|
2003
|
|
|
Gorespenezkobidehorretanbarrena, badirudiareeta, heroieuskaldunak, forjatu
|
nahi
direla.Ildohorretan, aipatubeharrekoadaKanbokoXikitorenkasua, ordukogerla-kroniketan maizaipatzenbaitiraharenbalentriak.JosephApestegi (1881-1950) deitukanboargazteak1899anirabazi zuenberelehenpartidaaipagarria, etageroztikeskuhuskaalaxisteraz bestehorrelakofranko, EuskalHerrietanbezalaMadrilen, BuenosAiresen, Habanan, MexikonetaEgipton.Bada, KanbokoXikitohoriBarbierreneleberrianereaurkitukodugu...
|
|
|
Linnaeus-ek seiklasetansailkatuzituenanimaliak, alegia, Mammalia, Aves, Amphibia, Pisces, Insectaeta Vermes.EurotariksoilikMammalia izenerako aukeratuzuenemeenezaugarribat.Gainerakoklaseen izenak batzuetanAristotelesengandikoakziren: Avesdelakoakhegaztiesan
|
nahi du
; Amphibia horretanhabitatadagonabarmenduta; Insectagorputzaren lakainketaridagokio; Vermeslur-zizareenkoloregorritikdator.Hamazortzigarren mendekonomenklatura taxonomikoaosoatazakontserbadorea zen, zeren, izenerabilgarriakiraunaraziegitenbaitziren, etaberriakbehar izatenzirenean, izentradizionalak eraldatuzgauzatzenziren.Halaere, Linnaeus-ektradizioahautsizMammaliaterminoaeratuzuen, etamuzinegi...
|
|
2006
|
|
|
Etabosgarren misteriohonekin bukatzeko, bestegaldettikibatdatorkit burura: berebakararrotzeanoraindik dirdiregiten duenbertsoederhau, zer-gatikezotezuensartuJuanMariLekuonak1967anegindakoUsandizagadis-ketxeko grabazio eder hartan? Esatea
|
nahi
nik. Oraindikpatentatu gabea omenzeukalakotz.
|
|
|
JuanMarik, haladiokanta honetaz behin etaberriz39: , bertanerabilia, bertangordea, baitestuaetabaidoinua?. Zergatik, berrizere, gauzakhorren-beste, bertakotu, beharsusmagarrihori. OiartzungoKantutegi guzianbaote dubestekantarik, horren serioetazorrotz, behinetaberriz, bertakotu?
|
nahi duenik
–Ezetzesanennukenik.Ezbaitiotbeste inonnabarituinsistentzia horrenik:
|
|
2007
|
|
|
Erregetiarrek ez zuten errege -gai bera sustengatzen, ez eta bonapartixtek inperadore -gai bera. Errepublikano girixtinoek kontra zituzten gorriak, hauiek erlisionerik ez baitzuten
|
nahi
; bai eta bertze xuriak, hauiek ez baitzuten uste izan zitakela errepublika onik, Herria> 25 urte, Herria, > 1969.
|
|
|
|
Nahi badugu
egin ditzaten ganbaretan lege batzu erlijionea fagoratuko eta errespetatuko dituztenac, ez ditzagun eman gure bozac Seroren eta Freren kasatzeko, katichimaren eta othoitzaren eskoletaric khentzeko, aphez -gaien bokazionearen gibelarazteko eta erlijioneko zeremonien trabatzeko legeac ginen dituzten deputatuentzat, Zer den girichtinoen eginbidea bozkatzeko behar orduetan Eskualduna, 1889ko apirilar...
|
|
|
astekarian erdara sobera kausitzen zuen, erreklama sobera; ez ziron sofri galarrotsak edo zezen-lasterrak aipa zezazten; ez zuen
|
nahi
ere besta-buruetako pilota-partidarik aintzinetik aipatzea, fededunak ez zirelakoan josteta horien gatik herriko bezperetarik zeiharkatu behar, La, tte, P.: Euskal> literaturaz... aipatu liburua, 232 or.
|
|
|
Gerla etorri zen eta oroitzen naiz alemanak
|
nahi zutela
gurekin zerbait egin, entseiatu zen gu alemanekin elkar izatea; ez dugu batere pusatu alde hortan, Mayi Diharcerekin izandako elkarrizketa, Donibane Lohizune, 1997ko urriaren 8a.
|
|
|
Baina Menditarrak bitan baino ez zuten irtenaldirik egin: Nafarroa Behereko Eiheralarrera 1936an eta Zuberoako Altzaiera 1937an578 1939an Baionako eskautek talde bat osatu
|
nahi zuten
Uztaritzen, La, tteri eskatuz Menditarrak eskaut-talde bihur zedin579 Onartu egin zuen La, ttek, jakinaren gainean baitzegoen euskaltzaletasunak ez zituela gazteak erakartzen eta eskaut bihurtuz gero Menditarrak erregionalistak izaten jarraitu ahal izango zutela:
|
|
|
hil baino lehen, eta On Abadia jauna hil baino lehen
|
nahi nuke
Akademia edo jakintsueri eskuara bat baginagoka Frantziako eta Espainiako Eskualherri guzientzat275.
