|
2017
|
|
|
Azterlan honen arabera, espainiarren artean substantzia horien kontsumoa esperimentala da eta gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira. Bestalde, Energy Controlerakundeak egindako kaleko detekzio
|
lanetan
290 lagin aztertu zituzten Espainiako Estatuan zehar 2015 urtean eta horien artean 81 substantzia psikoaktibo berri ezberdin detektatu zituzten. 2014 urtean, berriz, 240 laginetan 55 substantzia ezberdin detektatu zituzten (4).
|
|
|
Beste kasu batzuetan, kannabinoide sintetikoak kasu, egitura kimiko guztiz ezberdinak lortu dira antzeko eragin farmakologikoak lortzeko. Izaera kimiko ezberdina izate horrek asko zaildu ditu substantzia berrien detekziorako
|
lanak
laborategietan. Urteak aurrera egin ahala, gero eta talde kimiko gehiago sartu dira substantzia psikoaktibo berrien artean:
|
|
|
Mila esker MIAk artatzen dituzten profesional guztiei; izan ere, zuen
|
lanak
egiten du bidean aurrera joatea. Eskerrik asko Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailari BIHOTZEZ proiektuari emandako babesagatik.
|
|
|
|
Lan
honen helburua zera da: Gipuzkoan haurdunen artean agertutako listeriosi kasuen ezaugarri epidemiologikoak zehaztea eta jarraibide terapeutikoak zeintzuk izan behar diren adieraztea.
|
|
|
Arazoa, ordea, diagnostiko berantiar batek dakar; izan ere, prebenitu ordez konplikazioak tratatzen baitira kasu horietan.
|
Lan
honi esker ohartu gara 2012ko kasuen diagnostiko eta tratamendua erditu ondorengoa izan zela, behin plazenta eta mintzak aztertu ostean. Protokolo klinikoa ezarri ostean, ordea, diagnostikoa haurdunaldian zeharrekoa izan da eta ez erditu ostean.
|
|
|
urte bitartean, Gipuzkoan 73 kasu berri jakinarazi ziren, eta horietatik 52, urte bitartean. Urte horietako kasuen informazio kliniko eta mikrobiologikoak aztertu dira
|
lan
honetan. 2013 urtean, 22 kasurekin, azken 10 urteetako intzidentzia hirukoiztu zen.
|
|
|
Urte horretan, haurdun eta jaioberriak arrisku taldeen% 50 izan ziren (9 kasu). Haurdunaren infekzioa detektatzea zaila izan liteke, sintoma inespezifikoak eragiten ditu-eta (digestio aparatuarekin lotutako sintomak eta sukarra), baina umekiarengan ondorio kaltegarriak izan ditzake (abortu septikoa, goiztiartasuna).
|
Lan
honetan aztertutako kasu gehienetan haurdunak sukarrarekin agertu ziren eta kasu gehienetan erditze goiztiarra gertatu zen. Kasuen banaketa eta ezaugarriak ezberdinak izan dira urte batetik bestera.
|
|
|
Ikergazte osasun arloan saritutako
|
lana
|
|
|
Berezitasun horien adibide argia eskizofrenia da. Gure
|
lanaren
helburua zera da: eskizofreniadun gaixo elebidunetan azterketa psikopatologikoa ama hizkuntzan eta bigarren hizkuntzan egitean topatu diren ezberdintasunak landu dituzten ikerketak identifikatu eta emaitzak laburbiltzea.
|
|
|
eskizofreniadun gaixo elebidunetan azterketa psikopatologikoa ama hizkuntzan eta bigarren hizkuntzan egitean topatu diren ezberdintasunak landu dituzten ikerketak identifikatu eta emaitzak laburbiltzea. Horretarako, Pubmed bilatzailea erabiliz (I) gaixo psikotiko (eskizofreniko, eskizoafektibo edota sintoma psikotikoak dituzten gaixo bipolar) elebidunekin egindako
|
lanak
eta (II) bi hizkuntzatan sintoma psikotiko positiboak (haluzinazio eta delirioak) alderatzen zituztenak eskuratu genituen, denbora edo lan motari lotutako mugarik ezarri gabe. Gaiaren gaineko 15 artikulu lortu genituen; gehienek nabarmendu zuten gaixo elebidunen sintoma psikotikoen aurkezpenean hizkuntzaren araberako ezberdintasunak zeudela.
|
|
|
eskizofreniadun gaixo elebidunetan azterketa psikopatologikoa ama hizkuntzan eta bigarren hizkuntzan egitean topatu diren ezberdintasunak landu dituzten ikerketak identifikatu eta emaitzak laburbiltzea. Horretarako, Pubmed bilatzailea erabiliz (I) gaixo psikotiko (eskizofreniko, eskizoafektibo edota sintoma psikotikoak dituzten gaixo bipolar) elebidunekin egindako lanak eta (II) bi hizkuntzatan sintoma psikotiko positiboak (haluzinazio eta delirioak) alderatzen zituztenak eskuratu genituen, denbora edo
|
lan
motari lotutako mugarik ezarri gabe. Gaiaren gaineko 15 artikulu lortu genituen; gehienek nabarmendu zuten gaixo elebidunen sintoma psikotikoen aurkezpenean hizkuntzaren araberako ezberdintasunak zeudela.
