|
2000
|
|
|
zuzen zuzenean oratu genion gaiari eta euskalgintza osoaren aldaba jo nahi izan genuen presoen aldeko ekitaldietan eta plataformetan esku har dezan eta bereziki Kontseiluari horren gidaritzaren ardura proposatuz. Ondoren, euskaldunon
|
hizkuntz
eskubideen hausnarketari ekin genion eta eskubideon aldeko beste proposamen bat luzatu genuen, non argi ikusten den prozesu politiko berriak aurrera egiteak sekulako garrantzia izan dezakeela gure hizkuntz eskubideei dagokienean.
|
|
|
zuzen zuzenean oratu genion gaiari eta euskalgintza osoaren aldaba jo nahi izan genuen presoen aldeko ekitaldietan eta plataformetan esku har dezan eta bereziki Kontseiluari horren gidaritzaren ardura proposatuz. Ondoren, euskaldunon hizkuntz eskubideen hausnarketari ekin genion eta eskubideon aldeko beste proposamen bat luzatu genuen, non argi ikusten den prozesu politiko berriak aurrera egiteak sekulako garrantzia izan dezakeela gure
|
hizkuntz
eskubideei dagokienean.
|
|
|
Euskalgintzaren ekintza erreibindikatiboak(
|
hizkuntz
eskubideak, eremu debekatuen berreskurapena...).
|
|
|
Dagozkigun
|
hizkuntz
eskubideak aldarrikatu behar ditugu, protesta eta aldarrikapen bide zibilizatuak erabiliz eta iritzi publikoaren presioa aktibatzen saiatuz; bide juridikoei ekin behar zaie, nahiz eta luzerako jotzen dutela jakin, eta nahiz eta honelako kasuetan gure epaile hurbilen inpartzialitatea noraino iristen den ederki ikasia dugun, ez baikara ahaztutzen Barañain eta irrati lizentzien kasuetako hemengo ep...
|
|
|
Exigentzia hau euskaldun garen neurrian eta dagokigun lurraldean egiten dugu. Ez doa gazteleradunen
|
hizkuntz
eskubideen aurka. Beste hizkuntzak ikasi eta erabiltzea ez dugu arbuiatzen, baizik eta hortan ere lehenak izaten ohi gara eta izaten jarraitu nahi dugu.
|
|
|
ZENBAIT EGILE: Euskaldunaren
|
hizkuntz
eskubideak. Euskara ¡ Tu derecho!.
|
|
|
1940ko hamarkadan eta gero Erregimena hizkuntzari zor zitzaion errespetutik etahiztunen
|
hizkuntz
eskubideetatik urrun ibili zen arren, Elizaren zenbait euskarazkoazalpen ofizialago ere jasan egin behar izan zuen hark, sinestunen euskalduntasunakbehartuta. Alde horretatik, nola halako esanahi soziala baina gogoan izatekoa du EgiaAtotxako sermolari bati dagokion 1946ko albiste honek (Cronica:
|
|
|
Gerrak baldintzaturik, alde errepublikarretik ihesi etorritako zenbait fraide etxeanzela,
|
hizkuntz
eskubideak eskatzeko nahiz euskaltzaletasuna agertzeko adore bereziabehar zelarik, eta fraide talde osoaren atxiloketa bat tartean, mozorro samar jokatubeharra zegoen. Horregatik beragatik ez zen indartu, nahi bezain laster eta lehengopunturaino, komentu etxeko euskararen status a.
|
|
|
–Administrazioari dagokio, hortaz, hiritar guztion
|
hizkuntz
eskubideak lehenbailehen bermatzea, geure eguneroko harremanetan gizabanakook, diskriminatzengaituztenen aurrean, legea eskuan, nora jo izan dezagun, oraingo babesik gabekoegoeratik atera gaitezen. Eta luzaroegi geldi egon gara?.
|
|
|
Eskola ematean, berriz, benetako Txillardegi intelektuala azaldu izan da beti, eta horri erreparatu nahidiot nik hemen eta orain, irakaslearen erantzukizun intelektuala proklamatzeko. Izanere, hezkuntza erreformako sasoietan (erreformismo garaietan esan genezake,) errotik garaturiko Txillardegiren diskurtsoa, berdin fonetikaz edo gramatikaz, elebitasunaz nahiz
|
hizkuntz
eskubideez... bere hausnartzerako gaitasuna ez da inoizmotz geratu irakaslearen ustezko neutraltasunaren mozorropean. Aitzitik, bere hautuakbeti agerian, haren eskoletan erreformismoak ez du inoiz tokirik izan.
|
|
2001
|
|
|
Are gehiago, euskaldun" zaha rrekin", ez berriekin. ez dira
|
hizkuntz
eskubideen subjektu. Bat datoz hizkuntz politika eremuka desberdintzean, baina" logikoki" Iruñaldea erdal eremutzat hartu litzateke.
|
|
|
Ikusiko dugu gero beste toki batean Osesek
|
hizkuntz
eskubidea ama hizkuntzarekin lotzen duela, eta euskara batua ez duela ama hizkuntzatzat hartzen. Normala da, ho rtaz, euskara eremu euskaldunetara eta euskaldun zaharren multzora mugatzea.
|
|
|
Eskubideen hiru belaunaldi, lau belaunaldi aipatzen dira. Lauga rrena litzateke
|
hizkuntz
eskubideei dagokiena. Lehenik, eskubide zibilak; bigarrenik, eskubide politikoak; hirugarrenik, eskubide sozialak; eta laugarren belaunaldikoak dira eskubide linguistiko kulturalak, talde eskubide gisa ulertuta.