|
|
|
Baina arazoak izan ziren izendapenok burutzeko, hala nola la béhémence de Azkue286 eta lintransigeance du fondateur du nationalisme basque, ou celle de ses disciples, Olabide ou Eleizalde287 Izan ere, Luis Eleizaldek susmoa izan zuenean Azkuek Aspiazu izendatu
|
nahi zuela
Olabide izendatu beharrean, Olabide izendatzearen alde agertu zen Eleizalde, uste baitzuen Azkueren nahiak betetzekotan Akademiak nazionalisten sostengua galduko lukela288:
|
|
|
...Etchepare Gure> Herria> argitaratzearen kontra agertu zen hasiera baten, euskaldunei berriak eskaintzeko Eskualduna> nahikoa zelakoan301 Handik gutxira onartu egin zuen, ostera, baita lagundu ere, oharturik halere, jende eskolatu hainitzek ez zutela Eskualduna> irakurtzen arruntegi hertsiegi, haurregi zaukatelakoan302 Dena dela, Xarritton hitzetan, hilabetekari berriak
|
nahi
-t-ez eremua xuhurtu zion Eskualduna> xaharrari303.
|
|
|
En écoutant le Maréchal Juin, 1956-9-6 Ba, badakigu zer
|
nahi dugun
–, 1956-9-6 Edouard Herriot hila da, 1957-3-28 Gauden hein batean, 1957-6-13.
|
|
|
Situé au milieu des bois... la hameu méritait bien dêtre appelé MONTAGNE noire. Baditake, Larramendy-ren ondotik dion bezala, erran eta irakurgai zaharretan, arana dela mendia zeresan hitz bat nahiz zuek eta nik uste ginuen bethidanik arana lur chabal ideki bat, erdaraz plaine edo vallée.... zer
|
nahi
gisaz ez mendia376.
|
|
|
en nuke, den gutienik ere, ttipitu
|
nahi
Etienne Decrept idazle aipatua... Eskuarazko lan berezi batzueri buruz, bertze askok amor egin dutelarik, ez da etsitu Decrept; jarreiki zaio sailari bururaino... zorigaitzez, lan berriari lotzen denak huts eginen du maiz...
|
|
|
Eskerrak eman
|
nahi dizkiegu
, nola ez, tesirako funtsezko iturriak eskaini dizkiguten orduko garaikideei. Informazio baliagarria eskaintzeaz gain, eskertzekoa dena, ez genuke esan barik utzi nahi lan hau osatzeko eta orokorrean ikerkuntza mailan burutu dugun lan interesgarriena, aberasgarriena eta politena izan dela.
|
|
|
Eskerrak eman nahi dizkiegu, nola ez, tesirako funtsezko iturriak eskaini dizkiguten orduko garaikideei. Informazio baliagarria eskaintzeaz gain, eskertzekoa dena, ez genuke esan barik utzi
|
nahi
lan hau osatzeko eta orokorrean ikerkuntza mailan burutu dugun lan interesgarriena, aberasgarriena eta politena izan dela. Eskerrik asko, beraz, goian aipatu ditugun elkarrizketaturiko guztiei.
|
|
|
Saldutako lur horien jabe tokiko notableak bihurtu ziren, gizartean zuten botere ekonomikoa, nkatu
|
nahi baitzuten
. Izan ere, dirudunak ziren bozkatzeko eskubidea zutenak; horrela, 1794an buruturiko hauteskunde zentsitarioetan lur jabeak izan ziren ordezkariak aukeratu zituztenak.
|
|
|
Lan honetan Eskualzaleen> Biltzarraren lankideen berri izango dugu, Eskualzaleen> Biltzarra> aldizkaritxoaren bidez28 Euskaltzaindia eta Eusko Ikaskuntzari dagokienez, jakinaren gainean jarriko gaituzte Euskera> eta Revista> Internacional> de> Estudios> Vascos> berauen argitalpenak, landu
|
nahi ditugun
hamarkadetan elkarte esanguratsu baino esanguratsuak izan baitziren.
|
|
|
Baina lau argitalpenok modernizazioak ekarritako aldakuntzen eragina gutxitzen saiatu baziren ere, Société> des> Sciencies, > Lettres> et> Arts> de> Bayonne, Revista> Internacional> de> Estudios> ascos> eta Euskerak, ostera, helburu desberdinak islatu zituzten, maila zienti, koko ikerkuntza sustatu
|
nahi baitzuten
. Euskerak konkretuki Euskaltzaindiaren lanen berri eman zuen.
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarrak ez du politika deitzen duten saltsatik jastatu ere
|
nahi
... Ez gira, erdaldun eta, entzuna dutanaz, eskualdun zenbeitek girela derasatena:
|
|
|
Autonomistes-Séparatistes. Hein batean, gure chokhoan bekhaitzgorik gabe, Gureak Gure
|
nahi ditugu
, bertzerik ez232
|
|
|
Othoi zure letretan ez beharrezko jenderik baizik aipha. Nere letrak noiz
|
nahi
baratzen dituzte. Ohartuko zirelarik nere ganikako letra bat idekia izan dela, othoi erradazu590.
|
|
|
Talde euskaltzalearen lehendakaritzarako laiko bat aukeratu
|
nahi zuten
eta Jean de Jaureguiberryri eskaini zioten postua, gazteegia ez zen kide bakarra baitzen594 Hala ere, ezetza jaso zuten berarengandik, zama haundiegia litzatekeelakoan595 Beraz, Pierre Amoçain idazkariarekin eta Jean Duboscq kudeatzailearekin jo zuen aurrera taldeak, lehendakaririk gabe. Baina 1935 urtearen hasieran Pierre Amoçain Txilera joan zen, euskal ekintzak zirela eta, arazoak izan zituelako polizia frantziarrarekin596 Haren ordez Charles Hiribarren597 ari izan zen idazkaritzan, 1935 urtearen amaieran Pontlevoyra joan zen arte, eskribau ikasketekin jarraitzeko.
