|
2000
|
|
|
sagarraren muztioa edo zukua da, hartzitu gabea eta usaingozatuta. Beraz, alkoholik ez du eta ondo iruditzen zait" txikiteroek" edatea, osasun arazoagatik, ardoa edo alkoholdun edariak hartzerik ez dutenek kale-giroan lagunekin ibiltzea utzi
|
nahi
ez badute. Sagardoa, gure kostaldeko lurraldeetan, alkoholdun edarien artean aitzindaria da.
|
|
|
Eta badirudi ez duela asmatu hedabideekin konektatzen.
|
Nahi
ez duenarekin ezinezkoa izaten da.
|
|
|
Edozein kasutan, arazo guztien gainetik, itxaropentsu egoteko motiboak badauzkagu. Urte t' erdiko su-etena ez da alferrikakoa izan, herriarengan ilusio eta esperantza sortu dira, gatazka gainditu dezakegu, mahai baten ondoan negoziatzeko eseritzea
|
nahi
ez duten horiek, eseri araziko ditugu, guk, gure egia esplikatzeko ahaleginak biderkatu behar ditugu, gure hitza eta ahotsa isiltzen saiatuko dira, gure bidea luzea da, ezin dugu amore eman, eta are gutxiago herriari bizkarra eman. Martxoaren 12an beste urrats bat eman behar dugu, abertzaleok, Madrilen gure eskubideen aldeko lan itzela dugu aurrean, eta egun hori eta gero, gauza bera, etengabe Euskal Herriaren askatasunaren bila
|
|
|
zkutuan baleude egiten dute lan, jardun ixila gehienetan, eta musika talde baten arrakasta edo porrotaren erantzuleak dira hein handi batean. Nahi edo
|
nahi
ez, beti atzean daude, zalapartaren itzalean gordeta. Soinu teknikarietaz ari gara, eta bide batez, produktoreetaz, abestiei azken ukitua emateko arduradunak, soinuaren kolorea zein izanen den erabakitzen dutenak.
|
|
|
" Kanpoko eragileei ez zaie horrenbesteko garrantziarik eman behar, erantzukizuna gurea baita. Atzera egin
|
nahi
ez badugu, badakigu zer egin behar dugun: ikasleei zerbitzu egokia eskaini"
|
|
|
Baina idazle profesional esaten diogu askotan mila gauza akzesorio idaztetik bizi denari ere, gero bere gauzak idazteko denborarik ez duenari. Idazle profesional mota hori da nik
|
nahi
ez dudana.
|
|
|
Txerriak eskibatuz, beraz, mendebalderantz jo genuen, harrizko hondartza zabaletara. Mendiak itsaso harroaren zaindari eta ehunka metrotan, behin hippy izandako guraso" betiko gazte" horietako batzuk biluzik, euren seme-alabatxoak bainujantzia inondik erantzi
|
nahi
ezik, bakea eta gu.
|
|
|
Gure aldean ederki kudeatzen dituzte basoak eta kolonizatuarentzako pagotxa den artean gaitzerdi. Haritzaren dirutza ordaindu
|
nahi
ez duenak Afrika, Hego Amerika eta Asiako zur tropikal merkeak erabiltzen ditu, gehienetan. Hau bai dela benetako kolonizatzea.
|
|
|
Batzuk isilpean mantendu nahi dutenaz informatzeagatik, eta Espainiako eta Frantziako estatuek ezkutatu nahi dutena mundu zabalari azaltzeagatik edo Euskal Herriko herri mugimenduetan inplikatzeagatik besteak. Eta guztiak, menpekotasunean bizi
|
nahi
ez dutelako eta euskaldunak gure orain eta geroaren jabe izango garen Euskal Herria aske eta subirano baten alde egiten dutelako.
|
|
|
ONU-k indarrik ez badu, eman ez diotelako da. Batez ere Ipar-Amerikak eta Moskuk
|
nahi
ez dutelako. Munduko arazoak, ONU-tik pasa gabe, bi hauen artean erabakitzen dira.
|
|
|
" Baina zertarako egin poesia aro gaitz hauetan?" (33 or.). Sarrionandiak ez daki," baina ekin behar da zeren hobe da burrukatu eta galtzea/ galera aurrez onartzea baino" (52 or.). 1987ko Marinel zaharrak liburuan ere galdera bera da hitzaurrean" Zertarako poesia hondamen aro hauetan?" (8 or.). Oraingoan ordea, sasoi guztiak ez ote diren makalak galdetzen dio bere buruari, haatik ezinbestekoa dela pertsonarentzat kantatzea, itsasontziarentzat nabigatzea bezala. Bere kasuan, gainera, Coleridgeren marinel zaharrak bezala, inork entzuteko trenta handirik hartu
|
nahi
ez duen moduko kontuak esan behar ditu. Aldiz, 1995eko poema sortan gainditua du, bizitzaren beraren indarrez, Becketten hastapen gisako hura" nothing is left to tell"-ek (ez da esatekorik geratzen), metaliteratura ororen abiapuntua izango zena.
|
|
|
" Julen Azkue zerbait izatekotan askatasuna maite duen pertsonaia da, eta eleberri hau zerbait izatekotan askatasunari buruzko erreflexioa da. Askatasuna nahi aske-aske ez izanda edo aske izan eta askatasunik
|
nahi
ez... hor dago." Gainera, liburuko izenburua Lauaxetaren aipua izatea hortik datorrela aitortzen du. Beste iruzkin batean ere askatasunaren aipua topatu dugu:
|
|
|
Batetik, Lingua Navarrorum euskara ez zela sinestarazi nahian eta, bestetik, egunkari horretan euskara batuaren aurka gipuzkera eta inoiz bizkaierazko artikuluei leku eginaz. Ohartzen ez delako, edo ohartu
|
nahi
ez duelako, Euskaltzaindiaren gomendiozko euskara batuak nafarreran duela bere muina, euskalkiz inoren muinik izatekotan.