|
|
|
Proposamen bitxia egiten du berak: katalanek
|
hizkuntz
eskubideak izan ahal ditzaten beren burua" gutxiengo" gisa planteatu behar dute. Espainiako gutxiengo izanik, gutxiengoei dagozkien diskriminazio positibo guztiak izango lituzkete.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi salatubeha rrekoak salatu behar ez ditugunik. Tinko eta zorrotz eutsi behar diogu
|
hizkuntz
eskubideen defentsari, baina lubaki horretan geldirik eta ahul gotortuz gero aisa garaitukogaituzte.
|
|
|
Horren ondorioz, Nafarroako Gobernuak, epe laburrera zein luzera, onartu du euskara ez dela euskaldunen hizkuntza bakarrik, Nafarroako hizkuntzetako bat ere badela. Europako Batasun osoan ez dago herririk bere hizkuntzapropioa ren aurka legislatzen duenik edo herritarren
|
hizkuntz
eskubideak murrizteko neurriak hartzen dituenik: Na fa rroa da kasu bakarra Europako Batasun osoan. Normalean Estatu guztiek neurriak hartzen dituzte elebitasun edo eleaniztasuna indartzeko, baina ez kontrakoa egiteko.
|
|
|
Jakina,
|
hizkuntz
eskubideen urraketak ezinbestez errebindikazio azkar eta egokia eskatzen du. Baina hizkuntz politika arduratsu baten bideragarritasuna akordioan oinarritzen da; bestela, porrot egingo luke.
|
|
|
2. Epe laburrean agian ez da gehiegi nabarmenduko, sortzen duen alarma eta ondoezaz landa, baina erasoek behar adinako erantzun irmo eta zabala lortu ezean, hiritar bakoitzak duen
|
hizkuntz
eskubidean eta kolektibitate gisa dugun eskubidean oinarritua, pixkanaka ideologia nazionalista eta esklusibista baten ondorioa dela euskararen normalizazioa gizartean zabaldu eta sinetsaraztea lor dezakete. Horregatik, euskara hiritar guztien eta bakoitzaren ondarea eta eskubidea dela eta hizkuntzak eta kulturak bizikide izan daitezkeelakoa behin eta berriz aldarrikatzea beharrezkoa dela uste dut.
|
|
2002
|
|
|
beren oraingo hegemoni egoeran, Euskal Herrian ere Estatu Zentralak beraiek ordezkatzen eta babesten dituela sentitzen dute, eta ez lukete nahi euskaldunek (hots, euskaldun euskaldunek edo euskaldun soilek) orain arte berek ez bestek gozatzen dituzten pribilegioak ere berdintasunez lortzea:
|
hizkuntz
eskubideak, naziotasunaren aitormena, nazioarteko ordezkaritza, erabakimena, nagusitasun etnikoa etab.
|
|
|
Hizkuntz eskubideen gaia ere azaldu behar da, modulaburrez izan arren. Zoritxarrez, euskararen lurralde guztietan
|
hizkuntz
eskubideak urratzen ari dira eta egoera horri buelta emateko beharra gero eta handiagoa da, eta ez Nafarroan bakarrik, sarri askotan uste izaten dugunez, baizik eta Euskal Herri osoan.
|
|
|
Azken hilabeteotan
|
hizkuntz
eskubideen gaiak bere tokia hartu du euskal plazan. Euskal gizartea ren hizkuntz eskubideak, ez legez ez izatez, Euskal Herrian bermerik ez duten eskubideak baitira.
|
|
|
Azken hilabeteotan hizkuntz eskubideen gaiak bere tokia hartu du euskal plazan. Euskal gizartea ren
|
hizkuntz
eskubideak, ez legez ez izatez, Euskal Herrian bermerik ez duten eskubideak baitira. Oraindik ere bost erregimen juridikoren menpe dago euskararen normalizazioa.
|
|
|
Oraindik ere bost erregimen juridikoren menpe dago euskararen normalizazioa. Iparraldean
|
hizkuntz
eskubiderik, ez objektiboki ez eta subjektiboki ere, ez da; objektiboki, legearen arabera, frantses hiztunak baizik ez dira, banaka zein herri gisa, hizkuntz eskubideen jabe. Subjektiboki, mendeetako minorizazio egoerak ekarri du Iparraldeko herritar gehienak euren burua tokiko hizkuntzarekiko eskubideez gabetuta sentitzea.
|
|
|
Oraindik ere bost erregimen juridikoren menpe dago euskararen normalizazioa. Iparraldean hizkuntz eskubiderik, ez objektiboki ez eta subjektiboki ere, ez da; objektiboki, legearen arabera, frantses hiztunak baizik ez dira, banaka zein herri gisa,
|
hizkuntz
eskubideen jabe. Subjektiboki, mendeetako minorizazio egoerak ekarri du Iparraldeko herritar gehienak euren burua tokiko hizkuntzarekiko eskubideez gabetuta sentitzea.
|
|
|
Nafarroak, bere milioi erdi biztanle dituela, hiru hizkuntz eremu ezberdin ditu. Nafarroako herritarren
|
hizkuntz
eskubideek 1986az geroztik indarrean dagoen legean, hain zuzen ere, dute muga garbia. Gainera, euskarari ofizialtasuna soilik Nafarroako mendialdean aitortzenzaio, eta horrek ofizialtasun" erreala" ez izatea dakar, administrazio zerbitzu nagusiak (Nafarroako Gobernua bera, ospitaleak, epaitegiak, unibertsitatea...) euskarak estatus ofizialik ez duen eremu mistoan baitaude eta hor herritarrek ez dute aitorturik, ez eta bermaturik ere, zerbitzu publikoak euskaraz jasotzeko eskubidea.
