|
2008
|
|
|
Urte horretakoak dira Figura para regreso de la muerte, Coreano eta Unidad triple y liviana.
|
Hiru
eskultura horiek Oteizaren hizkuntza plastiko pertsonalaren lehen adibideak dira, eta horregatik esan daiteke 1950 urtea izan zela bere ibilbideko urterik garrantzitsuena. Lehen aldiz, gainerako artistekin zituen zorrak alde batera uzten ditu eta bere ibilbidea garbi definitzen hasten da.
|
|
|
nire ezerez txikitik ihes egiteko, salbamen desioz sartzen nintzen ortziko ezerez handira ihes egiteko bidaia batena zen. Haurraren deserosotasun edo larritasun horretan guk gizaki guztiok definitzen [ditugun] eta nolabait filosofia, erlijioa eta arte diren salbamen izpiritualeko
|
hiru
bide hauetako batera hurbiltzen gaituen existentziaren sentimen tragikoa esnatzen da jada. Izan baitira, hiru diziplina, esan dezakegu, gizakiak Jainkoarekin dituen harremanetakoak, gure bihotzean nahasten eta bat egiten direnak, baina teknikoki eta desberdinak eta lokabeak direnak (Oteiza, 2007a:
|
|
|
Haurraren deserosotasun edo larritasun horretan guk gizaki guztiok definitzen [ditugun] eta nolabait filosofia, erlijioa eta arte diren salbamen izpiritualeko hiru bide hauetako batera hurbiltzen gaituen existentziaren sentimen tragikoa esnatzen da jada. Izan baitira,
|
hiru
diziplina, esan dezakegu, gizakiak Jainkoarekin dituen harremanetakoak, gure bihotzean nahasten eta bat egiten direnak, baina teknikoki eta desberdinak eta lokabeak direnak (Oteiza, 2007a: 503).
|
|
|
Tratatuen interpretazio arau orokorrak alde batera uzterik ez dago ariketa honetan eta, beraz, bertan agertzen diren xedapenen zentzu eta norainokotasuna finkatzeari eta zehazteari lehentasuna eman zaio, eta horrela tratatuetan jasotako estatuen arteko consensusa bere garaian zein izan zen izan behar da helburu. Lan honetan, beraz,
|
hiru
irizpide kontuan hartu behar dira: lehenik eta behin, testua bera estatu kideen kontsentsuaren adierazpen autentiko gisa; bigarrenik, estatu kideen borondateen elementu subjektiboa eta, azkenik, tratatuen xedea eta helburua bera (Gonzalez et al., 2002: 307).
|
|
|
Bestalde, zalantza mantenduko litzateke aurreikuspen honek bere baitan Espainian sartzeko aukera barne hartzen duen ala ez, 1992ko Tratatu Orokorrean gai honi erreferentziarik ez baitzaio egiten. 1961eko Nota Elkartrukean hori
|
hiru
hilabetez gorako egonaldietarako bisatua lortzera baldintzatuta geratu zen. Hala ere, muga horretatik beherako sarreretan Uruguaiko herritarrentzat horrelakorik eskatzen ez denez, Espainian sartzeko arazorik ez lukete gerora begira beren egonaldiaren luzapena 1992ko Tratatu Orokorrean oinarrituz gero, bertan jasotako eskubideen egikaritza galarazterik ez legokeelako.
|
|
|
Ingelesez beste
|
hiru
proba hauek erabili ditugu:
|
|
|
Hutsegiteen azterketa eginez gero,
|
hiru
arlotan sailka ditzakegu: koherentziarekin loturikoak, kohesioarekin loturikoak eta zuzentasunarekin loturikoak:
|
|
|
Hala euskarazko nola gaztelaniazko testuetan
|
hiru
motatako akatsak ditugu baina lan kaskarrenetan bakarrik aurkitzen ditugu denak batera. Ingelesezkoetan, ordea, maiz topatzen ditugu akats mota guztiak testu berean.
|
|
|
Gainera, ahozko ariketetan, MINTZA 1 eta 2an, gaztelaniaren eragina nabarmena da euskarazko ariketan eta, alderantziz, euskararen eragina gaztelaniazko ariketetan. Akats morfologikoen zein ortografikoen kopurua ere azpimarragarria iruditzen zaigu,
|
hiru
hizkuntzetan, gainera. Lexikoan ez da garbizalekeriarik ageri, hizkuntzen arteko elkarreragina handia da arlo horretan.
|
|
|
Ingelesa ikasteko eredu goiztiarrari jarraitu dioten ikasleek emaitza kaskarragoak lortu dituzte ingelesez gaitasun komunikatiboaren osagaietan. Nabarmentzekoa da
|
hiru
ikasturte gehiagotan ingelesa ikasten aritutakoek, beste taldekoek baino emaitza okerragoak lortu dituztela. Hala ere, aldagai indibidualek pisu handia dute beste hizkuntzetako emaitzei begiratuz gero, askotan emaitza kaskarragoa lortzen baitute 5 urterekin hasitakoek.
