|
2000
|
|
|
Horrela erakutsiko lukete federalismoaren ongi betetzea. Zeren, hemen bake biderantz abiatuko bagara, bi
|
hizkuntzak
ditugu beharrezko.
|
|
|
Hezierarik ezaz noski, demokraziaren heldutasunik eza gure egunotan nabari zaigu, Uda Treviñoren kasuan argi azaltzen zaigunez. Bestalde, epaitegietan gure
|
hizkuntzak
duen sarrerarik ezaren lekukotasunak ematen ditugu eta horren arabera norbere burua behar bezala zuzen defendatu ezinarenak. Hori ere giza eskubideen aurka doa.
|
|
|
Egungo zientziagintzan
|
hizkuntzak
duen garrantzia aipatu da aurreko ataletan; egia da, nekez aurki daitekeela beste gairik gaur egungo zientziagintzaren sorreran etagarapenean horren eragin handia izan duenik, nagusiki gizarte zientzietan. Bainaazaldu den ikusmira zabala eta heterogeneoa beharrezkoa bada ere, horren ondoankomeni da, era berean, horren guztiaren lotura erraza egingo duen bideren bat proposatzea.
|
|
|
ez zen egokieratxarrena Altxatuen gogo bero berrituak azaldu eta indarrean jartzeko. Are gutxiago, berariazko
|
hizkuntzak
zituzten Katalunia eta Euskal Herriaren parte bat arerioarekinjoana zelarik.
|
|
|
bat.Hori bai, arautegi honek ez ditu fonemak eraldatzen, beraien alofonoak baizik; beraz, arautegi hau soinuen ekoizpenari dagokio eta ez beraien ulermenari. Pinker ek dioenez, entzun nahi duguna entzuten dugu, ez gara konformatzen soinuak jasotzearekin, darabilgun
|
hizkuntzak
dituen soinu idealizazioen baitan interpretatzen ditugu. Adibideugari ematen ditu Donegan ek bere artikuluan honi buruz, adibidez zein ingurunetansudurkaritzen den bokala, zein hizkuntzatan betetzen den arau hau, zeinetan ez etazergatik.
|
|
|
gauzatua izango dena hain zuzen. Eta gizarte modernoaren profilak eskatzen du, besteak beste, hau gizarte alfabetatua izatea eta eskolaren bidez transmititutako kultura homogeneoa edukitzea28 Ikus daiteke, beraz, azken finean nazionalizatze prozesua den hezkuntza sistemaren bidez Estatu nazioak gorpuzturiko gizartearen modernotzean29, kulturak zein
|
hizkuntzak
duten garrantzia handia dela.
|
|
|
Izan ere, eta inongo zalantzarik gabe, hizkuntza edozein giza taldearen lokarri indartsua dugu; askok hizkuntza komunitatean ikusiko dute nazioaren ezaugarririk funtsezkoena. Beste batzuk, nazionalismoa integrazio politiko gisa ulerturik, integrazio politiko horrek berekin dakartzan ezinbesteko prozesuen artean, hizkuntzaren finkapena garrantzitsuenetarikoa dela uste dute48 Estatu Nazioari dagokionez, eta arestian aipaturiko gizartearen modernizatze prozesuarekin lotzen den kultur homeogeneizatzeari helduz, garbi asko ohar gintezke alde horretan
|
hizkuntzak
duen garrantziaz.
|
|
|
zen hain zuzen. Eta testuinguru honetan ohar gintezke irakaskuntzan
|
hizkuntzak
duen, edo ez duen, presentzia zein neurritaraino den guztiz garrantzitsua.
|
|
2001
|
|
|
Mezu hori positiboa da, ez du inor kaltetuko, eta, horrexegatik, gizartean hedatuko balitz gaur egun euskalduntasunetik urrun daudenenganaino iristeko egokia litzateke. Gainera, eta planteamendu honen haritik, euskara hizkuntza aurreindoeu ropa rra izanagatik gure
|
hizkuntzak
duen balio kulturala ez da ahuntzaren gauerdiko eztula; arrazoi sendoak ez dira falta bere balioa goraipatzeko.
|
|
2002
|
|
|
Baina gaur egungo mundu konplexuak jartzen dituen komunikazio beharrei dagokienez, euskara ez da behar bezala garatu. Euskararen egitura, dio, ez da historikoki behar bezala garatu, eta gaur egun
|
hizkuntzak
duen barne eredua oso garestia da komunikazio hori modu ekonomiko batean egiteko. Zergatik?
|
|
2003
|
|
|
Badakit jakin beste herri batzuetan pisu txikiagoa duela itzulitako liburuak, hori bai. Baina gure kulturak eta
|
hizkuntzak
dituzten baldintzak kontuan hartuzge ro, ez zait iruditzen kezkatzekoa denik orain agertzenzaigun proportzio hau. Ez zait iruditzen sorkuntza krisirik dugunik.
|
|
2004
|
|
|
Gaztelaniaz gain, beste
|
hizkuntzak
dituzten autonomia erkidegoetan epaileek horiek jakiteko premiarik ez dutela azaldu zuen herenegun Espainiako Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiak (CGPJ), txosten baten bidez. EAJ eta EAk jarrera hori gaitzetsi dute, Konstituzioaren aurkakoa izan daitekeela argudiatuz. Gogoratu, UKBERRIk azaroaren hasieran jakitera eman bezala, euskaraz epaitua izateko eskubidea aitortu ziotela Euskal Herrian Euskarazeko (EHE) kidea den Gabi Basañez sopeloztarrari Bilboko Zigor Auzitegiko Lehen Aretoko hiru epailek.
|
|
|
Pentsakerari buruz eta soziologiari buruz
|
hizkuntzak
duen inportantzia, azkenik, aurkikunde berria da. Abertzale askoren itsutasuna lekuko!