|
|
|
Historian zehar euskarak edonon izan ditu eragozpenak, baina Arabakoak oso larriak izan ziren, bereziki eskoletatik hasita. Orain, horren berri ez dakitenei edo jakin
|
nahi
ez dutenei aditzera emateari on deritzat, guztion onerako.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan bi hizkuntzak ofizial izanik, euskalduna euskaraz epaitzeko eragozpenak badira, zer ez da gertatuko Europako Kontseiluak prestaturiko Eurogutuna onartzerik
|
nahi
ez zuen Frantziapean dagoen Euskal Herrian. Orain Frantziak Eurogutunari sinadura eman nahi omen dio, baina bere Konstituzioaren 2 artikulua aldatu gabe.
|
|
|
gainditzea ezinbesteko baldintza da, gaizki-ulertze latzetan erori
|
nahi
ez badugu, behintzat. Bestetik, hau ez da programa politiko baterako proposamena, hausnarketa filosofiko soila baizik (honek ez du esan nahi hobea denik; desberdina dela azpimarratu nahi dut, besterik gabe).
|
|
|
Aniztasunaren fenomenoa aztertu ahal izateko, geure muga dialektiko estuakgainditu beharko ditugu, beste behin ere. Gure herrian aniztasunaren fenomenoazarraza eta etnia gainditzen dituen definizio sakonago bat eman beharko dugu, kulturartekotasuna. La casa de Extremadura?-ra mugatu
|
nahi
ez bada. Beraz, aniztasunaz mintzo garenean, balioen aniztasunaren eta kosmobisio desberdinen elkarbizitzaren zentzuan ulertu behar da; ez kolonialismoaren sinonimo eder gisa.
|
|
|
Jakina, komunikabideen kontsumoa gizarteantxertaturik dagoenez, zenbait, informatibo?,, tertuliano? eta abar egunero sartzendira gure etxebizitzan, eta guk
|
nahi
ez arren ere entzun edo ikusi behar ditugu, guretzat ordu aproposak izaten diren horietan. Gainera,, ausentzian?
|
|
|
Bada, gure ustez, kasu horretan, eskubidea lurraldearena izatetik herritarrena izatera pasatzen da. Egon daitezke60.000 -80.000 nafar estruktura berri horretan parte hartu nahi dutenak, nahizgehiengoak parte hartu
|
nahi
ez izan, eta etorkizunezko egituraketa horretan herritarhoriek eskubidea eduki beharko lukete parte hartu ahal izateko.
|
|
|
Helburua ez da bizia salbatzea, norbaiten analisiari jarraipena eman ahal izatea baizik. Eta hala, jakinguraren izenean, batzuetan analistakbadirudi biziaz balio bat egiten duela, eta badaki buru-hiltzea errepresioaren garaipena dela beti, suizidioa, ezer jakin
|
nahi
ezaren, muturreko era dela.
|
|
|
Duela zenbait hilabete lagun batzuek beren asmoaren berri ematera hurbilduzitzaizkidanean, besterik gabe, baietz esan nien segidan, ezertxo ere pentsatu barik, ezezkoak berak lotsaraziko ninduen beldurrez edo. Nola ezetzik esan, gero etazorpetuago bizi
|
nahi
ez banuen, orain arteko zorra kitatzeko gaitasunik ez nuelajakinik ere?
|
|
|
Ezin da politika bat irizpide soziologikoedo ekonomikoekin baloratu, ezen irizpide horiek kanpotarrak baitzaizkio. Politikakbere erritmo, helburu, taktika, ibilbide eta bitarteko propioak ditu, eta ezin dira kanpotik neurtu, politika hori desagerrarazi
|
nahi
ez badugu behintzat. Politika askatzaileadagoenean, ez dago beti?
|
|
|
Lehenbiziko funtzioari dagokionez, zarata, irratilariak
|
nahi
ez duen traba da. Zarata ordenamenduaren eraldatze-elementua da, traba, eragozpena, oztopoa, desartikulatua den zerbait, giza hautematearen berezko mugak gainditzen dituen zerbait eta, beraz, irismen-mailaren arabera alor fisikoan eta psikologian eraginik eduki dezakeen zerbait.
|
|
|
Irratiek zein telebistek erantzun egin behar diete programazio-sailek dakarzkieten kostuei, horren arrakastatsua den gaur egungo eskaintza programatikoaren menean erori
|
nahi
ez badute behintzat. Programen antolamendu eta aurrikuspenaren hobekuntza etengabea eta programazioaren azterketa eta berari buruzko ikerketa, nahitaezkoak dira gaur egun hedabide guztietan.
|
|
|
Ziur aski, irrati komertziala entzuleek zer dioten aiduru dago, zeren entzulerik ez balu desagertu egingo bailitzateke; eta hori
|
nahi
ez duen efektua da, bistan denez. Baina litekeena da, horrelako helburu ekonomikoak ez dituzten beste irrati batzuk (fondo publikoen bitartez finantzatzen direnak prezeski) beharrak eragin ahal izatea jendeari, premiei aurretik heltzea.
|
|
|
Adibide bat besterik izan
|
nahi
ez zuen bidaia luze samar honek5, telegrafikoki azaltzeko ahalegin guztiak egin arren, gure lanaren helburua gaindituko lukeen atearen aurrean jartzen gaitu. Baina, teorien garrantzia gutxietsi gabe, uste dugu, edozein fenomeno sozial eta politikorekin gertatzen den bezala, nazionalismoarena guztiz historikoa dela eta bere errealitate dinamikoan aztertu behar dela; izan ere, nazio hitzaren esanahiak historian zehar izan duen aldaketa ikusi besterik ez dago6 (teoriak alde horretatik soilik izango zaizkigu baliagarri).
|
|
|
Eguneroko hau (Bitakora, alegia) Irlandako gida turistiko bihurtu
|
nahi
ez dudan arren, aipagarriak iruditzen zaizkit nire gidak azaldu dizkidan zenbait gauzatxo; behintzat hemendik urte batzuetara, eguneroko hau berriro irakurtzen dudanean, memorian fresko gorde ditzadan: lehendabizikoa, Kilkenny izena nondik datorren.
