|
2000
|
|
|
Gaurko euskara batua erdaraz jantzita ikusten dut askotan eta euskarak nahiko aberastasun badu berekin, hitz bera esan liteke lau edo bost modutara eta askotan gure herriko hitzak baztertu eta erdarazkoak sartzen dituzte. Nik herri
|
hizkuntza
dut gogoko eta badakit, ez da harrokeria, irakurle batzuk baditudala. Han eta hemen hori aitortzen didate eta dena ez da zurikeria izango.
|
|
|
Komunikazio horretan ez dago joan etorririk. Elkarbizitzarako, bi
|
hizkuntza
ditugunok askoz eskaintza handiagoa egiten ari gara bakarra duenak baino. Besteak beste, nik ezagutzen dudalako halakok eta halakok egiten duen lana, eta hark ezagutzen ez duelako nirea, baldin eta bere hizkuntzara itzultzen ez badut.
|
|
|
Harantzago joanaz nioen, nik gazteleraren aurka ez nuela ezer, nire bigarren
|
hizkuntza
nuela eta maite ez ezik beharrezko; hala ere, etorkizunari begira, hirugarren baten premian geundela zientzia, teknika eta harreman zabalagoetarako, eta beharrezko ikusten nuela ingelesa, noski. Aurretik Quebec aipatu nionez eta ondotik ingelesaren baliapen hobea, nire erantzuna ez zuen hain gogoz hartu.
|
|
|
batzuk estatuarekinindentifikatzen dira eta beste batzuk estatutik bereizten dira, honela, taldeen kokapen horiek beren talde identitatearen autoestimarako funtsezko funtzioak betetzendituztelarik. Bigarrenean, aldiz, Berry-ren identifikazio estrategiak ikusten saiatukogara, horren ondorioz azalduz ezen berezko
|
hizkuntza
duten gutxiengo egoerandauden taldeek identitate estrategiatarako funtsezko tokia beteko dutela gatazka egoeretan, hain zuzen ere, norbere eta beste taldearekiko identifikazio eta estereotipoetan.
|
|
2001
|
|
|
gizabanako bat, integratzaile? modura sailka daiteke, bigarren
|
hizkuntza
duten kideak altu baloratzenbaditu edo lehen hizkuntzako kideak baino altuago. Bestetik, hau ere proposatuzuten:
|
|
|
Orientazio integratiboa, beraz, honako termino hauetan defini daitekeenaizango da: bigarren
|
hizkuntza
duen eta afektiboki baloratzen den komunitatekokideekin identifikatzeko borondate ona.
|
|
|
Oker geunden, noski. Zaharrek, zaharretan onenek, guk baino hobeki idazten zuten euskaraz, lehen eta oinarrizko
|
hizkuntza
zutelako guk ez bezalako moduan; hitz egin, noski, guk baino ederkiago egiten zuen edozein nekazarik, edozein bertsolarik, euskaraz funtsaren funtsean ederkiago zekielako. Hori, urte haietan, dagoeneko aldarrikatua zuten Altubek, Mokoroak," Sabiagak" (Apalategik), gehiegik entzungor egin bazien ere.
|
|
|
Quebectarrek euren historia, lurra eta
|
hizkuntza
dituztela eta etnia bat osatzen dutela eta, hori guztia dela-eta, autodete rminaziorako eskubidea dutela aldarrikatzen badute, cree ek, inuit ek eta gainerako herriek ere ezaugarri berberak dituztela eta, gainera, oraingo Quebecen lurretan10.000 urtetik gora daramatela erantzuten diete(" Le facteur autochtone au Quebec", Interneten). Azken finean, be ren burua gobernatzeko eskumenak eta tratu duin etaorekatua galdegiten dizkiete bai Quebeceko Gobernuari bai Kanadako Gobernu Federalari.°
|
|
|
Berezko
|
hizkuntza
dute: cree hizkuntza, algonkin familiakoa.
|
|
|
1. Erakundeek euskararekiko garatzen dituzten hizkuntz politiken aurkako jarrera eta iritzien existentzia ez da gaur egungoa. Horixe bera, edo antzekoa, gertatu izan da berezko
|
hizkuntza
duten beste hainbat herritan ere. Eta neurri batean ez da harritzekoa, jende askok hizkuntzen aniztasunari buruz diktadura garaian indarrean zegoen pentsamoldea ez baitu erabat gainditu.
|
|
2002
|
|
|
J. SAINZ PEZONAGA. Nafarroa bera kontutan hartzen badugu hiru
|
hizkuntza
ditugu, eta azken urteotako emigrazioa kontuan hartuta, hiru baino gehiago. Baina hizkuntza bat baino gehiago eduki, Euskal Herriaren mamia euskara da, hori da gure nortasuna aberasten duena.
|
|
|
Hizkuntza hegemoniko bakarra euskara izan da ahozko kulturan. Herri bakoitzak bere
|
hizkuntza
du munduan, neurri batean prozesu natural eta etniko kultural baten ondorioz. Erdarak, ordea, prozesu politiko baten ondorioz bihurtu dira hemengo hizkuntzak, baina ez prozesu demokratiko baten ondorioz.
|
|
|
Dena den, Elordietaren aburuz, ez da gaztelaniaren eraginez beste azentu bat gailenduko: " Gaztelania ama
|
hizkuntza
dutenek eredu hori euskarara pasatzea gerta liteke, baina zail ikusten dut horien eredua prestigioduntzat hartzea, eta prestigiorik gabe ez da eragin handirik inon izaten".
|
|
|
Geroari begira, ikasturte honen irekiera ofizialean aipatu izan zen legea aipatubeharra dago:, atzo hemen aipatuko zela uste nuen? Madrildik etorriko zaigunlegea, alegia, eta horrek euskarazko unibertsitate honetan izan lezakeen eragina.Lege horretan ez dira aipatzen berezko
|
hizkuntza
duten komunitateak. Beharbadahori guretzat gerta daitekeen okerrena da, aipatuak ere ez izatea.
