|
2000
|
|
|
YAKIN’larien billera. 13 zk. (1960), 69 Flandes eta bere hizkuntza. 14 zk. (1961), 39 Loramendi: " Olerki ta idatzi guztiak". 15 zk. (1961), 26 Gazteriak salatzen du. 16 zk. (1964), 3 Asi gaitezen komunismuarekin alkar izketan. 16 zk. (1964), 43 Neskatxak ez
|
dute
euskeraz itzegin nai... eta arrazoia daukate. 16 zk. (1964), 62" H" letrari buruz galdezka. 20 zk. (1965), 25 Jainkoaren billa (leturia ta txillardegi). 20 zk. (1965), 38 10 urte. 21 zk. (1966), 1 Pentsamentuaren bakardadea. 21 zk. (1966), 25 Langilleen kasta galdua. 22 zk. (1966), 22 Gaurko alemaniar lirikaz, euskal poesiaz. 25 zk. (1967), 24 Gaurko marxismoa erlijioaren aurrean.
|
|
|
AZURMENDI, Joxe Neskatxak ez
|
dute
euskeraz itzegin nai... eta arrazoia daukate. 16 zk. (1964), 62
|
|
2001
|
|
|
Eta hori txalogarria da, salbuespenak salbuespen, eta euskalgintzan diharduten zaletu eta profesionalen ugaritasuna, kemena eta prestasuna miresgarriak dira. Horiek egindako lan eskerga da euskarak duen bermerik sendoena, eta berauek osatzen
|
dute
euskararen etorkizun oparorako atea. Izan ere, hizkuntza gutxituabe rreskuratzea ez da txantxetako lana, ez.
|
|
|
Euskara bereizlea, zatikatzailea da eta bere normalizaziorako egiten den ahalegina, baztertzailea, diskriminatzailea. Politizazioaren eta alderdikeriaren zurrunbiloan galduta ematen
|
dute
euskara. Hori bai, aldi berean Koldo Mitxelena gogoratu eta besteei aurpegiratuz euskara ez dela arma gisa erabili behar.
|
|
|
Bere burua ez abertzaletzat edo espainolistatzat daukanak ere izango du, bada, mea culpa rik? Abertzaleen aukera berdina
|
dute
euskararekiko, baina ez dute jokoan parte hartzen. Arbitroarena egin nahi dute, palkotik gainera, jokoan parte hartu luketenean.
|
|
|
Hiruzpalau pasartetan irakurri dut Krutwigek edo Txillardegik diotena, abertzale batek, koherentea bada, euskara jakin behar duela. Eta hortik atera nahi
|
dute
euskara eta abertzaletasuna banaezinezko lokarriz elkartutadaudela. Irakurketa honek ez du ez buru eta ez buztanik, atzekoz aurrera ez baitu esaldiak balio.
|
|
|
Historian zehar bide ezberdinak entseatu dituzte euren hegemonia ez galtzeko. Gerra egin izan diote herrihoni, eta gerra irabaztea etnozidiorako bide bihurtu, bortxaz biolentzia ikaragarriz minorizatu
|
dute
euskara. Kolpe latzena izan den Francoren hizkuntz genozidio hau, ostera, gerrostean etorri diren euskaltzale andanak eta batezere politikariek ahaztu nahi izan dute, komenigarria ez zelako, espainol proiektua kudeatzen zutenekin lasaitasuna komeni zelako.
|
|
|
Kanpaina mediatikoek, arautegi gero eta murriztaile agoen onarpenek, jakina, eragin birrintzailea
|
dute
euskarazko irakaskuntzaren alorrean. Ez dezagun ahaztu, gaur egun, irakaskuntza dela lurraldearen zatirik handieneaneuskalduntzea ren funtsezko eragilea.
|
|
2002
|
|
|
Goazen bigarren adibidearekin, eta koka gaitezen hiri koskor eta erdaldun batean, non euskaldunak kopuruitxu roso samarra osatzeraino ere egon badauden, baina sakabanatuta; hau da, elkarren arteko harremanik gabe. Bestalde, erdaldunek ez
|
dute
euskara berreskuratzeko engaiamendurik adierazten. Bestela esanda, ez dago euskal hiztunen komunitaterik, ezta euskararen aldeko girorikere.
|
|
|
Asko idatzi eta hitz egin da unibertsitate sistemarenantolaketari buruz. Hainbatek, euskarak estatus normaliz atua izan dezan, ezinbestekotzat jotzen
|
dute
euskara hizkuntza nagusia izango lukeen unibertsitate eleanitz bat, baina espreski baztertuta dago ideia hori oraingo lege arautegian. Hala ere, ideiaren beste bertsio bat aldarrikatzen hasiak dira azken bolada honetan, euskarazko Campusarena, alegia.