|
|
|
Gaztelaniazko ariketetan ez dugu euskaraz aurkitutako ezberdintasunik topatu baina ingelesez egindako ariketetan 5 urterekin hasitakoen kontrako balantzea indartu egiten da. Alegia, ingelesez egindako
|
hiru
ariketetan, MINTZA 3, MINTZA 4 eta IDAZ 4 deiturikoetan, 5 urterekin hasitakoek okerrago adierazi dituzte ariketen asmo komunikatiboak: MINTZA 3an talde honetako askok uko egiten diote argazkian agertzen diren pertsonen kokalekua deskribatzeari, adibidez; MINTZA 4an, etengabeko laguntza eskeek eta zuzentasun arazoek ekintza gaitasunaren ikuspegitik onargarriak ez diren testuak sorrarazten dituzte; IDAZ 4 ariketan ere gauza bera gertatzen da.
|
|
|
Metodologia kualitatiboa erabili dugunez, ezin ditugu orokortu gure lagin mugatuarekin lortutako emaitza eta ondorioak. Hala ere, erabilitako metodologiak gaztetxoen gaitasun komunikatiboaren argazki sakona ateratzea ahalbidetu digu, sakona ñabarduretan, sakona
|
hiru
hizkuntzen arteko harremanetan. Hortaz, artikulu honetan erakutsiko dugun argazkia baliagarria izan daiteke gure hezkuntza sistemaren argi ilunak ezagutzeko.
|
|
|
Emandako definizioan, jada, analisirako elementu eta informazio asko pilatzen zaizkigu, baina testuaren kapitulu honi izena ematen dion anbiguotasuna zer den errazago azaltzeko, horietariko
|
hiru
baino ez ditugu oinarritzat hartuko: –eragitea?,, erabaki hartzea?, eta, kudeaketa?.
|
|
|
–eragitea?,, erabaki hartzea?, eta, kudeaketa?.
|
Hiru
kontzeptuok prozesu batean ekitearen seinale dira, baina ez dute pauso horien noranzkorik azaltzen. Eta, beraz, garapeneko parte hartzearen anbiguotasuna horrela defini dezakegu:
|
|
|
Boterea kontzeptu konplexua da, aldi berean, gaitasun bat, erlaziozko fenomeno bat eta egiturazko fenomeno bat izan baitaiteke. Berau hausnartzeko
|
hiru
eskola aurkeztuko ditugu ondoren (Nelson eta Wright, 1995).
|
|
|
Boterea ulertzeko
|
hiru
ereduen arteko eztabaida sakonetan galdu aurretik, guztiak kontuan hartu eta nolabaiteko teoria eklektiko bat osatuko dugu. Izan ere, boterea multidimentsionala eta dinamikoa baita, eta, beraz, testuinguruaren arabera aldakorra izan baitateke.
|
|
|
Aurreko eztabaida ildoetatik zuzenean eratortzen den argudioa da autogestioaren aldarrikapena. Noski, ez da isolamenduaren eta tokiko elementuen goraipamen hutsala, baina autogestio maila batek eta horretarako nahiak egon behar du nahitaez, nagusiki ondoren aipatzen ditugun elkarri loturiko
|
hiru
azalpenengatik.
|
|
|
Komeni da gogoratzea, ordea, eztabaida ildo horiek ez direla modelo matematiko batean erabiliko genituzkeen baldintza beharrezko eta nahikoak bezalakoak. Batetik,
|
hiru
maila horien arteko banaketa didaktikoa delako erreala baino, hiru mailen arteko elementuak loturik baitaude, eta horrexegatik, aldagai esanguratsuak badira ere, beraien arteko koerlazioa dagoelako, eta zentzu horretan errepikakorrak izatea suerta daitekeelako. Bestetik, gizarte eraldaketa fenomeno zabalegia delako baldintza sinple batzuen bidez neurtzeko, eta horiek ere nekez parte hartzearen kalitatea neurtzeko balio dutelako.
|
|
|
Komeni da gogoratzea, ordea, eztabaida ildo horiek ez direla modelo matematiko batean erabiliko genituzkeen baldintza beharrezko eta nahikoak bezalakoak. Batetik, hiru maila horien arteko banaketa didaktikoa delako erreala baino,
|
hiru
mailen arteko elementuak loturik baitaude, eta horrexegatik, aldagai esanguratsuak badira ere, beraien arteko koerlazioa dagoelako, eta zentzu horretan errepikakorrak izatea suerta daitekeelako. Bestetik, gizarte eraldaketa fenomeno zabalegia delako baldintza sinple batzuen bidez neurtzeko, eta horiek ere nekez parte hartzearen kalitatea neurtzeko balio dutelako.
|
|
|
Eta zeintzuk dira, horrenbestez, hautatutako izenen balioa eta zentzua? Hemen
|
hiru
logika nabarmenduko ditugu, hirurak gauzatzen dituzten ondorio psikosozialen haritik izendatuko ditugu, latinezko gen sustraia erabiliz: generoaren, generazioaren eta gentilizioaren logikak.
