|
2001
|
|
|
Lehena, aldagai soziodemografiko eta soziolinguistikoek osatzen dutena (F3). Aldagai latente horretan hasiera batean sartutako aldagaiak subjektuen jaioterriaeta bizilekua, subjektuen lehen hizkuntza, gurasoen jaioterria eta gurasoen lehenhizkuntza izan ziren, baina LISREL programak proposaturiko aldaketen arabera, subjektuen jaioterria (X3) eta gurasoen lehen hizkuntza (X5) bakarrik mantentzendira. Hori logika baten barruan dago, izan ere, normalean gurasoek lehen
|
hizkuntzatzat
dutena transmititzen diete beren seme alabei; beraz, aldagai berbera errepikatzea bezala izango litzateke. Antzeko zerbait gertatzen da subjektuen jaioterriarekin eta bizilekuarekin ere, oro har, kasurik gehienetan jaioterria eta bizilekuaberberak dira, eta baita gurasoena ere, nahiz eta neurri txikiagoan izan.
|
|
2002
|
|
|
Erraztasunari dagokionez, hau erabakigarria da. Euskara lehen
|
hizkuntzatzat
dutenak eta euskaraz errazago moldatzen diren hiztunak hiltzen ari dira, eta datozen euskaldunak, euskaldun berriak dira, hots, erdara da haien lehen hizkuntza eta harreman sare ia guztiz erdalduna dute. Horrek ere ez dio mesederik egiten erabilerari.
|
|
2005
|
|
|
Katalanaren ezagutzak gora egin du, baina erabilera sozialaren alorrean balorazioak kontrajarriak dira. Batzuek diote gero eta katalan gehiago direla katalana ohiko hizkuntza dutenak, katalana bere
|
hizkuntzatzat
dutenak baino. Beste batzuek diote gehiago direla lehen katalan hiztunak zirenak eta orain gaztelania darabiltenak, berez gaztelania hiztunak izan eta katalana erabiltzen hasi direnak baino.
|
|
|
Datuak falta dira, niri behintzat falta zaizkit. Egia da inkestek esaten dutela hamar puntuko igoera dagoela, katalana bere
|
hizkuntzatzat
dutenen eta katalana ohiko bihurtu dutenen artean. Aurrerapen hori bikote mixtoetan ere hala gertatu dela dirudi, bikote hauen gehiengoak katalana erabiltzera jotzen du.
|
|
2008
|
|
|
Aplikaezina dudarik gabe, eta gainera ez du ematen hizkuntza historikoentzako lagungarririk izango lukeenik. Izan ere, okzitanieraren kasuan, adibidez, milioi eta erdi hiztun baino gehiago izan arren hizkuntza hori dakitenak, eremu zabal batean sakabanatuta daude, non gehiago diren beste 75 hizkuntza horietako bat jatorrizko
|
hizkuntzatzat
duten pertsonak. Gainera hizkuntza horien hiztunen trinkotasun soziologikoa eta soziolinguistikoa askotan indartsuagoa da okzitanieradunena baino.
|
|
2009
|
|
|
Giza adimena izan du funtsezko ikergai; psikologiara biltzen du azken batean antropologia. Ahaidego sistemak, totemak, mitoak eta artea
|
hizkuntzatzat
ditu, zeinutzat. Lévi Straussek semiologia orokor bat bilatzen du, giza adimenaren nolakotasunaren berri emateko egokiena; aipatu jarduera horien guztien azpian, egituratzen dituen zeinu sistemaren bat datza, inkontzientea, egituragintza bera inkontzientea baita.
|
|
|
Bistan da etxetik euskal hiztun direnentzako euskara hala izango ez balitz, nekez izango dela ia ezertarako ohiko hizkuntza bigarren hizkuntza gisa eskola edo euskaltegiaren bidez eskuratu dutenentzat. Lehen
|
hizkuntzatzat
dutenek eta harreman formaletan ez ezik harreman ez formaletan ere, edo harreman ez formaletan batez ere, erabilera hizkuntza euskara dutenek eta izan dezaketenek gizarteratu dezakete inork eta ezerk baino gehiago euskara.