|
|
|
Beraz, eta aipatu dugun moduan, hizkuntzak osasun mentalaren azterketan duen garrantzia susma dezakegun arren, gaixo elebidunen hizkuntza aukerak artatze psikiatrikoan duen eragina ikertu duten argitalpenak gutxi dira. Gure
|
lanaren
helburua da gaixo eskizofreniko elebidunetan sintoma psikotikoen azterketa ama hizkuntza eta bigarren hizkuntza erabiliz egin diren ikerketak identifikatu eta emaitzak laburbiltzea.
|
|
|
Inklusio irizpideak honakoak izan ziren: (I) gaixo psikotiko (eskizofreniko, eskizoafektibo edota sintoma psikotikoak dituzten gaixo bipolar) elebidunekin egindako
|
lanak
eta (II) bi hizkuntzatan sintoma psikotiko positiboak (haluzinazio eta delirioak) alderatzen zituztenak. Lanen eskasia dela-eta, ez zen ikerketa motan oinarritutako mugarik ezta argitaratze data mugarik ere ezarri.
|
|
|
(I) gaixo psikotiko (eskizofreniko, eskizoafektibo edota sintoma psikotikoak dituzten gaixo bipolar) elebidunekin egindako lanak eta (II) bi hizkuntzatan sintoma psikotiko positiboak (haluzinazio eta delirioak) alderatzen zituztenak.
|
Lanen
eskasia dela-eta, ez zen ikerketa motan oinarritutako mugarik ezta argitaratze data mugarik ere ezarri. Gaztelaniaz eta ingelesez zeuden argitalpenak onartu ziren.
|
|
|
Gaztelaniaz eta ingelesez zeuden argitalpenak onartu ziren. Inklusio irizpideak betetzen zituzten artikuluen bibliografia ere erabili zen gaiari buruzko
|
lan
gehiago identifikatzeko. Azkenean, gaiaren inguruko 15 artikulu lortu genituen.
|
|
|
Pasa den mendeko 60ko eta 70eko hamarkadatakoak dira gaiaren inguruan egin ziren lehen ikerketa
|
lanak
. Lukianowicz ek 1962an (6) entzutezko haluzinazioak zituzten 14 gaixo psikotiko eleaniztunen kasu sorta bat aurkeztu zuen.
|
|
|
Sei gaixoetatik lau txinatar amerikarrak ziren eta bi latinoamerikarrak. Entzutezko haluzinazioen fenomenologia deskribatu zuten euren
|
lanean
, lehen edo bigarren hizkuntzaren lehentasun argirik hauteman gabe.
|
|
|
Southwood eta besteek 2009an (19) argitaratutako
|
lanean
lehen agerraldi psikotiko bat zeukan gazte hegoafrikar baten kasua azaldu zuten. Gazteak afrikaans ez, bere lehen hizkuntzan, azterketa egiteraan deliriozko sintoma gehiago adierazi zituen, bai hizkuntza bitxikeriak baita pentsamenduaren nahasmendua ere.
|
|
|
Wang-en
|
lanak
izan ezik (14), argitaratuta dauden beste guztiek nabarmendu dute gaixo elebidunen sintoma psikotikoen aurkezpenean hizkuntzaren araberako ezberdintasunak daudela. Gehienek, gainera, diote deliriozko sintomatologia larriagoa adierazten dutela azterketa ama hizkuntzan egitean.
|
|
|
Hau guztia ulertzen ere laguntzen du 2011 urtean argitaratutako metaanalisi batek (22). Elebidunetan hizkuntza biek garunean daukaten kokapena aztertu zuten ordura arte argitaratuta zeuden
|
lanak
erabiliz, eta subjektuak bigarren hizkuntzan zeukaten gaitasun mailaren arabera taldekatu zituzten. Gaitasun altuko elebidunetan hizkuntza biek garunean zeukaten kokapena antzekoa zen, nagusiki ezker hemisferioaren eremu frontotenporalaren parte hartzearekin.
|
|
|
Gainera, lehen hizkuntzarekin alderatuta, ezkerreko lobulu tenporalaren parte hartze txikiagoa hauteman zen; eremu hori hizkuntzaren prozesamendu semantikoarekin dago lotuta, eta entzutezko haluzinazioekin ere lotu izan da. Datu hori kontuan hartzen badugu, deigarria da ikusitako
|
lan
askok entzutezko haluzinazioak ama hizkuntzan aditzeko joera zegoela behatu izana.
|
|
|
Etnizitateak atxikimenduan eragina daukala deskribatu izan da (24, 25), eta badirudi ez dagoela beti hizkuntza nagusiaren gaitasun mailarekin lotuta. Izan ere, Gilmer eta besteek latinoamerikarrekin eta txinatar amerikarrekin egindako
|
lanean
(25) zera hauteman zuten: latinoen artean ingelesa hobeto menperatzen zutenek maila okerragoa zutenek baino atxikidura eskasagoa zeukatela.
|
|
|
Beste alde batetik, badirudi ere gaixo psikotiko elebidunek entzutezko haluzinazioak euren ama hizkuntzan entzuteko joera handiagoa daukatela beste hizkuntzetan baino. Hala ere,
|
lan
horien metodologiari lotutako eragozpen batzuk ere nabarmendu nahi ditugu. Izan ere, haluzinazioei buruzko azken behaketa hori egitean, adibidez, gehienek ez dute zehazten informazioa jasotzeko elkarrizketa zein hizkuntzatan egin duten.