|
|
|
Eta zeintzuk dira, horrenbestez, hautatutako izenen balioa eta zentzua? Hemen hiru logika nabarmenduko ditugu,
|
hirurak
gauzatzen dituzten ondorio psikosozialen haritik izendatuko ditugu, latinezko gen sustraia erabiliz: generoaren, generazioaren eta gentilizioaren logikak.
|
|
|
Ikusiz XV. mendetik landa Europa osoko hizkuntza gehienetara zabaldu zela historioa eta bidaia honen zernahi bertsione badela, dokumentu honen interesa
|
hiru
pundutan datza; lehenik hizkuntzan, nahiz bertsione honetan leku anitzen deskripzioa falta den, azpimarratu behar baita euskaraz den bertsione bakarra dugula hemen begien aitzinean; bigarren, aitzin testu edo paratestuetan, bertsione honetan baitira bakarrik aurkitzen; hirugarren, gero gehitua izan zaion Belhaimen globoaren karta. (Septentrio, 51 or.)
|
|
|
Azken bi hamarkadetako irrati munduko aldaketek egitura orokorraren kontzeptu klasikoa eraldatu dute eta programazio orokorraren
|
hiru
aldaera sortu dituzte (Cebrián Herreros, 1995; Martí, 2004): mosaiko erakoa, bloke formakoa, eta, jarraitutasuneko azpieredua.
|
|
|
Internet bidezko irratian
|
hiru
elkarrekintza antzematen dira, nahiz eta guztiek izan elkarrekintza selektiboan bere xedea: parte hartze elkarrekintza, transakzio elkarrekintza eta erlazio elkarrekintza.
|
|
|
Aipatu bi autoreek esandakoetatik hurrengo laburpena egin daiteke: bat, irrati programazioa katearen objektiboen zentzuzkotasunaren bilaketan era harmonikoan antolatzen den egitura bat da; bi, entzuleria enpresa estrategiaren azken objektiboa izanik programazioak aintzat hartu behar ditu entzuleen beharrak eta nahiak, eta;
|
hiru
, irrati programazioa denbora muga eta barreiatze zikloetan oinarritzen da.
|
|
|
Goyeneche (medikua)? agertzen da hogeita
|
hiru
gizon horien artean.
|
|
|
Donibane Lohizuneko populua guztiz errotuta zegoen inguru horretan bertan, eta izatez, 1891n erroldatutako populazioaren% 78 Pirinio Apaletako departamentuan jaiotakoa zen; areago oraindik,% 49,6 udalerrian bertan sortua zen. Konparantza baterako, urte beretsuetan, ostera, Miarritzek ikaragarrizko hazkundea eduki izan zuen, eta kasurako, 1896an
|
hiru
biztanletik soilik bat zen bertakoa: 1872an hamarretik zortzi ziren Miarritzen bertan jaioak (Laborde, 2001: 63).
|
|
|
Mendearen azken hamarkada horretan, bestalde, Donibane Lohizune euskal kulturaren gune distiratsu bihurtu zen, eta hori neurri handi batean Albert Goienetxe alkatearen ekimenari esker. Urte horietan
|
hiru
biltzar eder eta arranditsu antolatu ziren bertan, 1892an, 1894an eta 1897an, Euskal Herriko bihotzaren barruko taupadak begien bistan utzi zituztenak.
|
|
|
Ez ziren bertzenaz batere elgar iduriak; guzizki, ez elgarrekin uztartzekoak. Xede berak, osoki berak izanik ere, beldurtzeko zitaken, elgarri hurbil, ez zirela, berek nahirikan ere,
|
hiru
hilabete makurtu gabe joan. Bederen ardura ukanen zuten bitarte norbaiten beharra.
|
|
|
Bilkhura horren akhabantzan entzun ditugu beherachago emaiten ditugun zombeit phertsu ongi hunkitu horiek, herritar gizon gazte batek eginak, gure jaun meraren ohoretan». Astekariak dakartzan zortzi ahapaldietatik
|
hiru
aldatuko ditut hona (Airea: Iruten ari nuzu):
|
|
|
delako aferan63 Dirudienez, Goienetxe Donibaneko alkatea, Elizalt harakin eta Donibaneko zinegotzia, eta Hirigoien harakin eta Larresoroko alkatea auzitara eraman zituzten, zeren eta, medikuak, bahitzea agindu beharrean, merkaturatzen utzi baitzuen tuberkulosiak jotako behi baten haragia, eta Elizalt eta Hirigoien harakinek saldu egin baitzuten.
|
Hirurok
absolbituak izan ziren, tribunalak ez zuen-eta deliturik ezagutu epaitutako egintzetan.
|
|
|
Bertsoek kontatzen dutenez, suspenditu egin zuten, baina, kazeta euskaldunean ez dut horren berririk aurkitu. Nolanahi, hona hemen azken
|
hiru
ahapaldiak:
|
|
|
Abuztuaren 27ko Eskualduna astekarian ere leku handia hartu zuten Donibaneko jaiek74 Dioenez,
|
hiru
milatik gora ikusle pasatu ziren erakusketa aretoetatik, eta, arrakastaren zioz, irailaren 15 arte luzatuko zuten. Dirudienez, euskal liburuen erakusketa bat ere antolatu zen, Parisetik eta Frantziaren lau bazterretarik hurbildu jaun jakintsu handientzat.