|
|
|
Eta beno, kontua da galdetu didala ea zer egingo nuen arrastian, askotan azpimarratuz berarekin joateko paseatzera, eta orain
|
nahi
ez banuen ere, ba behintzat geroxeago, eta horrela. Eta ikusita ze txapa ari zitzaidan ematen, kakatara bidali dut birritan pentsatu gabe.
|
|
|
Ez zen hain datu bitxia izango, izen horrek" St. Caniceren eliza" esan
|
nahiko
ez balu. Bigarrena, lehen aipatu dudan gazteluan Lady Di horren antzinako arbasoak bizi omen ziren, Spencertarrak, 1300 urtean gaztelua beste familia bati saldu zioten arte.
|
|
|
–Ez baduzu
|
nahi
ez dut ezer gehiago esango. Zuk ere segi bariantean pentsatzen.
|
|
|
Ze, nahiz eta berea izan ez, beti gogoraraziko baitit Ralph. Bestalde, Txemarena bada, inondik inora
|
nahi
ez dudan lotura bat izango da haurra. Eta azkenik, ezin dut denbora luzean isilik jarraitu, lehenago edo beranduago tripa lodia nabariegia izango da eta.
|
|
|
Nik bezain hobeki dakik hik hori! Gizon izan nahi duenak, beraz, gizonaren ezaugarriak erabili behar ditik, eta baldin hi gizona bahaiz, badakik zer egin behar duan contradictius in terminus batean —halaxe erran zidan, jaun André, latinean don Frantziskoren eskolakoa balitz bezala— sartu
|
nahi
ez baduk behintzat... Eta ez kezkatu bekatu egiten duan ala ez, zeren aditua bainago munduan badela jende bat, pentsatzen duena ezen xuxenagoa izan daitekeela ohetik iragaiten den bidea elizatik iragaiten dena baino, Jainkoaren baitarat iristeko.
|
|
|
Zirkunstantzia haietan, itsasotik noizbehinka zetorrèn haizea Luziferren tropetako deabru ikustezin bat izan zitekeen, emazteki haien lepainguruetarat noiznahi-den amoltsuki biribilka zitekeena, edo zilipurditxoren bat ere egin zezakeena, haien paparretan beherat, edo, soinekoen beheko aho zabaletik belaunetan gorat, toki sekeretuagoetarat. Eta harritzen ninduten, halaber, haien begiek... zeinak kale-kantoi batetik bertzerat baitzebilzkien, saguzar kapadunen joan-jinak ere galdu
|
nahi
ez balituzte bezala, zeren negozio hartan tratuak eta sal-erosiak berdin eta orobat egin baitzitezkeen ageriz nola kapapetik. Eta neska haietarik batek begietarat eta bertatik bertara so egin zidan, ahalkegabeki, eta bertze alderat behatu behar izan nuen, zeren sua edo su iduriko hura baitzuen neska hark begietan, eta su hartan suturik gerta bainintekeen...
|
|
|
Zer kontatu zidan, bada? Kontatu zidan ezen denbora batez Parisko emazteki printzipal baten ohorezko dama izan zela, harik eta haren etxetik jalgi behar izan zuen arte, emazteak egun batean senarrarekin harrapatu zuelako bertze zeregin horietan, eta mehatxatu zuelako eta behartu, haren ondorez, labana luze bat eskuan, Paristik joaiterat, bertze mundurat berant gabe joan
|
nahi
ez bazuen bederen; eta nik, nola bainintzen hartan hasi berria, guztia sinetsi nion. Ai, nola izan nintekeen hain sinple eta inozent...!
|
|
|
Orain banekien, beraz, nor zen Alain Coup d’Œil, eta banekien, halatan, ezen gure harremanak ez zirela anaien artekoak, haren anaia oroitarazten banion ere, baina Jainko alditsuaren eta menekoaren artekoak, eta hala zor niola menekotasuna eta obedientzia, haren begi-hersterik
|
nahi
ez banuen behintzat...!
|
|
|
Eta, jokoa neure alde jartzeko, lasai behar nuen, baina urduri nengoen. Eta neure buruaren jabe behar nuen, baldin burua galdu
|
nahi
ez banuen, baina nekez erdiesten nuen neure buruaren jabe izaitea.
|
|
|
—Bai! Zeren eta
|
nahi
ez duenak dei dezaten oilo, ez dezala jantz oilo-lumarik, eta zeren hik oiloaren antz handiagoa daukak ezpata utzi huenetik...!
|
|
|
...en guarnizinoko soldaduak arduratzen direla gizonen arteko liskarrez; orain, berriz, erran dizuet ezen zaldun horiek, edo, zalduntxoak, hobeki, oso liskartiak direla; eta, akabatzeko, erranen dizuet ezen, nola haien nagusiak inguruko etxaldeetako jaunik jauntsuenak diren, guarnizinoko soldaduek ez dituztela aintzakotzat hartzen zalduntxoen bilaukeriak... eta, beraz, nahaskeriarik eta aharrabiderik
|
nahi
ez baduzue, haiekin ez sartzea duzue onena.
|
|
|
—Beraz, hirurak bihar goizean etorriko zarete gurekin jaun Santiago de Tapioles y Villarrínen etxalekuetarantz... baina, nola bitartean ihes egiteko tentamendua izan dezakezuen, hala pentsatu dugu ezen aterbe seguragoa izan daitekeela zuentzat guarnizinoko gartzela, Fernando Pachecoren ostatua baino, gure soldadu hauek zaintzaile ezin abegikorragoak direnez gero. Denborarik galdu
|
nahi
ez baduzue, bada, pentsa ezazue oraindanik, ez ihesean, nola pentsatzen baitute munduko preso gehienek, baina bertze zernahitan, zeren emankorrago gertatuko baitzaizue... —eta, ezin garbiago adierazi ziguna are xeheroago eman nahi baligu bezala, erran zigun—:
|
|
|
Eta, arestian erran badizut ere ezen jendeak, osaba Joanikoten eta Lutheroren tormentuen aitzinean, irri eta oihu egiten zuela, guztiak ere festa batean baleude bezala, Pedro Huizik, aitzitik, ez zirudien alegera, nengoen tokitik hura ezin seriosago nekusanez. Eta, are gehiago, zeren oroitzen baitut ezen, ene behako haietarik batean, eskuak betarterat eramaiten ikusi nuela, ikusten ari zena ikusi
|
nahiko
ez balu bezala. Eta, Lutherori sua piztu eta oraren nigar-zaunka beldurgarri haiek aditzen genituela, jendartetik ateratzen ikusi nuen, kementsu eta adoretsu, ibilmodu ezin fermu eta sendoagoan...