|
|
|
Eskaini diot Eskualerrizaleen nagusigoa; ez du buru jarri
|
nahi
, miriku batek ez duelakoan gauza hoitaz jarraikitasunekin artha hartzeko astiri; La, ttek Goyhenecheri idatzitako eskutitza, Larrondek aipaturikoa; Larronde, J.C.: Eugène Goyheneche, un militant..., aipatu artikulua, 103 or.
|
|
|
Luis Eleizalde aipatu dugula, Piarres La, ttek ohartxo bat gehitu zion euskaltzainak argitaraturiko euskal eta latinezko hitz xortari, latina euskararen zordun zela frogatu
|
nahi baitzuen
Eleizaldek:
|
|
|
iguzkia bezain argi
|
nahi luke
irakutsi giza-gaizoak latina eskuararen zordun dela. Lanak baitira ordean... bai eta alfer lan...
|
|
|
Ezin jakin, hala ere, Ybarnégarayri zuzenduriko laudorioak zintzotasunez adierazita zeudenentz; seguraski ezetz, euskalzaleen hasierako Ybarnégarayrekiko harreman txarrei begiratuz gero. Hala ere, euskaltzaleek Ybarnégarayrentzako botoak eskatu zituzten, aseguratu
|
nahi baitzituzten
eskuindarren botoak sozialismoari aurre egiteko.
|
|
|
Andiazabalek dituen La, tteren eskutitzetan ikusi ahal izan dugun bezala, honako irakurle hauek adierazi zuten Aintzina> jaso
|
nahi zutela
: Goyhenechek Parisetik, A. Etcheberryk Angersetik, Jaucine jaunak (propaganda jaso zuen), Justomari Mocoroak Iruñetik, Martin Istilartek Podensactik, Francisco Mª de Berazalucek Donostiatik, Jesús de Basozabalek Mundakatik, Miren de Lopeteguik Sondikatik, Andoni Iralak Bilbotik, Lucio García Echeverriak Gasteiztik, Pierre Puchuluk Ustaritzetik, Bernard Insoussarryk (Apezgaitegi Txikiko irakaslea), Jose A. Mugicak Logroñotik, Pedro de Olazabalek Donostiatik, Jean Harambourek Baigorritik, Julian Ormaecheak Bilbotik, Dominica Pagolak Lekeitiotik, Francisco Barandiaranek Bilbotik, J. E. Goenagak Bilbotik, Léon Lassallek (Aintzina> eskatu zuen Aguerre izeneko batek elizan sal zezan), Eusko Ikaskuntzako Pedro Garmendiak (euren aldizkariarekin truke egiteko), Maria Ariztiak Saratik Bouda jaunaren izenean, J. Abandok Londresetik, Canon-Beholak (propaganda jaso zuen), Etcheparek Atarratzetik, José Aguerrek Irunatik, Jaureguiberry doktoreak, Bilbao Nicolasek Donibane Lohizunetik, Goyhenek Atarratzetik, Mendiondok Atarratzetik, Larramendik Donostiatik, Urrutigaray emakumeak Atarratzetik, Pierre Echeberryk Mauletik, Jauretchek Baionatik, Jean R.
|
|
|
|
Nahi
ginuke..., Aintzina, > 1942ko urtarrila.
|
|
|
Dena dela, dio Sudupek: Aintzina-ko lehen alditik zion begia ezarria La, ttek Petaini778, La, ttek Euskal Herrirako
|
nahi baitzuen
Pétainek aldarrikaturiko dezentralizazio eta erregionalismoa.
|
|
|
Momentuan aldaketa handia izan zen, zeren eta ordu hartan zen piska bat kontserbadoreak, eta La, ttek ekarri zuen giro berri bat, ekarri zuen orduko sozial aldetik eta politiko aldetik; sozial aldetik lankidetzarekin eta sindikalismoarekin konpontzen zen ongi La, tte, horiekin zabilan, eta gero politika aldetik ere berdin; orduan ziren lehenbiziko demokratak eta orduan Mouvement> Republicaine, MR P Mouvement> Republicain> Populaire, eta holakoak ziren eta gero haiekin, heiei loturik sortu ziren Europako federalistak eta La, tte giro hortakoa zen, hats hortakoa zen, eta hori aldaketa handia izan zen. Bainan gero Eskual Herria barnean, horrek hemen, Iparraldeko Eskual Herrian, ez zuen horrek aldaketa izugarri bat ekartzen; hemen irakurle berririk gabe berdin segitu zuten aurrekoek, gehien gehienik; zenbait politizatuagoak ziren, zenbaitek
|
nahi zuten
berritze hori, baina beste asko.... Lehenago Eskualdun> ean, eta Herrian ere, eskuara izan da lehena, eskuara izatea, eskuaraz hitz egitea, eskuaraz idaztea, eta hori zen lehen, politika baino lehenagoa ere, baina politika ere behar zen, eta orduan behar zen berritu eta hala egin zuen La, ttek, apez komunista deitu zuten eta lehenengo zaharrek, apez komunista La, tte, Emile Larrerekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1997ko abuztuaren 12a.