|
|
|
Interneteko Edukia Sailkatzeko Elkarteak (ICRA, ingelesezko siglen arabera) iragazki bat jarri du abian sexuari, drogei edo gorroto
|
hizkuntza
duten web guneetara sartzea blokeatzeko, haurrak Interneten dagoen helduentzako materialetik babesteko. 1990eko hamarkadaren erdialdeaz geroztik, ICRA Estatu Batuetan eta Britainia Handian bulegoak ditu, eta lanean aritu da sareko gune nagusietarako Interneten borondatezko lehen sailkapen sistema ezartzeko.
|
|
|
Izan ere, Estatuak “bestelako zehaztapenen” oinarrizkotzat hartzen ez dituenez, autonomia erkidegoek arauak eman ditzakete gai horri buruz, eta beste hizkuntza batzuk erabiltzeko baimena eman dezakete, gaztelaniaz ez direnak, elikagaiak etiketatzeari eta ontziratzeari dagokienez, “kontsumitzailearen desinformazioarekin eta osasunerako arriskuarekin”, FEIABek zioenez. Alde horretatik, errekurtso egileek uste dute Europar Batasuneko arauak ezarritako zehaztapen guztiak kontsumitzailearentzat erraz ulertzeko moduko hizkuntza batean adierazi liratekeela, eta ez soilik oinarrizkotzat jo diren hizkuntzetan, kasu honetan “norberaren
|
hizkuntza
duten autonomia erkidegoek beren hizkuntza produktuen etiketetan ezartzeko aukera ematen baitu”. Gainera, argudiatzen da Konstituzio Auzitegiak zehaztu zuela Estatuak jakien etiketetan agertu behar duten datuak diziplinatzeko eskumena duela, eskainitako informazioak kontsumitzaileen osasunean izan ditzakeen ondorioak direla eta.
|
|
|
–lasaitu egin behar zuela konturatu zen Alex. Ahotsa apaldu zuen– Agian, auskalo, agian gure barneko
|
hizkuntza
dun. Entzun nahi izaten ez dugun zer hori.
|
|
|
Hori beste zerbait da, eta nik nahi nuke benetan politika mailan gauzak beste modu batera egituratuko balira. Baina hori gauza bat da, eta beste bat arras desberdina gure kulturaren zati aberats bati, barnean
|
hizkuntza
duela, uko egitea, bigarren mailako zerbait izango balitz bezala; pentsatuko bagenu bezala gizarte apaingarri baten gisakoa dela, nahi dugunean kendu, nahi dugunean jarri, aukeran, egiteko modukoa.
|
|
|
Hau guztia dela eta, MU, unibertsitate euskalduna den heinean, eta gure herriaren garapen sozial zein ekonomiko eta kulturalarekin konprometituta dagoenez, euskaraz ikasi ahal izatea bultzatzen jardun izan da ahal izan duen neurrian. Honetaz aparte, euskara gure bizitza unibertsitarioko ahozko zein idatzizko ohiko
|
hizkuntza
dugu. Gaur egun, gure titulazioetan %70 artean euskaraz ematen dira eskolak; tartea ikasleen borondatearen eta irakasleriaren euskalduntasunaren araberakoa da.
|
|
2003
|
|
|
Bizitasunik gabeko
|
hizkuntza
dugu euskara, bizitzeko balio ez duen neurrian; zeren balioaren kontzeptua, hemen, ez da hizkuntzaren berezko ezaugarria, baizik eta, gorago esan bezala, komunikazioaren alorrean transferitzen zaioneraka rpeninda rra.
|
|
|
Horregatik, agintean dagoen alderdiak (baita harekin batera gobernatzen duen 100 urteko egunkariak ere) euskara" politikatik" deslotu behar dela behin eta berriz errepikatu arren, argi dago erabat politikoa dela Pegenauteren gidaritzapean egiten ari den hizkuntza politika. UPNk oso ongi baitaki, inork baino hobeki, euskara eta euskaltasuna eskutik helduta doan bikotea dela,
|
hizkuntza
duenak euskal kontzientzia izateko aukera handia duela, egungo identitate joko hauskorra kolokan jartzeraino. Historian zehar izan badira ere, gero eta neketsuago da gainontzeko euskal herrialdeen aurkako jarrera onartzen eta babesten duen euskalduna edo euskaltzalea den nafarrik aurkitzea.
|
|
|
Hortik euskara dagokion lekura berriz eramateko saioak etorri ziren euskaldunak gut xiengoa baitira Nafarroan eta ez dagokie gaztelaniadunen es kubide berberak izatea. Izan ere, euskara ez da nafar guztien eskubidea, soilik ama
|
hizkuntza
dutenena, mendialdeko nafa rrena. Areago, euskara sustatzearen atzean Nafarroaren iden titatea arriskuan jartzen duten interesak daude; ho rregatik, euskara aldarrikatzen duten nafarrak ez dira fidatzekoak.
|
|
2004
|
|
|
Beste batek Japonian bizi diren brasildar batzuekin egin zuen. Inkesta hori bi
|
hizkuntza
dituzten komunitateetan egiten ari gara hainbat hizkuntzalari, gero denon artean emaitzak bildu eta txosten bat prestatzeko. Hizkuntzen erabilera aztertzea da horren guztiaren asmoa.
|
|
|
Espainiera ama
|
hizkuntza
duten hiztunei zuzendua dago, erdaldun horiek irits dakizkiekeen mezuak ulertzeko behar bezainbeste baliabide topatzen dituztelako bertan.