|
|
|
Alderdi linguistikoari begiratuta, Seeman ek 2016an (27) gaiari buruzko berrikusketa bat egin zuen. Deskribatu zituen
|
lan
gehienek (19, 28) bigarren hizkuntza linguistikoki kaltetuago agertzen dela ondorioztatzen zuten, aurretik aipatu dugun Schoeman ek (18) kontrakoa hauteman bazuen ere. Sintoma adierazpenean ikusten diren ezberdintasunen azalpenean alderdi neurobiologikoak eta linguistikoak (ezaguera mailari lotutakoak) nahasten direla uste dugu, eta zaila izango dela bakoitzak daukan pisua zehazki ezagutzea.
|
|
|
Azkenik, bildutako
|
lanetan
hauteman ditugun bestelako muga metodologiko batzuk ere aipatu nahi ditugu. Gehienak kasu bakanak edo lagin txiki batekin egindako kasu sortak dira, behaketazko metodologia erabili dutenak eta gaitasun maila edo mota kontuan hartu ez dutenak.
|
|
|
Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik. Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko
|
lanak
argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu. Hori dela eta, ezin dugu esan argitaratuta dagoen informazio guztia batu dugunik berrikusketa honetan.
|
|
|
Hori dela eta, profesional euskaldunak eskuragarri egon lirateke osasun mentaleko zentro eta ospitaleetako psikiatriako zerbitzu guztietan, eta gaixoei eskaintza aktiboa egin (31). Hori guztia kontuan edukita, hala aukeratzen duten gaixoak euskaraz artatuak izatea sustatzen duten neurriak lagungarriak direla deritzogu; bai osasun publikoko profesionalen lanpostuen hizkuntza eskakizunak orokortzea, bai eta azken urteotan zenbait talde egiten gabiltzan tresna psikometrikoak euskaratzeko
|
lana
ere.
|
|
|
UPV/EHUk antolatutako Udako Ikastaroetan «Osasuna eta Hizkuntza» jardunaldi profesionalen ikastaroaren harira egindako
|
lana
da hau.
|
|
|
Kasu larri horietarako, oso garrantzitsua da espezialitate anitzeko protokolo bat izatea, maila ezberdinetan eman beharreko arreta hitzartua duena. Berrikuspen
|
lan
honetan maila ezberdin bakoitzean eman beharreko arreta egokia deskribatzen da. Larrialdi Zerbitzuetan:
|
|
|
Emakumeak haurdunaldiko kontrolaren lehen ekografia egitean sartzen dira kohortean. Lagin biologikoak (odola, gernua, ilea, plazenta, eta abar) jasotzeaz gain, zenbait (orokorra, gaixotasunak, dieta,
|
lana
, ingurugiroa, eta abar) betetzen dira, batetik, airean, ingurugiroan eta kontsumoko uretan aurkitzen diren kutsatzaileen balorazioa egiteko, eta, bestetik, dieta bidez jasotako kutsatzaileen estimazioa ateratzeko. Zumarragako Ospitaleari dagokion biztanleriak definitzen du ikerketaren inguru geografikoa, hau da, Goierriko eta Urola Garaiko nahiz Urola Erdiko udalerriek.
|
|
|
Tabakoaren inguruko informazioa lortzeko galdeketa bat pasa zitzaien amei, 32 astean, gurasoen kontsumoaren aurrekariak eta maiztasuna jakiteko.
|
Lan
honetarako haurdunaldiaren hasieran, haurdunaldiaren 12 astean eta 32 astean erretzen zuen (bai/ ez) bildu zen, haurdunaldiaren momentu ezberdinen eragin posiblea ebaluatzeko. Galdesortaz gain, gernuko kotinina mailak ere neurtu ziren haurdunaldiaren 32 astean.
|
|
|
Gure ikerketaren emaitzekin bat eginez, beste
|
lan
batean tabakoak ADHNaren garapenarekin zerikusirik ez duela ikusi da, baina mutilek neskek baino arrisku handiagoa dutela ADHNa garatzeko. Sexu bereizketa horren arrazoia ingurune faktoreen menpe bide dago; izan ere, mutilak ingurune faktoreekiko sentikorragoak direla ikusi da neskak baino (3), eta ingurune faktoreak ADHNaren erantzule garrantzitsua direla onartuz, mutilek ADHNa izateko arriskua handiagotua dago modu ez zuzenean.?
|
|
|
|
Lan
honek hainbat muga ditu. Lagina ez da handia, 323 ama/ ume bikote.
|
|
|
Ikerketa horien bide berdinetatik jarraituz, errebisio batean nikotinak garapen neurologikoan dituen efektuak azaltzen dira.
|
Lan
horrek dio nikotinaren efektua azetilkolinaren hartzaile nikotinikoetan gertatzen dela (8). Azetilkolinaren hartzaile horrek duen neurotransmisorea endogenoa da; azetilkolina hartzailearekin lotzean lortzen den aktibitatea garrantzi handikoa da burmuinaren heldutasuna lortzeko, fetu garaitik hasita, jaioberritan bai eta nerabezaroan ere.
