze eta sakonik talde informalen batean, dela talde hori familia den, dela sare horizontaleko talderen bat den. Berezko talde informal horietan garatzen baitira benetan hizkuntzazko erraztasuna, atxikimendua eta ohitura.
|
|
|
Eta gatza eta piperra uda honetan Berria egunkariak sustatutako eztabaidak jarri du, puntu honi dagokionean. " ETB1, oraina eta geroa" goiburuarekin artikulu sorta batargitaratu
|
zuen
euskarazko egunkariak, euskarazko telebista baten egungo oinarriak finkatze aldera. Oso artikulu interesgarriak irakurri genituen orduan, inprimatzeko bertsioa dago orain hemerotekaren bertsio elektronikoan.
|
|
|
|
Baditugu
euskararen aldeko talde, elkarte, mugimendu, elkarteak... zabalkunde handi edo txikiagoa dutenak (auzo, herri, lurralde, nazio mailakoak). Nahi beste.
|
|
|
• Argi
|
du
euskararen aldeko diskurtsoa. Beti eta edonon adierazten du euskararen aldeko defentsa, horren araberako Hizkuntza Politika bat darama:
|
|
|
Itxura batean liburu tipo honek
|
badu
euskaraz indarra. Baina hurbilagotik begiratuz gero indar hori ez da hainbestekoa.
|
|
2006
|
|
|
Alor gehiagotan ere
|
baditugu
euskaraz liburuak. Ez du merezi, ordea, multzo txikiz multzo txiki ibiltzea.
|
|
|
Ikerketa hori egin duten egileen ustez, arrazoi pedagogiko berritzaileek baino akulturazioaren hipotesiak indar gehiago izango luke. Hau da, irakaskuntza euskaldunean eta euskara hizkuntzaren presentzia sendoa
|
duten
Euskara eta Ingurunea bezalako arloetan testuliburuak ez erabiltzea hizkuntza normalizazioaren aurkako erabakia izango litzateke. Izan ere, testuliburuak erabiltzen ez dituzten irakasleek ez dute hizkuntza aldetik beste alternatiba hobeagorik.
|
|
|
Gutxienez hamahiru urte eskolan pasatu ondoren, euskara eta euskaraz ikasi ondoren, gure ikastetxeko ikasle gehienek ez dute euskara menperatzen. %60k ez
|
du
euskaraz moldatzeko gaitasun nahikorik.
|
|
2007
|
|
|
Eta kultura modernorik gabe hizkuntzaren biziraupenik ez. Garbia nahi
|
dugu
euskara: h. d., iraganean, baserrian gordea.
|
|
|
Ba dira zenbait euskal itz errian erabilliak; baiña oso zabaldura txikia dutenak. Onelako itzakin idatzi oi
|
dute
euskera" garbian" egin nai duten askok. Ez ote au ere garbikeria?
|
|
|
Auzia ez da berria. Jada 8 urte
|
dituen
Euskara Biziberritzeko Plan Nagusian aipatzen zen corpusaren beharra. Gerora garatutako Zientzia, Teknologia eta Berrikuntza Plana delakoak ere jaso zuen.
|
|
|
Kontseiluak eragin arlo zabala du, eremu guztietan eragin behar
|
baitugu
euskararen normalizazioaren alde. Halere, oraindik bidea dago ibiltzeko euskararen garapen osorako falta dena kontuan hartzen badugu.
|
|
|
Horregatik, lan mundua euskalduntzea estrategikoa da hizkuntza normalizazioan. Bultzada eta ahalegin bereziaz gainera, lankidetza behar
|
du
euskarak esparru zabal horretan garapen osoa izan dezan.
|
|
|
1 Euskararen normalizazioaren ikuspuntutik funtsezkoa da belaunaldi berriak erabat euskalduntzea. Zeregin horretan Hezkuntza Sistemak berebiziko ahalegina egin behar
|
du
euskararentzat guztiz lorgarria den B2 europar helburua ikasle guztiek berengana dezaten, eta ahalegin hori Euskal Herriko geografia zatitzen duten gune administratibo guztietan egin behar da, gainera.