|
|
|
Har dezagun bada bere hitzen dotorezia gozatzeko hutsartea: . Gizarte bat besteetatik bereizten duten ezaugarrien artean
|
hizkuntza
dugu, larriena ez bada, larrienetakoa. Norbera, hizkuntza bakarreko gizarte batean bizi delarik, hizkuntza problemarik ez duen gizarte batean, ez da honetaz konturatzen, harik eta bizibeharrak beste gizarte batera erauz dezan arte.
|
|
|
Hauteskundeetan edo botazioetan balio du gutxiengo gehiengoen arteko lehiak; baina bere nortasuna duen Herria beste zein Herriren gutxiengoa da? Eta bere
|
hizkuntza
duen komunitatea beste zein hizkuntz komunitateren gutxiengoa da??. 95
|
|
|
Egungo munduaren komunikazio beharrizanetara egokituriko mintzairak, antza, zorrozkailuaren jabe dira; eta, aitzitik, gizarte dinamika berrietan txertatu gabekoek ez daukate zertaz zorroztu hizkuntzaren mintzoa. Euskara, dakigunez, modernizazioaren trena galdutako
|
hizkuntza
dugu, prozesu hura gidatu zuten gizarte klase nagusiak arrotz zitzaizkiolako. Herri xehearen mintzabide, modernizazioa kudeatu zuten Nazio estatuen hondakin.
|
|
|
Euskaraz egiteari uzten badiote euskaldunek, ez dira mutuak bihurtzen, gaztelaniadunak edo frantsesdunak baizik. Hegoaldeaz bezainbatean, bi
|
hizkuntza
ditugu, baina kultur ikuspegi bat, espainierarena alegia. Azken batean, euskarak bere independentzia behar du bizirik iraungo badu, zeren, kultur ikuspegi bakarra erdararena baldin bada, euskara soberan dago, eta soberan dauden hizkuntzak desagertu egiten dira beti.
|
|
|
Jose Felix Diaz de Tuesta ez dabil oker, inondik ere, begia jarri duen lekuan jarri duenean: . Alabaina, atentzioa ematekoa da, datu horien arabera, oso txikia dela kale erabilera eta euskara lehen
|
hizkuntza
dutenen arteko portzentajearen arteko aldea. Kale erabilera gehienbat euskara lehen hizkuntza dutenen baitan dagoela egiaztatuko balitz, ondorio hau aterako litzateke:
|
|
|
–Alabaina, atentzioa ematekoa da, datu horien arabera, oso txikia dela kale erabilera eta euskara lehen hizkuntza dutenen arteko portzentajearen arteko aldea. Kale erabilera gehienbat euskara lehen
|
hizkuntza
dutenen baitan dagoela egiaztatuko balitz, ondorio hau aterako litzateke: lehen hizkuntza euskara dutenen proportzioak gora egitea lortu beharra dugu, euskararen kale erabilerak ere gora egitea nahi badugu.
|
|
|
Nabarmentzekoa da, nik uste, Etxezarretaren ekarpen argigarri hori. Izan,
|
hizkuntza
dugu noski guk mintzagai hemen bereziki, baina, edonola ere, hizkuntzaren nondik norakoak, dirudienez, ezin dira kultura marko orokorraren sistematik at hauteman. Kultura horren esanahi nazionala ere, hortaz, ez genuke gutxietsi behar, eskolaketa modernoaren ezaugarri behinena denez gero.
|
|
|
Baina denak dira perpausak, denek diote zerbait, denak dira hizkuntzelementuak. Izan ere,
|
hizkuntza
dugu giza komunikaziorako elementu nagusia. Indibiduobakoitza taldeko besteekin komunikatu egiten da, informazio trafiko batean hartzen duparte.
|
|
|
Komunistek, Lenin’en eragiñez (etnien problemak gutxik bezin ongi ulertu baitzituen Lenin’ek) ongi konpondu dute hau; eta puntu huntaz eredu dira (bai Yugoslabia’n eta bai URSS’en). URSS’eko hamasei errepubliketan, hamasei hizkuntza liferente eman dira lege hizkuntzatzat; eta Yugoslabia’n herrialde bakoitzak bere
|
hizkuntza
du, nahiz gehien gehienak serbieraz hitzegin jatorriz. Are gehiago:
|
|
|
Gogoan izan dezagun hizkuntza dela artea bera ahalbidetzen duena. Zerbait ezagutu nahi badugu, hura irudikatu beharrean gaude;
|
hizkuntza
dugu irudikatzeko bide nagusia eta saihestezina. Zer ote da, baina, errealitatea irudikatzea?
|
|
|
Erlea edo beste edozein animalia taldekoi baino areago, gizakia animalia gizartekoi bat izatearen arrazoia begien bistakoa da: naturak, esan ohi dugunez, ez du ezer alferrik egiten, eta gizakia dugu
|
hizkuntza
duen animalia bakarra. Ahotsa minaren eta plazerraren zeinu da, eta horregatik gainerako animalia guztiek ere badute, zeren beren natura min eta plazerra sentitzeraino iristen baita eta elkarri adierazten baitiote sentipen hori; baina hitza onuragarria eta kaltegarria, zuzena eta zuzengabea adierazteko da, eta gizakiari bakarrari datxekio ongiaren eta gaizkiaren, zuzenaren eta zuzengabearen, eta abarren zentzua izatea, eta gauza hauek guztiak dira etxea eta hiria zimendatzen dituztenak (Politika, I, 2, 1253 a 11).
|
|
2005
|
|
|
Katalanaren ezagutzak gora egin du, baina erabilera sozialaren alorrean balorazioak kontrajarriak dira. Batzuek diote gero eta katalan gehiago direla katalana ohiko
|
hizkuntza
dutenak, katalana bere hizkuntzatzat dutenak baino. Beste batzuek diote gehiago direla lehen katalan hiztunak zirenak eta orain gaztelania darabiltenak, berez gaztelania hiztunak izan eta katalana erabiltzen hasi direnak baino.