|
|
|
Esate baterako, asaldura psikiatrikoei loturiko loezina% 40 agertzen da. ...garriak izateaz gain, ez dute loaren arkitektura eraldatzen2 Artikulu honetan, loezinerako farmazietan eskuragarri ditugun landareen berrikusketa egin da Natural Medicines databasea erabiliz3 Informazio iturri horrek PubMed, AMED, CANCERLIT, CINAHL, CISCOM, The Cochrane Library, EMBASE, HerbMed, International Pharmaceutical Abstracts eta NAPRALERTen produktu naturalen inguruan deskribaturik dauden
|
lanak
biltzen ditu.
|
|
2018
|
|
|
Ildo horretatik, antsietatearen eta depresioaren aurkako tratamenduen eraginkortasuna sexuaren araberakoa da, berezitasun biologikoak izaki. Hori dela-eta,
|
lan
honek ezegonkortasun sozial kronikoaren estresa bizi duten sagu emeen jokabidean eta garuneko bide serotoninergikoan benlafaxinak, serotoninaren eta noradrenalinaren birkaptazioaren inhibitzailea, duen eragina du aztergai.
|
|
|
Ildo horretatik, Herzog eta lankideek (2009) arratoietan eta Schmidt eta lankideek (2010) saguetan proposatutako ezegonkortasun sozial kronikoaren estres ereduak egokiagoa dirudi sagu emeetan estresari lotutako nahasteak ikertzeko. Hain zuzen ere, aurreko
|
lan
batean, lau astez ezegonkortasun sozial kronikoa aplikatzeak sagu emeen plasmako kortikosterona maila igo eta depresio motako anhedonia jokabidea eta aldaketa fisiologikoak eragin zituela aurkitu genuen (11).
|
|
|
Hori guztia kontuan izanda,
|
lan
honek bi helburu nagusi ditu:
|
|
|
Oro har, benlafaxinak ez du estresaren eragina arintzeko gaitasunik erakutsi
|
lan
honetan. Zentzu horretan, azpimarratzekoa da, batetik, emeen farmakozinetika ez dela arren berdina, eta benlafaxina erabilitako aurreko lan gehienak subjektu arrekin osatu direla.
|
|
|
Oro har, benlafaxinak ez du estresaren eragina arintzeko gaitasunik erakutsi lan honetan. Zentzu horretan, azpimarratzekoa da, batetik, emeen farmakozinetika ez dela arren berdina, eta benlafaxina erabilitako aurreko
|
lan
gehienak subjektu arrekin osatu direla. Bestetik, antidepresiboak probatzen dituzten ikerlan askok estresa hasi aurretik edo estres aldia hastearekin bat ematen dituzte farmakoak.
|
|
|
Gainera, farmakoak anhedonia eragin du, estresaren norabide berean. Emaitza honen harira, aurreko
|
lan
batean benlafaxinak arratoietan janari kontsumoa murriztu zuela aurkitu zuten (20) eta benlafaxina hartzen duten pertsonen% 11k apetitu galera pairatzen du (21). Hala ere, farmakoagatiko apetitu galera hori nozitzen duten gehienek ez dute pisu galerarik izaten.
|
|
|
Eta bestetik, arazoa egon daiteke odoleko glukosa maila eta haren garrantzia zein den ez dakitelako. Gure ustez datu horiek pentsatzera eraman behar gaituzte, batez ere mota horretako pertsonekin
|
lan
egiten dugunok, zeren kasu askotan erakutsi nahi diegu, adibidez, nola eragiten duen jarduera fisikoak haien patologian, baina garrantzitsuagoa da haien patologia ezagutzea (14).
|
|
|
Juan Luis Zunzunegui? medikuari eta Malu Ayora erizainari eskertu nahi genieke
|
lan
hau egiteko beharrezko datuak jasotzeko baimena emateagatik eta une oro izandako jarrerarengatik. Lan hau Eusko Jaurlaritzaren doktoratu aurreko beka bati esker eraman ahal izan da aurrera (PRE_ 2014_ 1_ 137).
|
|
|
medikuari eta Malu Ayora erizainari eskertu nahi genieke lan hau egiteko beharrezko datuak jasotzeko baimena emateagatik eta une oro izandako jarrerarengatik.
|
Lan
hau Eusko Jaurlaritzaren doktoratu aurreko beka bati esker eraman ahal izan da aurrera (PRE_ 2014_ 1_ 137).
|
|
|
Gaixotasun horiek pairatzen dituzten pertsonek haien inguruan beharrezko ezagutza izatea ezinbestekoa da beren bizi ohiturak era egokian aurrera eraman ditzaten.
|
Lan
honen helburua, jarduera fisikoko programa bateko parte hartzaileek nutrizioaren, jarduera fisikoaren eta beren patologien inguruan duten ezagutza deskribatzea eta ezagutza hori beren egunerokotasunean praktikara eramaten duten edo ez aztertzea izan da. Horretarako, lau patologia zehatz hobetzera bideratutako jarduera fisikoko programa bateko 683 pertsonari egindako galdetegiak aztertu ziren.