|
|
|
Erronka handia da
|
hizkuntz
eskubideena, Euskal Herrian nola Euskal Herritik kanpo ere. Euskarak bere lurralde historikorik gehienean ez du aitorpen ofizialik, eta duenean ere egoera aski nahasia du.°
|
|
|
Unibe rtsitate publikoak ikasle guztiei, bai euskaldunei bai erdaldunei, beraien
|
hizkuntz
eskubideen murrizketarik gabe, zerbitzu osoa eta berdina eskaini behar diela kontuan izanda, euskal campusaren aldeko hautua izango litzateke bidezkoena. Baina gaurko baldintza juridikoak eta egoera politikoa kontuan izanda, oso zaila iruditzen zait, ia ezinezkoa ez esateagatik.
|
|
|
...k ikusi ahal izan dira; berreskuratu nahi den hizkuntza izendatzen dela administrazioko hizkuntza bakarra edo lan hizkuntza, administrazioarekiko harremanak beste hizkuntzan izateko eskubidea bermaturik; hezkuntza sistemak ziurtatu egiten duela haurrak hizkuntza horretan trebatuak izatea; eta, azkenik, sektore pribatua legez eta arauz derrigortzen dela hizkuntza gutxitua erabili eta honen hiztunen
|
hizkuntz
eskubideak errespetatzera.
|
|
2003
|
|
|
Ikusten delarik zenbat aldiz, historian zehar, printzeen, handikien edo politikarien urratsei jarraiki zaizkien elizgizonak, asma daiteke azkenean, hobe dela menturaz fedearen eta hizkuntzen eztabaida hau kontzilioetarik edo sinodoetarik at eramatea fakultateetara edo parlamentuetara. Hor irabaziz geroz zuzenbidearen eta
|
hizkuntz
eskubideen auzia, xurituko dugu menturaz laster fedearen eta hizkuntzarena, eta gainera, bakea hurbilduko zaigu beharbada, gure herrira eta beste asko herritara.
|
|
|
Herritarrak kontzientziatzeko etengabeko lana egin behar da eta, batez ere, motibazio praktiko edo instrumentaletan eragiteko politikak martxan jarri behar dira. Horrekin batera, euskaldunok eta euskaltzaleok guztiok bat egin behar dugu mugimendu zabal eta eraginkorra sortuz
|
hizkuntz
eskubideen aldeko aldarria erabat gizarteratzeko eta gure gizartea ren arlo guztietan kontuan hartua izan dadin. Konpromisoen bidea jorratu behar dugu garbi utziz euskara ikastea eta erabiltzea dela une honetan baliozko konpromiso bakarra.
|
|
|
Baina, horretarako, beste politika batzuk erabili behar dira borondatetik eskakizunetara pasatuz, nahiz eta horrek kostu politikoakso rtu. Hizkuntz politikak euskaldunon
|
hizkuntz
eskubideak bermatu behar ditu, desoreka soziala den neurrian. Eta herritarrek ikusi behar dute gutxi barru euskara ezinbesteko tresna izango dela gure gizartean eta, ondorioz, ikasteko eta erabiltzeko pausoa emango dute.
|
|
|
Honekin ez dut esan nahi gure eskakizunak zilegiak ez direnik. Euskararen ofizialtasuna, normalizazioa,
|
hizkuntz
eskubideen bermea eta abar toki guztietan defendatu behar diren eskubideak dira, guztiz demokratikoak gainera. Baina ez gara ohartzen erdaldunen ikuspegiak zilegiak izan daitezkeela, eta horren ondorioz gure mezuak ezdi rela behar bezala gizarteratzen.
|
|
|
3. Agintarien jarrera ezkorra eta bortitza ikusi ondoren" formula magikoren" bat genuke Nafarroan, herriak eskatzen duen normalizazioa eta
|
hizkuntz
eskubideak eskuratzeko.
|
|
|
Ez dago erdaldun eta euskaldunen arteko gatazkarik, ez dago ingelesaren eta euskararen arteko gatazkarik. Euskaldunon
|
hizkuntz
eskubideak ez dira bermatzen, gure eskubideak zapalduta daude eta guk bakarrik aurkitzen dugu gure hizkuntzaz bizitzeko ezintasuna, horixe da arazoa. Errealitate hori gizarteratu beharra dago eta horrekin batera egoera gainditzeko alternatiba:
|
|
|
Errealitate hori gizarteratu beharra dago eta horrekin batera egoera gainditzeko alternatiba:
|
hizkuntz
eskubideak bermatu behar dira lekuan lekuko eta arloz arloko plangintzak bultzatuz, eta euskara ofizial izendatu behar da lurralde osoan.
|
|
2004
|
|
|
Egun atsegina igarotzeaz gain, hausnarketarako guneak prestatu dituzte antolatzaileek. 11:00etatik 14:00etara Hizkuntza Eskubideen Aldeko Nazio Bilkura egingo dute eta bertan Hizkuntza Eskubideen Behatokiaren txostenetatik ondorioak ateratzearekin batera,
|
hizkuntz
eskubideen urraketak jasan dituzten hainbat herritarren testigantzak entzun ahal izango dira. EHEk Lesakara gonbidatu ditu talde eta eragileak zein herritarrak.
|
|
|
Irastortzak, gainera, herritarrak euskaldun bezala agertzeak eta osasun zerbitzuen egoera aldatzeko presio sozialak duen garrantzia azpimarratu zuen. Gainontzeko administrazioek ere euskaldunen
|
hizkuntz
eskubideak urratzen dituztela jakinarazi zuen.
|
|
|
" Horrek euskal herritarren ordenamendu juridikoan jasota gelditu behar du euskararen normalizazio osoa lortu nahi bada; hori egin ezean ez da posible izango aurrerapauso serioak ematea normalizazioaren bidean. Herritarrek beren osotasunean hizkuntzaren ezagutza dutenean aukera errealak izango ditugu
|
hizkuntz
eskubideak urra ez daitezen", azaldu du.
|
|
|
Kontseiluak euskarari dagozkion atalak arretaz aztertu ditu eta uste du euskararen normalizazioa lortzeko eta
|
hizkuntz
eskubideak babesteko testu horrek dioena baino proposamen ausart eta eraginkorragoa behar dela. Euskararen normalizazioa errealitate bilakatzeko hizkuntz politika definitu beharra dago.