|
|
|
Mitxelenaren pentsamoldeak, salbuespenak salbuespen, gizaldi osoaren ikuspegia markatu du, eta bere ideiak XX. mendeko azkenlaurdeneko paradigmaren eustarri sendoenetakoak izan dira. Ideia horiek, neurri handian behintzat, bideratu
|
dute
euskararekiko hizkuntz politikaren joana. Euskara kate goria bat da, zerbaiten osagarri, ikergai bat, irakasgai bat, dugun beste ezaugarri bat...
|
|
|
Izuga rrizko eredu txarra herriko gaztetxoentzat unibertsitariook parra parra erdaraz ari direla ikustea. Gaztetxook ere azkenean ez
|
dute
euskara aintzakotzat hartzen.
|
|
|
UPNko gobernuaren euskararen kontrako politika beldurrak eragiten du. Hots, Nafarroako agintariek uste dute lehen hezkuntzan euskararen ereduen hazkundeak etorkizunean eragingo duen hiztunen potentzialak nabarrismo eta espainolismoari aurre egingo diola, eta horregatik indartzen
|
dute
euskararen kontrakoja rrera bortitza lehen hezkuntzaren matrikulazio garaietan. Etorkizunean, ordea, euskal hiztunen kopuruak orduan egongo den gobernua ren eta unibertsitateen hizkuntz eta kultur estrategiak aldatzera behartuko ditu, beti ere, euskara eta euskal kulturaren onerako.
|
|
|
Dinamika horren ondorioz, indibidualismo, korporatibismo eta elkartasun ezarekin batera, erdal irakasle hutsaren" zentralitatea" ezarri
|
dute
euskara ez dakiten irakasleek unibertsitatearen oinarrian; funtzionamendu arruntae rdara hutsean ziurtatuz eta irakasle elebiduna ghetto bantustan baten eremuan bigarren motako irakasle bihurtuz. Halaber, euskal irakasleak boteredinamika ren periferian kokatuz. Horrela, unibertsitate estatalak pilaturiko dinamika historikoak euskara ez dakiten irakasle pila bat kontratatu ditu, unibertsitatearen euskalduntzea ezinezko bihurtuz.
|
|
|
Halere, euskaltegien emaitzek sarri ezkutatzen duten beste aurpegi ilun bat ondoko hau da: euskalduntzen jende asko hasi bada ere, gutxik bete
|
dute
euskara normaltasunez erabili ahal izateko asmoa. Horretaz estatistikarik ez badut ere, 70 eta 80ko hamarkadetan euskara ikasten saiatu baina bukatzeke utzi zuten koadrila kideak, lagunak eta ezagunak hain ugariak izanik, euskalduntze jardunean gabezia handia dela ez dut zalantza izpirik; ikasle horiek bidean jasotakoa, espero zuten uzta narotik urrun gelditu zitzaien:
|
|
2003
|
|
|
Euskal herritar helduek ez
|
dute
euskararen beharrik eta euskaltegien lana soberan dago. Euskarari eta euskal kulturari gauza berbera gertatzen zaie:
|
|
|
Bestalde, euskalduntzearen eta alfabetatzearen emaitzak ez dira onak: hasten diren askok ez dute ikasturtea amaitzen; hurrengo urtean gutxiagok jarraitzen; oso gutxik erdiesten
|
dute
euskara maila egokia. Horietako askok, gainera, ikasteari utzitakoan, euskaraz bizitzeko dituzten aukeren urritasunagatik, galdu egiten dute ikasitakoa.
|
|
|
Komunikabideek goitik behera erasotzen
|
dute
euskararen kontra, hizkuntza politikarekin nahastuz, hizkuntzen arteko gatazka sortuz, euskara hizkuntza gutxituen artean dagoenez gerora begira baliorik ez duela aldarrikatuz. Gasteiztik datorren kadukatutako jakia izango balitz bezala.
|
|
|
Euskaldunen hazkunde demografikoa gelditu nahi dute. Hainbat nafarrek euskara ikastea edo seme alabak euskarazko ereduetan eskolatzea erabakitzen
|
dute
euskara jakitearen abantailak bultzaturik, gaztelania eta euskara ezagutzearen balio instrumentalez sinetsirik. Motibazio hori euskararen balio soziala azpimarratu eta elikatzen duen politika batek mantentzen du eta Nafarroako Gobernuaren erabaki anitzek motibazio pragmatiko hori ahuldu eta ito nahi dute, euskararen balio soziala eta prestigioa gutxituz, euskara ez dadila izan abantaila soziala eta ez dezala motibazio instrumentalik piztu.
|
|
|
Berriro ere, euskara gune geografiko jakin batean itxi nahi dute hedapena eragotziz, baina, oraingoan, suntsiketa politika erabiliz. Lotsarik eta kupidarik gabe joko
|
dute
euskararen kontra honek" Nafarroa desberdinduaren" proiektu politikoa kolokan jartzen duelako ozenki. Azken 16 urte hauetan euskara ez da herritarrentzako kezka izan, ez da arazoa izan, naturaltasunez bizi izan du herritarrak normalizazio prozesua, eta horixe da euskaltzaleon aktiborik garrantzitsuenetarikoa.