|
|
|
Arestian esan bezala, jarduera fisikoak eta elikadurak hainbat gaixotasunetan eragin handia dutela gauza jakina da, gai horren inguruan ikerlan asko publikatuta baitago, horietatik gehienak interbentzio programak izanik (jarduera fisikoa edota dieta zehatzak ezarriz). Ostera, gaixoen ezagutza mailaren inguruan ez dago publikatuta
|
lan
askorik. Horregatik, interesgarria izango litzateke nutrizioaren, jarduera fisikoaren eta beren patologien inguruan duten ezagutza nolakoa den jakitea; bestetik, ezagutza hori beren egunerokotasunean praktikara eramaten duten edo ez jakitea garrantzitsua da, etorkizunean emaitza horien arabera interbentzio programa eraginkorragoak diseinatu ahal izateko.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako euskarazko terminologia
|
lanaren
plangintzaren barruan, medikuntza arloko terminologia lantzea dauka ezarrita Terminologia Batzordeak lehentasunen artean. Traumatologia eta Hiesa hiztegiak izan dira UZEIk egin, eta, batzorde tekniko banatan landu ondoren, Terminologia Batzordeak onartu dituen aurrenekoak.
|
|
|
1 Euskarazko terminologia
|
lana
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren euskarazko terminologia
|
lanaren
plangintzak bi ardatz ditu: EUSKALTERM Terminologia Banku Publikoa (2001ean sortua) eta Terminologia Batzordea (2002an Euskararen Aholku Batzordearen barruan sortua,?
|
|
|
Terminologia Batzordeak,
|
lanean
hasi zenetik, hainbat jarduketa plan onartu eta gauzatu ditu, betiere Dekretuak Batzordeari ezartzen dizkion egitekoak kontuan: –Terminologiaren arloko lehentasunak ezartzea; lanerako proposamenak egin eta urteko jarduera planean sartzea; terminologiako lanetarako irizpideak proposatzea;?
|
|
|
Terminologia Batzordeak, lanean hasi zenetik, hainbat jarduketa plan onartu eta gauzatu ditu, betiere Dekretuak Batzordeari ezartzen dizkion egitekoak kontuan: . Terminologiaren arloko lehentasunak ezartzea;
|
lanerako
proposamenak egin eta urteko jarduera planean sartzea; terminologiako lanetarako irizpideak proposatzea;? –
|
|
|
Terminologia Batzordeak, lanean hasi zenetik, hainbat jarduketa plan onartu eta gauzatu ditu, betiere Dekretuak Batzordeari ezartzen dizkion egitekoak kontuan: . Terminologiaren arloko lehentasunak ezartzea; lanerako proposamenak egin eta urteko jarduera planean sartzea; terminologiako
|
lanetarako
irizpideak proposatzea;? –
|
|
|
– egindako terminologia
|
lanak
onartzea;? –
|
|
|
Emakumezkoen artean lehenengo heriotza kausa da eta 2 heriotza globala gizon eta emakumeen artean.
|
Lan
egiten duten biztanleen artean ezgaitasuna eragin dezakeen arrazoi nagusia da (4).? –
|
|
|
Umeetan pisua eta altuera sexuarentzat eta adinarentzat espezifikoak diren erreferentziazko populazioen datuekin konparatu behar dira.
|
Lan
honetan Carrascosa eta lagunen taulak erabili dira (8), Espainiako populazioan oinarritutako hazkunde taula estandarizatuak. Haurdinaldi adinerako handiak kontsideratzen dira jaiotzako pisua > p90 denean.
|
|
|
16 eskolatze urte). Lanpostua, aldiz, haurdun geratu aurreko
|
lana
kontuan hartuta taldekatu zen, British Registrar General' s Social Class delakoaren klase sozialen egokitzapen erdaldunaren ereduari jarraituz (9), bost kategoria bereizi ziren altuenetik baxuenera: I,?
|
|
|
10 langileko enpresa zuzendariak, goi teknikariak eta goi mailako profesionalak; II, < 10 langileko enpresa zuzendariak eta erdi mailako profesionalak; III, finantza kudeatzaileak, administrariak eta beste laguntza langileak, autonomoak, eskulangileen ikuskatzaileak eta eskulangileak ez diren langile kualifikatuak; IV, eskulangile kualifikatuak eta erdikualifikatuak; eta V, eskulangile ez kualifikatuak. Lanpostua da klase sozialen estratifikaziorako aldagai erabiliena soziologia, epidemiologia, osasun publiko eta beste zenbait arlotan, askotan klase sozialaren ordezkotzat erabiliz,
|
lan
honetan egin zen bezala.
|
|
|
Bi aldagai horiek, hots, maila sozioekonomikoa eta paritatea, 1 eta 7 urteen bitartean ez dira
|
lan
honetan GParekin lotzen, baina adin horietan bi faktore azaltzen dira modu konstantean: adin gestazionalerako handia izatea eta lehenengo urtean hazkunde azkarra izatea.
|
|
|
Pisu hazkunde azkarrak 1 urte bitartean gainpisurako arriskua azaldu du
|
lan
honetan, metaanalisi batean (17) eta berrikuspen sistematiko batean (19) bezala. Hazkunde azkar hori pisu baxuko jaioberrietan ikertua izan da konpentsazio mekanismo moduan.
|
|
|
Haurdunaldiko amaren tabako kontsumoak jaiotzean pisu baxuko umeak izateko arriskua handitzen duela jakina da, baina hori ez da
|
lan
honen ikerketaren ardatza izan. Gure ikerketan ez da aurkitu GParekin loturarik zeukanik.
|
|
|
Metaanalisi zabal batek haurdunaldian amen tabako kontsumoak 3 urteetan gainpisua edukitzeko arrisku erlatiboa 1,47an ezarri zuen.
|
Lan
honetan ez dira horrelako emaitzarik errepikatzen (17). Lagin honetan% 10ek erretzen zuen haurdunaldian eta portzentaje hori, laginaren tamainarekin lotuta, izan daiteke arrazoia.