|
|
|
Testuin gu ru horretan esan behar da estatu espainiarreko marko juridiko politiko berean, beste leku batzuetanhizkuntza ren estatus legalean aurrerapen nabarmenak egin dituztela. Katalunian
|
hizkuntz
eskubideak betetzeari begirako neurriak onartu dituzte Katalanaren Lege berrian: hedabideetan eta zinema aretoetan kuotak jarriz eta merkataritzan hizkuntz eskubideak errespetarazteko neurriak arautuz, esate baterako.
|
|
|
Katalunian hizkuntz eskubideak betetzeari begirako neurriak onartu dituzte Katalanaren Lege berrian: hedabideetan eta zinema aretoetan kuotak jarriz eta merkataritzan
|
hizkuntz
eskubideak errespetarazteko neurriak arautuz, esate baterako.
|
|
|
2 Euskal Herriko herrialde guztietan urratzen dira
|
hizkuntz
eskubideak.
|
|
|
3 Euskal Herriko administrazio maila guztietanurratzen dira
|
hizkuntz
eskubideak: Espainiako eta Frantziako estatu administrazioetan, Eusko Jaurlaritzan, Nafarroako Foru Komunitatean, Herrialdeko Agintaritzan eta toki administrazioetan.
|
|
|
5 Kasu batzuetan,
|
hizkuntz
eskubideez gain oinarrizko eskubide batzuk ere urratzen zaizkie herritarrei: berdintasunez hartua izateko eskubidea, informazioa hartzeko eskubidea, etab.
|
|
|
10 Hizkuntz eskubideen urraketa zabal eta sistematikoak euskal hiztunek beren
|
hizkuntz
eskubideez duten hautemate subjektiboan du eragina.
|
|
|
Bestalde," euskararen telefonoa"() ia zabalkunderik gabe arrakastatsu bihurtu da eta horrek argi eta garbi erakusten du horrelako tresna baten zeinen premia handia zegoen. Ho rrez gain, txalogarria da berriki Behatokiak aurkeztu duen
|
hizkuntz
eskubideei buruzko ikastunitatea.
|
|
|
Eta bukatzeko —last but not least—, Behatokiarenekarpenak balio aparta du
|
hizkuntz
eskubideen urratzeak dituen alboko kalteen ondorioak —askotan gogorrak— agerian jartzeko, zeren sarritan hizkuntz eskubide soila dirudienaren urraketa beste eskubide batzuen bortxaketaren adierazgarri bihurtzen baita, Administrazioek bitarteko guztiak erabiliz eragotzi luketenarena. Esandako guztiak ezinbesteko zerbitzu bihurtzen du eta gu guztioi dagokigu tresna indartsu eta eraginkor bihurtzea.°
|
|
|
Eta bukatzeko —last but not least—, Behatokiarenekarpenak balio aparta du hizkuntz eskubideen urratzeak dituen alboko kalteen ondorioak —askotan gogorrak— agerian jartzeko, zeren sarritan
|
hizkuntz
eskubide soila dirudienaren urraketa beste eskubide batzuen bortxaketaren adierazgarri bihurtzen baita, Administrazioek bitarteko guztiak erabiliz eragotzi luketenarena. Esandako guztiak ezinbesteko zerbitzu bihurtzen du eta gu guztioi dagokigu tresna indartsu eta eraginkor bihurtzea.°
|
|
|
Apirilaren 4an
|
hizkuntz
eskubideen eguna ospatu zuen EHEk Lesakan. Helburua, elkartu eta festa egiteaz gain, Hizkuntz Eskubideen Behatokiaren urteko txostenak erakusten duen argazkiaren balorazioa egitea.
|
|
|
Herri gaixotasuntzat jo behar da, herrigaixotasuntzat eta herri gaixotasun bezala aztertu eta sendatu. Herri aginteak
|
hizkuntz
eskubideei atxikimendua erakusten duten jarrerak erakutsi, sustatu eta zabaldu egin behar ditu gizarte osoan eta gazteen artean bereziki. Ez dago beste sendabiderik.
|
|
2005
|
|
|
Besteak beste, abokatuak, prokuradoreak, epaileak eta unibertsitateko irakasleak dira elkartean. Elkartearen helburua Justizia Administrazioan euskaldunen
|
hizkuntz
eskubideak betearaztea da. Euskara ofiziala den tokietan, ofizialtasun hori benetan bete dadin eskatuko dute.
|
|
|
EAEn, dena den, indar politiko eta sozial euskaltzaleak gehiengo direlarik, goian aipatu diren ekintza gehienak burutu egin lirateke nolanahi ere. Nafarroan eta Iparraldean prozesu politiko eraldatzaile bat gabe nekez lortuko dugu ofizialtasun formaletik haratagoko zerbait,
|
hizkuntz
eskubideen nolabaiteko errespetua eta hezkuntzan aurrerakuntza aipagarri batzuk, besteak beste. Baina hori ez da gutxi, eta prozesu politikorik gabe ere, horretan ondo saiatu genuke euskaltzaleok.
|
|
|
Getxoko 4 epaitegiak urratu ditu Igeltserakoen
|
hizkuntz
eskubideak
|
|
|
Era berean, eta “nahiz eta Espainiako Auzitegi Konstituzionala horretan tematu”, EHEk gogoratu du itzultzaileak ez dituela auziperatuaren defentsa eskubidea eta
|
hizkuntz
eskubidea bermatzen. Izan ere, “Espainiako prozedura judizialetan atzerritarrentzat aurreikusita dagoen bitartekaria da itzultzailea eta beren bidez hitzez hitzezkotasuna, hurrentasuna, eta norberak bere defentsa egiteko eta abokatua aukeratzeko printzipio eta eskubideak ukatzen zaizkio akusatuari”.