|
|
2004
|
|
|
3 Herritar guztiek
|
dute
euskara ezagutzeko betebeharra eta erabiltzeko eskubidea. Hortaz, administrazioak belaunaldi berriak euskaldunak izango direla ziurtatuko duen hezkuntza sistema antolatuko du eta bitartekoak jarrikoditu herritarrek euskara lehenbailehen eta doan ezagutu dezaten.
|
|
|
Izan ere, honakoagatik betetzen du euskarak telebista lokalen programazioetan hain tarte murritza: iragarle gehienek ez
|
dute
euskaraz hitz egiten eta nahiago dutebe ren publizitatea gaztelaniazko edukiei atxikita joatea; eta Arabaren kasuan, gainera, ehuneko txiki bat ezik, ikus entzule gehienak gaztelaniadunak dira, eta beraz gaztelaniazko edukiak eskatzen dituzte. Canal Gasteizen saiatzen gara euskaldunen eskariari erantzuten, baina, egia esan, programazioaren %80 gaztelaniaz emititzen da merkatuak hala eskatzen duelako.
|
|
|
Euskara ren Jarraipena III 2001 Inkesta Soziolinguistikoak zera erakusten digu besteak beste, elebidunen kopuruak gora egiten duela Euskal Herrian, baina elebidunen multzo horretan" elebidun euskaldunen" kopuruak ez diola indar berdinez jarraitzen gorakako joera horri. Konklusioa zera da, gainerako elebidunek(" elebidun erdaldunak" eta" elebidun orekatuak") ez
|
dute
euskara gehiago era biltzen behar adina gaitasun linguistikorik ez dutelako.
|
|
2005
|
|
|
1) Printzipioz, hizkuntzagatik ez dute baztertzen ETB, baina" filmek asko galtzen
|
dute
euskaraz", dio batek.
|
|
|
Hor eten ezinezko soka bat dago. Batzuek erdaraz errazago egiten dutelako, baztertu egiten
|
dute
euskara. Jakina, baztertuago eta zailago egiten zaie euskaraz egitea.
|
|
|
Guk, jesuitok, nork bere aldetik jotzen genuen. Talde horretakoek gero ere lan ederra egin
|
dute
euskararen eta euskal kulturaren alde.
|
|
|
Bestetik, beste sektore zabal batek inposaketa, injustizia, alderdikeria... ikusten ditu ekinbide honen atzean; be reziki, zenbait lanpostu eskuratzeko dekretuz ezarri dituen Hizkuntz Eskakizunak direla eta (Administrazio, Osasun eta Hezkuntza alorretan bereziki, eta hauen artean geroxeago aztertuko dugun 157 irakasleen afera). Sektore hauek, edo aspalditik izan
|
dute
euskararekiko atxikimendu epela, edo zutena epeldu edo hoztu egin zaie beren bizitza pertsonalean euskararen aldeko politika eraginkor baten ondorioak nozitzen hasi direnean. (Sektore hauen sentimendu eta pertzepzioan oinarritzen dira jarraian aipatuko dugun beste Administrazioaren jokabide eta politikak.)
|
|
|
Ondorio orokor batera narama kontu honek guztiak: Hezkuntza ardura eta erantzukizuna izan duena edozein alderdi politiko izan delarik ere, guztiek uste izan
|
dute
euskara guztion altxor kulturala dela, eta erabakiak hartzerakoan bide eta epe zabalak ezartzen ahalegindu dira, gure bertako hizkuntzak, belaunaldi gazteenak eskolaratzerakoan, bere tokia eta eginkizuna modu egokian bete ahal izan ditzan. Egokia litzateke, gai hau gure gatazka eta eztabaida politiko alderdizaleetatik at mantentzen ahalegint zea.
|
|
2006
|
|
|
Precisak horien artean jartzen ditu literatura, haur eta gazteentzako liburua, liburu unibertsitario nahiz zientziazkoa eta giza eta gizarte alorrekoa. Batez bestekoa igo hiru liburu motek igotzen
|
dute
euskaraz: ikasmaterialgintzakoek, liburu praktikoek eta hiztegi eta entziklopediek.
|
|
|
Beraz, gutxi gorabehera ikasleen %40k (32) gainditzen du testa, eta beste %60 atzean gelditzen da. Gutxienez hamahiru urte eskolan pasatu ondoren, euskara eta euskaraz ikasi ondoren, gure ikastetxeko ikasle gehienek ez
|
dute
euskara menperatzen. %60k ez du euskaraz moldatzeko gaitasun nahikorik.