|
|
|
Izan ere, euskararen erabilera %11, 3koa da 1993an, %10, 5ekoa 1997an, %8, 9koa 2001ean eta %7, 6koa 2006an. Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez
|
dutela
euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik, geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez dutela euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan.
|
|
|
Izan ere, euskararen erabilera %11, 3koa da 1993an, %10, 5ekoa 1997an, %8, 9koa 2001ean eta %7, 6koa 2006an. Joera horren arrazoiak anitzak dira, hala nola, ez dutela euskara eskolan ikasi, ez daukatela eguneroko bizian euskara erabiltzeko aukera handirik, geroz eta pertsona gehiago kostaldeko hirietan bizi baitira eta lana zein zerbitzuak bertan aurkitzen direlako, eta ez
|
dutela
euskara baliatzeko premiarik, ez lanean, ez administrazioarekiko harremanetan, ezta ere familiarekiko loturetan.
|
|
2008
|
|
|
Ohar gisa adierazi nahi
|
dut
euskararen irakaskuntzak ez duela ekoizpen handiegirik: %3 bakarrik.
|
|
|
" Maletak" edo" euskal nazionalismoaren xenofobia" adierazpenak, ageriko bi formulazio dira. Estatu horiek benetako boterea dutenez, eta babes sozial handia dutenez, abantaila
|
dute
euskararen normalizazioaren eta urte askotan identitatea eta helburu demokratikoak gutxituta ikusi eta berezko esparru baten aldeko apustua egin dutenen aldean. Baina estatu horiek halako botere eta indarra edukitzeak ez du esan nahi beren estrategiak inposatu ahal izango dituztenik, baldin eta autodeterminaziorako prozesu baten alde gaudenok bi estrategiari eusten badiegu abileziaz.
|
|
|
Eta sinpatia hori behar beharrezkoa
|
dugu
euskarak aurrera egitea nahi badugu; iraun behar badu, euskarak ez du soilik hemen jaiotakoona izan behar: kanpotik etorritakoena ere izan du.
|
|
|
Kezka nagusi hori eginiko iruzkin eta gogoetetan bildu ez ezik, pertsonaien jardunetan ere islatu egiten da. Honela, Mikel Zabalegi Carrefour ean gora eta behera doala (36 or.), bere buruari agindu behar dio, bere burua behartu behar
|
du
euskaraz hitz egitera, bestela, gaztelerak egiten diolako ihes. Identitate diglosikoaren adibide garbia dugu hori.
|
|
|
Euskarari inoiz bideratu ez zaizkion baliabideak xahutzen dira gaur egun ingelesaren onerako. Bere garaian, gutxieneko ikasle kopuru bat egon behar
|
zuen
euskarazko klase bat martxan jartzeko. Muga hori ez zaio ingelesari ezartzen; berdin da, atzerriko ikasleak erakarri behar omen dira.
|
|
|
Bateko eta besteko jakingarriak erabiltzen zituen hark, hango eta hemengo harremanak, herri xehearekin nahiz goi mailako jakintsuekin. Xede
|
zituen
euskara eta euskal kultura; tokia, mundu osoa; gizalegea eta tankera, ardatz erabakigarriak.
|
|
|
Kontuan hartzen dute, euren ideologiaren gainetik, nolako tresnak emango dizkieten euren seme alabei bizitzan aurrera egin dezaten. Eta horretarako baloratzen dute gazteek hobe
|
dutela
euskara jakitea ez jakitea baino, badaezpada. Nire ikuspuntutik, horrek guztiak adierazten du bataila irabazi egin dela:
|
|
|
Abenduan hamar urte bete
|
zituen
Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak eta ospakizunaren jaialdia Bilbao Exhibition Centre n egin zuen, abenduaren 13an. Seguruenik, hiria eta tokia hautatzean esanahi sinbolikoak ere gogoan izango zituzten.