|
|
|
Badakigu, larritasunez? gela barruko
|
hizkuntzatzat
dutela euskara, ingurune euskaldunenetan ere, gure haur eta gazte ugarik.
|
|
2011
|
|
|
«Testuingurua aldatu egin da. Lehen, euskaldun guztien lehen hizkuntza euskara zen; orain, berriz, euskaldun gehiago daude euskara bigarren
|
hizkuntzatzat
dutenak, lehenengotzat dutenak baino». Gainera, soslai aldaketa hori geografian ere antzematen dela uste du:
|
|
|
S. Aleman: Euskararen alde baldin badaude, bertako
|
hizkuntzatzat
badute, ez du aitzakia bakar batek ere balio ez egiteko horrelako hizkuntza politikarik. ETArena aitzakia besterik ez da.
|
|
|
Zazpi funtzio horietatik beheko biak (familia funtzioa eta identitatea) jabekuntza naturalaren pean daude. Horrela, ez balego hizkuntza bat ama
|
hizkuntzatzat
duten subjekturik, ez lirateke funtzio horiek beteko. Aurreneko bi funtzioak, berriz, bigarren mailako ikastearen menpe daude, horretarako, hau da, nazioarteko hizkuntza izateko, beste hizkuntzetako hiztunen interes kulturala litzateke.
|
|
2012
|
|
|
euskara haur hizkuntza bihurtu dugu? Euskara haurrekin soilik erabiltzeko
|
hizkuntzatzat
dugu. Zergatik familian zuzeneko transmisioa
|
|
2014
|
|
|
Egunerokotasunean, %87, 5ek euskara erabiltzen du komunikazioko hizkuntza bezala; %6, 25ek, wolof a; eta %6, 25ek, gaztelania. Gaztelaniadunak euskara ikastetxeko
|
hizkuntzatzat
du; hau da, ikastetxetik kanpora ez du erabiltzen.
|
|
|
Wolofera ama
|
hizkuntzatzat
duen ikaslea orain dela bi urte etorri zen Ondarroara, eta euskararen murgilketa programan dago. Ama hizkuntza Serer a duen etorkina, Lehen Hezkuntzan etorri zen Ondarroara; eta, dagoeneko, beste ondarrutar bat da.
|
|
2015
|
|
|
Bokal sudurkarituen altuera anbiguitatea erakusten duten hautemate esperimentuak egon dira.Krakow et al. ek (1988) ingelesa ama
|
hizkuntzatzat
zuten entzuleek bokal sudurkarituak haienordain ahokarien altuera ezberdinekin hautematen zituztela erakutsi zuten, bokalak/ n/ renaurrean zeudenean izan ezik, kokapen horretan sudurkaritasuna testuinguru fonologikoariegozten zietelako, pentsatzekoa denez. Esperimentu honek entzuleek, sudurkaritasunaren iturriaaurkitzeko ezintasunaren aurrean, bokalen sudurkaritasuna bokal ahokarien altueraezberdintasun bezala interpreta dezaketela erakusten du, bokal sudurkari fonemikorik ez dutenhizkuntzetan batez ere.
|
|
2017
|
|
|
Tradizioari jarraituz irlandera ama
|
hizkuntzatzat
duten eta irlanderaz gehien hitz egiten den eremuak daude (Ghaeltacht).
|
|
|
Ghaeltacht eremuak eta Ghaeltacht ez direnak. Hots, batetik, tradizioari jarraituz irlandera ama
|
hizkuntzatzat
duten eta irlanderaz gehien hitz egiten den eremuak daude (ghaeltacht) eta ingelesa hizkuntza nagusitzat duten eremuak ditugu besteak.