|
|
|
Han, opariak utzi dituzte euskaraz ikasten ari diren anbulatorioko langileentzat, eta ikatza euskaraz ikasteko" inolako ahaleginik" egin ez dutenentzat. Modu honetan, EHE eko kideek Azpeitiko anbulatorioan ematen den
|
hizkuntz
eskubideen urraketa salatu nahi izan dute.
|
|
|
Urte bukaerako ekitaldi honekin, Azpeitiko EHE ek anbulatorioan euskarak" jasaten duen bazterketa" salatu nahi izan dute. Eta EHE eko kideen hitzetan"
|
hizkuntz
eskubideen urraketak segitzen duten bitartean" salaketak egiten jarraituko dute.
|
|
2006
|
|
|
Guk ere, Kataluniako adibideari so eginda, bagenuke gure domeinua eskuratzeko bidean ekiteko nahikoa motibo. Hizkuntzaren inguruan, komunikabideetan, Interneten, nazio, herri eta
|
hizkuntz
eskubideen aldeko elkarteetan aritzen direnak batu, eta gurean ere e mugimendu bat antolatzeko unea heldu da. Gure herria, kultura eta hizkuntzaren alde, XXI. mende honetan egin dezakegun gauza garrantzitsua izango da.
|
|
2007
|
|
|
Zehazki, 6/ 1989ko Funtzio Publikoaren Legeari honako puntua gehitzea eskatu du Aralarrek: " jendaurreko funtzionarioen lanpostu guzti guztiei hizkuntza ofizial bietan jardutera derrigortuz eta herritarron
|
hizkuntz
eskubideak bermatuz". Euskal hiztunen hizkuntz eskubideak betetze aldera, lanpostu guzti guzti horietan 2010eko derrigortasun dataz ezartzea ere eskatu du alderdiak.
|
|
|
" jendaurreko funtzionarioen lanpostu guzti guztiei hizkuntza ofizial bietan jardutera derrigortuz eta herritarron hizkuntz eskubideak bermatuz". Euskal hiztunen
|
hizkuntz
eskubideak betetze aldera, lanpostu guzti guzti horietan 2010eko derrigortasun dataz ezartzea ere eskatu du alderdiak. Argazkian, Aintzane Ezenarro Aralarren legebiltzarkidea.
|
|
|
Ainara Betegi: " Azpeitian ere egunerokoan urratzen dira
|
hizkuntz
eskubideak"
|
|
|
Orduan, egun hau antolatzeko baldintza hobeagoak zituen herri batean egitea pentsatu genuen. Baina ez Azpeitian eskubiderik urratzen ez delako, hemen ere kaleko seinaleetan, osasun etxean, epaitegian, hezkuntzan, lan munduan, helduen euskalduntzean... egunero urratzen baitira
|
hizkuntz
eskubideak.
|
|
|
EHEk salatu egin du Atarrabiako eta Burlatako udalen jarrera, ezezkoa emateko argudioen artean
|
hizkuntz
eskubideei baino gehiago, hauteskundeei eman dietelako garrantzia. Atarrabiako Alkatetzan UPN dago eta Burlatakoan PSN.
|
|
|
Euskal komunitate linguistikoa, finean, errealitate natural bat da —inork ez du" euskaltasuna" asmatu—, eta horregatik hitz egin dezakegu ere euskal hizkuntz eta kultur eskubide etikoez: ...da" problematika honetan", honela Setien," balio etiko batzuk daudela inplikatuta, hain zuzen, herrien kultura eta —bereziki— horien hizkuntza estuki lotuta daudelako pertsonen eta herri horien errealizazio osoarekin" 256 Gizakiaren izaera eta garapena, ikusi bezala, ezinezkoak dira gizabanakoen eta gizataldeen hizkuntzak kontsideratu gabe, eta, zentzu honetan, euskal
|
hizkuntz
eskubideak —beste hizkuntza guztiei dagozkienak bezalaxe— gizakiari berari loturiko eskubideak dira. Horregatik, eta euskarari begira, zera dio San Martinek:
|
|
|
Azpimarratu behar da, baina,
|
hizkuntz
eskubideak —baita euskal kasuan ere— ez direla hizkuntzarenak berarenak baizik eta hizkuntza hau edo bestea hitz egiten duten pertsona eta komunitatearenak. " Hizkuntza ez da hor goian bi hegalez airean dabilen izpiritu mehea", honela Mitxelena," baizik eta hemen behean, gizatalde batean, oinak landaturik dituen zer bizi edo sendo bat:
|
|
2008
|
|
|
" Kontzeptu batek baino ezin du definitu hizkuntza politika:
|
hizkuntz
eskubideak. da euskararen normalizazioa adostasunarekin eta borondatearekin lotzea.
|
|
|
Instantzia guztietatik eskatzen zaio euskal hiztunari euskaraz egiteko, eta azpimarratzen da, orain bereziki irmo, euskararen egoeraren erantzule, neurri handi batean, euskaldunen utzikeria dela. Alabaina, Behatokiak milaka adibide jaso ditu urtetan eta duela gutxitik Elebidek ere bai(
|
hizkuntz
eskubideak" bermatzeko" erakunde ofiziala); euskara egin nahi eta ezin duten herritarren kexak jaso dituzte. Agerikoa da hizkuntza erabiltzeko aukerak oso lotuta daudela hiztun kopuruarekin, hau da, zenbat eta hiztun gehiago orduan eta hitz egiteko aukera gehiago.
|
|
|
Hitzetatik ekintzetara, Coelek flandestarren
|
hizkuntz
eskubideen urraketa oro salatzen du bide administratibotik. " Arrazoia ematen didate beti.