|
|
|
7 Hizkuntza eta Herrikidetasuna (Branka, 1966), herrikidetzan eta gizarte trinkotasunean
|
hizkuntzak
duen pisua azpimarratu zuen. Artikulu luze horretan aipatu zen, adibidez, Indalecio Prietoren aitor ezin adierazgarriago hura:
|
|
2005
|
|
|
aurrizkiak eta atzizkiak daramatzate askotan (biopolimero, sulfogatz, disolbagaitz...) eta sarritan izaten dira izen elkartuak (disoziazio konstante, kristal sistema, elek troi dentsitate...), izena+ adjektiboa moduko segidak (eremu magnetiko, osa era mineralogiko, sienita feldespatoidedun...) edo are konplexuagoak diren sintagma hedapenak (behetik gorako analisi sintaktiko, bitarrean kodetutako hamartarren batutzaile...). Ondorioz, zientzialariek ondo menderatu behar dituzte beren
|
hizkuntzak
dituen hiztegi sorkuntzarako bideak.
|
|
|
(.) nor ausartuko litzateke hizkuntzan hitz berri bat sartu orduko, aldaketa berri batonartu orduko, kultura horren elementu tradizionalena porroskatzen ari dela esatera. Nor saiatuko litzateke hizkuntzari aldaketarik gabe eusten, betiko galeratik babesteko? Inortxo ere ez, biziaren bermea baita aldaketa, eta urratsak gizarte aldaketekinbat egin ez zituzten
|
hizkuntzak
ditugu hain zuzen ere galdu direnak.
|
|
2006
|
|
|
Mamirik gabeko artifiziotzat. Baina hizkuntzarekin jolas egiteak
|
hizkuntzak
dituen ahalbideez ohartarazten gaitu. Ez da hori, inolaz ere, helburua, jolasa ez bailitzateke jolas izango asmo baten agindupean egongo balitz, baina hala ere norberaren hizkuntz kontzientzia eta ezagutza garatzen direla ezin da ukatu.
|
|
|
Baina kostatu zaio. Ez daki senarrak inoiz ulertuko duen berarentzat
|
hizkuntzak
duen garrantzia. Ez daki inoiz ulertu ahal izango dituen hizkuntzaren alde egin diren eta egiten diren ahaleginak.
|
|
2007
|
|
|
Pirinioez iparraldean bizi ziren populuak, badakigu indoeuroparrak ez zirena; Galiako zeltek zituztenen bestelako ohitura, erakunde eta
|
hizkuntzak
zituztela. Baina Garonaz bestaldean bizi ziren galiarrak zeltak ziren, hizkuntza zelta zuten.
|
|
|
Kontuan hartuz garapen moralean berbaldi
|
hizkuntzak
duen garrantzia, hezitzaileek (gurasoek, irakasleek) saiatu behar dute ikasleek istorioak etakontakizunak truka ditzaten, elkarrizketako harremanak sustatuz eta haietan. Kontatutako istorioan ikasleak bere ekintzen ardura eta gobernua hartzenditu, bere bizitza istorio gisa interpretatzen du, eta besteen ikuspegiekin alderatzendu.
|
|
|
Bilaketa non bideratu Ostalaritzarekin, turismoarekin eta aisiarekin lotutako sektoreek eskatzen dute gehien udan lan egitea: sukaldariek, zerbitzariek eta
|
hizkuntzak
dituzten hoteletako harreragileek. Baina ostalaritza ez da turismoa osatzen duen jarduera bakarra.
|
|
|
Lehenaren kasuan, isilik gelditu direnak ere izango ziren baina, ahoa zabaldu duten guztiek Zorionak zuri kantatzeko egin dute, eta nik ere bat egingo dut poz horrekin eta kantu horrekin. Euskadi Irratiaren lan txukuna zalantzan jarri gabe, luze eta zabal hitz egin genezake hedabideetan oro har (idatzizko, ikus entzunezko zein digitaletan) gure
|
hizkuntzak
duen tokiaz eta izan behar lukeenaz, baina hemendik kanpo geratzen den eztabaida da hori. Eta eztabaida baino gehiago, praxia behar duen arloa, bai sortzaile bai hartzaile garen aldetik.
|
|
|
Ez da gehiegizkoa: euskarari, nahiz katalanari edo nahiz galegoari, munduko edozein
|
hizkuntzak
duen eskubidea eskatzea.261
|
|
|
Bigarren atala, hizkuntzaren pedagogiaz:
|
hizkuntzak
badu didaktika linguistiko oro gainditzen duen berezko interes pedagogiko bat, hizkuntzak berak funtzio hezitzaile propioa duenez eta, bide batez, hezkuntzaren beraren posibilitate baldintza osatzen duenez. Aipatutako hizkuntzaren funtzio hezitzailea, finean, gizakiaren berezko linguistizitatean oinarritzen da —gizakia berez da hiztuna—, eta, horrenbestez, gizakiaren izaeran eta garapenean eraginkorra den hizkuntzaren zeregin antropologiko edo humanizatzaileaz hitz egiten dugu.
|
|
2008
|
|
|
• Hizkuntzen munduko bereizgarrien arabera (kontuan izan gure inguruan ukipen egoeran dauden
|
hizkuntzak
ditugula): Derrigorrezko bigarren hezkuntzan (12 urte artean) jarraitutako eredu linguistikoaren arabera: %47, 5ek eredua edo eusLan honetan erakutsi nahi ditugun emaitzak identitate etnolinguistikoa (IELa) eta beste teoria batzuk erabiliz eginiko ikerketa enpiriko zabal batean txertatzen dira.
|
|
|
zer hiztun kontzentrazio dagoen lurraldeko leku desberdinetan, zein den hiztun horien proportzioa taldekoak ez diren hiztunekin alderatuz, eta ea hizkuntza komunitateak arbasoen lurraldean bizitzen jarraitzen duen edo ez. Lurralde jakin batean (hiri nahiz eskualde batean) H1 hiztunek duten banaketa oso lotuta dago hiztun taldearen barruko gizarte sarearen indarrarekin eta, beraz, esparru pribatu eta publikoetan H1
|
hizkuntzak
duen erabilera maiztasunarekin (Landry eta Allard, 1994a, 1992a). Zenbat eta handiagoa izan hizkuntza jakin bateko hiztunen proportzioa eskualde jakin batean, orduan eta sendoagoak izango dira harreman linguistikoen sareak eta orduan eta aukera gehiago izango ditu gutxiengoaren hizkuntzak talde barruko komunikazioetan erabilia izateko egoera pribatu eta erdi publikoetan.