|
|
|
Katalana hitz egiten dutenak hain gutxi badira egunen batean, beharbada, gaztelania ikastea komenigarria izango da. Elebidunak garela onartzeak esan nahi du espainola ere gure
|
hizkuntza
dugula eta hori gezurra da saltsa honetan gabiltzanontzat behintzat. Nik gaztelania oso oso berandu ikasi nuen, eskolan noski.
|
|
|
Esparru publikoari dagokionez, euskalduntze lan eskerga egin da aurreko urteotan, euskaraz egiteko gauza diren langileen kopurua izugarri hazi delarik. Eta, horrenbestez, euskara zerbitzu
|
hizkuntza
dugu administrazioen atal askotan. Orain, elebidun izateko ezinbesteko baldintzak bermatu behar ditugu zenbait ataletan, eta euskara lan hizkuntza izan dadin behar diren programak eta baliabideak sistematizatu eta areagotu, herri aginteek euskararen biziberritze lanean, bide erakusle eta ispilu izan behar dutelako.
|
|
|
" Euskal Herrian beti izango da espainiera lehen
|
hizkuntza
duen populazioa, hori baduzu Nafarroan, baduzu Donostian edo Bilbon. Lehen hizkuntza espainiera duen jendea topatuko duzu, eta beraiekin harreman egokiak izatea garrantzitsua delakoan nago.
|
|
2006
|
|
|
Zergatik bi buru? Bi
|
hizkuntza
ditugulako (euskara eta gaztelera) eta biak erabiltzea eta menperatzea nahi dugulako. TxeChu dragoiaren irudiak haurrengana iristen eta gure mezua indartzen lagundu digu».
|
|
|
Ernie Benedict hitz egiten hasi da. Aitzinakoen hizkuntza zenean, gaur egungo
|
hizkuntza
duen horretan. Haren hitzak entzun ahal izan ditugu, burmuina bete digute.
|
|
|
Gero Sainteseko lurraldea dago; gero, Garona ibaiaren itsasadarra igaro ondoren, Bordeleko lurraldea, ardo bikain eta arrain ugarikoa, baina larre
|
hizkuntza
duena. Larre gizonak bide dira Saintesekoak euren hizkuntzarengatik, baina Bordelekoak are larrekoagoak.
|
|
|
Eta horrelaxe gertatzen da zenbaitetan. Inguru euskaldunetako eta erdaldunetako haurrak elkartuta, askotan erdara ama
|
hizkuntza
dutenen hizkuntza joera nagusitzen da, eta urte osoan ia erdaraz hitzik esaten ez duten haurrek, orduantxe praktikatzen dute eskolan ikasitakoa. Eta ez da harritzekoa, gure errealitate soziolinguistikoa ezagututa.
|
|
|
Zenbait herritan, beraz, eskolaz besteko
|
hizkuntza
duten ikasle etorkinen ehunekoa nabarmen txikiagoa da, etorkinen kopuruarekin alderatzen badugu. Hau zenbait kasutan horrela da, Frantzian eta Erresuma Batuan adibidez, etorkin askok hizkuntza ofiziala hitz egiten dutelako, garai batean herrialde horien kolonia frankofonoak edo anglofonoak izan zirelako.
|
|
|
Zer
|
hizkuntza
ditugu inguruan. Euskara eta Literatura.
|
|
|
Zer
|
hizkuntza
ditugu inguruan. Euskara eta Literatura.
|
|
2007
|
|
|
Ohidura hau dela kausa, kausakoekin baliatu hiztegi propioa dute eta bilerez kanpo gertatzen zaielarik euskaraz aritzea, hiztegi bertsua daramate aho mihitan. Bainan hara, haien adixkideekin frantsesez mintzo dira, normal den bezala, gozamen hizkuntza Molieren
|
hizkuntza
baitute.
|
|
|
" Goza nazazu gehiago" tribua. Euskara ama
|
hizkuntza
dute edo ikastolan ikasia. Gehienak ikastolatik iragan dira.
|
|
|
Euskaraz aritzen ote dira? Bada ikasten eta erabiltzen duenik, bere laneko
|
hizkuntza
duena, lagunekin eta etxekoekin euskaraz mintzatzen dena, bada, euskaltegitik landa hitz egin ez eta urte batzuen buruan berriz etortzen dena gogoratzera, ingurune arras erdaldunean bizi delako, euskaldun gutxi dagoelako edota euskaldunak izanik ere identifikatzerik ez dugulako; norberaren izaera dela eta, lotsatia delako, prozesua erdizka uzten duenik ere bada,...
|
|
|
Errealitatea konplexuagoa da. Izan ere, jakin badakigu euskara lehen
|
hizkuntza
duten guzti guztiek ez dutela hitz egiten euskaraz erdaraz baino errazago eta, aldiz, hainbat euskaldun berrik bai. Eskuartean dauzkagun datuekin, ordea, errazagoa da azterketa hipotesi horiekin egitea.
|
|
|
Eta, azkenik, Gipuzkoako euskaldunen indize orokorrak gora egin zuen. Hazkundea, kasu gehienetan, eskolan edo euskaltegian euskara ikasi dutenek eragin zuten, hau da, euskara bigarren
|
hizkuntza
dutenek. Hori oso positiboa bada ere, zaila da euskaldun berri horiek euskararen kale erabileran nola eta zenbateraino eragiten duten jakitea.
|
|
|
Hori oso positiboa bada ere, zaila da euskaldun berri horiek euskararen kale erabileran nola eta zenbateraino eragiten duten jakitea. Eragin eragiten dutela badakigu eta, batez ere, euskara lehen
|
hizkuntza
dutenek euskaraz egitea
|
|
|
Lehenengo begiratuan gertaera hori harrigarria bada ere, baluke esplikaziorik. 1989an haur euskaldun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza (haurren %40) eta oso gutxi ziren (haurren %8) euskara bigarren
|
hizkuntza
zutenak. Bestalde, haurren kale erabilera nahikoa handia zen (%34).