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) zein Espainiako Osasun Ministerioaren arabera, GParen prebentziorako A gomendio maila lortu duen bakarra hori da. Edoskitze motak eta iraupenak ez dute inolako lotura esanguratsurik azaldu
|
lan
honetan, nahiz eta edoskitze naturala GParen prebentziorako faktore babesle gisa aurretik zabal ikertutako gaia izan (17). Edoskitze artifizialarekin konparatuta, naturala erabiltzean umeek gosearen autorregulazio sistema hobea dute, jan ondorengo intsulina jariaketa motelagoa da; eta elikagai solidoak dietan sartzen direnetik aurrera fruta eta barazkietara hobeto egokitzen dira (12).
|
|
|
GParen prebalentziaren igoera azken urteotan ingurumen obesogenikoaren areagotzearen ondorioa izan da, genetikak obesitatearen pandemiaren denborazko aldaketak ez baititu azaltzen.
|
Lan
honen emaitzek hipotesi hori indartzen dute. Ingurumen obesogenikoaren kontzeptuak ariketa fisiko gutxi, gailu elektronikoen erabilera handia eta elikadura ez osasungarria ditu ezaugarritzat.
|
|
|
|
Lan
honen mugetako bat laginaren neurria izan da, emaitza esanguratsuak lortzeko zailtasunak sortzen baititu. Bestalde, erabilitako hazkundeko erreferentzia taulak eta datuen konparaziorako erabilitako beste ikerketenak ez dira beti berdinak izan.
|
|
|
Bestalde, erabilitako hazkundeko erreferentzia taulak eta datuen konparaziorako erabilitako beste ikerketenak ez dira beti berdinak izan.
|
Lan
honen beste muga bat ariketa fisikoa ez neurtu izana da, gainpisuaren arrazoien ikerketaren aldagai garrantzitsua ere.
|
|
|
Gipuzkoako umeen GParen prebalentzia oso altua azaltzen da gure
|
lanean
. Kontuan izanda obesitatea ekidin daitekeen gaixotasuna dela, honen prebentzioari eta zaintzari behar duten garrantzia eman behar zaio, ahalegin hori eraginkorra izan daitekeela ikusita (27).
|
|
|
Aita erretzaileen umeek GPa edukitzeko arrisku handiagoa zuten 4 eta 7 urteetan, baina amaren tabako kontsumoak ez zuen arriskua areagotzen.
|
Lan
honetan jaiotza eta 7 urte bitarteko GParen prebalentzia oso altua dela aurkitu da. Osasun arazo garrantzitsu horri aurre egiteko neurri eraginkorrak hartu lirateke, eta neurri horiek maila sozial guztietara iristen direla egiaztatu, maila sozial baxuetan arazo hau larriagoa baita.
|
|
|
|
Lan
honen helburua Gipuzkoako umeen pisuaren eboluzioa eta gehiegizko pisurako (GP) joera aztertzea da, jaiotzetik 7 urtera bitarte, herrialde garatu batean, hain zuzen, gurasoen ezaugarri soziodemografiko eta biologikoek bilakaera horretan duten eragina ikertuz.
|
|
|
Horien artean abortu (naturala edo eragindakoa) edo fetu heriotza jasandakoak ikerketatik kanpo geratu ziren.
|
Lan
honetan Gipuzkoako azpikohortea erabili da: 638 ama ume diada (bikote), Zumarragako ospitale publikoan 2006 eta 2007an jaiotako haurrek eta euren amek parte hartu dute.
|
|
|
1, 4 eta 7 urteetako neurketa antropometrikoak, aldiz, protokolo estandarizatuen erabileran trebatutako langileek egin zituzten. Oinarrizko ezaugarri antropometriko horietatik abiatuta kalkulatu ziren umeen altuerarako pisua (weight for height), GMIa, adinerako GMIa (BMI for age) eta
|
lan
honetan erabili ez diren bestelako datu batzuk. Horiek Z score bihurtu ziren erreferentziazko populazioarekin konparatzeko.
|
|
|
Carlos III Osasun Institutua (FIS PI06/ 0867, FIS PI09/ 00090 eta FIS PI13/ 02187), CIBERESP, Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila (2005111093, 2009111069, 2013111089 eta 2015111065) eta Gipuzkoako Aldundia (DFG06/ 002, DFG08/ 001 eta DFG15/ 221). Horrez gain, aipagarria da ikerketa guneko (Zumarraga, Urretxu, Legazpi, Azkoitia, Azpeitia eta Beasain) udalekin urtero egindako hitzarmenei esker
|
lan
hau aurrera eramatea posible izan dela. Ildo beretik, Patxi Xabier Txakartegiri eskertu nahi diogu lan honen inguruan egin duen irakurketa kritikoagatik eta bere ekarpenengatik.
|
|
|
Horrez gain, aipagarria da ikerketa guneko (Zumarraga, Urretxu, Legazpi, Azkoitia, Azpeitia eta Beasain) udalekin urtero egindako hitzarmenei esker lan hau aurrera eramatea posible izan dela. Ildo beretik, Patxi Xabier Txakartegiri eskertu nahi diogu
|
lan
honen inguruan egin duen irakurketa kritikoagatik eta bere ekarpenengatik.