|
|
|
Edonola, ezinbestekoa izango du komunikazio egoera desberdinetara egokitzea eta komunikazio egoera horietan solaskideen arteko konplizitatea funtsezkoa izango delarik, kode jakin bat erabiltzera behartuta egon daiteke askotan hiztuna. Bestetik, hizkuntzaren erabilera esparru desberdinetan,
|
hizkuntzak
dituen baliabide guztien artean aukera jakin batzuk egin ditu erabilera esparru horren ezaugarriei eta ohiturei egokitzeko: aldaera funtzional bat erabiliko du.
|
|
|
plano tenporaleko (Wernickeren eremuko) goi eremura zuzentzen da. Han, ikustezko seinaleak (grafemak) soinu seinale (fonema) bihurtzen dira, eta jarraian ahozko
|
hizkuntzak
duen tratamendu bera jasotzen du ezagutza morfosintaktiko eta lexikosemantikoa lortzeko. 2) Bide ortografikoa edo zuzena:
|
|
2009
|
|
|
Talmyk, munduko hizkuntzak harreman horren arabera sailkatu nahian, dikotomia tipologiko bat proposatzen du, mugimenduzko ekintzen osagai nagusia (Bidea) adierazteko erabiltzen den azaleko elementua oinarri hartuta: batetik satelite
|
hizkuntzak
genituzke, eta bestetik aditz hizkuntzak.
|
|
|
Frantsesa nahiko maila apalean menderatzen badut ere, ikus entzunekoaren arabera, gonbidatuen komunikaziorako erraztasuna azpimarratu litzateke. Eta erabat ulertzen ez dena frantses
|
hizkuntzak
duen sonoritate baselinistikoak lortzen du.
|
|
|
" Ondoko hizkuntzak 100 telebista baldin baditu, zergatik ez beste horrenbeste euskarak? Ondoko
|
hizkuntzak
dituen idatzizko hedabideek kiosko bat osorik bete badezakete, zergatik ez beste horrenbeste euskarazkoek ere?", esan ohi du zenbaitek boluntarismoz blai batzuetan, edo aitortuak dituen hizkuntza eskubideak egiazki baliatu ezinak sortarazitako amorruaren ondorioz beste batzuetan. Ildo horretatik Fishmanek lehenago aipatu dugun elkarrizketa horretan esandakoa da honakoa (Fishman, Erizeren elkarrizketa, 1999):
|
|
|
Ez dezagun ahantzi, bestalde, hizkuntza gaitasuna eskuratzeari dagokionez, hizkuntza normalizatuak dituzten gizarteetan, eskolaren egiteko nagusia izan dela ikasleari etxetik dakarren hizkuntzan erregistro formal eta landuak eskaintzea. Euskararen kasuan, normalizatu gabeko
|
hizkuntzak
dituzten beste kasuetan bezala, ikasle askori, gehienei, dagokienez, bikoiztu egiten da eskolaren eginkizuna:
|
|
|
Neutraltasunez mozorrotzen saiatzen den jarrera honek hizkuntza hegemonikoak indartu eta gainerako hizkuntzak azpiratzen ditu. Bizi indar ezberdina duten
|
hizkuntzak
ditugulako, hizkuntza horiek gizartean egoera desorekatuan bizi direlako.
|
|
|
Euskarak bere historian izan duen hiztun kopururik altuena duen garai honetan, eta gure
|
hizkuntzak
duela gutxi arte arrotz izan zaizkion hainbat esparrutan ere lekua egin duen garai honetan, lehengo elebidunek baino gehiago erabiltzen ote dute euskara gaur egungoek?
|
|
2010
|
|
|
Konta dezatela zergatik ari diren ikasten, zertarako, nola ikasten duten... Gutako bakoitzak
|
hizkuntzak
ditu bere barnean eta bakoitzak zerbaiterako balio dio: honakoa familian erabiltzeko, bestea lanean, halakoa jendaurrean aritzeko...
|
|
|
garai haietako erdaldunen inguruan sortua dena eta nortasun espainiarduneko gizarte sektoreen eta alderdi estatalisten eskutik gizartera hedatua. ...bermea zalantzan egonez gero, batzuk ez dira onartzen. bistan da bi framing kontrajarri horiek, biak ala biak, gizarte berean eta aldi berean egotea ez dela baldintzarik egokiena hizkuntza politika eraginkor bat aurrera eraman ahal izateko, ezin baita eragileen arteko eztabaidaren gainean, ezta jendearen zalantzen edo ukazioaren gainean ere, ezer iraunkorrik eta sendorik eraiki. izan ere, edozein
|
hizkuntzak
duen bermerik handiena txertatuta dagoen komunitatearen babesa eta atxikimendua da, eta euskarak euskal gizarte osoaren laguntza behar du, ez soilik sektore euskaldunena. hortaz, hizkuntza politikak aurrera egingo badu eta euskara biziberrituko bada, euskal gizartearen gehiengo zabalak dituen hautemateak eta ulertzeko moduek, biek ala biek, bat egin lukete hizkuntza horren berreskurapenerako abia... aukera pare bat ikusten dugu tentsioan dauden bi elementuen arteko disonantzia gutxitzeko; alegia, interbentzio eraginkorra eta horren gaineko hautematea eta interpretazioa elkarri hurbiltzeko. aukera bat eta errazena, interbentzio mota aldatzea da, hizkuntza politika Framing Herabearen nahira egokituz; alegia, kritikatuak diren interbentzio neurriak kamustea edo murriztea. beste aukera, aldiz, interbentzio eraginkorrari heldu eta hori kritikatzen duen Framing Herabea iraularaztea. bigarren aukera horren alde egin behar delakoan, zalantzak batzuk sortzen zaizkigu. nola ekin Framing Herabearen aldaketari?
|
|
|
(b) Euskararen garrantzia euskal gizartean integratzeko gizartean edo gizartearen talderen baten integratuta sentitzeko
|
hizkuntzak
duen balio integratzailea giltzarri da: erdalduna, hau da, ez euskalduna, euskal gizartean integratuta sentitu daiteke?