|
|
|
Beldur dira gauzak aldatzen ari direlako: irakasle irudi laboral iraunkorren garapenak funtzionario doktoreen nagusitasuna kolokan jartzen duelako, gero eta ezinezkoagoa delako
|
hizkuntz
eskubideak eta kalitatea kontrajartzea, unibertsitatearen autonomia kasta batzuen interesen arabera erabili ezin dutelako, UPV/EHUko sektore askok gure herrian errotuta izango den unibertsitate sendoa eraiki nahi dugulako...
|
|
|
Dagoeneko 1.600 bat ziurtagiri banatu ditugu. Hizkuntz Eskubideen Behatokia ere beste tresna garrantzitsu bat da,
|
hizkuntz
eskubideen kontzientzian sakontzeko. Azkenaldiko gauzen artean, 66 udalerritan egindako hizkuntz politikaren azterketa nabarmenduko nuke.
|
|
|
Administrazio guztiek urratzen dituzte
|
hizkuntz
eskubideak
|
|
|
Bada zereginik:
|
hizkuntz
eskubideak, kontzientziazioa, normalizazioan lan egin eta eragin, aisialdia, herriko hizkera ikertu... Alor horretan 2001ean Baite Euskara Elkartea sortu zenetik makina bat aurrerapauso eman dira herrian eta, hortaz, bistan da tresna eraginkorra dela.
|
|
2009
|
|
|
Beraz, Konstituzioaren arabera ez dago arazorik berezko hizkuntza orokorrean baloratzeko, ez eta galdatzeko ere —gaitasunezko ukanbehar gisa— lana modu egokian burutzeko eta herritarren
|
hizkuntz
eskubideak bermatzeko egiten bada. Horrela, Euskal Autonomi Erkidegoan, 1989an Funtzio Publikoaren Legea onartu zenean Administrazioko hizkuntz plangintzaren oinarriak ezarri ziren —adostasunean—, jeltzale eta sozialisten arteko gobernu koalizioaren gidaritzapean.
|
|
|
Euskal Herrian kokatuta dagoen Estatuko Administrazioari dagokionez, bertan ez da jadanik inolako hizkuntz plangintzarik abian jarri Erkidegoko berezko hizkuntza erabili nahi dutenen
|
hizkuntz
eskubideak bermatu ahal izateko. Honetara, berriki, Europako Kontseiluaren Ministroen Batzordeak 2008ko abenduaren 10ean onartutako Gomendioak8 espainiar agintariei aholkatzen die," Kartako 10 art.ren aplikazioak ukitzen dituen Autonomia Erkidegoetan kokatuta dagoen Estatuko Administrazioan, bertako langileei bideratutako kontratazio, karrera eta heziketa programak aztertzea, langile kopuru aproposak dagokion hizkuntzaren ezaguera praktikoa eduki dezala bermatzearren; orobat aholkatzen die," Estatuko zerbitzu publiko guztietan hizkuntza erregionalen edo gutxituen presentzia ziurta dezatela" 9.
|
|
|
...eta horniketan ere, ez dela euskara kontuan hartzen —besteak beste, lan horiek betetzen dituztenak notarioak, jabetza eta merkataritza erregistratzaileak, merkataritzako korredoreak, portuetako praktikoak eta jabetza industrialeko agenteak dira— Kasu honetan ere, guztiz zentzuzkoa eta arrazoizkoa dirudi gehiengo euskalduna duten zonaldeetan euren harremana euskaraz bideratu nahi dutenen
|
hizkuntz
eskubideak bermatzea, Erkidego osoan gaztelania darabiltenei bermatzen zaizkien modura.
|
|
|
...eta horniketan ere, ez dela euskara kontuan hartzen —besteak beste, lan horiek betetzen dituztenak notarioak, jabetza eta merkataritza erregistratzaileak, merkataritzako korredoreak, portuetako praktikoak eta jabetza industrialeko agenteak dira— Kasu honetan ere, guztiz zentzuzkoa eta arrazoizkoa dirudi gehiengo euskalduna duten zonaldeetan euren harremana euskaraz bideratu nahi dutenen
|
hizkuntz
eskubideak bermatzea, Erkidego osoan gaztelania darabiltenei bermatzen zaizkien modura. Honetara, gogora ekarri behar dugu, 2/ 2006 Lege Organikoak, Kataluniako Estatutu berria onartzen duenak, honakoa xedatzen duela:
|
|
|
...uk, baita, gogoratzearekin batera, irri zabal bat egin ere, ika mika haiek barre iturri gertatzen baitzitzaizkion usu; esan nahi baita Gabinok nekez ikus zezakeela, barre haietatik harat, beste ezer, bi gizonen arteko jardun haietan barrealdi bati beste barrealdi bat jarraitzen baitzitzaion, eta barrealdien azpian ezkutatuta geratzen baitziren psikeari lotutako beste mugimendu guztiak, bakoitzaren
|
hizkuntz
eskubideekin lotuta egon zitezkeenak, eskubideon urraketak eragindako balizko minak eta zinezko konplexuak tartean; biharamunean, baina, hamar aldiz, bai, irakurriko zuen Gabinok bezperan, Felipe Gastaminzak idatzi ziòn gutuna?, gauzak beste era batean iritsi edo beste era batean hauteman zituen Gabinok, bi gizonen arteko eguneroko eta ohiko ika mikan, leihoan zehar urrunera ikusten zèn konkor ...
|
|
|
horregatik hasi nintzen totelka hitz egiten, eskola publikotik debozionisten ikastetxera joan nintzenean. Eta geroztik asko sufritu dut?, halako eran, non Lorenzoren erreakzioan?