|
|
|
" Alferrik dabil berori, zeren berorrek bertze mundurat joaitea erabakitzen badu, ni ere berdin joanen naiz, notizia jakin orduko, berorren ondorat. Zeren berorrek desterrurik
|
nahi
ez badu, nik ere ez, eta bizitza hau, berori gabe, guztiz nuke desterru". Eta nik, errepuestarekin hunkiturik eta, aldi berean, etsirik, erran nioan:
|
|
|
...ahik erran baitzezakeen nitaz, oker handirik gabe, ezen amaren belarri-zulotik erditua izan behar nuela, Gargantuak bezala, zeren, nola egun osoan egon behar izaiten bainuen honi eta hari adi, hala egin baitzen ene entzutea hagitzez ere sentiberagoa, ene belarria ikustezinki zabaldu balitz bezala, bazter guztietarat iristeko gai... eta hala eta halatan aditu behar izaiten bainituen anitzetan aditu
|
nahi
ez nituen hitzak ere, nola egun hartan, zeinean aditu nuenak markatu eta zigilatu baininduen, bihotzaren erdian.
|
|
|
Zeren, dakizun bezala, hargatik gertatu zen, hain zuzen ere, osaba eta bion arteko adiskidetasun isilpekoa, eliza edo elkargo sekeretu iduriko hura fundatzen genuela, noiz eta aitak zaflako hura eman baitzidan, erraiteagatik ezen ez nuela komunionea egin nahi, Kristoren begiak irentsi
|
nahi
ez nituelako, hil hurran ikusi nuen oreinaren begi galduak gogoan.
|
|
|
—Hemen, Joanikot —eta hatz erakuslea luzatu eta bekokirat eraman zuen— Baina ene eskuek ezin izan ziotean nehoiz ere buru eman buruan neukanari —eta, txarroa berriro ezpainetaratzen zuela, erran zuen—: Huts egin nian, Joanikot, eta ezin itzuli izan nauk etxerat urteotan, aitaren aitzinean, edo aitaren memoriaren aitzinean, ohorea galdu
|
nahi
ez banuen bederen...
|
|
|
Baina, ustekabekorik izan ez dezazun, Urbiaini buruz argibideren bat eman beharrean nagokizu, zeren, Cervantes bere Kixote Mantxakoan bezala, zeina hasten baita: Oroitu
|
nahi
ez dudan Mantxako toki batean..., has bainezakeen nik ere, berdinzki, liburu hau, erranik: Oroitu nahi ez dudan Nafarroako toki batean; nik, ordea, oroitu egin nahi nuen, eta ongi oroitzen dut Lapurdi eta Nafarroa Behereko mugetarik hurbil dagoen Nafarroa Garaiko toki hori:
|
|
|
Oroitu nahi ez dudan Mantxako toki batean..., has bainezakeen nik ere, berdinzki, liburu hau, erranik: Oroitu
|
nahi
ez dudan Nafarroako toki batean; nik, ordea, oroitu egin nahi nuen, eta ongi oroitzen dut Lapurdi eta Nafarroa Behereko mugetarik hurbil dagoen Nafarroa Garaiko toki hori: Urbiain.
|
|
|
—Altxa hortik, ostikoa jotzerik
|
nahi
ez baduk...! —erreprehenditu zuen aitak berriro.
|
|
|
—Ez dut jauregia burdel bat bihurturik ikusi nahi eta, beraz, badakizue nola ibili behar duzuen, kondenatuen gelan hilabetea iragan
|
nahi
ez baduzue...
|
|
|
—Baina gutuna bidean galdu bazen ere, eta harekin Estebanek skribatu letrak, letren spiritua, aldiz, belaunez belaun jaso diagu, ezkutuan izan bada ere... eta, hala, jakin ezak ezen, izeba Joanak neuri erranaren arabera, Estebanek ez zuela koldarkeriaz bere buruaz bertze egin, zeren eta berak sinesten baitzuen ezen odolik onena beti ere zela isurtzen ez zena, noiz eta haren isurtzeko arrazoinik ez baitzegoen. Eta ez zegoan, Urbiaingo jauregia bertze Massada bat, edo bertze Numantzia bat bihurtu
|
nahi
ez bazuen bederen. Eta Estebanek ez zian nahi, uste zuelako bere heriotza aski izan zitekeela auziaren erabakitzeko, jauregia gaztelau soldaduek setiaturik zegoenez gero, itxuraz, bere erranetarat zituèn hirurogei bat soldadu agramondarrak alferrik sakrifikatzerat utzi gabe... menerat zituen zortzi beaumondar preso laxatzen zituela, aldi berean.
|
|
|
" Zeruan dagoela", bururatu zitzaidan; ordea, hala erran nion: " Komunionea egunoroz egiteko, bera bezala kondenatu
|
nahi
ez badut bederen..." Bertze irriño bat egin zidan aitak, aitzinekoa baino hagitzez ere sosegatuagoa eta beteagoa, ene aurkako lehia hartarik garaile jalgi balitz bezala. Baina enea zen garaitia...
|
|
|
—Hi, etxeko apeza... izarrei beha bizi
|
nahi
ez baduk bederen, osaba Joanikot bezala... —eta halako irri axolagabea egiten zidan, erran nahi balit bezala:
|
|
|
—Sasoin batean, ezpatarekin tematurik ibili hintzen, munduan bertzerik
|
nahi
ez bahu bezala, eta orain baduala, bazterrerat utzia daukak...?