|
|
|
Orain ere horrela da, baina orduan gehiago. Geroztik asko hazi da euskara lehen
|
hizkuntza
duten haurren ehunekoa (aldian %40tik %49ra pasatu zen) eta are gehiago euskara bigarren hizkuntza duten haurrena (aldian %48tik %76ra pasatu zen), bai eta haurren kale erabilera ere (2001ean %44 zen). Hortaz, bada, 1989tik 2001era bitartean gehiago hazi zen haurren hizkuntza gaitasuna kale erabilera baino; haurren gaitasun erlatiboa, berriz, gutxiago hazi zen haurren kale erabilera baino.
|
|
|
Orain ere horrela da, baina orduan gehiago. Geroztik asko hazi da euskara lehen hizkuntza duten haurren ehunekoa (aldian %40tik %49ra pasatu zen) eta are gehiago euskara bigarren
|
hizkuntza
duten haurrena (aldian %48tik %76ra pasatu zen), bai eta haurren kale erabilera ere (2001ean %44 zen). Hortaz, bada, 1989tik 2001era bitartean gehiago hazi zen haurren hizkuntza gaitasuna kale erabilera baino; haurren gaitasun erlatiboa, berriz, gutxiago hazi zen haurren kale erabilera baino.
|
|
|
Nire ustez, gure artean nagusi den erabilera arauaren isla da hori: euskara bigarren
|
hizkuntza
duten haurrek –gainontzeko adin talde guztietako euskaldun berriek bezala– oso joera txikia dute euskara erabiltzeko familian eta lagunartean. Gazteen indizeari dagokionez, berriz, 1989an gazte euskaldunek atxikimendu txikia zuten euskararekiko, beste adin taldeek baino askoz txikiagoa –gazteen gaitasunaren eta erabileraren arteko indizea beste adin taldeena baino askoz txikiagoa zen–, eta urteak pasatu ahala atxikimendu horrek gora egin du, urteotan hizkuntza normalizazioaren alde egindako lanaren ondorioz.
|
|
|
Euskara, gorabehera historiko guztien gainetik, Europako
|
hizkuntza
dugu, europar hizkuntza, beste edozeinek adina eskubiderekin, edo gehiagorekin. Lehen ere hemen zen, orain 3.000 urte ere, erromanizazio ondoren ere hemen zen, eta hizkuntza indartsuagoen eraso guztien gainetik hemen da gaur ere.
|
|
|
Sartaldean, euskal jatorriko jende taldeek asturiar eta kantabriar leinuak zituzten, euskaldunekin zerikusirik ez zuten beste jatorri batekoak zirenak. Leinu edo jendetza horiek, zeinek euren
|
hizkuntza
zuten.
|
|
|
Ingelesa komunikazio hizkuntza garrantzitsua da gaur egun gizarteko hainbat alorretan. Euskal Herrian, euskara, gaztelania eta frantsesaren ondoren, laugarren
|
hizkuntza
dugula esan dezakegu. Egoera horrek ingelesa hezkuntza curriculumetan txertatzea ekarri du berekin, hala nola norbanako asko bere kabuz edo ikastetxeetan ikastera bultzatu ere.
|
|
|
Gizarte zentro sinbolikoaren neurriko gizabanako osoa: gizona, zuria edonazio kastakoa, goi edo erdi mailakoa, nazio kultura eta
|
hizkuntza
duena, bereburuaren jabe dena (bai politikoki, bai ekonomikoki baita psikologikoki erearrazionala eta zuhurra izan behar baitzuen). Bazterretan, nazioan baina hiritartasun osorik gabe, gizatasun osorik gabe, arrazionaltasun gutxikoak, bere buruarenjabe izateko ez-gauza omen zirenak:
|
|
|
Gizakiak, egiaz,
|
hizkuntza
duelako behar du eta hizkuntzari esker ahal du —biak dira garrantzitsuak eta biak daude elkarri lotuta— bere burua intelektualki eta moralki osatuz eta, horrekin, bere burua pertsona bezala garatuz joan. Horregatik dio Heideggerrek:
|
|
2008
|
|
|
Gorrak ditut gurasoak, nola aita, hala ama. Alaba bakarra naiz eta zeinu
|
hizkuntza
dut ama hizkuntza. Bederatzi hilabetetan hasi nintzen lehenengo hitzak esaten.
|
|
|
Kontsultaren arazoa da ez duela subjektu politiko definitua. ETAren kontzepzio totalitaristaren arabera, euskaldunok herri uniformea osatzen dugu, nahikari bateratua, autodeterminazioaren aldekoa, zazpi lurralde historikoek osatua, ezaugarri komuna
|
hizkuntza
dutena batez ere. Nire aburuz, aldiz, euskaldunok lurralde ezberdinek zeharkatuta gaude, auto baiezpen eta identifikazio diferenteek karakterizatuak.
|
|
|
Horrezaz gain, transferentzia hizkuntza parearen mende dagoenez, hizkuntza askoren artean itzulpenak egiteko (Europako Batasunean litzatekeen sistema adibidez) transferentzia moduluen beharra biderkatu egiten da. Hau da, n
|
hizkuntza
badugu helburu eta bikote guztien arteko itzulpenak behar baditugu, analisirako zein sorkuntzarako n modulu izango dira nahiko, baina transferentziarako n (n) modulu dira.
|
|
|
4 Hau da, euskara lehen
|
hizkuntza
dutenak, bakarrik nahiz gaztelaniarekin batera.