|
|
|
Ugari dira testu horretan hizkuntzaren inguruko gai eta arazoak: ...untzatan maisu izan luketenen ezgaitasun eta ezinak, idazle biblikoen herritartasuna, itzulpen sakratuen zilegitasun eta ortodoxia, Elizan herrihizkuntzari zilegiko aitortzen zaizkion erabilera soziolinguistikoak, idazle greko erromatarren balio eta mugak, kultura eskolatuaren elitismoa, abertzaletasun linguistikoa, hizkuntzari eman litzaiokeen kultur proiektu soziopolitikoa, etab. eskaintzea, eta
|
hizkuntzak
dituen baliabide jatorrenak erabiltzea, betiere irakurlearen mesedetan eta hedatu nahi duen mezuaren zerbitzuan. horretarako, luma bizkorra erabiliko du, irudimen azkarra, eta gaztelania aberatsaren jabetasun trebatua. azkenean, liburu bakar horretako balio literarioek eraman dute Malon etxaide literatura gaztelauaren historietara. nafarrak" modernitate" ausarta erakutsi zuen, eta gazte...
|
|
|
Uztailaren 25ean, 31n etaabuztuaren 8an emango duten.Zuberoako ohiturez jabeturik, Patrick Quéheillek tradizioa transmititzen du, berrikuntza sortzaile izanez aldi berean. Herriko bizian eta Zuberoan osoki inplikaturik dagonak erakusten digu bere harremana euskal kulturarekin eta horretan
|
hizkuntzak
duen garrantzia. 2010eko maiatzean eskaini zigun elkarrizketaren pasarte hauek proposatzen dizkizuegu.
|
|
|
Berez, bi aldiz handiagoa pentsatu nuen, baina eman genuen horretara mugatu behar izan nuen edukia. Balio izan zuen, alde batetik, lehen informazioak emateko, eta bestetik,
|
hizkuntzak
duen ikonografia bat eskaintzeko. Bi urtez ibili zen Euskal Herri osoan, herriz herri.
|
|
2011
|
|
|
Izan ere, aztertu litzateke hiztunek nola erabiltzen dituzten hizkuntza baliabideak giza harremanak sortzeko, identitate anitzak adierazteko, eta abar. hori guztia, ikerketa makro demolinguistikoei lotuta, oso aberasgarria izango litzateke. Modu horrek hiztunentzat
|
hizkuntzak
duen balioa ulertzen lagunduko liguke. Jadanik, ez da nahikoa jakitea zenbat edo zein testuingurutan erabiltzen den euskara. uste dut etnografiak baduela horretan zeresana.
|
|
|
Hizkuntzaren identitate eragina nazionalismoaren aroan gailentzen dela dirudi: . Etnia identitatearen osatzaile funtsezko gisa
|
hizkuntzak
duen garrantzia badirudi nabarmena dela batez ere etnia bat nazio bilakatzen denean?. C. Ulises Moulines, Manifestu nazionalista, are separatista ere esango nioke, estutuz gero, 2008, Txalaparta, 87 or.
|
|
|
Euskara eta gaztelania ez diren bestelako
|
hizkuntzak
dituzten ikasleak daude ikastetxeetan, gero eta gehiago. Eskoletan nagusitzen diren 5 hizkuntzetatik, nagusia gaztelania da.
|
|
|
Batetik, irudi lezake diru eskatze betiko hori atzera egite bat dela, jendea aspertuta dagoela halakoekin, eskea amateurismoari lotzen diogula eta ez profesionaltasunari, gure
|
hizkuntzak
duen egunkari bakarrak bestelako tratamendua merezi lukeela... Hori guztia egia da, baina, gauden egoeran gauden bitartean, ez dago soberan komunitate bat garela gogoratzea, guztion zeregina dela denon gauzak aurrera ateratzea, auzolanaren kultura eta sentipena lantzea, alegia; norberak lagundutako egitasmo hori, gainera, geureago sentituko dugu.
|
|
2012
|
|
|
Enpresetan
|
hizkuntzak
duen garrantziaz jabetzea zen saio honen helburu nagusia, erakundeak helburu ekonomikoak izateaz gain, gizarte erantzukizuna ere baduela ikusaraztea, gogoeta egitea zein toki izan dezakeen euskarak erakunde barruan eta nola eman pausoak gizartean toki egiteko.
|
|
|
Une honetan gehien eskatzen diren lanbideen artean ostalaritzarekin eta hotelekin lotutakoak daude: sukaldariak, zerbitzariak, zerbitzari laguntzaileak, animatzaileak, garbiketa zerbitzuko laguntzaileak eta
|
hizkuntzak
dituzten hoteleko harreragileak. Kasu gehienetan, gutxienez bi urteko esperientzia behar da sektorean, eta ordutegi eta geografia malgutasuna.
|
|
2013
|
|
|
1) hizkuntza" nazionalista" eta" nazionista" bereizteko beharra sortu da dominatzaile egoerakoak menpeko hizkuntzak nola tratatu errazteko, zeren horrelako bereizketa ez da beharrezkoa eta ez da erabiltzen dominatzaile egoeran dauden hizkuntzekiko; 2) baita deitura ezberdinak erabili ere bakoitzarentzako: hizkuntza erregionala/ nazionala (Europan ere), beste hizkuntza/ hizkuntza besterik gabe...; 3) edo menpeko
|
hizkuntzak
duen ezaugarri bat dominatzaile egoerakoak beren hizkuntza dominatzaileari aplikatuz, arrakastatsua dela ikusiz: berezko hizkuntza adibidez, Euskal Herrian, edo euskal komunitatean (komunitatea delako gehien erabiltzen den maila, Txostenean), bakarrik euskararako baliagarria dena, soziolinguistikaren arabera, euskararako eta baita espainierarako ere erabiliz.
|
|
|
1) nahiz eta mailen artean artekotasuna dagoen, horrengatik azterketak hasi daitezke edozein mailan beti ere hortik hasita beste maila guztietan ere sartzen bada, edozein fenomeno soziala aztertzerakoan, adibidez hizkuntzaukipen fenomenoa, 2) eragina handiena ematen da, orokorrean, maila nagusitik hasi (adibidez, estatu maila) eta beste maila partikularragoak diren noranzkoa jarraituz (Euskal Herria, Erkidegoak eta Iparraldea, probintziak(?), udalak, taldeak..., pertsonetaraino iritsi arte), alderantziz baino, Gizarte Psikologiak erabiltzen duen arabera. Gorago esan bezala, gure ukipen egoeran dominatzaileak(+ gehiengoak+ estatusa altuagokoak) direnak, espainiar kultura eta hizkuntzak (egokiagoa al da horrela adieraztea, zuzenean Espainia eta espainiera adieraztea baino?) dira aukeratzeko eta ekiteko ahalmen nagusiena edo handiena dutenak, euskal kultura eta
|
hizkuntzak
dutena baino. Hala ere, euskararen alde eginez, pena merezi du saio berriak egitea, harreman eredua berritzea, teoria berriak erabiliz diskurtso berriak sortzea, eta abar, Txostenean proposatzen zaigun bezala.