|
|
|
Eta, bihotza guztiz bizkortzen zitzaidala, ez nuen, ez, handik harat, atsedenik hartuko, bordarat iritsi arte, norat hurbildu bainintzen ezkutuka eta itzalgaizka... aditu nituen boz batzuk barrendik zetozenak, igan nintzen paretaren kontra zegoen harri handi baten gainerat, jarri nintzen pareta eta teilatuaren artean zegoen zirritu batetik beha... eta, handik aitzina, ikusi nuena ikusi nuen, eta eszena labur hura aski izan zitzaidan amorioaren handian sinesteko. Eta eszena labur hari deus ere eranstea soberan egon zitekeen, bertzalde, zeren perfetasunari ezin erants baitakioke deus ere, perfetasuna bera akasbidean ipini
|
nahi
ezean.
|
|
|
—Ongi da. Etxe honetan
|
nahi
ez banaute, neurerat joanen naiz!
|
|
|
Edo, ba ote da munduan desohore handiagorik handiki bat neskame urdanga batekin ezkontzea baino? Hoa hemendik lehenbailehen, bastart ingrat hori, ezpata oraintxe bertan hartzea
|
nahi
ez baduk eta azala oihal brodatua baino zulatuago uztea! Zeren eta orainokoan babestu haut baina ez haut gehiago babestuko!
|
|
|
Zer bekatu egin nezakeen, bada, amets hartan, non ez bainintzen neure buruaren jabe ere izan? Zeren, atseginaren sortzean, nola izan baitzen ametsetan, ez zegoen borondatearen nahi bat, eta borondaterik ez zegoen lekuan ez zegoen bekaturik; itzarri orduko, ordea, pizten zitzaidan borondatea, baina pizten zitzaidan plazer plazent eta atsegin guztizko haren oldarpean, eta, nola borondate piztu berriaren zirkunstantzia haietan eta haren ahulezian
|
nahi
ez nuena ere nahi gabe nahi bainezakeen, zeren atsegina istant orotan baita atsegin, orduan zetozkidan zalantzak eta ezbaiak, kezkak eta buruhausteak.
|
|
|
Eta halabeharrez eta ezinbertzez izan zen, zeren eta, oreinen historiarekin gertatuaren ondotik, ezin baitzitekeen bertzela. Izan ere, komunionea egin
|
nahi
ez nuelako, aitak zartako ikaragarri hura eman zidan eta kondenatuen gelan giltzapetu. Eta, gela ilun hartan beldurrak airean nengoela, nor etorriko... eta osaba Joanikot!, ene aingeru begiralea balitz bezala, bere adostasuna eta bere babesa eta geriza eskaintzen zizkidala... eta sekeretu bat ere bai, berea ez ezik enea ere izan zitekeena, eta enea zena jadaneko... zeren eta osaba Joanikot protestant baitzen, jaun Esteban Etxegoien etxeko ardi beltza bezalaxe, osabak berak jakinarazi zidanez, bere historiaren eta arbaso zahar harenaren berri emaiten zidala!
|
|
|
Eta ez al zetorkigun bizitza, egina eta erabakia bezala, arbasoenganik ondorengoenganat eta gurasoenganik seme-alabenganat, halako moldez, non zurginaren semea zurgin izanen baitzen ezinbertzean, zilarginarena zilargin, eta zapataginarena zapatagin? Eta, baserrietan, gurasoek heredero izendatzen zuten semea edo alaba geratuko zuan baserriarekin, eta gainerakoak, edo apez, edo Indietarat joan behar, baserrian geratu
|
nahi
ez bazuten bederen, herederoaren erranetarat. Gaur egun bezala, guti gorabehera, zeren gauzak ez baitira franko aldatu horretan ordutik hona.
|
|
|
Eta batzuetan, gainerat, akort egoiten ziren. ...liburu famatua ere, Anberesko edizino zentsuratu gabekoan —zeren baitakizu zer gorabeherak izan dituen liburu honek Inkisizionearekin—, eta ikustekoa zen nola bai batak bai bertzeak goraipatzen zuten liburuaren zati inportant hura, non egileak adierazten baitzuen ezen naturalezari eman behar zitzaiola naturalezari zegokiona, eta Jainkoari, Jainkoari zegokiona, behiak ere hegaldaka ikusi
|
nahi
ezean, puntu hartaz denaz bezainbatean guztiz akort baleude bezala. Eta bertze batzuetan ere halatsu egoiten ziren, hala nola jaun Marcelek euskal berboaren struktura esplikatu zionean, bertze solas hartan.
|
|
|
Izan ere, ez ote gara, bada, halakoak, jaun André, Adan eta Ebaren denboratik, zeren zuhaitzetik ez jateko debekua jaso zutenean piztu baitzitzaien haiei ere hartarako gogoa eta desira, halako suertez, non egin behar ez zutena egin baitzuten hondarrean? Eta afaldarrei ere bertze hainbertze, zeren, nola baitzekiten ezin joan zitezkeela kakategi hartarat, uste zutelako ezen sugegorriek habiatzat hartu zutela, hala etorri zitzaien guztiei, handik berehala, harat joaiteko gogoa, baina nola ezin joan baitziren, haurdun geratzeko perilean jarri
|
nahi
ez bazuten bederen, hala barreiatu eta sakabanatu ziren jauregiaren gibelaldeko landetarat, hertze aharratuen kolerari bide baten emaiterat osaba Joanikotek haiei guztiei oihuka adierazten zien bitartean egin zezatela egin beharrekoa lasai, zeren segur baitzen ezen gauaren hotzak kikiltzen zituela kanpoko sugeak eta behartzen beren gordelekuetan egoiterat. Eta Villagrandeko dukea ere harat joan zen, nahiz eta bertzerik ere egin zezakeen:
|
|
|
—Badakizu nola dauden gauzak, eta badakizu ezen isilpean bizitzea dagokizula urte batzuetan, kanporat joan
|
nahi
ez baduzu bederen, Kubarat, Perurat edo Espainiarat... Baina, zaude lasai, zeren bada hemendik bi egunetarat toki bat, mendi aldean dagoena, non bizi baitira indiar guti batzuk, guztiz fidatzekoak direnak, eta norat ez baita arimarik ere joaiten.