|
|
|
Gaur egun, ordea, haurrak gero eta lehenago eskolatzen direnez umeak, 3 urte bete aurretik, etxekoa ez den beste hizkuntza bat ikasteko aukera du eta, definizio horren arabera, hori ere lehen hizkuntzatzat hartu da. Oro har horrek ez du esan nahi ikasitako hizkuntza berriak" familiako" hizkuntza ordezten duenik, bi lehen
|
hizkuntza
dituzten haurrak gero eta gehiago direla baizik. EAEk du estatuko eskolatze tasa handiena 0 eta 2 urte arteko umeentzat eta ia hirukoiztu egiten du estatuko batez bestekoa.
|
|
|
Lehen hizkuntza ere kontuan hartzen dugunean, biek ondo hitz egiteaz gain lehen hizkuntza euskara badute8 (D motako bikoteak), lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentajea %98, 6ra igotzen da (%93, 9k bakarrik eta %4, 7k gaztelaniarekin batera). Baina, bikotekideetako batek lehen hizkuntza euskara ez badu (B+), biek euskaraz ondo hitz egin arren, euskara lehen
|
hizkuntza
duten seme alaben ehunekoa %92, 4ra jaisten da.
|
|
|
Montreal galtzen ari gara. Hortaz, aktibista frankofonoek Montreal uharteko demografia joeretan jartzen dute arreta, eta gutxietsi egiten dute frantsesa ama
|
hizkuntza
duten hiztunek Montreal Handiaren eskualdean duten gehiengo posizio indartsua. Horrez gain, aktibista frankofonoek adierazten dutenez, frantses hiztunak gehiengoa badira ere Quebecen (%80k frantsesa du ama hizkuntza), Quebeceko frantses hiztunak Kanadako biztanleria osoaren %25 baino gutxiago dira, eta Ipar Amerika osoa hartuz gero, berriz, Quebeceko frantses hiztunak kontiKultura autonomiaren eredua proposatzen du.
|
|
|
Nagusiki zer hizkuntza ofizial hitz egiten den hartuz gero oinarritzat, 2001 urtean Quebecen milioi bat ingeles hiztun inguru zeuden, hainbat jatorritakoak, biztanleriaren %14, beraz. Ingelesa ama
|
hizkuntza
dutenen erroldaOntarioren iparraldeko frantses hiztunetako asko komunitate frankofonoen barruan bizi dira.
|
|
|
Nazioarteko estandarrak jarraituz gero, Quebeceko komunitate anglofono guztiak 4b irudiaren beheko koadranteetan kokatzera joko luke batek baino gehiagok, gutxiengo hori Quebeceko biztanleria osoaren erdia baino askoz ere gutxiago delako. Hala ere, guk egindako azterketa honetan Quebeceko komunitate anglofonoen bizindarra aztertzerakoan, komunitateak elkarren artean alderatuko ditugu, eta ez probintzian frantsesa
|
ama
hizkuntza duen gehiengo zabalarekin.
|
|
|
Eta horrela, kopa bat ardo edan zuen, edan zituen bi, hiru eta lau? Ardoa atsegin emaile zitzaion, baina atseginak ez zion errealitatea ezkutatzen; esan nahi baita Nazariok ohartu behar zuela edanak garuna eta mihia askatzen zizkiola, baina ohartu behar zuen, halaber, Aquileo baino motzagoa zela artean ere, gaztelania primeran zekièn gizonaren aurrean, Nazariok bigarren
|
hizkuntza
zuen hura, azken batean?, iniziatiba hari. Aquileori, zegokion bederen, orain joaten baitzen emakume batekin bals edo minuet bat dantzatzera, orain bestearekin:
|
|
|
Hauek ahaleginduko dira euskara erabiltzen, baina hauentzat ere inoiz gutxitan da euskara, barneko gauza?; inoiz gutxitan bizi baitira euskarak ezartzen digun zerumugaren erreferentzia esparruan. Barne isuriaren iturri eta pentsamenaren jario izan beharrean, bigarren
|
hizkuntza
dutelako, bigarren izate horrek dakarren guztiarekin. Hartara, ez da harritzekoa Irlandan bezalatsu hemengo abertzaleentzat ere euskara beren bizitzako zentzu iturri ez izatea.
|
|
|
gure jatorrizko hizkuntza propio bakarra ez da euskara, beste bi ere geureak ditugu eta. Imajinatzen al du inork nazio normalizatu bateko burua antzeko gauzak esaten, delako nazio horrek berezko
|
hizkuntza
duenean?
|
|
|
Gatazkak, klase borrokaren araberako gatazkak, euskal hitzaren arragoan ebatziko lirateke, munduko beste herri normalizatuetan bezalaxe. Herri antolamenduak
|
hizkuntza
du oinarri, komunikazioan, jakitean eta irudikatzean oinarritzen ez den herririk eta gizarterik ez dagoelako. Are gehiago, errealitate soziala ez da errealitate a linguistikoa:
|
|
|
Lehen hizkuntzaren eragina handia da hizkuntza gaitasunean. Euskarazko ariketetan gaztelania lehen
|
hizkuntza
dutenek lan kaskarragoak ekoitzi dituzte arlo jakinei dagokienez: oro har, akats larriagoak eta ugariagoak egin dituzte (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1).
|
|
|
oro har, akats larriagoak eta ugariagoak egin dituzte (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1). Gaztelaniaz egindako ariketetan alderantzizkoa daukagu, euskara lehen
|
hizkuntza
dutenek zer hobetu gehiago dute (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1, MINTZA 2).
|
|
|
Steven Damron Zortzi hilabete besterik ez ditu Guillermok, eta hautagai sendoa da elebidun bihurtzeko. Jaio zenetik, bi
|
hizkuntza
ditu etxean: ama, Isabel, espainiarra eta aita Rainer alemanarena.