|
|
2009
|
|
|
Etxepare, Axular, Kardaberaz, Mogel, Añibarro... Ez eliztar batzuek bakarrik, Elizak berak, bere izatetik eta eginbeharretik, maite
|
du
euskara. Ez euskara besteen pareko hizkuntza delako, baizik eta maite du euskara, euskaldunak, euskaradunak, Jaungoikoaren semeak direlako.
|
|
|
Ez eliztar batzuek bakarrik, Elizak berak, bere izatetik eta eginbeharretik, maite du euskara. Ez euskara besteen pareko hizkuntza delako, baizik eta maite
|
du
euskara, euskaldunak, euskaradunak, Jaungoikoaren semeak direlako. Horregatik eraman du euskara bere barne bizitzaren erpinera, hau da, bere liturgiara.
|
|
|
Ez, bertan, Seminarioan bertan. Lagunak
|
bagenituen
euskaraz egiteko. Han ere klandestinitate antzekoa bazegoen.
|
|
|
Zer ikasi behar dugu? Ikasi behar
|
dugu
euskara landu bat. Ikasi behar ditugu beste euskara mota batzuk.
|
|
|
Ikasi behar ditugu beste euskara mota batzuk. Ikasi behar
|
dugu
euskara estandarra. Hori ez dakigu.
|
|
|
Merkatu eta plazetan euskara beti egon da presente, baina euskararen beraren merkatua ez dago salgarri. Egongo dira euskararen kontura negozio handiak egin dituztenak, egiten dituztenak, baina bestelako klabeetan eraiki behar
|
dugu
euskararen plaza. Salerosketatik harago, modu humanoago batean.
|
|
|
Pastoralak arrakasta handia gozatzen du Zuberoan, XXI. mende honetan oraino eta horretaz kexu izatekorik ez litzatekeela izan behar iruditzen zait. Ez nau ez pastoralak lerro lerro eta urtero egoteak kexatzen... bai aldiz, pastoraletan euskarari egiten zaion zorteak eta pastoralak ez
|
duela
euskararen sendotzeko balio ohartzeak. Pastoraletan arizale ugari bada orain —sobera beharbada, baina nola ezetza eman oholtzara igo nahi duen herritarrari? —, eta horietan denek euskaraz ez jakitea, tamalez baina, Zuberoko gizartearen isla da nonbait.
|
|
|
Egitasmoak ditu Euskaltzaindiak, eta, ororen gainetik, bere lana gizarteak hartu eta bere egin dezan. Egitasmoak
|
ditu
Euskararen Akademiak lan egiteko XXI. mende hasieran, garai honek eskatzen duenaren arabera, baliabide egoki eta eguneratuak eskuan dituela.
|
|
|
Kausituko du edonork, ziur nago, zer hartu probetxuzko, eta zer kritikatu ugari. Dena den, erakundearen zereginetan aurkituko ditu ehunka izen, Euskaltzaindiaren zereginetan gailendu direnak, eta, guztien biltzaile, erakunde bakarra, hizkuntza bat eta bera den modukoa, Euskal Herri osoan zehar zabalduta, etorkizunari irekia eta euskalgintzaren partaideekin ildo berriak jorratu nahi
|
dituena
euskararen ibilbidean.
|
|
2010
|
|
|
Gainera, Salbatore Mitxelenaren bultzatzaile izan zen Lete. Esan nahi
|
du
euskarak har zezakeela beste errespetagarritasun bat. Oraindik urteak joango ziren Arantzazuko sistema osoa euskalduntzen edo hizkuntzaren ohitura berriak sortzen.
|
|
|
Coca Colaren iragarkiak, alde horretatik, oso esanguratsuak dira. Hizkuntzen erabilera emozioekin lotu nahi
|
duten
euskararen aldeko kanpaina batzuek modu berean funtzionatzen dute, baina batzuetan erabiltzen dituzten tonuak eta melodramatismoak helburuak kaltetzen dituzte.
|