|
|
|
Muga horretatik gora egin dituzten kontzesio guztiak beti horixe besterik ez dira izan, unean uneko kontzesioak. Finean, beti pentsatu izan
|
dute
euskararen aldeko grina (euskal) nazionalisten seta ulertezin bat besterik ez zela eta, lehenago edo geroago, progresoak gauzak bere lekuan jarriko dituela. Olentzero ondo dago Gabonetan, baina eguneroko bizitzan ez.
|
|
2007
|
|
|
Ba dira zenbait euskal itz errian erabilliak; baiña oso zabaldura txikia dutenak. Onelako itzakin idatzi oi
|
dute
euskera" garbian" egin nai duten askok. Ez ote au ere garbikeria?
|
|
|
Normalean, hizkuntza bat irakasteko, hizkuntza ez ezik kultura ere irakasten da. Enpatiari dagokionez, autore dezentek aipatzen
|
dute
euskara despolitizatu behar dela (Atxaga, Sarrionandia, e.a.). Hurrengo puntuarekin lotura egiteko erdaldunen aurreiritzi bat apurtu behar da: Euskal Herriko (maila geografikoan ulertuta) kultura ezin da bakarrik gaztelaniaz ulertu.
|
|
|
Izan komunikabideak (Argia, Berria, Bizkaie, Etengabe, Gaur8, Gara, Indymedia), blog komunitateak (blogari.net, mundua.com, nireblog.com, larrabetzu.org) edota blogariak. Komunitate bat osatzen
|
dute
euskarazko erreferentzia hauek guztiek. Batak besteari lotura egitea aspaldiko kontua da, orain loturak baino zerbait gehiago dira RSS eta sindikazioaren bitartez.
|
|
|
Promesa zirenak, zertan geratuko dira orain? Barcina egon ala egon ez, Iruñeko euskaldunek
|
dute
euskarazko egunerokoa ala. Ez nuen ondo ulertu isilpean gordetako atzerapen hori.
|
|
|
• Goi karguak eta arduradun politikoak ez dira ezein kasutan salbuetsita egongo eta epe zehatz bat izango
|
dute
euskara ikasteko.
|
|
|
Lagundutako egitasmo eta jarduerek bat egiten
|
dute
Euskararen Erakunde Publikoak onartutako Hizkuntza Politika Egitasmoaren eta Eusko Legebiltzarrak berretsitako Planaren helburuekin. Gauzak horrela, ondorengo erronketara bideratutako jarduerak lagundu dira:
|
|
2008
|
|
|
" Maletak" edo" euskal nazionalismoaren xenofobia" adierazpenak, ageriko bi formulazio dira. Estatu horiek benetako boterea dutenez, eta babes sozial handia dutenez, abantaila
|
dute
euskararen normalizazioaren eta urte askotan identitatea eta helburu demokratikoak gutxituta ikusi eta berezko esparru baten aldeko apustua egin dutenen aldean. Baina estatu horiek halako botere eta indarra edukitzeak ez du esan nahi beren estrategiak inposatu ahal izango dituztenik, baldin eta autodeterminaziorako prozesu baten alde gaudenok bi estrategiari eusten badiegu abileziaz.
|
|
|
Etorkin helduek ez
|
dute
euskara ikasten
|
|
|
Hainbat autoktono elebakarrek arrazoi praktiko batengatik izan
|
dute
euskara ikasteko beharra: zenbait lan lortzeko aukerak izateko, batik bat administrazio publikoarekin lotutako lanpostuak (EAEn Nafarroan baino gehiago).
|
|
|
Inkesta Soziolinguistikoa eta Euskararen Kale Neurketaren emaitzak. IV. Inkesta Soziolinguistikoan indize bat sortu
|
dute
euskararen erabilera neurtzeko. Indizea zehazteko erabileraren eremu soziofuntzional ezberdinak hartu dituzte kontuan:
|
|
|
Hezkuntza ereduen gainean sortu den eztabaida zeharo interesgarria da arlo horretatik begiratuta. Gaur egungo ereduekin deskontent daudenek ere onartu behar izaten
|
dute
euskarazko hezkuntza errealitatea dela, eskaera soziala gero eta handiagoa dela eta ez dagoela enoratzerik gizarte honek bere burua elebiduntzat duela, ideologien gainetik gurasoek nahi dutelako seme alabak ondo kokatuta egotea etorkizunean lan munduan. Eta etorkizuna elebidun ikusten dute.
|
|
2010
|
|
|
Hala ere, oro har, elkarrizketan parte hartu dutenek ez
|
dute
euskara ikasteko beharrik sentitu (erdaldunak dira, dakigunez). Gainera, euskara norberaren edota seme alaben lan aukerekin lotzen denean, hizkuntza arriskutzat hartzen da, eta euskararen kontrako jarrerak indarra hartzen du.
|
|
2011
|
|
|
Gainera, ekimen hori bultzatu duten alderdiek eztabaida beste parametro batzuetara eraman nahi izan dute, eta hamaika aldiz hitz egin
|
dute
euskararen balizko inposizioaz. Akaso, alderdi horietako eledunek ez dute azaleratu nahi izan Hego Euskal Herrian gaztelaniaren erabilera inposatzen duten 500 arau baino gehiago dagoela.