|
|
|
...n ere, irakurria nuen nik nola hartzen zituzten gizon zuriek indiarrak eta beltzak, baita nola hauetarik anitz lehertu eta bizigabetu izan zituzten, tratu ezin gaixtoago eta ezin biolentago baten ondotik; irakurria nuen, eta ikusia nuen, halaber, egun batzuk lehenago, nola tratatzen zituzten Trinidadeko uhartean utzi genituen itsas lapurrek jende miserable haiek, esklabo eta meneko izaiteko baizik
|
nahi
ez zituztenak... non eta ez zen urkaberako, zeren eta han egin nuen hilabete eta erdian neure begiez ikusi bainuen nola Alain Coup d’Œil-ek exekutatu zituen bortz beltz eta bi indiar.
|
|
|
Izan ere, Italiarat famaren bila abiatu ninduan eta ez nian ediren; hemen, aldiz, bilatu gabe ediren diat, eta ez nagok haren uzteko prest. Eta hik ere huts egin duk heure liburuarekin, eta ene buruaren gainean zentzatu beharko huke, hutsetik hutserat ibili
|
nahi
ez baduk bederen... Baina bazekiat ezen ezinezkoa dela hi bezalako harri-koskor bat konbentzitu nahi izaitea... eta bazekiat, halaber, ezen, muturka ere ha siko ginatekeela, baldin elkarrekin bizitzen segituko bagenu.
|
|
|
Baina, aitzinatu gabe utzi ditudan bertze gai batzuekin bezala, honekin ere bertze liburu bat skriba nezakeen, zeren eta halakoak baitziren han ezagutu nituen presoak ere —arraza guztietakoak: beltzak eta indiarrak gehienak, baina baita zuri guti batzuk ere—, baina ez da hori oraingo kontua, adarretarik galdu
|
nahi
ez badut bederen... nahiz eta ez nukeen preso haietarik bat ahantzi nahi: preso indiar bat, Ixaru zeritzana.
|
|
|
—Aita ez zuan hil, Joanikot, zeren hilen ausentzia bizien presentzia baino biziagoa eta eraginkorragoa izan baitaiteke batzuetan, are gehiago ene aitaren kasuan, zeren aitak, hainbat handikik eta hainbat jauntxok ez bezala, maite baitzuen pintura, eta ulertzen zuen pinturaz, eta ezin nioan, halatan, haren memoriari ez ukorik ez engainurik egin, ohorea galdu
|
nahi
ez banuen bederen... Eta nik ez nian, bertzalde, Ubarneko etxeko heredero izan nahi, baina jainkotzat nituen Italiako pintore handien heredero, Rafaelena bere batez, aitari argi eta garbi adierazi nion bezala, bere denboran...
|
|
|
Izan ere, Bolognan gertatuaren bertze bertsionerik ere aditu izan dut, hartaraz gero, jaun André, Galileoren teleskopio hark behar bezainbateko prezisionerik ez ote zuen, edo eguraldia ere halakoa ote zen, baina bizitzak anitzetan erakutsi izan dit ezen ez dagoela itsu handiagorik ikusi
|
nahi
ez duena baino, eta ez nintzateke sobera harrituko, baldin norbaitek afirmatuko balit ezen irakasle haiek itsuen sorta hartakoak zirela. Zeren eta itsu sinesten duenak bizitzako arrazoin bihurtzen baitu bere sinestea, eta hala makurtzen dira arrazoinaren arrazoinik arrazointsuenak ere sinestearen bertze arrazoin horretarat.
|
|
|
Eta bai, ulertzen dut Galileo, umiliatua izan zelako, baina ez arras umiliatua; belaunikatua, baina ez arras belaunikatua; makurtua, baina ez arras makurtua, zeren, tribunalak deliberatu bazuen ere ezen lurra ez zela mugitzen, mugitu mugitzen zen: Samosko Aristarkok mugitu zuen, Kopernikok mugitu zuen... eta Ga li leok berak ere mugitu zuen, eta are, bere baitaren baitarik mugitzen segitu zuen gero ere, zeren, sinatu
|
nahi
ez zuena sinatu behar izan bazuen ere eta halatan sentitu ezen, gorputza salbatzearen truke, itzalperat kondenatu zuela arima —eskua eta luma, alegia—, aldiz, itzalpe hartarik skribatzen eta bere skribu haiekin Lurra bulkatzen segitu zuen, eta argi berri batekin argitzen: bere Di sco rsi-ekin mugitu zuen eta argitu, handik urte batzuetarat.
|
|
|
Eta gehiago ere erranen dizut: enetzat ere, zuretzat bezala, gauzarik seriosena da erlijionea, eta, horregatik, hain zuzen ere, prestidigitatoreak soberan daude, erlijionea bertze feria bat bihurtu
|
nahi
ez badugu bederen...
|
|
|
—Zergatik bilatu, bada, oinazea, zergatik eta zertarako, baldin badakigu ezen oinazea gure bila dabilela dagoeneko eta, nahi badugu eta
|
nahi
ez badugu ere, orain ez bada gero, edozein kale-kantoitan edirenen gaituela. Eta zergatik, bitartean, oinazearen beldur izan, baldin beldur horrek oinazea areagotzen badigu, alde batetik, eta baldin badakigu, bertzetik, zer errepuesta eman zion Kristok nekeari eta sufrimenduari, eta guk haren etsenplua atxiki behar dugula, eta ez dugula bertze aterabiderik?
|
|
|
Baina zer egin nezakeen nik, disimulatu baizen? Zeren, alde batetik, nola gizon hura baitzegoen itsuturik eta guztiz hertsirik, ezin egin bainezakeen indiarren defentsa eta apologia garbia, sugeen putzuan akabatu zutèn indiar haiek bezala akabatu
|
nahi
ez banuen bederen, eta zeren, bertzetik, ez bainuen buruan Gorukiren iduria baizen, pentsaturik ezen zerbait egin behar nuela haren alde, neure burua galtzerat utzi gabe.
|
|
|
Egundaino hain luze solastu ez zitzaidana tarrapataka ari zen, behin mintzatzen ahalko eta aukerari muzin egin
|
nahi
ez dionaren itxuran. Bitartean, errieta-emailearen oharkabean, haren bularra dardarika ari zitzaidan, neskaren mintzoari erritmikoki lagun eginez.