|
|
|
Action> françaisekoak797 La, tte zuzendari izendatzearen kontra agertu ziren798, eskuindar bat aukeratu
|
nahi zutelako
Herria> gidatzeko799 Aurka agertu zen garaiko Frantziaren Liberaziorako komitea ere, argitalpena laiko batek zuzen zezan nahiago baitzuen800:
|
|
|
Beste aldetik, Prefekturako baimena lortzeko zenbait oztopo gainditu behar izan zituen La, ttek, prefekturaren nagusiak jakin
|
nahi baitzuen
nortzuk ziren argitalpenaren diru emaileak, artikulu frantsesik bazutenentz, ea edonork idatzi ahal zuen aldizkarian, etab.:
|
|
|
Momentu batez, hitz-erdika ari ziren bi gizonen elhetarik, La, tte-k konprenitu zuen Sara-ko norbaitek sortu
|
nahi zuela
eskuarazko astekari laiko bat eta ez zutela nehor utzi behar aintzintzerat. / Halere Guillaumie de Hiriart radikala eta Dufos du Rau Lycée-ko erakaslea alde eman zitzaizkon.
|
|
|
Emile Larrek adierazi duenez: ez genuke
|
nahi
, ez La, ttek ez zuen nahi, Euskal Prentsak 100 urte... aipatu artikulua, 245 or.
|
|
|
Emile Larrek adierazi duenez: ez genuke nahi, ez La, ttek ez zuen
|
nahi
, Euskal Prentsak 100 urte... aipatu artikulua, 245 or.
|
|
|
Herriaren pentsamoldeari dagokionez, Jean Saint Pierrek aditzera eman zuen aldizkariaren helburu nagusia Euskal Herriaren zein Frantziaren onerako lan egitea izango zela: Frantzia eta Eskual-Herria biak bihotzean
|
nahi luke
bere ildoa barna eta chuchen ereman814.
|
|
|
Nik astearte guzi guziak hemengoak dauzkat, Herrirako, eta nere aurretik beste hainbeste, beste hogeita hamar urtez, hola hola, La, ttek; orduan asteartea izan da, adiskideek erraten zuten, edo kanpokoek, guretaz, min gaizto gaizki mintzatu, piko bat eman
|
nahi zutenek
: astearteko biltzarra dute, astearteetako bazkaria ere, orduan astearteetan, goizetan eta arratsaldeetan, lehenengo lana eta hiru terdietan elgaretaratzen ginelako bazkaltzera825.
|
|
|
Beti beldur zen irakurleak ez baitzituen galdu
|
nahi
... Hor egiten genuen pim-pam-pum, holan, kritikatzen beti Herrian.
|
|
|
Hor egiten genuen pim-pam-pum, holan, kritikatzen beti Herrian. Baina gertatu zen, egun batez La, tte hor zegoela geldi hor erraiteko, eta zergaitik?, zeren hasi baiginen pixka bat kritikatzen La, tte bera, bere kazetan, ez zelakotz aski urrun joaten gure ustez, eta hori ez zuen entzun
|
nahi
, bera zen direktorea; asko maite genuen ikasleek, baina bagenituen gure neurriak, Piarres Xarrittonekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1996ko uztailaren 7a.
|
|
|
Ithorrotzeko apaiza ez zegoen ados La, tte Apaizgaitegi Txikian sartzearekin, sarritan gaixorik zegoelako; hala ere, La, ttek lortu zuen han sartzea. Bestetik, Jean Saint Pierreren ustez egokia zen La, ttek Letrak ikas zitzan; baina zail izan zuen La, tteri hori buruan sartzea (Mathieu irakasleak ez zuen lortu), La, ttek Filoso, a ikasi
|
nahi
baitzuen827 La, tte horretara jartzea lortu zuen Saint-Pierrek, baita euskara ikas zezan ere, herritar euskaldunengan apaiz bezala eraginkorra izateko ezinbestekoa zelakoan euskaraz aritzea828.
|
|
|
Bigarren Mundu Gerran zeuden murgildurik eta Arotçarenaren Eskualduna> Vichyko gobernu nazizalearen menpean zegoen; beraz, ezinezkoa zatekeen Vichyko gobernuaren kontrako iritzirik agertzea. Gobernu frantziarrak berak eskualdekatze prosezuari ekitea, erabakitzean La, ttek ez luke aukerarik galdu
|
nahi
eskatzeko Euskal Herria eskualde berezia bilaka zedin, tokiko ezaugarriak errespetatuko liratekelako esperantzaz, nahiz eta ahalegin hartan Arotçarenarekin bat etorri.
|
|
|
La, ttek bazuen berak asmatua eskuarazko kurtsoa; ez zen
|
nahi
baldin baduzu hain didaktikoa, bainan eskuararen historia, Euskal Herriaren historia eta hori zuen, historiaz gehienik, eta gero gure mintzairarenaz, eta gero urtean behin egiten zigun holako konkurtso bat bezala, sariketa bat, Emile Larrerekin Baionan izandako elkarrizketa, 1997ko abuztuaren 12an.
|
|
|
Larresoroko Darricarèreren bidez, margolari bizibidez? sare baten partaide bihurtu zen, Ustaritzetik Arnégiraino, ihesbidea prestatuz Espainiara joan
|
nahi zuten
iheslari ingelesentzako: je faisais des cartes.