|
|
|
Honetarako ematen dituzten arrazoiak hainbat dira, haien artean, natiboek erabiltzen ez dituzten forma berrien erabilera, tokian tokiko galizieraren ezaugarrien falta eta erregistro informalaren falta. bermatzen du, Ama hizkuntzaren ideologiaren ondorio, ideologia bat non delako hiztunak, delako hizkuntza ama
|
hizkuntzatzat
duena idealizatu eta mitifikatu egiten duen, hauek hiztun ‘hobeak’, ‘legitimoagoak’ direlakoan (Ortega eta beste. 2013).
|
|
|
Beste era batera esanda, neofalanteak erabat kontziente dira bai eskolan eta eremu formaletan ikasten duten aldaera estandarraz, eta hau ez dela galiziera etxetik ikasi duten hiztunen galizieraren berdina. Horregatik, euren galiziera ‘liburukoa’ eta ‘telebistakoa’ jotzen dute, ikasitako aldaera ‘artifiziala edo alien a’ definituz, akatsez betetako
|
hizkuntzatzat
dutelarik (O’Rourke & Ramallo, 2011).
|
|
|
Antzekoa gertatzen da Galizian, galiziera gaztetan edo heldutan ikasi dutenak neofalante dira, neo aurrizkiak ‘berri’ esan nahi baitu, bretoieraren moduan. Katalanaren kasuan, ordea, ez dago hiztun berri etiketarik, baina hiztun berritasuna geroz eta presenteago dago soziolinguistikako lanetan, eta katalan berri bezalako terminoak darabiltzate katalana bigarren
|
hizkuntzatzat
duten elebidunentzat.
|
|
|
Horietaz gain, euren burua ‘learner’ kontetu jakin batzuetan soilik jotzen duten hiztunak ditugu, zehazki, soilik irlandera lehen
|
hizkuntzatzat
duten hiztunekin.
|
|
|
Dena den, Zadarreko arbanasiera mintzairak ere beste hizkuntza estandar eta prestigiotsuen presioa jasan zuen, eta ondorioz, indarra galduz joan zen apurka apurka, baita Arbanasi auzoan ere. Zadarreko arbanasiera mintzairak ez zuen inolako babesik jaso erakundeengandik, eta horregatik gaur egun, beste ezer baino lehen, etxeko testuinguruan erabiltzeko
|
hizkuntzatzat
dute bere hiztunek. Zentzu horretan Zadarreko arbanasiera mintzairak ikuspegi soziolinguistikotik hartzen duen tokia A. Kova ec ek XX. mendeko 60ko hamarkadan egin zituen landa ikerketan istrio errumaniarrak zuen tokiarekin konpara daiteke.
|
|
|
Gaeltacht eremuari eta legitimitateari buruzko auziekin lotuta, irlanderaren jabetzari buruzko zenbait kontu izan ziren. parte hartzaileei galdetu zitzaien ea irlandera beraien
|
hizkuntzatzat
zuten edo haren jabetza aldarrikatzen zuten. g20 (29 urte, emakumezkoa) irlanderaz hitz egiten hazi zen Gaeltacht eremutik kanpo. irlandera bere lehen hizkuntza dela adierazten baldin badu ere, Gaeltacht eremuko hiztunen aldean legitimitatea falta zaiola uste du, haiek komunitate geografiko bat osatzen baitute eta, hortaz, irlandera" jabetzan" baitute berak duena baino gehiago:...
|
|
|
Lan honek euskara ama
|
hizkuntzatzat
duten umeen hizkuntzaren jabekuntzaren ingurukoezagutza handia hornituko du. Baina hizkuntzaren jabekuntzan eragiten duten faktore asko daude, besteak beste, helduarekin duen elkarrekintza.
|
|
|
Beraz, hori etorkizun batean ere aztertzeainteresgarria litzateke. Bestetik, lan hau euskara L1 duten umeengan zentratu da, baina badiraEuskal Herriko leku askotan gaztelania ama
|
hizkuntzatzat
duten umeak, Haur Hezkuntzaneuskara ikasten hasten direnak murgiltze ereduaren bidez. Kasu horretan, posiblea litzatekeegoera hori tesian lorturiko datuekin alderatzea, hizkuntzarenjabekuntza berdin garatzen den alaez jakiteko.