|
|
|
Lanak eta konstantziak jarri gaitu toki horretan. Boluntarioek eta edukiak musu truk sortu dituztenek jarri
|
dute
euskara inoizko lekurik gorenean. Pertsona anonimoek.
|
|
2012
|
|
|
Etxean euskara soilik jaso duten inkestatuen kopurua euskal elebidunen kopuruarekin konparatzen badugu, galera nabarmena gertatzen dela ikusten da: 327.775 pertsonek eduki
|
dute
euskara soilik lehen hizkuntza gisa, eta gaur egun 162.614 baino ez dira euskal elebidun (%49, 6). Horrek esan nahi du %50, 4k erdara euskara beste ikasi duela edo bere etxeko hizkuntza galdu egin duela, partez edo osorik.
|
|
|
Bi ezaugarriek globalizazioaren norabide bakarra egiaztatu dute: AEBetatik zabaldutako informazioari Espainiako kultur ereduak egiten dion interpretazioa inportatzen
|
dute
euskarazko hedabideek. Ondorioz, euskarazkoen baterakidetasuna ere desnaturalizatu egin dute.
|
|
|
Bertako informazioaz gain, Euskal Herritik kanpo jazotakoaren berri ere eman behar
|
dute
euskarazko hedabideek, Politika eta Ekonomia sailetan batez ere. Horrenbestez, albiste horiek euskaratzeko ez ezik, euskalduntzeko ere eskatzen du Euskarazko Komunikazio Esparru autozentratuak:
|
|
|
Bigarrenik, bertako ikuspegiaren iragazkiak albiste horiek lantzera eramango ditu hedabideok, kazetaritza lasterrerako joera gaindituz, bertako ikuspegiak gertuko informazio iturriak bilatzeko eskatzen baitu. Horrenbestez, ikuspegi kopuru altuagoa, askotarikoagoa eta esklusiboa lortuko
|
dute
euskarazko hedabideek. Aldi berean, albistea osatzeko informazio elementu gehiago eta hobeak eskuratuko dituzte.
|
|
|
Gainera, Espainiako EFE eta Frantziako France Press albiste agentziak estatu horiek diruz babestuak dira. Beraz, albiste iturri identifikaturik ez dakarten berriak euren horretan ematean, gobernu horien propaganda zabaltzen ari direla ohartu behar
|
dute
euskarazko hedabideek.
|
|
|
Lehenengo eta behin, hedabideek lortu ez duten informazioaren osotasuna kolokan dago: bospasei kazetaritza galderen erantzuna bilatzeko (nork, zer, noiz, non, zergatik edota zelan) esku hartze mugatua
|
dute
euskarazko hedabideek. Bigarrenik, albistearen ikuspegi askotarikoak emateko ahalmena hedabideetatik informazioaren igorlearengana eskualdatzen da.
|
|
|
Gero eta argiago dut herritarron garaia iritsi dela. Arestian esan bezala, alderdi politikoek ez
|
dute
euskara lehentasunen artean jasotzen, eta, beraz, guri dagokigu eragitea gure hizkuntzak beharrezkoa duen zentraltasuna izan dezan.
|
|
|
Gaur egun elebidunak direnek ez dute 1991n elebidun zirenak baino euskara gehiago erabiltzen. Aitzitik, 2001etik aurrera, joera aldaketa bat egon da eta gaur egungo gazte elebidunek duela 10 urte baino gehiago baliatzen
|
dute
euskara EAEn eta Iparraldean, baina ez Nafarroa Garaian.
|
|
2013
|
|
|
Eskolaren eraginez, euskarak irabazi dituen mintzakide berri ugari familia erdaldunetatik datoz. Horren ondorioz, gaur egungo elebidunen ia erdia, %45, ez dira jatorrizko euskaldunak edo euskaldun zaharrak; gehienek eskola hizkuntza gisa
|
dute
euskara. Eta euskara ulertu egiten dutenak ere hartzen baditugu (elebidun hartzaileak), ikusle potentzialen %61ek dute bigarren hizkuntzatzat euskara.
|
|
|
Eredu horren arabera, euskara sustatzearen helburuari euskara hutsezko kanalaren (edo kanalen) bitartez soilik heldu zaio. Bigarren helburu politikoari, berriz, bereziki gaztelera hutsezko kanalaren bidez. Horrez gain, telebistaren panoraman izandako bilakaeraren eta bereziki kanal pribatuen biderkatzearen zein digitalizazioaren eskutik telebistaren edukietan izan diren aldaketek zaildu egin
|
dute
euskarazko kanalaren joko zelaia, oso lehiakor bihurtu baita. Eta, zelai horretan, lausotu egin da euskarazko telebistaren eginkizuna.