|
|
|
Eta aztertu
|
nahi dugun
La, tte intelektualaren garaira heldu gara, 1920, 1930 eta 1940 hamarkadetan garaturikoa. Hain zuzen ere, Piarres La, tte katolizismoaren ikuspegi totalitariotik urrundu zenetariko adibide argia dugu.
|
|
|
Basea bi aldagaiz baino ez dugu osatuko, nahasia izan barik, argia izan dadila bilatzen dugulako, adierazgarritasuna galdu barik. Baina islatu
|
nahi dugun
informazia horixe da, nortzuk izan diren lagunkideak eta zein elkartetan; azalpenak eta ondorioak gero aterako ditugu, baseak bilduriko datuetan oinarrituta, gainontzeko informaziobideek eskainitako argibideekin osaturik.
|
|
|
Ez dugu sarrera hau bukatu
|
nahi
lana osatzeko lagundu diguten guztiei geure esker onak eman gabe.
|
|
|
Lagunkideen lanbideaz aipatzearekin jarraituz, hamalau legegizon ziren, hamabi mediku; zortzi artzibozain, historialari edo etnografo ziren eta lau funtzionario moduan ari izan ziren; baditugu bost enpresari, bi politika gizon, bi ingeniari, bi publizista, bi arkitekto, itsasgizon bat, margolari bat, diplomazialari bat, musikari bat eta militar bat ere. Kontuan harturik zerrendaturiko ehun eta hamahiru lagunkideetatik1 hamalauk bakarrik zutela bizibide ezezaguna, esango dugu maila intelektual handiko kideek osatu zutela aztertu
|
nahi dugun
La, tteren lagunartea, 1920tik 1944ra bitartekoa.
|
|
|
Elkarrizketa horien bidez lekukoek 20, 30 eta 40 hamarkadetan bizi zituzten gertaeren ardatz nagusiak ezagutu nahi izan ditugu, elkarrizketetan subjetibitatea nagusituko zela jakinik ere. Era berean, metologikoki elkarrizketak amaiera irekikoak izan zitezen ahalegindu ginen eta, jorratu
|
nahi genuen
gaiarekin elkarrizketen zirriborroa prestatu bagenuen ere, erantzulearen berbaldia bera izaten zen galderak eragiten zituena.
|
|
2008
|
|
|
Bestalde, garapenean dagoen saio baten berri emango dugula azpimarratu
|
nahi dugu
. Alegia, guk hemen aditzak lantzeko prozedura bat proposatzen dugu, horretara eraman gaituzten arrazoiak agerian jarriz, baina ez dugu emaitzarik ez eta ondoriorik aurkeztuko, horixe baita uneotan egiten ari garena.
|
|
|
Hautatutako prozedura honen bitartez, hauxe da lortzen duguna, edo bederen lortu
|
nahi genukeena
: aditz-forma bakoitzak, guk definitutako irizpideetan oinarritu-ta izan ditzakeen balio desberdin guztiak banatuta.
|
|
|
Honenbestez, azterketa linguistiko sakona jart-zen badugu helburu nagusi gisa, beharbada hankamotz geratuko gara; baina, aldiz, gure helburu behinena corpusa aztertu ahal izatea bada, zentzu horretan asetu egingo ditugu gure asmoak. Eta esana dugun bezala, une honetan horixe da gure ikuspegi konputazionaletik lortu
|
nahi duguna
. Hortaz, hasteko oso baliagarri eta beharrezko-tzat jotzen dugu azterketa hau.
|
|
|
Testu, alternatiboak? asmatzen ibili ardurazko zer edo zer adierazi
|
nahi dugunean
edo jende askorengana heldu, baina aurretik, benetan behar denean, nekerik hartu ez!
|
|
|
Orain arte Administrazioarekin konturen bat hasi
|
nahi zuen
edozein herritarrek bulego batera joan, leihatila aurrean jarri eta funtzionarioren laguntzaz bete behar zituen hango inprimaki korapilatsuak. Gauzak, ordea, aldatzen hasi dira, eta abiadura handiz aldatu ere.
|
|
|
Hiztunak esaldi bakarrez edo laburrago esan zezakeena, sintagmak, esaldiak edo zenbait zati errepikatuz ematen du. Ahozko hizkuntzan gauzak behin eta berriro errepikatzen ditugu, esandakoa ahaztu egin zaigulako edo pentsatzeko beta hartu
|
nahi dugulako
. Era berean, ahozko hizkuntza prozesatzeko baldintzetarik dugu denbora:
|
|
|
Gure aldetik, bereziki bi aipatu
|
nahi ditugu
: erdibana eta silepsia izenekoak, biak ahozko hizkuntzaren ezaugarri bikaintzat jotzen baitira.
|
|
|
Halaz ere, eta orain arteko horiek zalantzan ipini gabe, beharrezkoa zaiguke alde horien zenbait alderdi gehiago sakontzea eta ondorioak ateratzea. Horretan lagundu
|
nahi lukete
ondorengo lerroek. Hasteko, adibidea emango dugu:
|
|
|
Gure aldetik, ahozko hizkuntzaren hiru alderdi edo ezaugarri ekarri
|
nahi ditugu
. Honako hauexek:
|
|
|
Ahozkoaren zuzenketak lan sintagmatikoa eskatzen du, hots, ardatz sintagmatikoan egiten dira zuzentzea eta errepasoa; idatzizko hizkuntzaren zuzentzea, ostera, lan paradigmatikoa da. Idazleak
|
nahi duen
denbora guztia izaten du bere mezua antolatu, behar dituen hitzak aukeratu eta egiturak zuzentzeko, eta, oro har, bere idatzia ondu eta lantzeko, harik eta komunikatu beharreko mezua emateko era egokia aurki-tu arte. Besterik eta bestelakorik gertatzen zaio ahozko hizkuntzaren erabiltzaileari.