|
|
|
Barra ugari daude aukeran, eta horietako batzuk Yahoo! renak dira, Altavistak sortutako BabelFish aplikazioa osatzen dutenak. Microsoft ek, bestalde, 12
|
hizkuntza
dituen itzultzailea eskaintzen du bere Windows Live Toolbar en barraren barruan, nahiz eta barra horrek Windows Vista sistema eragilerako bakarrik balio duen. Microsoft en itzultzailearengandik interesgarria da pantaila bi erditan zatitzea, bata jatorrizko bertsioarekin eta bestea itzulpenarekin; beraz, konparatu eta hobetu egin daiteke ulermena, hizkuntzaren oinarriak ezagutzen badira.
|
|
|
Sourceforge ere “script” txikia zen, eta hazten eta handitzen joan da. Ideia handia izan zuten, uler zitekeen
|
hizkuntza
zuten eta zerbait sortu duten konpainia txikien beste adibide asko daude. Eta hori oso ideia indartsua da gaur egun. Zer iritzi du Rubyk?
|
|
|
Baina horiek dira partekatzen dituzten ezaugarri bakarrenetarikoak. Osetiarrek berezko
|
hizkuntza
dute, eta gertuago sentitzen dira Errusiatik, Europatik baino.
|
|
|
Izan ere, ikasitako hizkuntza zuzenean bertako batekin praktikan jartzeko aukera baitute. Irakasleek erakusten duten hizkuntza ama
|
hizkuntza
dute, hau da, irakasle ingeles guztiak ingelesa nagusi den toki batean hazitakoak dira. Nagore Barandiaran eta Aintzane Barriuso gaztelaniako irakasleen arabera, atzerritar askok Donostiako oporraldia, udalekuetan gaztelaniaz ikasteko aprobetxatzen dute.
|
|
|
Eta horrela, kopa bat ardo edan zuen, edan zituen bi, hiru eta lau... Ardoa atsegin emaile zitzaion, baina atseginak ez zion errealitatea ezkutatzen; esan nahi baita Nazariok ohartu behar zuela edanak garuna eta mihia askatzen zizkiola, baina ohartu behar zuen, halaber, Aquileo baino motzagoa zela artean ere –gaztelania primeran zekièn gizonaren aurrean, Nazariok bigarren
|
hizkuntza
zuen hura, azken batean–, iniziatiba hari –Aquileori– zegokion bederen, orain joaten baitzen emakume batekin bals edo minuet bat dantzatzera, orain bestearekin: laurak solasean geratzen zirenean, gainera, harexek –Aquileok– zeramatzan solasaren giderrak, era nabarmenean eraman ere –" Hemengo dantza bukatuta gero, elkarrekin joan gaitezke laurok" esan zien solaskideei, halako batean, Nazario ia arnasgabe utzi zutèn hitzetan, haragi ikara batek edo irentsita–, hitzontzi bezain imintziolari aparta baitzen.
|
|
|
Batek amaren
|
hizkuntza
zuen euskara;
|
|
|
1) Harrera gizartearen egoera soziolinguistikoa. Jakina denez, Euskal Herriak bi
|
hizkuntza
ditu (euskara/ gaztelania; euskara/ frantsesa), eta hizkuntza horiek estatus politiko ezberdina dute, lurralde administratiboaren arabera (Euskal Autonomia Erkidegoan koofiziala da, Nafarroan iparrean bakarrik da koofiziala eta Ipar Euskal Herrian ez dauka estatus hori). Euskara hizkuntza gutxitua da:
|
|
|
Hitza, aldiz, ez da homogeneoa eta horregatik bere sistema osotasunean ezagutezina da. Hortik, logikoki, benetako hizkuntzalaritzak"
|
hizkuntza
du objektu bakartzat" (F. Saussure, 1974, op.:
|
|
2009
|
|
|
Orain arte egin ditugun azterketetatik zein emaitza nabarmen litezke? Euskara bigarren
|
hizkuntza
dutenen 5 urtetik 8 urtera ikusitako garapenera mugatuko gara hemen. 5 urterekin jadanik haur gehienak gai badira ere helduaren laguntzarik gabe ipuina hasi eta buka kontatzeko, zortzi urterekin kontaketarako autonomia hau finkatuagoa dago.
|
|
|
Fagor Etxetresna Elektrikoak enpresak Euskal Herrian, Marokon, Polonian, Frantzian eta Txinan ditu plantak. Hamabi
|
hizkuntza
dituzte identifikatuta: euskara, gaztelania, ingelesa, poloniera, frantsesa, italiera, lonbardera, arabiera, marokoarra, amazigh, txinera eta wu.
|
|
|
hizkuntza batean baino gehiagotan lan egiteak esan nahi du hizkuntza horiek oso ondo menperatu behar direla. Aipatu zuen, adibidez, ingelesa edo alemana jatorrizko
|
hizkuntza
duen norbait lan taldean izatearen abantaila.
|
|
|
Horretarako, sakondu egin da sektorearen klusterizazio prozesuetan, harreman iraunkorrak landu dira nazioarteko sareetan, komunikazio eta publizitatean gehiago erein da eta gaitasun eleanitzetan espezialdutako teknikariak dira enpresetan. Arlo horretan ez ditugu lehiakide izango ingelesa ama
|
hizkuntza
dutenak, beraiek baitira (European Commision, 2006) Europako elebakar kopururik handiena dutenak (%66 Irlandan, %62 Britainia Handian). Ez eta gertuagoko frantses zein gaztelaniadunak (%56).
|
|
|
Euskararen errepertorioak okerrera egin du oraindik ere euskara ohiko
|
hizkuntza
duten lagunarteetan. Datu batzuen arabera, zenbait herritan, gazteek euskara orain hogei edo hogeita hamar urte baino gehiago erabiltzen dute, baina, datua positiboa izanagatik ere, ez du hizkuntzaren osasuna bermatzen.