|
|
|
Ikuspegi horrek ondorio interesgarri bat du, zenbait giro intelektualetan eta politikotan
|
hizkuntzak
duen aura erromantikoa desagerrarazten baitu: hizkuntza ez da komunitate baten arima, zenbait ikuspegi esentzialistak adierazten duten moduan (Herderen garaitik aurrera, behinik behin).
|
|
|
Androtsopoulos ek (2000) Alemaniako azpi kultura mugimenduetako fanzineetan erabiltzen zen ortografia aztertu zuen eta hor erabiltzen zen
|
hizkuntzak
zituen ezaugarrien tipologia bat proposatu zuen. Sei multzotan sailkatzen ditu ezaugarri horiek:
|
|
|
Horretarako,
|
hizkuntzak
duen berezko indarra eta magia bilatzen dute guztiaren gainetik. Hizkuntzari txirbilak ateratzen saiatzen dira; hizkuntza behartzen; isil dauden hots, irudi eta ideiak hizketan jartzen.
|
|
2014
|
|
|
Norbanakoek beren talde linguistikoko kide izatearen zer balorazio egiten duten ulertzeko, gizarte identitatearen teoria bizindar etnolinguistikoaren teoriarekin ahokatu daiteke. Giles, Bourhis eta Taylor (1977) izan ziren bigarren teoria hori azaltzen lehenak, eta, haien ustez, hizkuntza baten kemena eta bizindarra hainbat faktore sozioestrukturalen araberakoak dira, faktore horien mende egon baitaiteke hiztunentzat
|
haien
hizkuntzak duen garrantzia. Faktore horiek hiru dira:
|
|
|
Zuek zarete gure
|
hizkuntzak
duen San JUAn itURriA aska zaharra badauka ere beti dator ur berria
|
|
|
ere (arrazismoa) 1746, arbuiatuak Renanen psikologismoa eta boluntarismoa1747, ohiko identifikazioa orobat nazioa eta hizkuntzarena1748, soziologo italiarren (hala esaten da) ezaugarri nazional objektiboen taula (alemana esan ohi duguna) 1749, etab., behatzailearentzat azkenean naziotasuna karaktere nazionalean datza,, nazio bat eta bestea bereizten dituen gorputzeko eta gogoko ezaugarrien sorta? alegia1750 Aiurri nazional bereizgarriaren iturburu eta oinarri, komunitate biologikoa da batetik (arrazoi materiala), baina oroz gain komunitate kulturala da, hemen munta printzipala
|
hizkuntzak
duela (ez dena komunikaziorako tresna soila, baina bai komunikazio soziala eta, beraz, komunitate kulturala egoteko funtsezkoa) 1751 Aiurri nazionala, iturburu biologikoak baino gehiago, esperientzia historikoak markatzen du; ez gertakariek eratuta, baina bizipenek, horiek elkartasunean sentitu eta bizitu diren moduak; hots, aiurri nazionala, patu komunitatean, hozitzen da (Schicksalsgemeinschaft) 1752 Bizipen komunitate bat egoteko komunitate hizkuntzazko eta kulturazkoa egon behar du?
|
|
|
Zuñiga amerindiar hizkuntzetako aditua da, eta lanean dihardu blackfooteran, Ipar Amerikako algonkinar hizkuntzetako batean, eta maputxeran, Txile eta Argentinako hizkuntza amerindiarrean. Hizkuntza horiezaz gain, mendebaldeko germaniar
|
hizkuntzak
ditu aztergai, hizkuntza erromanikoak, eta azkenik, euskara bera ere, gure artera ekarri duena.
|
|
|
Aipatzekoa da Bandura eta haren lankideek 70eko hamarkadan egindako lana ere, behaketa bidezko ikaskuntzan autoindartzearen moduko barne prozesuak aztertzen hasi baitziren. Baina garapen mentalean eta portaeraren garapenean
|
hizkuntzak
duen garrantziari buruz Vigotski k (1962) eta Luria k (1961) egindako ikerketak ere aipatu behar dira. Ikerketa horiek dira Meichenbaum en autoinstrukzioen aurrekariak:
|
|
2015
|
|
|
Ondorioztatu dugu, lehenik eta behin, ahozko hizkuntzak DBHn, oraindik orain, presentzia txikia duela. Garcia Azkoaga al. (2010) egileek ondorioztatuarekin bat eginez, DBHko Hizkuntza eta Literatura arloko testuliburuetan ahozko
|
hizkuntzak
duen presentzia txikia da. Berariaz, testuliburuetan ahozko hizkuntza ikas irakas objektu gisa jorratzeko lanketa sistematizatu gutxi dago oraindik:
|
|
|
Giza
|
hizkuntzak
baditu hainbat ezaugarri eta bereizgarri; esaterako, arbitrariotasuna, segmentu diskretuen erabilera, segmentuak konbinatzeko erak, erregela multzoen erabilera, unibertsal semantikoak, iraganari erreferentzia egiteko gaitasuna, ezezkoak erabiltzeko eta galderak egiteko ahalmena, mugagabetasuna erabiltzeko gaitasuna... Giza hizkuntzaz baliatzeko, behar beharrezkoa da bizitzan zehar bildutako hizkuntza gaitasunak erabiltzea; horregatik, norberaren ahalmen linguistikoa biologiak eta hornidura genetikoak mugatzen duela uste da, neurri batean behintzat.
|
|
|
Gertakari esanguratsua alderdi askotatik begiratuta. Hasteko, mendeetan zehar zokoratuta eta baztertuta egondako
|
hizkuntzak
bazuen bere akademia. Bigarrenik, akademia horrek bazuen nolabaiteko ofizialtasuna; behinik behin, Hego Euskal Herriko lau erakunde nagusiek emandakoa.