|
hizkuntz
eskubideei buruzko planteamendu teoriko orotatik harat. Feliperen nolabaiteko sufrimendua ikusi baitzuen, ausaz; don Alfredoren bigarren interbentzioarekin batera, berriz?. Perdona, Lorenzo, te estimo mucho, pero las cosas son como son, ya me entiendes??, Gabinok argi ikusi zuen nola Lorenzok, don Alfredori begira zegoenak, burua altxatu zuen, mintzatzen ari zitzaiòn gizonari so ez egitea jendetasunik gabeko adierazpidea izan zitekeen?, eta buruarekin batera aurpegia, zeinean sufrimenduak eragindako riktusak berean baitzirauen; segidan, ordea, aurpegia ezkutatu nahian edo, sufrimendua, alegia?, berriro jaitsi zuen burua; harekin batera, baina, bere mendekotasuna ere erakusten ari zen, beharbada, Lorenzo, burua behean zuelarik are beheragotu baitzuen hiru aldiz, mugimendu labur ezin konpasatuagoetan, mendekotasunak ere, autozentsurak uniformetasunera darama eta uniformetasunak autozentsurara?
|
|
|
Hizkuntzaren normatibizazioa, ikerkuntza eta sustapena ditu helburu nagusien artean, hala nola: gramatika legeak ikertu eta formulatu; erabilerarako arauak eta irizpideak eman; lexikoaren inbentarioa egin; hizkuntzaren erabilera, irakaskuntza eta hedapena sustatu;
|
hizkuntz
eskubideak babestu; literatur sariketak eta lehiaketa didaktikoak antolatu; ikerketa linguistikoak bultzatu; eta galiziera asturiera hizkuntz aldaera sustatu eta zaindu. Eginkizun horiek betetzeko, sei sailetan egituratuta dago Akademia:
|
|
|
Jon Bollar Aulestiko alkatea eta UEMAko presidenteak aipatu zuenez, «euskaraz bizitzeko erabakia hartu zuen udalerri kopurua hirukoiztu egin da, baina oraindik ere euskaldunok euskaraz bizi ahal izateko asko dago egiteko. Horren erakusgarri dira Behatokiak udaletan jarritako postontzietan,
|
hizkuntz
eskubideak urratu direlako jasotako 200 kexak, Nafarroan 20 baino gehiago. Horiek gertatzen diren urraketen zatitxo bat besterik ez dira».
|
|
|
Horien kezka ez da euskaldunak bere etxean arrotz izatea, euskara galtzeko arriskuan jartzea. Euskaldunen
|
hizkuntz
eskubideak ezin baitira gauzatu beren dimentsio kolektiboa aitortu gabe. Hizkuntzak errealitate kolektiboak baitira, eta herriaren nagusitasunaren baitan bakarrik dira erabilgarri herritarrentzat.
|
|
|
Horrenbestez, erdaldunek ez dituzte Euskararen Herrian
|
hizkuntz
eskubide mugagabeak, euskaldunok ez ditugun bezalaxe, beren hizkuntz komunitate ezberdinetan. Printzipio hori elkarrekikoa da, joan etorrikoa.
|
|
|
Azterketa euskaraz edo gazteleraz egiteko aukera eman zieten oposizio hauetan parte hartzeko abenduan izena eman zutenei. Urtarrilean bertan, ordea,
|
hizkuntz
eskubideen urraketen inguruko kexak azaleratzen hasi ziren. Egoera salatu dutenek jakinarazi dute gaztelerazko ikasliburua jaso eta bost astera jaso zutela euskarazkoa.
|
|
|
Osakidetzako eta Jaurlaritzako oposizioek euskaldunen
|
hizkuntz
eskubideak urratu dituztela adierazi dute
|
|
|
Behatokiaren azken zortzi urteetako txostenek euskararen egoera larria adierazten dute: Euskal Herri osoan eta administrazio guztietan egiten dira hizkuntza eskubideen urraketak... herritarren kexak urtetik urtera errepikatzen dira...
|
hizkuntz
eskubideak bermatzeko tresna juridikorik ez dago. Non daude hizkuntz eskubideen eta normalizazioaren progresibotasuna?
|
|
|
Euskal Herri osoan eta administrazio guztietan egiten dira hizkuntza eskubideen urraketak... herritarren kexak urtetik urtera errepikatzen dira... hizkuntz eskubideak bermatzeko tresna juridikorik ez dago. Non daude
|
hizkuntz
eskubideen eta normalizazioaren progresibotasuna. Euskaldunok egunoro ditugun oztopo horiekin, nola lortu Euskal Herri euskalduna?
|
|
|
Azken hogeita hamar urteotan, PPk euskara desagertzera jokatu du; eta PSOEk berreskurapena eragoztera, EAJren laguntzarekin. Ondorioa, aginte publikoen jardun arautzaile eta suspertzaile eskasa; eskubide indibidualen babes eraginkorrik eza; erakundeek ez dute
|
hizkuntz
eskubide kolektiboen defentsa politika tinkorik erakutsi; euskalgintzarekin elkar lan urria bideratzea eta, sarritan, aurka ere jotzea. Horrenbestez, txikitutako euskal kontzientzia ez da behar adina suspertu, ez da hazi euskararen erabilera soziala eta hizkuntz kolonizatzaileen asimilazioak jarraitzen du.
|
|
|
Berdintasunezko printzipioa hori behar dugu, gure eskubideak ez ezik, munduko pertsonen, hizkuntzen eta herrien eskubideak gauza daitezen; Euskal Herriak eta munduko hizkuntz komunitate guztiek lehentasun osoa izan dezaten beren lurralde historikoetan. Herritar guztien
|
hizkuntz
eskubideak bermatzeko, hizkuntz komunitate bakoitzaren osotasunaren baitan, eta munduko hizkuntz aniztasuna bermatzeko.
|
|
|
Hizkuntz eskubideak eta sindikatu horien interesak balantzan jartzean, sindikatuen alde egitea leporatu diote Osakidetzari. Sindikatu korporatibista erdaltzaleen interesen aurka
|
hizkuntz
eskubideak kontuan har ditzala eskatu diote mozioa onartu duten udal guztiek Osakidetzari.