|
|
|
Lehenik eta behin eskerrak eman nahi dizkiegu ikerketa hau posible egin duten familia eta haurrei. Gainera,
|
lan
asistentziala aurrera eraman zuten Zumarragako Ospitaleko eta Osasun Zentroetako langileei ere gure esker onak adierazi nahiko genizkieke. Baita proiektu hau aurrera eramateko euren oniritzia eman duten erakundeei ere:
|
|
|
1983 urtean argitaratutako
|
lanean
, Trunkey eta bere laguntzaileek heriotzen banaketa trimodala deskribatu zuten (8) (9): heriotzen lehenengo multzo bat aurreneko minutuetan gertatzen da, aire bideak, sistema zirkulatorioa edota nerbio sistema zentrala larriki kaltetuak izatearen ondorioz; bigarren talde bat ordu batzuen epean gertatzen da, hauen artean hemorragiak nabarmenduz; eta hirugarren talde bat egun edo asteak igarota, disfuntzio multiorganikoaren ondorioz.
|
|
|
Zentzu horretan, prebentzioaren arloan edozein ekintza gauzatzeko, ezinbestekoa da aldez aurretik egoera ondo ezagutzea, hau da, egindako
|
lana
eta emaitzak aztertzea, akatsak antzeman eta zuzentzeko. Baita hobetu daitezkeen esparruei baliabideak bideratzeko ere eta, oro har, sistemaren beharrak asetzeko (12).
|
|
|
Azken horrek, baliabide guztiak izan behar ditu estrategiak garatzeko, eta eskumena horiek ezartzeko, betiere landutako programen jarraipena ziurtatuz eta haien betetze egokia bermatuz (14) (15). Beraz, Trauma Batzordearen
|
lan
esparrua ez da asistentziara bakarrik mugatzen, prebentzioan ere parte hartze aktiboa izaten baitu.
|
|
|
· Ikerketa datu batzuen arabera badirudi
|
lanean
pisu handiak altxatzen dituzten emakumeek prolapso eta GIa pairatzeko erraztasun gehiago daukatela (3 EM).
|
|
|
Bizi kalitatea: gernu inkontinentzia depresioarekin eta urduritasunarekin erlazionaturik dago, baita
|
lan
aktibitatearen narriatze eta baztertze sozialarekin ere (4).
|
|
2019
|
|
|
Datu kopurua erraldoia denean, gainera,
|
lan
hori sistematizatu da.
|
|
|
Baina, esan dugun bezala, datu kopuru erraldoiekin beharrezkoa da garbiketa prozesu eta transformazioak sistematizatzea. Ba al dago
|
lan
hori egiteko gaitasuna izango duen makinarik?
|
|
|
menderako makinek egin ahal izango luketela edozein
|
lan
gizakiek baino hobeto. Medikuntza ere ez zen iragarpen hauengandik libratu.
|
|
|
b) Egoera aproposa munduko datu errealekin
|
lan
egiteko
|
|
|
Dena den RWDekin
|
lan
egiteak badu ahuleziarik, besteak beste, ikerkuntza klinikoa egiteko prozeduren optimizaziorik eza, datu base ezberdinen arteko interoperabilitate falta (adibidez, historia kliniko elektronikoa eta laborategiko datu baseak) eta metodologia sendoa eta estandarizatuaren falta.
|
|
|
Saiakuntza eta azterlanetan, datu bilketa da denbora aldetik gehien eskatzen duen fasea, eta IKTak ezinbestekoak dira
|
lan
hori errazteko. Gainera, oinarri oinarrizkoak dira ikaskuntza esperientzia kliniko zabalagoetatik abiarazteko.
|
|
|
Azken horien artean, hauek: trebakuntza eta prestakuntza ikerketa diseinuko metodologietan, ikerketaren itzulpena, giden garapena eta erregistro klinikoen mantentze
|
lana
eta erauzketa. Eta horiez gain, lehen lerroko zaintzaileentzako heziketa berriz orientatzea ere, ebidentzia dinamikoko oinarri bateko pazienteekin sortu berri diren sarbideko, interpretazioko eta eztabaidako arduren inguruan, edota ebidentziaren gaineko ondorioak osatzen dituzten datu klinikoen eskuragarritasuna eta osotasuna bermatzen laguntzea ere.
|
|
|
EKrako azpiegitura bat garatzeko
|
lanak
bost dimentsio hauek ditu, gutxienez:
|
|
|
Erregistro klinikoko baliabideak. Osasunaren zainketan denbora errealeko etengabeko ikaskuntzako patroi baterabidean, indartu egin dira erregistro klinikoetarako teknologiak, ga aldatzekorapenaren, mantentze
|
lanen
eta hobekuntzaren arloetan.
|
|
|
IKTen garapenean dauden arazoak hauek dira: ingurune kliniko ia guzietanegokia instalatu beharra; ikerketa jarduerekin eta integratutako tresna analit hardwareikoekin lotutako diseinuzko elementuak sofware operatiboari gehitzea; asistentzian, erabakiak hartzean, erabilitako diseinuzko elementuak txertatzea, eta teknologia honekin
|
lan
egiteko behar diren langileak trebatzea.