|
|
|
Halere euskararen ondorengoratzean bi akats nagusi agertzen dira. Alde batetik adin multzo gazteenean, euskara lehen
|
hizkuntza
dutenen ehunekoa biziki apala dela %14, beren gurasoek haurrean ukan dutenaren erdia.
|
|
|
Ikasketa planak eta ikastaroen programak berdinak dira hizkuntza atal guztietan. Lehen Hezkuntzan, ikasleak ama
|
hizkuntza
du irakas hizkuntza; bigarren hezkuntzan, irakasgai batzuk bigarren hizkuntza batean ematen dira (ingelesa, frantsesa edo alemana), eta ikaslea hirugarren eta laugarren hizkuntza osagarrietan hasi daiteke. Europako Batxilergoa lortzeko azterketa bat gainditu behar da Europako Eskoletan gainditutako ikastaro guztiek edo horietan lortutako diploma edo ziurtagiriek Europar Batasuneko herrialde guztietan dute balioa eta kasuan kasuko irakaskuntza mailarekiko baliokidetasuna.
|
|
|
Gaztelania ere nahi eta behar dugu, askok gainera bereagoa dute gaztelania euskara baino, eta normaltasun osoz onartu behar da hori; baina gaztelaniak ez du gure bultzadaren beharrik. Kultur
|
hizkuntza
dugu, gizarte bizitzako alor ugaritako hizkuntza dugu, aberastu egiten gaitu, eta gero eta euskal hiztun gehiagoren harreman afektiboetako hizkuntza ere bada. Elebidun askori, gehienei, ez zaie hizkuntza arrotza edo estrainioa gertatzen, eroso sentitzen dira gaztelaniarekin.
|
|
|
Gaztelania ere nahi eta behar dugu, askok gainera bereagoa dute gaztelania euskara baino, eta normaltasun osoz onartu behar da hori; baina gaztelaniak ez du gure bultzadaren beharrik. Kultur hizkuntza dugu, gizarte bizitzako alor ugaritako
|
hizkuntza
dugu, aberastu egiten gaitu, eta gero eta euskal hiztun gehiagoren harreman afektiboetako hizkuntza ere bada. Elebidun askori, gehienei, ez zaie hizkuntza arrotza edo estrainioa gertatzen, eroso sentitzen dira gaztelaniarekin.
|
|
|
Eta, halaber, euskaldunentzat espainiera ongi mintzatzeko ikastea garrantzitsua da. Euskal Herrian beti izango da espainiera lehen
|
hizkuntza
duen populazioa, hori baduzu Nafarroan, baduzu Donostian edo Bilbon. (...) Beraz, kontua muga funtzionalak zehaztea da.
|
|
|
badirudi ere, eta horretaz kontziente izanik noski, halere, elebitasun simetriko edo erabatekoa eraikitzearen idealari eutsi egin behar zaio, ideal hori inoizko denboran lortzea posible balitz bezala jardun genuke, egunerokoan helburu apalagoak lortzeko bidean. Gisa horretako elebitasuna denez bi
|
hizkuntza
dituen gizartea gizarte bakar eta plural moduan kohesionatu edo bateratu lukeena, horrexegatik baino ez bada ere, komeni da izpiritu horri eustea, bi hizkuntzen arteko aukera berdintasuna eta berdintasun soziala lortzeko bidean, asko baita, pausoz pauso, mailaz maila, egiteko daukaguna.
|
|
|
Galtzekorik ez baitu, gainera, izpiritu horren bulkadaz diharduen enpresak, zeren eta halakoa den enpresa bat gizartearekiko lotura estuagoa duen enpresa aurreratuagoa izango baita, dinamikoagoa eta berritzaileagoa, zalantzarik gabe. Horregatik, asko egin dezakete enpresek bi
|
hizkuntza
dituen eta egiazki elebiduna izan nahi duen gizartean elebitasuna indartsu heda dadin. Eta, nolanahi ere, arrazoizkoa dirudi pentsatzeak interes publiko eta unibertsalekoak diren zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresa pribatuek eginbehar batzuk izan behar dituztela hizkuntza aniztasuna garatzeko lanetan, gizartearen balio nagusietariko bat baita hori.
|
|
|
Asimetriak aipatzen ditugunean, hizkuntza bakoitzaren muga funtzionalak zehazteari buruz ari gara. Nagusi izango den erabilera eremuak behar ditu euskarak hainbat gunetan, nahitaezkoa du hori" iraun eta hazteko", eta hori gogo onez onartu behar dute gaztelania lehen
|
hizkuntza
dutenek eta etorkizunean lehen hizkuntza izango dutenek ere. Beste hainbatetan gaztelaniak izango du nagusitasuna, eta horrek ere ez ditu gogo txartu behar euskara lehenetsi nahian dabiltzanak.
|
|
|
Ez da elebitasuna, elebakartasuna baizik, desberdintasun sozialak eta diskriminazioak sortzen dituena. Horrexegatik, ofizialak bi
|
hizkuntza
dituen gizarte batean, elebakartasuna ez da eskubidea, muga baizik: muga norberarentzat, muga bi hizkuntzen bizikidetzarako, eta muga eta mehatxua, halaber, guztion bizikidetzarako eta demokrazia linguistikoaren garapenerako.
|
|
|
Horrexegatik uste dugu gaur egungo euskal gizartearen defizit larrienetako bat dela euskarazko munduaren eta gaztelania hutsezko munduaren arteko etena, inkomunikazioa eta ezjakintasuna. Defizit larria esan dut, bai, gure hizkuntz helburua, kontuan izanik bi
|
hizkuntza
ditugula, ez baita koexistentzia, konbibentzia baizik.
|