|
|
|
sehi>/ haur> edo ondoko beste adibide hauek:
|
nahi
, > gehi, > behi, > lohi, > zohi, > ehun, > mihi, > e.a. Ia segurutzat jotzen dugu aipaturiko hitz batzutan aspirazioa aurreko-n-> batetik datorrela, sehi> eta mihi-> ren kasuan esaterako; pentsa liteke, beraz, Trasken ikuspuntuari jarrituz-n-> bokalar-tean zeharo desagertu ondoren aspirazioa sortu egin dela azentodun bigarren silaban.
|
|
|
razgarria> deitu zuena, eta hiztunak pertsona edo gauza batendako duen samurtasuna edo erakutsi
|
nahi duenean
erabiltzen dena. Erdi Aroan bertan domna> Gutia> (1061 urtean) buztidurarik gabeko izenaren ondoan Munio> Guchi> > (1023 urtean) aurkiten dugu.
|
|
|
Agirseni> izena bere alde-tik Ascoliko brontzean agertzen diren Agirnes> eta Agerdo> izenekin lotu behar da, dudarik gabe, baina ia ez da hain segurua izen horiek nahitanahiez iberiar leinukoak direnik. Zerrenda horretan agertzen zen ezaugarri ñimiñoa
|
nahi bada
baina zeharo esanguratsua-thar> atzizkian adierazten den aspirazioarena da, horrek baskoien hiz-kuntza girora eramaten gaituelako dudarik gabe. Hori zen dena.
|
|
|
Latinezko grandis> euskarazko handi-rekin erkatu
|
nahi badu
,* grandi aitzinfor-ma batetik abiatu behar du hitz bakoitza azaltzerakoan, proposatuz gainera euskarak bere aurrehistorian hasierako kontsonante multzo guztiak sinplifikatu egin dituela. Hau da, handi-ren aitzin forma* gr-> batez hasten da, eta ez* pr-, >* br-, >* dr-, > tr-, > kr-, > r-, > str-, > edo beste multzo batez, aldamenean lat. grandis> dugulako da, hain zuzen ere.
|
|
|
1 Xafla hauen gainean argibide gehiago
|
nahi duenak
ikus dezake Revue> Aquitania> 19 (2003), 25 -47 aldizkarian argita-ratu dudan lana.
|
|
|
Hemendik ateratzen den ondorioa garbia da, eta halako lanetan zuhur jokatu
|
nahi badugu
ahaztu ezinekoa: antzin aroko lekukotasuna euskararen etorkia eta his-
|
|
|
Garai hartan, ordea, euskal kultura gaitzetsia zen eta buruaren zutitzen hasia. Azkuek, kul-tura oinarri duina izango zen altxorra eskaini
|
nahi zuen
, gure aberriari. Noski altxo-rretan harri ederrak, urreak eta zilarrak biltzen dira eta egunerokotasunak sortu ikatz, lohi, petrolio, zimaur eta zaborrak baztertzen.
|
|
|
Gizonak dio: Beltxaren beltxa beltxaren bruneta, barnatik naizü kolpatü. arhantzeño zure lürretan
|
nahi
nikezü lanthatü
|
|
|
Txalapartak daukan erotiko saila erraz saltzen da eta erotiko satirikoan Ostielak> eta Napartheidek Igela> xume eta zin-tzoa gainditu dute. Halaz ere badirudi erotismoa gauza serioa, sakona bihurtu dela, sexuaren debekutik sexuaren tiraniara joango ote gara, gai horretaz barre egin
|
nahi dugunok
baztertuz. Alta erotismoak obra ederrik eman lezake, gimnastika bat ez iza-ten dakianean.
|
|
|
-eta, batzuetan gazte batek edo gazteago batek zaharrak baino hobeki erantzun dit eta osoki eskola gabea ez zait orainarte sekulan baliatu, ez baitute ulertzen zer
|
nahi duzun
eta ez baitakite beren hiztegi hibridoan euskara eta erdara beti ongi bereizten. Gero aurkitu behar pazentziako berriemailea eta euskara ongi ahoskatzen duena.
|
|
|
Bestalde hizkuntza duinaren obsesioarekin eta erdaldunek euskaldunetan sartu herri jakituriaren gaitzespena gainditu
|
nahi zuen
.
|
|
|
Gure herri kulturan batik bat, haurrekin Euskal> Erriaren> Yakintzako> abesti eta ipuinak erabilgarri dira. Gero etnografiaren aldetik datoak ekartzen dituzte eta hobe-ki egin
|
nahi badugu
, badugu zer egina aldaera biltzen ezen uste baitut herri kultura-ren laurdena ere ez dugula bildu. Kantuekin talde bilketak abiatu dira Antton Valverderekin Hegoaldean eta egin ziren Zuberoan Martzel Bedaxagarrren taldeare-kin, zoritxarrez Mauleko Ondarearen> Etxean> argitaragabe daudenak.