|
|
|
Horrekin batera, euskaldunek, elebidunak izanik, gaztelerazko unibertsoa oso ondo ezagutzen badute ere, ez da berdin gertatzen alderantziz: erdaldun elebakarrek oso gutxi ezagutzen
|
dute
euskararen unibertsoa (euskaraz egiten diren gauzen eta aritzen den jendearen unibertsoa, alegia), eta gaztelerazko kanala ez da ezagupen hori handitzeko erabili.12
|
|
|
Izan ere, euskararen normalizazioaren bidean beharrezkoa da urrats erabakigarriak egitea. Normalizazio prozesua konpartitua da, eta, ondorioz, eremu sozioekonomikoko eragile guztiek pauso bat harago egin behar
|
dute
euskaraz bizitzeko nahia (eta eskubidea) bermatuko bazaigu.
|
|
|
Hegoamerikarren berezitasuna ere aipa daiteke. Hego Euskal Herrira datozenek, gaztelaniaz komunikatu daitezkeenez, sarri ez
|
dute
euskararen beharrik ikusten.
|
|
|
Zorionak, halere. Antzerkiak bete eta obra interesgarria sortu eta zabaldu
|
dute
euskaraz. Ekoizpen lan handia eginez eta ekoitzia jendeganatzea lortuz baina Hamlet-ek utzitako
|
|
2015
|
|
|
Aldiz, orientazio instrumentala duten jarrerak helburu pragmatikoei loturik agertzen dira, zehazkiago, irakasle lanpostua lortzeko asmoei eta ibilbide akademikoaren interesei. Izan ere, azken urteetan irakasle lanpostuek profil elebiduna izan
|
dute
euskara gaztelaniaUPV/ EHUn.
|
|
|
Alde batetik, irakasle gazteak baldin badira, ez
|
dute
euskararekiko maitasun hori. Euskara jaso dute ikastolatik, baina ez beraien gogoz baizik eta auskalo.
|
|
|
Nondik nora aldaketa hori, zerk bihurtu ditu hizkuntza horiek erakargarri orain? Gaztelaniaren erakartzeko indarra, bere izen onean edo bere edertasunean edo bere kultura handian oinarritzen dela uste ote
|
dute
euskarak erakarri egin behar duelaka ari zaizkigunek?
|
|
|
Itzal luzea eta forma ugari ditu gurean teoria horren marko teorikoak. Modu zorrotzean batzuek eta lasaiagoan besteek, gehienek onartzen
|
dute
euskara eta naziotasuna elkartzeko modu hori.
|
|
|
Kasu gehienetan ez da itxaron aldaketako protagonistek gaitasun maila altua izan arte, ez da itxaron gaitasun ‘on’ bat izan arte eta gero erabiltzen hasi. Momentu batetik aurrera erabaki
|
dute
euskaraz egitea eta momentu horretan hasi dira erabiltzen.
|
|
|
Deia n, Martin Ugalde izan zen buru, eta hark ekipo oso bat eratu zuen Argia tik eta beste jendea eramanda. Planteamendu jatorra zen, egunkari oso bat zelako euskaraz, baina Martinek dimisioa eman zuen ze konturatu zen Deia kudeatzen zutenek, [Jose Maria] Gorordo eta beste, ez zutela horrela ulertzen, eta Martinek halako albiste bat eraman nahi bazuen lehen orrira inportantea iruditzen zitzaiolako, ez zuten aintzakotzat hartzen, eta azkenean hori ere mugatzen
|
dute
euskararen mundura. Horrela, nahi bada, autonomia badu, baina egunkari osoan separata isolatu bat bihurtzen da.
|
|
|
interesa eta garrantzia duen guztia erdaraz doa, eta euskara kultura eta euskararen inguruko gaietara mugatzen da. Beraz, planteamendu horiek denek huts egiten
|
dute
euskararen normalizazioaren perspektibatik.
|
|
|
Kontrakoa jazo da, ordea: Euskal Herrian, 16 urtetik gorako biztanleen %15, 4k baino ez
|
dute
euskara lehen hizkuntza jaso, eta %4, 9k euskara zein erdara.68 Eta herrialde guztietan jaso dute erdara lehen hizkuntza 16 urtetik gorako biztanle gehienek. Izan ere, Gipuzkoan, %33, 9k bakarrik jaso dute euskara lehen hizkuntza, eta %7, 6k euskara eta gaztelania; Bizkaian, 11,5ek eta 4,8k; Araban, 3,4k eta 4,7k; 69 Nafarroan, 6,1ek eta 2,8k; 70 eta Iparraldean, %19, 5ek jaso dute euskara lehen hizkuntza, eta %5, 4k euskara eta frantsesa.71 Beraz, euskarak lege markorik zein hizkuntza politikarik etsaienak nozitzen dituen herrialdeetan ere ez da eten euskararen belaunaldiz belaunaldiko transmisioa.