|
|
|
Beharrezkoa den
|
lanean
interes gehiago jartzea eta jarduera horretara bideratzea: adibidez, eraginkortasun konparatiboaren (EK) ikerketa, berrikuspen sistematikoak, ikerketa estrategia berritzaileak eta erregistro klinikoak.
|
|
|
Ekimen berriek eskaintzen dituzten aukerak baliatzea, esku hartze klinikoen eraginkortasun konparatiboari buruzko
|
lana
zabalduko duen erakunde bat sortzeko aukera gero eta gehiago izanik.
|
|
|
|
Lan
honetarako behar den azpiegitura ebaluatzearen garrantzia, kasurako, langile beharrak, datuak lotzea eta hobetzea, metodologia berriak, ikerketa sareak eta laguntza teknikoa.
|
|
|
Pazienteen eta zaintzaileen eskura dauden diagnostiko eta tratamendu medikoak gero eta gehiago dira; alabaina, haien efektibitateari buruzko ezagutza, batik bat, efektibitate konparatiboari dagokiona, ez da hein berean handitzen. Horren atzean aldaketa tasa dago, hein batean, baina baita profesionalen lanbide trebakuntza ere, guztiz garatu gabea eta zatikatua izan ohi baita, eta horren ondorioz,
|
lanean
desberdintasunak, eraginkortasun eza eta bat ez etortzeak gertatzen dira.
|
|
|
Funtsezko
|
lana
egiten ari dira, gaur egun, eraginkortasun konparatiboaren ikerketan, baina aurrera eramaten diren jarduera horiek nor bere bidetik doaz, eta askotan, errepikakorrak ere badira. Ebidentziaren aplikazioa ekoizpenarekiko atzerago badago, hein batean, informazioa bilatzen eta garatzen duten erakundeen artean, eta horien barruan ere, ikuspegi desberdin eta, isolatuak?
|
|
|
Hona hemen OMEren defnizioa: ongizate egoera bat, zeinetan norbanakoa bere gaitasunen jakitun den, bizitzaren tentsio normalei aurre egin diezaiekeen, modu produktboan eta emankorrean
|
lan
egin dezakeen eta komunitateari ekarpena egiteko gai den.
|
|
|
Berriki, Sir Michael Marmot ek, OME erakundearen Osasunaren Determinatzaile Sozialen Batzordeko presidente denak, esan du pertsona baten baldintza sozialak direla determinatzaile garrantzitsuenak, hau da, non jaio, hazi, bizi,
|
lan
egin eta zahartzen diren pertsonak. Batzordearen Subsanar las desigualdades en una generación (2009) izenburuko dokumentuak, gaixotasunen arrazoien atzean dauden arrazoietan sakontzen du.
|
|
|
Osasunaren gradiente soziala eta desberdintasunak ondorioa dira, boterea, diru sarrerak eta ondasun eta zerbitzuak desberdin banatzearen ondorioa, batetk, eta horrek dakartzan injustzien ondorioa, bestetk, pertsonen bizi baldintzei eragiten dietenak (osasun zerbitzuetarako sarbidea, eskolatzea, hezkuntza,
|
lan
baldintzak eta aisialdia eta etxebizitza). Osasunerako kaltegarriak diren esperientzien banaketa desberdin hori ez da, inolaz ere, fenomeno, natural?
|
|
|
Obesitatea daukaten pertsonek pisu normalekoek baino aukera gutxiago daukate
|
lan
bat lortzeko. Eta horien artean, emakume obesoek, oro har, gizonezkoek baino zailtasun gehiago, gainera.
|
|
|
Eta horien artean, emakume obesoek, oro har, gizonezkoek baino zailtasun gehiago, gainera. Irudiak erakusten duenez, 50 eta 59 urte bitartekoen artean, obesitatea zeukaten pertsonen% 59k zeukan
|
lan
bat 2013an; ez obesoen artean, aldiz,% 72k (Europako 14 herrialdetako datuen batez bestekoa). Aztertutako herrialde guztetan ikusi da sistematkoki enplegu tasak txikiagoak direla obesitatea daukaten pertsonen artean.
|
|
|
Kutsadura atmosferikoak tiroidean eragiten du, azken urteotako ikerketak agerian uzten ari direnez.
|
Lan
honetan aztertu nahi izan dugu jaioberriaren orpoko odolean neurtutako T4 hormona tiroideo totalean zer eragin ote duten jaio aurretiko 2.5 µm-ko edo gutxiagoko diametroko partikulekiko (PM2.5) zein aireko nitrogeno dioxidoarekiko (NO2) esposizioek. Aztertutako lagina Gipuzkoako INMA ikerketatik atera dugu.
|
|
|
Geroz eta ikerketa gehiagok uzten du agerian partikula organiko kutsagarriek zein tabakoaren keak tiroidearen funtzioan eragiten dutela, dela jaioberrietan dela helduetan (2), (3), (4), (5). 2017an argitaratutako
|
lan
batean (6), hain justu, suspentsioan dauden 2,5 mikra baino gutxiagoko partikulen eta zilbor hesteko hormona tiroideoen arteko asozioazioa aztertu zuten; eta 2018an argitaratu berri den beste batean (7), berriz, bigarren hiruhilekoan PM2.5 en eraginpean egon ziren haurdunen eta haien jaioberrien T4 kontzentrazioen artean erlazio positiboa ikusi dute.? –
|