|
|
|
Jorratzen dituen gaiak zein baino zein interesgarriagoak dira eta irakurketa lasaia merezi dute, nahiz eta inoiz iruditu zaigun alor zabalegiak hartu dituela eta oinarri gutxi samarreko hipotesiak ere plazaratzen dituela. Vidalek familia bereko
|
hizkuntzatzat
ditu euskara eta iberiera, eta ikuspegi horretatik lantzen du paleosardinierarekiko lotura.
|
|
2018
|
|
|
Hain zuzen ere, euskarazko bertsolaritzan ikusi zuen gizartea aktibatzeko eredua frisieraren aldeko taldetxo batek. Frisiako biztanleen erdiek frisieraz badakiten arren eta erabilera datuak onak diren arren, etxeko eta lagunarteko
|
hizkuntzatzat
dute gehienek, eremu publikoan nederlanderara eta ingelesera jotzen dute, eta arlo formalean zer esanik ez. Ahozko inprobisazioa hizkuntzarekin jolasteko aitzakia eta frisiera plazara ateratzeko bidea izan daitekeela uste dute.
|
|
|
Bat. Euskaldunen erdiak EAEko sei udalerri handienetan bizi dira eta euskara bigarren
|
hizkuntzatzat
dute. EAEn, 30 urtetik beherakoen hamarretik seik (%58) bigarren hizkuntza euskara dute...
|
|
2019
|
|
|
H. Gavel baino hogei urte gazteagoa zen, baina Akademiaren gerraondoko bizitzari egindako ekarpena harena bezain mugatua izan zen. Hala ere, Frantziako hizkuntzalariek euskararekiko erakusten zuten erdeinuarekin ez zetorren bat, haiek literatura estatusera iristen ez zen bigarren mailako
|
hizkuntzatzat
baitzuten (cf. Lafon 1953a).
|
|
|
Kopuru zehatzak lortzea zaila bada ere, badirudi gaur egun munduko bospasei biztanletik bat gai dela ingelesez hitz egiteko. Ingelesdunen artean, ondorioz, ingelesa lehen
|
hizkuntzatzat
dutenak herena dira Ethnologueren arabera eta, ingelesdun berriak, bi heren.
|
|
|
Ingelesa jatorrizko
|
hizkuntzatzat
duten pertsonak eta herrialdeak, bestalde,. English only, doktrinaren aldekoagoak dira gero eta nabarmenago.
|
|
|
Ned Maddrell azken hiztuna 1974an hil zen, eta Unescok 2009an desagertutako hizkuntzatzat izendatu zuen. Baina, bertako hiztun kontzientziadunek berpiztea lortu dute eta, une honetan, manxera lehen
|
hizkuntzatzat
duten haurrak ere badira, Unescok desagertzeko arrisku bizian dauden hizkuntzen artean sailkatu duelarik atzera. Antzeko prozesuak ari dira gertatzen kornikerarekin (Kornuallesko hizkuntza) edo Letoniako Kurlandia eskualdeko livonierarekin.
|
|
|
Aztertutako corpusa Lekaroz herriko IES Lekaroz Elizondo BHI ikastetxean bildu zen 2016/ 2017 ikasturtean eta laugarren mailako talde batean jasotako aurre eta ondo testuek osatzen dute. Laugarren mailako talde horretan euskara ama
|
hizkuntzatzat
duten ereduko 16 urte bitarteko 16 ikaslek ziharduten.
|
|
|
2 adituek zein erkagaiak ama
|
hizkuntzatzat
dituzten hiztunek datu horiek ez lituzkete analizatuko (ezta morfemak zatituko ere) saioetan behin eta berriz egin bezala;
|
|
2020
|
|
|
Euskara gauza bitxi bat zen harentzat, etxean gorde eta kanpotik datozenei erakusten zaizkien horietakoa. Eta, euskara," nora jorik eztuen errekaren gisa", ia ezertarako balio ez duen
|
hizkuntzatzat
bazuen ere, Unamunok ez bezala, ez zion uko egin euskarari, eta gertuko sentitzen zuen. Beharbada horregatik idatzi zuen Barojak euskarari" dialectucho" deitzen ziotenen aurka El País Vasco liburuaren hitzaurrean.