|
|
|
Eskualduna astekariaren hurrengo
|
hiru
zenbakietan G. Berdekok Donibaneko erakusketaren iruzkin xehea argitaratu zuen, hiru zatitan banatuta (Berdeco, 1897a/ b/ c). Bestalde, irailaren 24ko zenbakian75, Donibane Lohizuneko kronikak Pariseko Etnografia Elkarteak jaietako hitzaldi guztiak liburu eder batean bilduta aterako dituela dio, eta, nahi izanez gero, 10 liberako harpidetza Arnaut Poxeluri bidali behar zaiola, Librairie Basquaisera, Gambetta kaleko bostera.
|
|
|
Eskualduna astekariaren hurrengo hiru zenbakietan G. Berdekok Donibaneko erakusketaren iruzkin xehea argitaratu zuen,
|
hiru
zatitan banatuta (Berdeco, 1897a/ b/ c). Bestalde, irailaren 24ko zenbakian75, Donibane Lohizuneko kronikak Pariseko Etnografia Elkarteak jaietako hitzaldi guztiak liburu eder batean bilduta aterako dituela dio, eta, nahi izanez gero, 10 liberako harpidetza Arnaut Poxeluri bidali behar zaiola, Librairie Basquaisera, Gambetta kaleko bostera.
|
|
|
1899 urteko lehen agerpenean, Albert Goienetxe aurkituko dugu gerla franko prusiarreko gerlari ohien urteroko biltzarra zuzentzen, bera baitzen Donibaneko sekzioko presidentea88 Alokuzio labur eta indartsua egin zuen frantsesez. Dirudienez, gerlari ohien elkarteak
|
hiru
hilabeterik behin edukitzen zuen bilera udaletxeko areto nagusian, Goienetxeren gidaritzapean89.
|
|
|
Hala ere, hurrengo asteko zenbakia kexu agertzen zen97, Donibanen arrakasta gehien eduki zuten hitzaldietariko bi ez baitziren liburuan sartu, alegia, Dibildots apaizaren L. Ame basque eta Pavia jaunaren Marins basques. Bestalde, zenbaki berean irakur daiteke elizan
|
hiru
ezkila berri bataiatu direla, hain zuzen Madeleine, Louise eta Vicenta izenekoak, donibandarren eskuzabaltasunaz lortuak. Besteak beste, Albert Goienetxe eta Urkixo anderea egon ziren aitabitxi amabitxien artean; Jauffret Baionako gotzainak bataiatu zituen.
|
|
|
Irailaren 1eko kazetan ere agertzen da Goienetxe auzapezaren izena, udaletxeko
|
hiru
ekitaldi administratibori sinadura emanez102 Hiru astebete geroago, Gailhard izeneko armadako mediku erretiratuaren hiletan aurkituko dugu103 Horixe izan da azken aldia, 1899 urtean Eskualduna astekarian Goienetxe alkatearen izena irakurri duguna.
|
|
|
Irailaren 1eko kazetan ere agertzen da Goienetxe auzapezaren izena, udaletxeko hiru ekitaldi administratibori sinadura emanez102
|
Hiru
astebete geroago, Gailhard izeneko armadako mediku erretiratuaren hiletan aurkituko dugu103 Horixe izan da azken aldia, 1899 urtean Eskualduna astekarian Goienetxe alkatearen izena irakurri duguna.
|
|
|
Jon Bilbaoren arabera (Bilbao,: 98), Goienetxe medikuak
|
hiru
idazlan argitaratu zituen. Batetik, 1885ean, Errepublikaren izurriteak Semperen buruilaren 27an Donibaneko Goyeneche Dotorak eginikako predikua dugu, Baionako Lasserre argitaletxeak plazaratutako orrialde bateko idazkia.
|
|
|
Zaharrak joan eta gazteek heien urhatseri ez jarreiki, bainago hea Uztaritzen, Hazparnen edo Baigorrin, herri handienez eta eskualdunenez mintzatzeko?
|
hiru
mutiko gazte badiren eskuarazko dotzenerdi bat kantu dakitenik.
|
|
|
8 Ezagutzaren kudeaketa aurrera eramateak
|
hiru
dimentsio erabakigarri ditu: a) pertsonen kudeaketa; b) informazio eta komunikazio sistemen kudeaketa; eta c) prozesuen kudeaketa.
|
|
|
ezkutuko baliook dira, hain zuzen ere, Kapital Intelektualaren eta Kapital Emozionalaren edukiak justifikatzen dituztenak. Ezkutuko balio horiek, Kapital Intelektualaren ikuspegitik begiratuta,
|
hiru
itxura edo moldetakoak izan litezke (9 taulan ageri denez).