|
|
|
(2) Erabiltzaile aktiboak: komunitatean dauden hizkuntzekiko
|
hizkuntzak
duen erabiltzaile aktiboen erlazioa.
|
|
|
Haatik, horrela baieztatzen ez bada ere
|
hizkuntzak
zuen muga ematen, instituzioetatik hizkuntzaren ezagutza ezak egiten zuen baldintzak arrunt desberdinak zirela eta motibazioak ere. Nola lan egin, instituzioek dirurik ematen ez dutelarik, hizkuntza baztertua delarik?
|
|
|
Arabiar hizkuntza semitar familiako makrohizkuntzatzat hartzen da, aldaera ezberdinen eta haien azpitaldeen arteko desberdintasunak aintzat hartuta. Iranen edo Turkian, esaterako, euren hizkuntza propioa izanda ere, ezin uka daiteke arabiar
|
hizkuntzak
duen garrantzia zein presentzia, batez ere, Koranaren hizkuntza dela kontuan hartzen badugu. Hizkuntzaren erabilera eta ohiturek arabiar munduan, artearen adierazpen goren gisa kokatzeko gaitasuna izan dute sarri ahozko poesia zein istorioak:
|
|
|
Irudia: belchonock Atsotitzak ez dira ebidentzia zientifikoak Espainiako
|
hizkuntzak
dituen milaka atsotitzetatik ehunka dira elikaduraz hitz egiten dutenak. Logikoa da, pertsona gehienek (ez guztiek, zoritxarrez) egunero eta behin baino gehiagotan jaten dutelako.
|
|
2016
|
|
|
Prestakuntza eta ezagutza profesionalean gai honen hastapenak abian jartzeko, Uda Ikastaroak izan daitezke lehen urratsa. Uda Ikastaroek eremu elebidunetan
|
hizkuntzak
duen edo eman zaion garrantzia aztertzeko eta partekatzeko aukera eman diezagukete, gaia ikuspegi akademiko eta profesionaletik jorratuz. Osakidetzaren eta EHUren arteko elkarlana, eta aldi berean nazioarteko sinergia eraginkorrak sustatzeko tresna izan daitezke.
|
|
|
Kultura. Edo hizkuntza.Aberri batzuek
|
hizkuntzak
dituzte. Aberri handiek, hizkuntza ustez handiak.
|
|
|
Haren arabera, ordezkariak nongoak diren, oso ikuspegi desberdina daukate. «Tokiko
|
hizkuntzak
dituzten lurraldeetan, ordezkari gehienak garapenaren aldekoak dira, oraingo lege xedapenetatik haratagoko aitortza baten aldekoak. Baina batzuek, errealitatea ez ezagutzearen, hizkuntza aniztasunaren indarraren eta Frantziako Iraultzaren herentzia ideologiko batzuen ondorioz, errepublikanismoa aldarrikatzen dute hizkuntza gutxituen edo tokikoen aitortzaren eta garapenaren aurka egiteko.
|
|
|
Hau ez da aldatu. Antzerki amateurraren ezaugarrietako bat da,
|
hizkuntzak
badu horretan eragina ere.
|
|
|
" Ume gehienek arbaso euskaldunak dituzte", adierazten du erreportajean Mara Davisek, eskolako zuzendariak. " Jendea hasia da
|
hizkuntzak
duen garrantziaz jabetzen".
|
|
|
(2) Erabiltzaile aktiboak: komunitatean dauden hizkuntzekiko
|
hizkuntzak
duen erabiltzaile aktiboen erlazioa.
|
|
|
Ematen du, gainera, maila sozialean
|
hizkuntzak
duen bizitasunaren araberakoa dela sarritan hizkuntza politika. Edo, behintzat, hori ondorioztatu dezakegu Kontseiluak udalerrietan egin dituen hiru azterketak aintzat hartuta (azkena 2014koa izan da).
|
|
|
Euskara bezalako hizkuntza primitiboen konplexutasun eta perfekzio sinesgaitza, hori ezin izan litekeela gizakiak asmatua, proba izango litzateke; beraz, hizkuntzaren jainkozko kreazioarena.62 Darwinek, bada, gizakiaren jatorri aberezkoa probatzeko, hizkuntzaren jatorria aberetasunetik probatzen saiatu behar du. Hasteko, abereek eta hegaztiek euren
|
hizkuntzak
dituzte, hizkuntzak direnak.63 Gizaberearen hizkuntza artikulatuaren jatorria denaz bezainbatean, zenbait filologo garaikiderengan bermatzen da (besteren artean Schleicher eta Max Muller aipatzen ditu: oroit horien eragina Unamunoren gainean horren euskarari eta euskal primitibismoari buruzko iritzietan).
|
|
2017
|
|
|
euskara ulertu bai baina ez mintzatzea. Turismoa eta sukaldea, berriz, bere
|
hizkuntzak
ditu.
|
|
|
2015ean Hobbit liburuaren egokitzapen bat, eta geroztik horrela jarraitu dugu. Munduko kultura eta gure berezko ondarea antzezten ditugu txandaka, oreka mantentzeko eta gure
|
hizkuntzak
duen balioa eta gaurkotasuna azpimarratzeko.
|
|
|
Irailean, bi gertakari garrantzitsu izan genituen. Alde batetik, gure herrian ospatu zen Hizkuntza Biziberritzearen inguruko Nazioarteko Kongresua, zeinak Wymysouko herritarrak gure
|
hizkuntzak
duen balioaz jabetzeko eta autoestimua izugarri hazteko balio izan zuen. Bestetik, Poloniako Legebiltzarreko Gutxiengoen Inguruko Batzordea eratu zen, eta argi gelditu zen Gobernuak ez duela interesik gutxiengoak duin zaindu eta sostengatzeko.