|
|
|
Hizkuntzak, herriak eta pertsonak duintasun berdina dute; horregatik, euskarak, Euskal Herriak eta euskaldunak berdintasunez tratatzeko prozesu demokratikoa eskatzen dugu. Lehendabizi, Euskararen Herri osoan, euskaldunen lurraldetasuna duen
|
hizkuntz
eskubide pertsonala lortzeko, tarteko helburu taktiko bezala; ondoren, Euskal Herri Euskaldunaren azken helburu estrategikora iristeko.
|
|
|
Eskubide pertsonalaren bidez, euskal hiztunek Euskal Herri osoan euskaraz lan egin eta bizi ahal izateko euskal ingurua bermaturik izan behar dute, bizitza sozialaren alor guztietan, euskarazko harremanak eta komunikazioak garatzeko, erosotasun osoz eta eragozpenik gabe. Lurraldetasun printzipioa, berriz, bitarteko juridikoa da munduko herritarren hizkuntza ezberdinak beren lurraldeetan babesteko eta
|
hizkuntz
eskubideen urratzea gainditzeko. Geure kasuan, Euskal Herri euskalduna berrosatzeko eta dagokion garapen iraunkorra bermatzeko.
|
|
|
Hogeita hiru urte luze igaro dira Nafarroako Parlamentuak Vascuencearen legea onartu zuenetik, nafar askori euskaraz bizitzeko eskubidea ukatu zigunetik, alegia. Hogeita hiru urteotan euskara geure eguneroko tresna dugun hiritarron
|
hizkuntz
eskubideak behin eta berriro urratu dira.
|
|
|
Herritarrek eskubidea dute beren hizkuntzaren iraupena bermatzeko. Herri bezala, eta herri honen herritar gisa, dagozkigun eskubideen bermetik abiatuta soilik lor daiteke herritar guztien
|
hizkuntz
eskubide indibidualen berme osoa segurtatzea.
|
|
|
...uk, baita, gogoratzearekin batera, irri zabal bat egin ere, ika mika haiek barre iturri gertatzen baitzitzaizkion usu; esan nahi baita Gabinok nekez ikus zezakeela, barre haietatik harat, beste ezer, bi gizonen arteko jardun haietan barrealdi bati beste barrealdi bat jarraitzen baitzitzaion, eta barrealdien azpian ezkutatuta geratzen baitziren psikeari lotutako beste mugimendu guztiak, bakoitzaren
|
hizkuntz
eskubideekin lotuta egon zitezkeenak, eskubideon urraketak eragindako balizko minak eta zinezko konplexuak tartean; biharamunean, baina –hamar aldiz, bai, irakurriko zuen Gabinok bezperan, Felipe Gastaminzak idatzi ziòn gutuna–, gauzak beste era batean iritsi edo beste era batean hauteman zituen Gabinok, bi gizonen arteko eguneroko eta ohiko ika mikan, leihoan zehar urrunera ikusten z...
|
|
2010
|
|
|
hizKunTz eSKuBideen deKlarazio uniBerTSala azken hogei urteotako errepasoa egiten ari garela, ezin saihestu hizkuntza komunitateen berdintasuna lortzeko gizarte zibilak egindako ekarpena: 1996an bartzelonan onartutako
|
hizkuntz
eskubideen deklarazio unibertsala.
|
|
|
Horrekin batera, lan eskaintza publikoetako zerrendetan ezartzen diren
|
hizkuntz
eskubideen egokitasuna berraztertzeko eskatu diote Jaurlaritzari. Hizkuntz eskakizunen egokitasuna baloratzeko, hainbat irizpide hartu ditu kontuan:
|
|
2011
|
|
|
Flandrian, berriz, ez dakite frantsesez. Elebitasun orekatua jendea engainatzeko trikimailua da, eta Belgikan hala baldin bada, pentsa hemen,
|
hizkuntz
eskubide pertsonalik ez dago eta. Lopez eta Sanz daude agintean.
|
|
|
«Ezer gutxi egin du». Arazoaren muinean
|
hizkuntz
eskubideekiko errespetu falta ikusten du. «Hemen ez dago arazo tekniko bat, ukazio bat dago.
|
|
|
Administrazioari eskaria egin dio: «Exijitzen diogu bidegabekeria hau amaitu eta
|
hizkuntz
eskubideak gauzagarri egiteko». Herritarrei ere mintzatu zaie; ekiteko eskatu die:
|
|
|
Hiru barruti eratzea proposatzen du Di Rupok, hots, Brusela, Flandriako Brabante eta Valoniako Brabante. Bruselan eta inguruan frantses hiztunak gehiengoa diren 19 herrietan bizilagunen
|
hizkuntz
eskubideak handitzea eta bermatzea planteatzen du Di Rupok, BHV zatitzearen ordainez.Eskualdeek, botere gehiagoTxosten horretan agertzen dira, halaber, frantses hiztunek orain arte arbuiatzen zituzten eskualdeen eta erkidegoen eskuduntza asko ere. Hala, Belgikako eskualde autonomoek fiskalitate, ekonomia, segurtasun zibil eta ikerketa zientifikoaren alorretan, besteak beste, eskumen gehiago eskuratuko lituzkete.
|
|
|
«Administrazioak ez ditu hartu behar enpresariei dagozkien erabakiak». Legea aldatzeko proposamenak egiteko aldia dute taldeek.Euskaldunen
|
hizkuntz
eskubideen harira, ika mika sortu zen atzo ere Gasteizko legebiltzarrean. Auzia, Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen EAEko Estatutua; saltoki handietan euskaraz eta gaztelaniaz kasu egiteko modua izan behar dutela dio horrek, eta hala egiten ez dutenei isunak jartzeko aukera jartzen du.
|