|
|
|
Giza kapitala bere baitan jaso, antolatu eta eusten duen azpiegitura, honako
|
hiru
kapitalek osatzen dutena:
|
|
|
Kapital Intelektuala garatzeko, bere
|
hiru
osagaiak hartu behar dira oinarri:
|
|
|
antolakuntza kultura indartsu bat garatzeko, eta, hartara, enpresari abantaila konpetitibo bereizgarri eta iraunkorrak eskaintzeko. Horretarako, enpresaren antolaketa eredu berrirantz jotzeko,
|
hiru
atal berezi hartu behar dira aintzat, 11 taulak adierazten duen modura: 1) zeregin arrunten kudeaketa (balio erantsiaren atala); 2) berrikuntzaren kudeaketa; eta 3) kultura indartsu baten kudeaketa.
|
|
|
Ildo horretan, lidergo faktoreak zeresan/ zeregin erabakigarria du goiko
|
hiru
atal horien kudeaketari dagokionez:
|
|
|
5 Gaur egungo eta, are gehiago etorkizuneko? erronka nagusietakoa antolaketa eredu berri bat abiarazi eta indarrean jartzea da, non lidergo faktoreak zeregin erabakigarria izango duen enpresako honako
|
hiru
atal hauek kudeatu eta gidatzen: a) balio erantsia, b) berrikuntza, eta c) antolakuntza kultura.
|
|
|
Ikuspegi sistemiko batetik behaturik, enpresen baitan
|
hiru
aktibo erreal mota bereiz ditzakegu (2 taulan ageri den bezala):
|
|
|
aktibo ukiezin hauek. Kapital Intelektual? kontzeptuak barnebiltzen ditu eta
|
hiru
multzo ongi berezitan sailkatzen dira: giza kapitala, egitura kapitala eta harreman kapitala (geroago aztertuko ditugu).
|
|
|
Aitzitik, aktibo ukiezinak(, soft? diren elementuak) kudeatzeko era berritzaile eta eraginkor bat imitatzea osozaila suertazen zaie lehiakideei eta, nola edo hala imitatzea lortuta ere, denbora tarte hagitz luzeagoan izaten da (gutxienez
|
hiru
urte igarota). Lidergo faktorea azken aktibo ukiezin horien zakuan dago.
|
|
|
6. Gidaritza integrala? deitzen diogu edozein enpresatan giltzarri diren
|
hiru
rolak modu egokian egikaritzen dituen gidaritzari; hiru rolok enpresaburu ekintzaile, zuzendari exekutibo eta enpresaliderrarenak dira (ikus González eta Guenaga, 2007). Horrez gain, duela urte batzuetako garaiarekin alderatuta, gaurko egunean enpresei ezinbestekoa zaie aldaketen aitzinean erantzun edo erreakzionatzeko bizkortasuna (areago, aldaketoi aurre hartzeko gaitasuna) handitzea eta, era berean, ezagutzaren transmisio prozesua eta ikasketa prozesua are eraginkorragoak bihurtzea.
|
|
|
6. Gidaritza integrala? deitzen diogu edozein enpresatan giltzarri diren hiru rolak modu egokian egikaritzen dituen gidaritzari;
|
hiru
rolok enpresaburu ekintzaile, zuzendari exekutibo eta enpresaliderrarenak dira (ikus González eta Guenaga, 2007). Horrez gain, duela urte batzuetako garaiarekin alderatuta, gaurko egunean enpresei ezinbestekoa zaie aldaketen aitzinean erantzun edo erreakzionatzeko bizkortasuna (areago, aldaketoi aurre hartzeko gaitasuna) handitzea eta, era berean, ezagutzaren transmisio prozesua eta ikasketa prozesua are eraginkorragoak bihurtzea.
|
|
|
Kalitatearen kudeaketak izan dituen goraldiak eta beheraldiak aztertzeko paradigma horretan berebiziko indarra eduki duten
|
hiru
kontzeptu heterogeneo hartuko ditut oinarri: batetik, erabateko kalitate kudeaketa; bestetik, ISO 9000 arauak; eta amaitzeko, Sei Sigma metodologia.
|
|
|
1, 2 eta 3 grafikoetan aipatu
|
hiru
kontzeptu horiek azken urteotan izan duten bilakaera jasotzen da, ABI Inform Global Edition dokumentazio datu basean egindako bilaketetan oinarrituta; datu base horretan negozio eta enpresa kudeaketako nazioarteko 1.000 aldizkari baino gehiagoren laburpenak daude bilduta.
|
|
|
Oso modu laburrean jaso ditudan
|
hiru
adibide horiek badituzte, nolabait, enpresa kudeaketa moden aztarnak. Jakina, ebidentziak kontu handiz interpretatu behar dira, distortsioak gertatzen baitira, ezinbestean.
|
|
|
Ciutat en ustez, erreserba falta izan zen porrotaren arrazoietako bat, baina, haren esanetan, erreserba horiek egon bazeuden, Santanderreko mugan zeuden Asturiaseko tropak, euskal lurraldean sartzeko Agirrek eman ez zuen baimenaren zain (Ciutat, 1978: 46), Ipar Armadako
|
hiru
eskualdeen (Asturias, Santander, Euskadi) arteko koordinazio falta eta mesfidantza erakutsiz. Erreserba faltak, Ciutat ek berak aurreikusi behar zuen faktorea, ondo azaldu zituen erasoaldiak arrakasta izateko zituen hutsuneak, ezinezkoa zelako Gasteiz hartzea hain soldadu gutxirekin53 Legution bertan, euskal batailoiek (atseden hartzeko gauez erretiratu ostean) hurrengo egunean berriro erasora jo behar zuten morala galdutako soldaduekin, askotan, ezagutzen ez zuten beste toki batean.