|
|
|
Azkuek ez zituen Sabino Aranaren terminatxoak erabili nahi izan: euskararen muinetik atera
|
nahi zituen
hitz berriak. Noski denbora asko galdu dugu garbizaleke-ria eta mordoilokeriaren gatazkan.
|
|
|
Nola
|
nahi
etnografia egitean ez genituzke gure sinesteak, ustekizunak, hizkun-tzaz iritziak, estetikak kontutan hartu behar, ahalaz eta etnologia egitean guttiago. Hori da zailena, gure garaiko jendeak gara.
|
|
|
berrelkarketaren kasuan euskal morfologiak eskura dituen elkarketa bi (§1.1) eta sintaxi-hedapenaren kasuan izen baten sintaxi-hedapena eta haren gaineko elkarketa bat (§1.2). Gure lan honetan agerian jarri
|
nahi dugu
tandem-elkarteak bakarrak direla euskal morfologian: gainontzeko hirukoteak ez bezala, morfologi prozesu bakar batek sortzen ditu (§1.3).
|
|
|
2 Ez genituen hemen idaztarauak finkatu
|
nahi
eta zilegi iritzi diogu adibide guztiak zeharkako marraz itxuratzeari.
|
|
|
Atal honetan nabarmendu egin
|
nahi dugu
deskribaturik dauden gainontzeko hiru hitzeko elkarteekin dauden funtsezko aldea.
|
|
|
Tokizenetan ematen diren osagai bereziez beste artikulu batean ekarritakoei (Ikus Iker> art. c.) beste batzuk, kasuan kasu, aldaki fonetikoak-eta euskara aspal-dian itzalia dagoen eskualdean jazotako adulterazio, urradura eta bestelakoak kotuan hartuta-erantsi
|
nahi genituzke
. Goiko zerrendari, laburpen gisa, lehen ez emaniko tokizenen elementu lexikalak erantsi nahi genizkioke.
|
|
|
Tokizenetan ematen diren osagai bereziez beste artikulu batean ekarritakoei (Ikus Iker> art. c.) beste batzuk, kasuan kasu, aldaki fonetikoak-eta euskara aspal-dian itzalia dagoen eskualdean jazotako adulterazio, urradura eta bestelakoak kotuan hartuta-erantsi nahi genituzke. Goiko zerrendari, laburpen gisa, lehen ez emaniko tokizenen elementu lexikalak erantsi
|
nahi genizkioke
. Esan bezala, osagai anitz men-deen poderioan desitxuratzen etorri da, eta hortik zenbat aldakitako formula okerrak eta fonetismoak.
|
|
|
Izendegi hauen bitartez euskarak egun pairatzen dituen mugak erlatiboak direla garbi utzi
|
nahi dugu
, ezen bere presentzia Araba baino askoz beheragoko lurretan bai-tesia geratzen da, eta Errioxan euskal tokizenen kopurua Ezkaraien-Haro edo Santo Domingo de la Calzada aldeko lautadetan baino-sarriagoa da. Euskararen mapek, bada, beti hegoaldera-Burgosko mugetara ere-luzatzen ikasi behar lukete nabarme-nago bertako euskal toponimioen lekukotza present edukiz.
|
|
|
Adibidez, Jaume Martí-k (2001) nabarmendu duenez, xede horien artean maiz egoten dira adituaren irudiaren indartzea, taldearen mugak zaintzea e.a. Esate baterako, eta adibide hau Larrinagari (2001) zor diogu, futbol talde bateko jokalari batek izan duen lesioa azaltzeko sendagileak prentsaurrekoa eman eta, afectación sinobial del ligamento cruzado posterior? edo
|
nahi bada
–atzeko lotailu gurutzatuaren erasan sinobiala, izan duela esaten duenean, sortzen duen enuntziatuaren xede nagusia edo bederen xede bakarra ez da ikusleei jokalariak, belauneko bihurdura?
|
|
|
8 Ondoko adibide eta gogoeta gehienak aurreko lan batetik hartu ditugu (Zabala, 2000) eta
|
nahi duen
irakurleak lan horretara jo dezake azalpen xeheagoak lortzeko.
|
|
|
* Lan hau aurrera eramateko UPV 033.310-HB194/ 98 eta DGICYTeko BFF2000 -1307-CO3 -01 ikerkuntza-egitasmoen diru-laguntzaz baliatu gara. Eskerrak eman
|
nahi dizkiegu
egin dizkiguten iruzkin interesgarriengatik Juan Carlos Odriozolari, Elixabete Pérez Gazteluri, Asier Larrinagari eta Edurne Etxebarriari. Esan gabe doa txarto esanen erantzule bakarrak gu garela.
|
|
|
Aldaera geografikoen berri emateko orduan, hedapen geografikoari eta hizkuntza osoaren baliabideen artean aldaera horrek egiten duen hautapenari begiratzen diogu, baina aldaera funtzionalen ezaugarriak finkatu
|
nahi ditugunean
, ezinbestekoa dugu erabilera-esparruak eta komunikazio-egoerak kontuan hartzea: solaskideen ezaugarriak eta inplikazioa, euskarria (mintzatua, idatzia, elektronikoa?), komunikazioaren xedea (informatzea, eragitea?) e.a.