|
|
|
Hamaika gazteek hitz egiten dute arabiera, baina hamaika horietatik bostek amazigera dute lehen hizkuntzatzat, eta arabiera, berriz, bigarren hizkuntzatzat. Arabiera lehen
|
hizkuntzatzat
duen gazteetariko batek dio gurasoen lehen hizkuntza amazigera izan arren eta beraien artean amazigeraz egin arren, seme alabekin beti hitz egin dutela arabieraz. Ondorioz, arabiera da bi hizkuntzetatik ondoen dakiena.
|
|
2021
|
|
|
Ikerketa berri batek adierazten duen bezala (Soziolinguistika Klusterra 2020), familia euskaldunetan hezitako gazteek aitortzen zuten euskara ikasgelan eta familian erabiltzen zutela13, lagunen arteko harremanetan kanpoan utziz, adibidez. Hala, euskara lehen
|
hizkuntzatzat
duen gazte profila eta hiztun berrien profila gero eta hurbilago kokatzen dira, erabilera informalari dagokionez behinik behin.
|
|
|
Post sobietar urteetan, herrialdearen politika linguistikoaren helburu nagusia ukraineraren erabilera arlo guztietan bultzatzea izan da. purua izugarri jaitsi da 1995etik gaur egun arte: adibidez, 1999/ 2000 ikasturtean mota horretako bigarren hezkuntzako eskoletan ikasleen% 30 zeuden matrikulatuta (Korjakov, 2002); 2005/ 2006 urterako (Giger eta Sloboda, 2008)% 23, eta 2020/ 2021ean,% 19,25 Bielorrusiera ama
|
hizkuntzatzat
duten pertsonen kopurua ere gero eta txikiagoa da: 1999ko erroldaren arabera, bielorrusiar etnikoetatik% 85,6ren ama hizkuntza zen bielorrusiera; hogei urte beranduago, berriz,% 61,2rena besterik ez6 Horrez gain, bielorrusiar erroldetan etxean normalean erabiltzen den hizkuntzari buruz galdetzen da, eta bielorrusieraren erabilera oso apala seinalatzen dute azken datuek:
|
|
|
Ukrainerak gero eta leku gutxiago zeukan eremu publikoan eta irakaskuntzan; adibidez, 1980ko hamarkadaren bukaeran herrialdearen ikasleen erdiak baino gehiagok errusieraz ikasten zuten (Bilaniuk eta Melnyk, 2008). Esan beharra dago, lehen aipatu ditugun arrazoi historikoengatik, ukrainera edo errusiera lehen
|
hizkuntzatzat
duten pertsonak geografikoki eremu desberdinetan kokatzen direla Ukrainan: mendebaldeko eta erdialdeko eskualdeetan bizi direnen artean, gehiengoa dira ukraineraren hiztun natiboak; aldiz, ekialdeko eta hegoaldeko eskualdeetako biztanleek eta, batez ere, Krimeako errepublika autonomokoek errusiera dute ama hizkuntza gisa.
|
|
|
Moldaviak, Ukrainarekin eta Bielorrusiarekin alderatuta, errusiera ama
|
hizkuntzatzat
duten pertsonen kopuru txikiagoa du. Hala ere, sobietar garaian hiriko biztanleen artean gehien erabiltzen zen hizkuntza errusiera zen, eta moldaviera landa eremuarekin erlazionatzen zen (Chinn, 1993).