|
|
|
82) eta Miguel Amilibia sozialistak, «la dura lección de Villarreal les había enseñado mucho, los batallones perfeccionaron su instrucción, tenían una oficialidad más seleccionada y realizaban frecuentes supuestos tácticos». Horren ondorio dugu 1937ko martxoan Molaren erasoaldiak ia
|
hiru
hilabete behar izatea Elgetatik Bilbora heltzeko, nahiz eta askosaz ere baliabide gehiago eduki, bereziki artilleriari eta hegazkinei dagokienez, baina baita soldadu kopuruari ere, ofizialen prestaketari edo hornikuntzari erreparatuz gero.
|
|
|
Edonola ere, Burgoseko San Marcial errejimentuko historialean emandako datuen arabera, talde horretako konpainia bat baino gehiago aritu ziren euskal frontean borrokan. Irailaren 20an 2 batailoiak Eskoriatza inguruan hartu zituen posizioak, ziur aski Alonso Vega-ren agintepean; urriaren 5ean 4 batailoiko
|
hiru
konpainia Legutiora abiatu ziren. Azaroan, 3 batailoia egon zen sektore horretan (beharbada 4 batailoia txandakatu ondoren), eta 3 batailoi hori izan zen Legutioko borroketan parte hartu zuena, gudarien erasoak gelditzen, 12 konpainiak domina kolektiboa jaso zuen ekintza horretan erakutsitako kemenagatik.
|
|
|
Erasoak 1936ko azaroaren 27an hasi behar zuen, baina eguraldi txarragatik 30era arte atzeratu zen8 Ciutat kapitainaren aginte tokia Motxotegin jarri zen, Agirre lehendakaria bertara joan zen9, baita Josep Tumarov ere, Sobietar Batasunaren enbaxadatik bidalitako aholkulari militarra10 Operazioaren burua Aranbarri kapitaina izan zen. Erasoa
|
hiru
zutabetan eratu zen. Lehena Ibarrola komandantearen zuzendaritzapean, bigarrena Cueto teniente koronelarenean eta hirugarrena Aizpuru komandantearen aginduetara.
|
|
|
Bere berezko esanahia, berriz, askoz zabalagoa da.
|
Hiru
dimentsio ditu: soziala, ekonomikoa eta ingurumenekoa.
|
|
|
soziala, ekonomikoa eta ingurumenekoa. Eta
|
hiru
dimentsioek elkarrekin joan behar dute nahitaez.
|
|
|
Garapen iraunkorraren kontzeptua osatzen duten
|
hiru
oinarrizko printzipio bereiz ditzakegu, ondorengoak (Haughton eta Colin, 1996):
|
|
|
Esan daiteke, beste guztiaz gaindik, kontzeptu horren ekarpen nagusietakoa izan dela ingurumen aspektuak, aspektu sozialak eta aspektu ekonomikoak, hiruak kontzeptu berean txertatzea. Hau erreferentzia bilakatuz geroztik,
|
hiru
alorrak elkarrekin aztertzeko beharra zabaldu da.
|
|
|
Zenbait autorek (Gallent, 2001), etxebizitza eta jasangarritasunari buruz hitz egitean, aipatu
|
hiru
dimentsioez gain beste bi kontsideratzen dituzte: aspektu politikoak eta aspektu kulturalak.
|
|
|
Neurri handi batean, lurraren erabileraren azken ardura duena, tokiko edo udal administrazioa da. Berari dagokio hirigintzako planeamendua egitea8 Eta bertan, besteak beste,
|
hiru
kategoriatan sailkatuko da lurra. Hauexek dira hiru kategoriak:
|
|
|
Berari dagokio hirigintzako planeamendua egitea8 Eta bertan, besteak beste, hiru kategoriatan sailkatuko da lurra. Hauexek dira
|
hiru
kategoriak: hiri lurra, lur urbanizagarria eta urbanizaezina.
|
|
|
Sintaxia neurtzeko datuetan 17 erantzun(% 85) berdin daude eta
|
hiru
(% 15) baino ez dira ezberdinak.
|
|
|
Ikerketa honetako lehen ondorioa hau da:
|
hiru
parametroak (lexikoa, sintaxia eta morfologia) kontuan hartuz, ikerketa honen emaitzetan ikus daitekeenez, belaunaldi batean hizkuntza laurden bat aldatu dela baiezta daiteke.