|
|
|
Erabilera-esparru bakarrean, hainbat komunikazio-egoera egon daitezke edo
|
nahi bada
, testuen ekoizpen-baldintzak askotarikoak izan daitezke4 Hortaz, testu eta
|
|
|
Lizardiren hitzak, Mitxelenak. Lengua común y dialectos vascos? lanean bezala, neure eginez, azal orizta, muin betirakoa?, zuztar tradizionaletatik sortutako enbor berria
|
nahi dugunok
ez dugu nolanahiko euskararik gura.
|
|
|
Definizioa: ahal denik eta zehatzen, hitzak zer adierazi
|
nahi duen
.
|
|
|
0.> Euskaltzaindia eta Patxi Goenagari nire eskerrik bizienak eman
|
nahi dizkiet
Euskaltzaindiaren nazioarteko XV. biltzarrera etortzeko egin didaten gonbiteagatik. Euskal Herrian bizi ez banaiz ere, Valentzian baizik, eta kultura hispaniarra aztertze-az arduratzen naizenez gero, nire ikerketei eta neure pertsonari batez ere dagokionez hemengoa sentitzen naiz.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, esan dezagun azken urteotan egin diren azterketek Euskal Herrian biztanlego autoktonorik bazegoela agertzen dutela. Baina azterketei dagokie-nez egin den lanaz gain, ikerketa honei dagokien beste alde batzuk ere azpimarratu
|
nahi ditut
. Alde batetik, euskarak latinetik jaso duen materiala oraindik gehienez kro-nologikoki sailkatu gabe dago, eta horretarako ahalegina egitea behar dugu ikerketa zientifikoagoa lortu nahi bada:
|
|
|
Baina azterketei dagokie-nez egin den lanaz gain, ikerketa honei dagokien beste alde batzuk ere azpimarratu nahi ditut. Alde batetik, euskarak latinetik jaso duen materiala oraindik gehienez kro-nologikoki sailkatu gabe dago, eta horretarako ahalegina egitea behar dugu ikerketa zientifikoagoa lortu
|
nahi bada
: Segura eta Etxeberriak katalogatzen egin duten lanaz gain, sailkapen kronologikoa behar dugu.
|
|
|
Falta zaiguna da, nire ustez, garai hartako batasuna azaltzea erromantzeen aldetik edo,
|
nahi baduzue
, latin arrunt edo, hobeto esan, berankorraren aldetik. Hona hemen idatzi nuena 1998an:
|
|
|
Bestalde, gogoan eduki behar dugu euskara hizkuntza bat bezala ailegatu dela gaur arte; erda-ra, edo erromantzea, ordea, hizkuntza bat baino gehiago bezala: euskara harreman estuetan izan da erromantze desberdinekin, eta horrek,
|
nahi
eta ez, eragin desberdina inprimatu zuen euskararen mamian: hizketa mailan erabat desberdina; idatzi mailan, aldiz, latina batasun presioa izanik.
|
|
|
8.> Nafar erromantzea. Eta honeraino iritsi
|
nahi nuen
. Badira euskaraz hitz ugari gaskoitik edo nafar erromantzetik heldu zaigunak:
|
|
|
Arrazoiz beterik esaten du Txomin Peillenek (1998) eus-karan latinistek edo latina aztertzen dutenek latina besterik ez dutela ikusten, erro-manistek erromantzea, eta abar. Hori egia izanik, esan dezagun beste batzuk euskara-ren historian gertatu den guztia diglosiaren bitartez esplikatu
|
nahi dutela
. Baina bakoitzari berea eman behar zaio, hori da koskarik zail edo neketsuena eta hemen iza-ten da maiz, nire ustez, Filologiaren aldetik oztoporik handiena.
|
|
|
ikasten hasi dira. Eta hori dela-eta, Euskal Herriko herri askotan, ea zer opari
|
nahi duten
euren zorionetarako> galdetzen hasiak dira gurasoak seme-alabei, edota ea eskolan pelotan> jolasten> ote duten galdetzen ere hasiak dira. Gurasoek, jakina, urtebetetzea>/ > eguna> eta pelotan> jokatu> esan ohi dute euren bizi guztian, baina euren bizi guztikoa, euskalgaiztoa?
|
|
|
euskaldun guzti-guztiek onartu behar dutela Euskaltzaindiak aurkeztu duen Euskara Batua. Eta bereziki nabarmendu
|
nahi dut
azken kontu hau, euskara estandarizatu eta normalduko bada oinarri-oinarrizkoa delako euskaldun guztiek Euskara Batua onartzea.
|
|
|
Laburbilduaz, gauza bat dakar egoera honek agerira: euskararen osasuna ez dela
|
nahi genukeen
bezain ona. Egia da euskararen osagai bat, Euskara Batua, asko indar-tu dela, baina hizkera> bat> besterik ez da Euskara Batua, eta euskarak osasuna izango badu, bere osagai guztiak, bere hizkera> guztiak> indartu behar dira.
|
|
|
Gaur egungo gazte askok euskaraz, eta oso euskara onean, gainera? egin ohi ditu eskolako zereginak, baina erosoago eta lasaiago ari dira erdaraz lagunarteko giroan, adar soinuan dihardutenean, edo barreneko sentimenak adierazi
|
nahi dituztenean
.
|
|
|
Baina, corpusa osatzen hasi aurretik hainbat galdera izan behar dira kontuan: nolako corpusa
|
nahi dugu
–zer islatu nahi dugu?
|
|
|
nolako corpusa nahi dugu? zer islatu
|
nahi dugu
–zertarako, zein informazio eskaini behar du?
|