|
|
|
Euskal Herrian, 16 urtetik gorako biztanleen %15, 4k baino ez dute euskara lehen hizkuntza jaso, eta %4, 9k euskara zein erdara.68 Eta herrialde guztietan jaso dute erdara lehen hizkuntza 16 urtetik gorako biztanle gehienek. Izan ere, Gipuzkoan, %33, 9k bakarrik jaso
|
dute
euskara lehen hizkuntza, eta %7, 6k euskara eta gaztelania; Bizkaian, 11,5ek eta 4,8k; Araban, 3,4k eta 4,7k; 69 Nafarroan, 6,1ek eta 2,8k; 70 eta Iparraldean, %19, 5ek jaso dute euskara lehen hizkuntza, eta %5, 4k euskara eta frantsesa.71 Beraz, euskarak lege markorik zein hizkuntza politikarik etsaienak nozitzen dituen herrialdeetan ere ez da eten euskararen belaunaldiz belaunaldiko transmisioa... Aitzitik, aipatu datuek, euren txikian, zera erakusten digute:
|
|
|
Euskal Herrian, 16 urtetik gorako biztanleen %15, 4k baino ez dute euskara lehen hizkuntza jaso, eta %4, 9k euskara zein erdara.68 Eta herrialde guztietan jaso dute erdara lehen hizkuntza 16 urtetik gorako biztanle gehienek. Izan ere, Gipuzkoan, %33, 9k bakarrik jaso dute euskara lehen hizkuntza, eta %7, 6k euskara eta gaztelania; Bizkaian, 11,5ek eta 4,8k; Araban, 3,4k eta 4,7k; 69 Nafarroan, 6,1ek eta 2,8k; 70 eta Iparraldean, %19, 5ek jaso
|
dute
euskara lehen hizkuntza, eta %5, 4k euskara eta frantsesa.71 Beraz, euskarak lege markorik zein hizkuntza politikarik etsaienak nozitzen dituen herrialdeetan ere ez da eten euskararen belaunaldiz belaunaldiko transmisioa. Aitzitik, aipatu datuek, euren txikian, zera erakusten digute:
|
|
2018
|
|
|
Jarri al gara euskaldun berrien larruan? Euskaldun berriek zer egin behar
|
dute
euskara jatorra bereganatzeko. Azpeitian, Bermeon edo Altzurukun alfabetatze masterra?
|
|
|
B.L. Whorf-ek ‘standard average European’ deitu zuena" (‘Ortografia’). Molly Bloomek, Dalloway andereak eta Hermione Grangerrek ederki egiten
|
dute
euskaraz. Ahaleginak ahalegin eta fruituak fruitu, ordea, gutxi da orain arte itzulirikoa, Anjel Lertxundik berak berriki azpimarratu duen bezala: 10 gutxi literatura eta saiakerak, eta are gutxiago ikus entzunezkoak.
|
|
|
analfabetismoa aupatzen dugu euskara batua mespretxatzen dugunero. Ondarroako Udaleko langileek ehuneko ehun egingo
|
dute
euskara bere jardun pribatuan, seguru nago, baina beren euskarak ez die balio hizkera teknikoa ulertzeko ere. Erdarak bai, ordea.
|
|
|
arretaz irakurri Asedio al euskera liburua. Hainbat pasartetan ikusi
|
dute
euskararen kontra gupidagabe jardun ohi diren agintari eta intelektualek nola goraipatu ohi duten herri hizkuntza, eta jatortzat eman, eta aldi berean nola jazarri edo debekatzen duten euskara jasoa, euskara batua. •
|
|
|
Ez nik diodalako, baizik eta datuek hala adierazten dutelako: egun, haur euskaldunen erdiek baino gehiagok eskolan ikasi
|
dute
euskara, ez dute etxean jaso.
|
|
|
euskaldunok asko irakurtzen dugu, baina gehienbat erdaraz. Horrela, Euskal Herriko 16 urtetik gorako populazio osoa hartzen badugu, %69k irakurri dute libururik azken sei hilabetean, baina %6k soilik irakurri
|
dute
euskarazko libururik.
|
|
|
Euskaldunok asko irakurtzen dugu, baina gehienbat erdaraz: %69k irakurri dute libururik azken sei hilabetean, baina %6k soilik irakurri
|
dute
euskarazko libururik
|
|
|
Bestalde, euskaldunen %58k oso gutxitan irakurtzen
|
dute
euskaraz (azken liburua duela sei hilabete baino gehiago), edo inoiz ere ez.
|
|
|
Euskaldun berri horiek toki eta giro ezberdinetan ikasi
|
dute
euskara, baina azken hamarkadetan bat nagusitzen da beste guztien gainetik: eskola.
|
|
|
ama hizkuntza euskara (bera bakarrik edota beste hizkuntza batetik) duen euskalduna edo euskaldun zaharra; eta euskara ama hizkuntza izan ez duen euskalduna, edo euskaldun berria. Bi kategoria horietako euskaldunek oso jokabide ezberdina
|
dute
euskararen praktikari eta euskarazko kultur produktuen kontsumoari dagokienez, Siadecoren inkestaren arabera.