|
|
|
Lanari dagokionez, bai jatorrizko bai jomuga den herrialdean% 75,3k lana du. Magrebtarren erdiak baino gehiagok, eta latinoamerikarren eta Ekialdeko europarren
|
hiru
laurdenak, lan egiten zuten beren jatorrizko herrialdeetan, baina gizarte berrian, bakarrik Latinoamerikako emakumeek dute lan tasa altuagoa. Gaur egun, lan egoera ez da berdina denentzat, Latinoamerikako emakume gehienek lana lortzen badute ere(% 81,8), Ekialdeko Europako eta Magrebeko populazio erdiak bakarrik etxetik kanpo lan egiten du, X2 (2)= 15,67; p= 0,012.
|
|
|
|
Hiru
jatorrietako taldeetan oso antzekoa da harreman maila, bai hemen dauden herrikideekin, bai beren herrialdean daudenekin, baita bertakoekin ere. Beren herriko pertsonekin harreman maila, gutxi ertaina?
|
|
|
Bestetik, osasun mentala aztertzen denean desberdintasun esanguratsuak ikus daitezke depresio sintometan, X2 (2)= 9,37; p= 0,009, Magrebeko emakumeen% 58,3k, latinoamerikarren% 43,5ek eta Ekialdeko europarren% 14,3k sentitzen dituzte. Beste bi arloetan emaitzak berdinak dira
|
hiru
jatorrietako taldeetan,% 45ek sintoma somatikoak azaltzen ditu eta% 56,8k antsietate sintomak.
|
|
|
4 taulan aurkezten dira sintomen eta arlo horien arteko korrelazioak
|
hiru
jatorrietako emakumeen artean. Ikus daitekeenez, Magrebeko, Latinoamerikako eta Ekialdeko Europako emakumeen osasun mentalak zenbait aldagairekin du harremana; kasu guztietan, faktore horiek arlo erreproduktibo eta produktibokoak dira.
|
|
|
Aztertzen diren emaitzetan bakarrik
|
hiru
arlo psikologikoak hartu dira, depresiboa (2 galdera), antsietatekoa (3 galdera) eta somatikoa (15 galdera). Depresioeta antsietate sintometan gutxienez galdera bati eta somatikoetan hiru galderari positibo erantzunez gero, trastorno bat garatzeko arriskuan dagoela uler daiteke.
|
|
|
Aztertzen diren emaitzetan bakarrik hiru arlo psikologikoak hartu dira, depresiboa (2 galdera), antsietatekoa (3 galdera) eta somatikoa (15 galdera). Depresioeta antsietate sintometan gutxienez galdera bati eta somatikoetan
|
hiru
galderari positibo erantzunez gero, trastorno bat garatzeko arriskuan dagoela uler daiteke.
|
|
|
Batez besteko adina 35,48 urtekoa da. Egoera zibilari dagokionez, desberdintasun esanguratsuak aurkitzen dira, X2 (8)= 23,71; p= 0,003
|
Hiru
taldeetan ezkondutako emakume kopuru nabarmena izan arren, azpimarratu daitezke latinoamerikar ezkongabeak(% 37,3), Ekialdeko Europako bananduak(% 38,1) eta Magrebeko ezkonduak(% 64).
|
|
|
Pentsatzen dugu emigratzeak suposatzen duen aldaketak eragina duela etorkinen egoera emozionalean, eta arrazoi desberdinek esplikatzen dituztela agertzen diren sintomak, esate baterako, emigratze prozesuak berak, irregulartasun egoerak eta bizi dituzten baldintza soziolaboralek. Horiek
|
hirurak
generoak eta jatorri kulturalak baldintzatzen dituzte, gure azterlanen emaitzetan ikusi dugun bezala.
|
|
2009
|
|
|
[23 DAN] testuan
|
hiru
termino agertzen dira: azal lau elkarrekiko bikiak, azal lau elkarrekiko zea, ak eta azal lau elkarrekiko zutiñak.
|
|
|
[72 NEU] testuaren egileak termino gehiagotan erabili zuen elementu hau. Adibideen zerrenda
|
hirutan
banatuko dugu: singularrean erabilitakoak, alkar neurririk aundien, alkarreko neurgai, alkar neurpen; mugagabean eta aditza pluralean:
|
|
|
Hona hemen adibideak: [14 ZIA] testuan agerpen bakarra dago, zenbatentza ez oso; [23 DAN] testuan denak bukaeran daude, kide ez marrarekin eta laupikiez marrarik gabe; [31 ARG] testuan eta [31 AIH] hiztegian termino bera, berezkoez; [32 ZJA] testuan eta [32 ZJH] hiztegian ere bakarra, ziatzez; [33 ZJ2] testuan
|
hiru
termino daude, hiruretan bukaeran, badiñez?; [33 ZLI] testuan bi kasu berdin daude, zeatzez; eta termino gehienak [72 NEU] testuan eta [72 NEH] hiztegian agertzen dira, bizki ez eta ez bizki, ez neur bateko eta neurri ez bateko, ezin neurtuzko eta neur ezin, alkar neur ezin eta alkar neurrezin, ezkide, ezezagun, ez berdin.