|
|
|
Georgian, Armeniarekin alderatuta, jende gutxiagok du estatuko hizkuntza ama hizkuntza gisa: 2014an biztanleen% 87,64k esan zuen lehen hizkuntza georgiera zuela14 Errusiera ama
|
hizkuntzatzat
dutenak% 1,24 besterik ez dira, azken estimazioen arabera, herritarren% 61ek ez du ondo menderatzen15 Gainera, eguneroko bizitzan erabiltzen duteEskualde hauek kenduta, Georgiako gainerako eremuetan gero eta garrantzia gutxiago dauka errusierak, egoera politiko zailaren ondorioz. nak% 16 besterik ez dira. Georgiak gaur egun kontrolatzen ez dituen lurraldeetan, alegia, Abkhazian eta Hego Osetian, are zabalagoa da errusieraren ezagutza eta erabilera bizitzako arlo guztietan.
|
|
|
Kezka honetatik, Barakaldo, Getxo, Portugalete, Leioa eta Bilboko 15 urte bitarteko gazteei galdetu zaie euskararekiko dituzten jarrera eta praktikaz. Jasotako erantzunek dionez, gazteok euskara euren
|
hizkuntzatzat
dute, euskararekiko lotura afektiboa eta ideologikoa dute, baina ez zaie praktikoa egiten. Familia erdaldunetakoak direnak ere, haurtzaroan euskararen munduarekiko lotura izan zuten.
|
|
|
Ele Pa tipologiako ikasleen adierazpenetan jaso da euskara gela barruko
|
hizkuntzatzat
dutela eta gelatik kanpo joera orokorra gaztelaniaz egitea dela. Unibertsitatean, orain arte egiten zutena baino euskara gehiago egiten dutela diote, baina gaztelaniaz ere egiten dutela aitortu dute.
|
|
2022
|
|
|
" Guk zerbitzua eta lana euskaraz": zerbitzua euskaraz eskaini eta euskara lan
|
hizkuntzatzat
duten enpresei, saltokiei eta era guztietako entitateei zuzendua.
|
|
|
«Jende asko aspertuta eta nazkatuta dago. Euskara hemengo
|
hizkuntzatzat
du, ezagutu ez arren, eta uste du badela garaia hizkuntza horri behar duena emateko eta hizkuntza eskubideak errespetatzeko».
|
|
2023
|
|
|
Estatus plangintzari dagokionean, telebista edo irrati bat ez da nahikoa familiako transmisio hizkuntza aldatzeko. Hala ere, kontsumitzaileek hizkuntzarekiko duten jarrera eta pertzepzioa aldatzeko gai izan daitezke, lehenago eremu itxi edo bakandu bateko
|
hizkuntzatzat
zutena esfera publikoan kokatzen baitute (Ó Laoire 2000, 152). Hizkuntza gutxituen komunitateek esfera publiko aktibo bat behar dute" heldutasun" politikoa lortzeko, eta hedabideek horretan lagundu dezakete (Cormack 1998, 45).
|
|
|
Langabeen datuekin amaitzeko, esan dezakegu, beheko taulan oinarrituta, euskara lan
|
hizkuntzatzat
zuten sektore bakarrak Zerbitzuak eta Administrazio Publikoa zirela. Industrian eta Ostalaritzan erdiak adierazi du euskaraz eta gaztelaniaz egiten zuela lan, eta beste erdiak gaztelania hutsean lan egiten zuela.
|
|
|
Gainera, euskaraz hitz egiten ikasi ez arren, hitz batzuk esateak (esate baterako agur hitzak) integrazio kultural horretan gerturatze bat adierazten du, esate baterako, euren jatorrizko lurraldeetako familiakideen aurrean. Kasu batzuetan, gainera, aitortzen dute ondo ikasi ez badute ere, euren
|
hizkuntzatzat
dutela euskara.
|
|
|
Izan ere, 1991n, herritarren %8, 1en lehen hizkuntza zen euskara, eta, egun, %6, 1ena. Halere, Kasaresek esan du gazteen artean gora egiten ari dela euskara edo euskara eta gaztelania lehen
|
hizkuntzatzat
dutenen ehunekoa. «Haurrei euskara etxean irakasteko joera handitzen ari da gutxika gutxika».
|