|
|
|
Abuztuko ortziral horretako goizean ere, telefonoa jotzen hastean, ordubete baino gehiago nuen atzarririk, ganberako paret biluziei begirik ireki
|
nahi
ez niela. Tabakoaren eta edariaren karga ohi baino handiagoa dudalarik, aspirina pare bat hartzen dut ohatzeratu aitzin.
|
|
|
Irriño hilgarrian ezagutu nion ekialdeko nagusitasun komertzial zein filosofikoa agerian uzteko irrikan zegoela. Erakuspena nire aurpegian egiteko paradarik eman
|
nahi
ez, une hartantxe erabaki nuen gure janari moldeak maiteago nituela exotikoak baino. Ez zen, hain segur ere, jarrerarik aproposena xarmatu nahi duzun neskaren aitzinean.
|
|
|
Aho bete mihi utzi
|
nahi baninduen
ez zen estrategia txarra. Nire hogeita hamasei orduko lotaldiarena ezin azaldu barregarri gelditu gabe.
|
|
|
—Ez sinetsi,
|
nahi
ez baduk. Baina hire Ramirez sasikume horretaz den bezainbatean...
|
|
|
Zazpigarren edo zortzigarren kankarroaren bueltan nengoen eta liskar batean hango guztiekin. Antonio Musu-tristerekin, edari gehiagorik zerbitzatu
|
nahi
ez zidalako. Eta bezeroekin, hango munstrokume bati ipurdian zimiko egin niolako, han ziren guztien —emakume solidario nahiz gizonezko zibilizatu— haserrea piztaraziz.
|
|
|
Mesfidantza miko bat agertu zen, lehenbizikoz, mutilari ernatu zitzaion keinuan. Rosariorekin egon
|
nahi izatea
ez zitzaion oso kabalekoa idurituko.
|
|
|
Auto-lasterketako pilotuaren itxura ematen zion, leku beretik edeki zituen eskuzorro beltzek areagotua. Orduagatik ere epelera egin
|
nahi
ez zuen giroan, bero latza egin behar zuen barne horretan.
|
|
|
Hamaika besarkada eta hamalau bizkarrekoren ondoan, ostatu batera herrestatu ninduen, zubitik labur. Tokia etxalde bat izana zen oraintsu arte, beren bizitegietatik sobera urrundu
|
nahi
ez duten igandetiarrei askariak emateko berriki moldatua. Arte horretan, gu gintuen bezero bakar.
|
|
|
Astiki-astiki, zakurren bat edo katuren bat izutu
|
nahi
ez duzunean bezala, nire eskuak grabagailua piztu eta libreta bildu zuen mahai gainetik.
|
|
|
Maiz izaten genituen halakoak, lagun guztiak andre, bikotekide edo dena delakoarekin batean ateratzen ginelarik. Hori aspaldiko afera zen, ordea, eta orain baldres nenbilen halako malkarretan, zorrotz gertatu behar baina, aldi berean, sobera nabarmendu
|
nahi
ez.
|
|
|
Unaiz oroitu nintzen. Mintzatu
|
nahi
ez duelarik, edo burua dantzatzeak lan sobera eramaten diolarik, eskuin eskuko eri zuzenari eragiten dio, ezker-eskuin ezezkoan, goiti-beheiti baiezkoan, zer behar duen eta horrela. Halaberean nik, hiru aldiz uzkurtu eta harrotu nuen eskuin eskuko eri zuzena:
|
|
|
Ezbaia sumatu nion Kristinari dela hotzagatik, dela lotsagatik, gorputza berriz ere munduaren begietara ezartzeko
|
nahi
eza. Gure bahitzaileak hurbildu eta sainga egin behar izan zion erranari lotzeko.
|
|
|
Semaforo gehienak gorriz pasatzen zituen, eta bertze auto batekin talka egin
|
nahi
ezean nahitaez gelditu beharrekoetan, zartaka ekiten zion ibilgailuko saihets metalikoari, eskua leihatilatik at inarrosiz. Kanpoko argiak bizi laburreko izarñoak piztarazten zizkion behiala soildurik ezagututako buru gaineko mataza gominaztatuan.
|
|
|
Ulertzekoa da Kristinaren dezepzioa, Afrikako eta Ameriketako herririk galduenetako amatasunaren jainkosen izenak erabiliak baitzituen, hilabete horietan, umeari eman beharreko graziatako. Hiru-lau eguneko kalapita, Ama Etxeko buruaren bitartekotza eta haur egiteko tenorean laguntza eman zioten medikuaren, emaginaren eta erizainen zina behar izan ziren, inork tronpatu
|
nahi
ez zuela buruan sartzeko. Bederen, hankasartzeak ondorio bat ekarri zuen ona:
|
|
|
Piztia aluak dituk: aurkitu nahi hauenak beti aurkitzen hau, baita
|
nahi
ez duanean ere, baina gaur egun ez haiz deus honelako trasterik gabe.
|
|
|
Eskertu nion xehetasunik jakin
|
nahi
eza. Errana naiz diskrezioa ez zela haren dohainetarik.
|
|
|
Halaxe, bada, adierazi
|
nahi dugu
ez dakigula oso ziur-eta ez du askorik inporta, ohartuko da irakurlea-zer aldatu zitzaion lehenik Brown jaunari, ezker eskuko hatz txikiko azazkala, ala eskuin eskukoa; edota biak batera aldatu zitzaizkion, edo zein aldaketaz jabetu zen lehenago. Ez dakigu, era berean, zer eguraldi egiten zuen Brown jaunaren eskuan aldaketa txiki hura gertatu zen egunean, euria ari zuen ala eguzkia zegoen; badakigu, ordea, zein egun zen, eta hori jakinik, eguraldia ere nolakoa zen jakitea baino gauza errazagorik ez dago.