|
|
|
Joera bera ikusten da euskarazko kultur produktuen kontsumoari dagokionez. Euskaldun zaharren %28k aipatzen
|
dute
euskarazko egunkaria bere bi egunkari irakurrienen artean, baina euskaldun berrien %10ek soilik aipatzen dute.
|
|
|
Baina haurren artean antzeko zerbait gertatzen dela erakusten digu Altunak: helduekin dezente gehiago egiten
|
dute
euskaraz beraien artean egiten dutena baino. Igarobide erriturako prestatzen arituko balira bezala aritzen direla ematen du.
|
|
2020
|
|
|
Izan ere, Frantziako Estatuan onartu den lizeoen erreformarekin, gaur egun euskarazko ikasgaia jasotzeko aukera gutxiago dute ikasleek erreformaren aurretik baino. Hain zuzen ere, hamabost urtetik gorako ikasleetatik, gutxi batzuek izango
|
dute
euskarazko ikasgaia jasotzeko aukera; horiek, lizeoko ikasketak bukatu ondoren, euskal filologia ikasiko dutenak bakarrik izango dira.
|
|
|
Hemen ere adostasun txundigarria aurkituko dugu guztiengan. Aho batez baietsiko
|
dute
euskaraz aberastu dela euskal kultura. Modu erradikalean.
|
|
2021
|
|
|
Ondo doa. Baina gurasoek uste
|
dute
euskara salbatuta dagoela, eta irakasle batzuek ere hori pentsatzen dute. Formalki euskalduna izango da Barakaldo, baina erabilerak kezkatzen nau.
|
|
|
Euskal Pirinioetan Pascualek eta Inglisek naturari atxikitzen zaizkien harreman balioek euskararekiko harreman emozionalarekin zerikusia dutela ikusi dute, eta jasotako datuetan nabarmendu
|
dute
euskararen eta naturaren arteko lotura gehien egin dutenak hegoaldeko ibarretako gazteak izan direla. Aroztegia proiektuaren aurka ere gazteak ikusi ditugu, eta Elurre Iriartek ‘Ikastaro trinkoa Aroztekin’ artikuluan kontatu du kanpaldian euskara hutsean funtzionatu dutela, euskara erdigunean paratu dutela.
|
|
|
Siadecok Euskal Herriko biztanleen irakurketa eta musika ohituren merkatu ikerketa bat egin zuen 2017an, Elkar Fundazioaren enkarguz. Ikerketa horren arabera, 16 urtetik gorako 2,6 milioi euskal herritarren artean (euskaradunak dira horietarik 750.000), 190.000 dira euskarazko liburuak irakurtzen eta euskarazko diskoak entzuten dituztenak (euskaradunen %25), eta 40.000k (%5) osatzen
|
dute
euskarazko kultur lanen hartzaileen nukleo gogorra.
|
|
2022
|
|
|
Adibidez, aspaldi sumatutakoa da euskalgintzaren arloa feminizatutako eremua dela: hau da, erabilerari erreparatuta, emakumezkoek, egun, gehiago erabiltzen
|
dute
euskara gizonezkoak baino; euskalgintzan engaiatutakoen artean, gehiago dira emakumezkoak (aurreneko Euskaraldian parte hartu zutenen ia bi heren, esaterako); euskararen irakaskuntzan ari diren gehienak andrazkoak dira...
|
|
|
Bestetik, baina, egitate eztabaidaezina da diziplina askoren espezializazio mailak ez duela populazio euskaldunean masa kritiko potentzialik bere produkzioaren hartzaile izateko, eta oso gutxi direla euskaraz argitaratzen diren aldizkariak. Faktore sistemiko horiek guztiek norbanakoaren esku utzi
|
dute
euskarazko produkzioa ikertzaileen lan ibilbidean.
|
|
2023
|
|
|
Liburu gehienak frantsesez dira... Indar bat egin behar
|
dute
euskarara lerratzeko, eta ez dute egiten, eta ez dute sentitzen beharra badela.
|
|
|
Elebitasunaren helburuak nolabaiteko inflexio puntura eraman gaitzake, baina bai administratuok bai administrazioak bi hizkuntzetan jarduteko gaitasunik badute, zergatik aukeratuko
|
dute
euskara erabiltzea. Ezaguna denez, euskararen eta gazteleraren bizitasun etnolinguistikoak zeharo desberdinak dira.
|
|
|
Eta euskarazko liburuak horrenbeste ez irakurtzeko arrazoiez galdetzean, aldiz, arrazoibide nagusietariko bat hauxe izan da: ez
|
dute
euskaraz irakurtzeko ohitura edo erraztasunik. Bostetik bik baino gehiagok erantzun dute hori (%43).
|