|
|
|
Kus: ...z, katalan hiztun askok mudatu egiten dituzte erabilera linguistikoko arauak ingurunea aldatu dela-eta erreakzio gisa aldatzen dituzten heinean. katalana mantentzeko joerarako muda hori da segur aski fenomeno soziolinguistiko garrantzitsuenetako bat. batez ere, ulertzen laguntzen duelako katalanaren erabilerak maila globalean duen aurrerapauso esanguratsua, eta prestigiozko zenbait arlo sozialetan
|
hizkuntzak
duen maila sendo xamarra. hasteko, azpimarratu behar da erabilera linguistikoaren jarraibide hori bideragarria edo bateragarria dela hibridazio linguistikoa nagusi den testuinguru batean, hau da, bi hizkuntzen erabilera eta presentzia dagoela eremu sozial gehienetan. uztargarritasun hori uler daiteke, seguruenik, praktikatzen dutenek aditzera ematen duten malgutasunagatik eta diplomaziagatik:...
|
|
|
Batez ere, ulertzen laguntzen duelako katalanaren erabilerak maila globalean duen aurrerapauso esanguratsua, eta prestigiozko zenbait arlo sozialetan
|
hizkuntzak
duen maila sendo xamarra.
|
|
|
...unaren ondorioz, berezko hizkuntza ezagutzeko beharra administrazioari ezartzen dio bere osotasunean, eta ez administrazio horren norbanako funtzionarioei (42 oinarri Juridikoa). eta hirugarrenik, epaiak ebazten du berezko hizkuntzaren ezagutza meritu bezala baloratzea oinarritzen dela berezko hizkuntza erabiltzeko herritarren eskubidea bermatzeko administrazioak duen betebeharrean, eta ez berezko
|
hizkuntzak
duen benetako ezarpenean (42 oinarri Juridikoa).
|
|
|
" Es que nire ustez, euskaraz bizi gara? Bai, baino gazteleraz ere" (H3) gainera, ikasleek hizkuntza hautatzerakoan hainbat faktoreren eragina aipatu dute. ama
|
hizkuntzak
duen pisua azaldu da, besteak beste:
|
|
|
Ikasle guztiek jarrera positiboa azaldu dute euskararekiko eta, ezagutza maila ona badute ere, ez dute erabilera ziurtatu. galdetzean, lehen kontaktuan erabilitako
|
hizkuntzak
duen garrantziaz ere jabetu dira ikasleak, ohiturak aldatzea zaila dela onartuz, nahiz eta ez duten jakin hizkuntza bat edo beste aukeratzearen arrazoia azaltzen. iñaki garciak (2001) erabilera azaltzeko eredu psikosozialean, testuinguruari dagozkion aldagaien artean, euskaldunen presentziaren garrantziaz ohartu da. oñatitik datorren ikasleak aitortu du kalean euskaraz egiten duela beti, hori d...
|
|
|
" Hemen jaio naizelako [sentitzen naiz euskaldun], hizkuntza erabiltzen dotelako euskera, gaztelera bebai baina ohiturengatik eta" (H5) beraz, identitatearen mugaketan hizkuntzak leku zentrala hartzen badu ere (Joly eta uranga, 2010), euskal herriko errealitate soziolinguistiko konplexuak arazoak sortzen ditu hizkuntza nortasunean. ikasleek euskararen ezagutza eta erabilera hautu izatera subordinatu dituzte eta identitatea hizkuntzarekin lotu baino, sentimenduarekin lotu dute. ildo honetan, zapatak (2007) honakoa dio: " egoera gutxiagotuan dagoen talde etnokulturalaren kasuan
|
hizkuntzak
duen funtzio sinbolikoa ezagutzatik hara
|
|
|
Gizarte eredu aurrenazionaletan ere
|
hizkuntzak
bazuen bere identitate betekizuna, jakina. Bestetara joan gabe, euskara gai zen orduko euskaldunen arteko batasun, atxikimendu eta elkartasun sentimenduak harilkatzeko eta ehuntzeko.
|
|
2018
|
|
|
euskaldun berrien multzoa. Euskaldun berriek euskaraz ondo hitz egiteko gaitasuna dute eta euskara ez den edo ez diren
|
hizkuntzak
dituzte lehen hizkuntza. Gaur egun, euskaldun berrien artean nagusi dira eremu erdaldunetan bizi direnak eta erdaraz erraztasun handiagoa dutenak.
|
|
|
Sexu aldagaiari arreta eskaini dioten lan gutxik emakumezkoen hizkuntz joeren aldakortasuna nabarmendu dute. Badirudi, hizkuntza ukipeneko egoeretan, emakumezkoen jokaerak
|
hizkuntzak
duen prestigioarekin lotuagoak daudela gizonezkoen kasuan baino. Amonarrizek (2007) azaltzen duenez euskararen inguruan –normalizazio prozesua dela etaemandako urratsak eragin zuzenagoa izan dute hiriko emakume gazteengan gizon gazteengan baino.
|
|
|
Ospitalera iritsi eta harrera egitean, euskarari buruzko hitzaldi bat ematen die ESIko Euskara Zerbitzuak. Bertan, Euskara Plana zer den azaltzen zaie, eta
|
hizkuntzak
duen garrantziari buruzko hainbat zertzelada ematen. Horrekin batera, euskara doan ikasteko aukera ere eskaintzen zaie.
|
|
|
Baina horrek ez du batere erakargarri egiten gure hizkuntza. Hori guztia beharrezkoa da, ez dut nik zalantzarik, gure
|
hizkuntzak
duen egoera ikusirik. Baina beldur naiz horrek ez ote duen asetzen gehiago garai bateko euskaldun militantea gure belaunaldi berriak osatzen dituzten euskaldun gazteen gogo eta nahiak baino.
|
|
|
100 urtez euskara zaintzen eta ugaltzen ibili da Euskaltzaindia. Sari honen bidez, gure
|
hizkuntzak
duen ahalmen eraldatzailea omendu dugu. Eskerrik asko euskaltzain, idazle eta oro har euskal erabiltzaile guztioi, guztion ondarea baita euskara.
|
|
|
Galesetik Elin Haff Gruffydd Jones etorriko da, Irlandatik Ronan Mac Con Iomaire RTE Irlandako Irrati telebistako gaelera arduraduna... Gales eta Irlanda hain gertu egonik, bata eta bestearen
|
hizkuntzak
duen pisua oso ezberdina da. Bihar ezagutuko dugu.