|
|
|
Baina aurre egin behar nion egoerari, duintasunez, gogor, etsi gabe, eta neurri horretan nire bizitzaz dena zekitela jabetu izanak-eta zekiten hura nola erabilia izango zen ulertzeak-, bada, asko lagundu zidan arerioei benetako neurria hartzen jakiteko. Neure onera etorri aurretik, baina, beste bi aurkezleek nire zazpi andregaien aipamen burlatia egin zuten, esanez zazpiak beren buruaz beste egin zutela, nik, atsekabeak jota, beren lore ezkutua urratu
|
nahi izan
ez nuelako. Halako infamiarik!
|
|
|
Harritzarra aise jaso zuen gerri pareraino, amen batean; behin hantxe eroso ipini zuelarik, hamalau txortaldi jo zizkion segidan, su eta fu, begiak zuri-zuri, mihia hortzartean dantzari, espasmodikoki. Neu izan nintzen txalojole bakar; beste milaka begi ezin zabalduago haiek zer adierazi
|
nahi zuten
ez dut sekula jakin.
|
|
|
aurpegi berri harekin ordurako ezingo zuela atzera bulegora itzuli, jada ez zelako Brown lankidea, beste gizon bat baizik. Beraz, garbi zegoen ezin zuela jada etxetik irten, ez lanera joateko ez ama bisitatzeko ez arrebengana hurbiltzeko ere, eta horretarako premiazko zituela aitzakiak, arrazoi xume baina sinesgarriak, errezelorik sortu
|
nahi
ez bazuen. Eta guztietan garbiena, erabiliena eta sinesgarriena gaixo zegoela esatea zen, ohean zegoela gripe izugarri batek jota.
|
|
|
Galdera indiskretoei erantzun behar izatea; Niagarako urjauzietan suizidioaren aukera hain hurbil sumatzea; nahi duzun pertsona telefonoz bestaldean
|
nahi duzunean
ez topa  tzea; horra deseroso sentitzea zer den.
|
|
|
Kanpo aldera begiratu nuen batean, zer eta tigre bat ikustea iruditu zitzaidan..... Hotzikara batek buruko ileetatik oinetako behatz ttikiraino zeharkatu ninduen, baina, alde batera, neure burua taldean nabarmendu
|
nahi
ez nuelako (zer edo zer argi baldin badut, horixe da: bidaia honetan oharkabean igarotzea) eta, bestera, sinesgaitza gerta zitekeelako (piztia agudo desagertu zen kantoi ilun batean), isilik jarraitzea erabaki nuen, isilik bezain arranguratua:
|
|
|
Maite dituzunekin nahi duzunean egon ahal izatea(
|
nahi
ez duzunean, ez); gose zarenean gizentzeko beldurrik gabe sagar gorri mardul bat txokolatea jan ahal izatea; beharrizana duzunean norbait beso zabalik edukitzea; horra niretzat zoriona zer den.
|
|
|
Hau ikusi, bestea ikusi, eguna oharkabean igaro zait (argi dago gero eta hobeki moldatzen naizela bakarrik), eta bai gogo  tsu nengoelako bai taldekideen aurrean oso lotsagarri geratu
|
nahi
ez nuelako-Adela eta Estherren aurrean bereziki-, Danek ahol  katu zigun bezala, ilunabarrean Empire State Buildingera igo naiz: ikusmira eta egotaroa zoragarriak ziren, baina han inon baino bortitzagoa egin zait Dabiden hutsunea bakardadea (batzuetan irudipena izan dut Dabid New Yorkera etorri dela nire bila, eta egunean zehar zelatatu egin nauela, eta une egokiaren zain egon dela, esate baterako dorre ikusgarri horretan, ustekabean agertzeko; hala izan balitz, uste dut ez nukeela zalantzarik egingo, eta argi ikusiko nuela, gertatuak gertatu, berarekin nahi dudala; baina Dabid, noski, ez da agertu eta, zorionez, taldeko beste inor ere ez; haiek denak elkarrekin etorriko ziren atzo iluntzean).
|
|
|
Eta horixe da ez Karmelok ez Dabidek, nik
|
nahi
ez badut behintzat, sekula jakiterik izango ez dutena; ez hori, ez gero elkarri eskua emanda etorri garela, zeren, aparkaleku ondoko ostatura nekez bada nekez heldu garenean, eskuak askatu egin baititugu.
|
|
|
Baina ez dut egin. Beharbada zalantza sortu zaidalako mezu hori inprobisatzeko gai izango ote nintzen; beharbada zalantza sortu zaidalako agurrean" musu bat" edo zer esatea komeni ote zen; beharbada Dabidi orain nire ahotsaren lasaigarria ere eskaini
|
nahi
ez diodalako.
|
|
|
Gaur egun ere muntaketa sasizientifiko eta xenofobo honen aztarrenak gelditzen dira. Baina oraingoan zenbaitzuek abusu horiek xuritzeko," kultur mestizajea" moduko eufemismoak erabiltzen dituzte, dirudienetik noranzko bakarreko prozesu xelebrea berau, hor, besteek gurea hartzea aberastetzat jotzen den arren, guk, aurriritzi europozentrista zaharkituen eraginez, kanpokoengandik ezer hartu
|
nahi
ez dugun bitartean. Aski da gogoratzea, diogunaren adibide, Espainiako unibertsitateetan ez dagoela bat ere katedrarik Afrikako edo Amerikako kolonia izandako herri indigenen hizkuntzak ikasteko.
|
|
|
LETAMENDIA, Pako-Ezkerra Euskadin. 47 zk. (1988), 47 -84 (Itz.: Gotzon Nazabal, Fernando Mendizabal).-Joan Manuel Serrat (edo" Eurovision" era joan
|
nahi izan
ez duen mutilla) (Nota laburrak). 30 zk. (1968), 40 -41-Kanta Berria, erresistentzi abestia. 4 zk. (1977), 16 -28-Droga Iparraldean. 31 zk. (1984), 30 -36 (Itz.:
|
|
|
LEKERIKA, Joanes-Musika eta politika (Orain eta Hemen). 11 zk. (1979), 72 -73-Joan Manuel Serrat (edo" Eurovision" era joan
|
nahi izan
ez duen mutilla) (Nota laburrak). 30 zk. (1968), 40 -41-Kanta Berria, erresistentzi abestia. 4 zk. (1977), 16 -28.
|