|
|
2019
|
|
|
Areago, ikastoletan edo eskoletan euskara ikasten dute, baina eskoletatik kanpoko ekimen gehienak edo ia denak frantsesez dira. Orduan, mundu frantses batean, frantses
|
hizkuntzak
dituen neurriak kontuan harturik, gaur egun ez dut uste euskarak behar duen laguntza daukanik. Ez eta Euskal Elkargoak euskara teknikari batzuk lanean jarririk ere.
|
|
|
Soziolinguistikan eta hizkuntzaren antropologian orain arte modu bakarreko hizkuntza transmisioa soilik hartu izan da kontuan: ...utenak baino (Ortega et al., 2016, 16 or.). hori horrela, kasaresek (2015, 27 or.) zalantzan jarri zuen transmisioaren adiera hertsia eta haren ustetan, transmisioa bertikala zein horizontala izan daiteke (kasares, 2012, 45 or.). kode linguistikoarekin batera hiztunek kode horien inguruko arau sozialak, ohiturak, usteak eta balioak ere jasotzen dituzte hizkuntza praktiketan eta gizarte jardueretan
|
hizkuntzak
duen erabilerari erreparatuta (kasares, 2012, 21 or). Sozializazioa, transmisioa bezala, ez da familiara eta gurasoen eta seme alaben harremanera soilik mugatzen, etxetik kanpo ere bai baitaude sozializazio esparruak (ingurukoak, harreman sareak, eskola, hedabideak...) (Beitia, 2017, 143 or.). hori dela eta, hiztun baten hizkuntza
|
|
|
Euskararen enbor bakar eta komuna zaindu behar zen, horrek euskalkien arteko bereizketak urratuko bazituen ere. Euskalkien desberdintasuna aberastasuna izan daiteke hizkuntzarentzat, baina garai hartan batez ere
|
hizkuntzak
zuen ahuleziaren seinale zen?.
|
|
|
Edozein
|
hizkuntzak
baditu beste batek ez dituen berezitasunak, aukera adierazkorrak, artifizioetarako pagotxak... Euskarak hitanoa du horietako bat, eta Garikanok horixe baliatu zuen metrolektoaren ordezkotzat.
|
|
2020
|
|
|
Euskalkiek orduan garrantzia handia dute. Ez da etengabe aipatuko, baina
|
hizkuntzak
badu bere presentzia. Mikelaren erronka sentimental honetan hizkuntzak lagunduko dio kasu batzuetan pertsonekin konplizitatea garatzen eta beste batzuetan pertsonak urrun sentitzen.
|
|
|
Bere proposamena indartzeko erabiltzen dituen argudioak Napolin eta Herbehereetan egin egonaldietan pilatu jakitatearen erakusgarri dira. Ikuspegi filosofikoari dagokionez, Condillacek mundua ulertzeko tenorean
|
hizkuntzak
duen garrantziaz egin iradokizunak bere egiten ditu Garatek. Hortaz, hizkuntzari loturiko gogoetak dira Garaten proposamenaren bizkarrezurra.
|
|
2021
|
|
|
Euskara batua euskalkiez osatua da; batek ez du bestea trabatzen. Aldiz, aspalditik frantses
|
hizkuntzak
du euskara itotzen, azken hunen ofizialtasun faltaz eta hunen ganako atxikimendu edo maitasun eskasez. Alde batetik, guhaurek sobera ardura erdarazko hitzak erabiliz, alta euskarazkoak eskupean ginuzkeelarik, noiztenka hiztegia idekiz geroz.
|
|
|
Argi samarra dirudi Probintziaren ipar sortaldean euskaraz mintzatzen zela, Oiarso toponimoak (koronimoak?) eta Andrearriagako estelak hori iradokitzen baitute. Esparru horren eta gainerako Gipuzkoaren artean ez da sumatzen, ordea, bi eremuek bestelako
|
hizkuntzak
zituztela argudiatzea ahalbidetzen duen alderik, edo mugarik, ez kultura sailekorik, ez fisikorik. Horren etsenplu garbia da egungo toponimia, bai euskal ondarekoa, bai sorburua maileguetan duena.
|
|
|
42.4d Kategoria bateko atal batek bere barnean kategoria bereko osagaiak izateko ahalbideari deitzen zaio errekurtsibotasuna. Hau
|
hizkuntzak
duen ahalbide guztiz ezaguna da eta horri esker, hain zuzen, lortzen da elementu kopuru mugatu bat behin eta berriro erabiliz, teoriaz azken gabekoa litzatekeen perpaus kopurua lortzea.
|
|
|
Xede lurraldeko gizartea gero eta konplexuagoa den honetan, are eta konplexuagoa bilakatzen ari da askotariko jatorri, kulturaeta
|
hizkuntzak
dituen biztanleria berriarekin.
|
|
|
Jakina, immigrazioko populazioaren artean ere, aniztasuna da nagusi, migrazio bidaiaren arrazoien, ezaugarrien edota datozen urteetarako dituzten asmoei dagokienean (Oleaga 2012, 151 eta ondorengoak). Beraz, xede lurraldeko gizartea gero eta konplexuagoa den honetan, are eta konplexuagoa bilakatzen ari da askotariko jatorri, kulturaeta
|
hizkuntzak
dituen biztanleria berriarekin.
|
|
|
– Sexualitatea lantzea, horretan
|
hizkuntzak
duen garrantziaz ohartaraziz (norbera izaten ikasi eta elkarrekin bizitzen ikasi).
|
|
|
Azken urteetan, ezagutzarekin batera ekintzaren bidetik ere ahalegindu beharra ikusi dugu. Herrien garapenerako
|
hizkuntzak
duen garrantziaz sinetsita, eta euskararen biziberritzeak irakatsitakoa abiapuntu hartuta, hizkuntza lankidetza izan da, gure eremutik, kooperazio proiektuen bidez lantzen joan garena herrien garapenerako. Herrialde behartsuetan edo garapen arazoak dituzten herrialdeetan, bestelako pobreziekin batera bertako hizkuntzaren edo hizkuntzen galera ere nozitzen dutela ikusi dugu, beti ere, herrialde horietako eskaerei erantzunez, ekimen beEz dago garapenaren helburuak betetzerik ez bada jartzen hizkuntza garapenaren erdigunean, eta ezinbestekoa da behar hori lehentasuntzat hartzea hezkuntzaren nazioarteko programetan zein garapen iraunkorrekoetan.
|