|
|
|
Gaiei dagokienez, zazpi testutan Aritmetika landu zen, zenbakizti/ j/ ya izena daramatenetan;
|
hiru
testutan Geometria aztertu zen, Daneutiztia?, ZenbakiztiLengaien ikastia eta Neurriztia testuetan; eta Neurri Sistemak bost testutan agertu ziren: Zenbakiztiya, Euskal Zenbakiztia, Zenbakiztija, 1 eta 2, eta ZenbakiztiLengaien ikastia testuetan, hain zuzen.
|
|
|
Termino horiek sortzeko egileek erabili zituzten baliabideak sailkatu ditugu; horrez gain, aditzetatik sortutako nominalizazioak ere bildu ditugu. Bukatzeko, diskurtso matematikoaren
|
hiru
elementu aztertu ditugu: marra, elkar eta ez/ ezin/ gabe.
|
|
|
Bigarrenez, termino bat sortzeko erabili den baliabidea ez da bakarra izan behar; izan ere, askotan elkartzen dira bi edo
|
hiru
baliabide. Esaterako, biga, en sustrai (gaur egun, erro karratu) terminoan sintagmazioa gertatzen da, baina kalkoa ere agertzen da bigarren hitzean.
|
|
|
zuzen paraleloak, zuzen perpendikularrak... Baina ez da horren aldeko jokaera garbia antzematen testuetan; goragoko adibideetan egiazta daitekeen bezala,
|
hiru
aukera erabili dituzte: singularra, plurala mugagabearekin eta plurala.
|
|
|
Lehenengo biak batera aztertu ditugu, eta datu hauek bildu ere: zazpi testutan eta
|
hiru
hiztegitan agertzen dira. Batzuetan bukaeran daude, besteetan hasieran; batzuetan marrarekin, beste batzuetan marrarik gabe eta banaturik, eta gainerakoetan lotuta.
|
|
|
Hona hemen adibideak: [14 ZIA] testuan agerpen bakarra dago, zenbatentza ez oso; [23 DAN] testuan denak bukaeran daude, kide ez marrarekin eta laupikiez marrarik gabe; [31 ARG] testuan eta [31 AIH] hiztegian termino bera, berezkoez; [32 ZJA] testuan eta [32 ZJH] hiztegian ere bakarra, ziatzez; [33 ZJ2] testuan hiru termino daude,
|
hiruretan
bukaeran, badiñez?; [33 ZLI] testuan bi kasu berdin daude, zeatzez; eta termino gehienak [72 NEU] testuan eta [72 NEH] hiztegian agertzen dira, bizki ez eta ez bizki, ez neur bateko eta neurri ez bateko, ezin neurtuzko eta neur ezin, alkar neur ezin eta alkar neurrezin, ezkide, ezezagun, ez berdin.
|
|
|
Terminoen atalari dagokionez, oro har, egileek ez zuten sistematikoki jokatu terminoak sortzerakoan; badirudi arreta handiagoa jarri zutela terminoak sortzean, hots, matematika euskaraz lantzean, terminoen sorreran baino. Horrela, termino bera bi edo
|
hiru
era desberdinetan idatzita ikus daiteke testu berean.
|
|
|
Euskara batua sortu baino lehen idatzi ziren bederatzi testu matematikoren terminologia aztertu dugu, baita haien barruan argitaratu ziren lau hiztegitako terminoak ere; zortzi testu eta
|
hiru
hiztegi 1913 eta 1933 artekoak dira, eta testu bat eta bere hiztegia 1972koak.
|
|
|
E ta
|
hiruretarik
bat
|
|
|
Moduari buruzko informazioari dagokionez, Slobinek
|
hiru
estrategia proposatzen ditu4:
|
|
|
Bideari buruzko informazioa beste
|
hiru
estrategiatan banatzen du Slobinek:
|
|
|
Aditz hizkuntzetara egindako itzulpenetan, aldiz, Bidezko osagai bakoitzarentzat aditz bat ezartzeko joera nabari da. (8) adibideko ingelesezko esaldian aditz bakarra ageri da Bidezko
|
hiru
osagairekin. (9) adibidean, berriz, frantsesezko itzultzaileak Bidezko osagai bakoitzarentzat aditz bat txertatzen du.
|
|
|
Berria egunkariak halaber bere hitzarmena du, lan ordutegiak, bajak, langile kategoriak, soldatak eta bestelakoak arautzeko.
|
Hiru
urterik behin langile batzordeak zuzendaritzarekin sinatzen du lan ituna edo hitzarmena. Euskal Editorearen baitan 3 ordezkari zeuden elkarrizketa egin zen unean.
|
|
|
Soldatei dagokienez, Berrian
|
hiru
urterik behin zuzendaritzarekin sinatzen den lan itunaren arabera, 2008an erabakia hartu zen 2009an soldatak igoko zirela. KPI gehi 0,5 puntu urtero zenbait urtez.
|
|
|
Azpikontrata horietan kazetari lana egiteko kontratatzen diren langileei Bizkaiko administrarien hitzarmena aplikatzen zaie, lehen mailako ofizialaren kategoriako profesional gisa kontratatuz. Beraz, pertsona lizentziatu bat, bi edo
|
hiru
hizkuntza dakizkiena eta erreminta informatikoak erabiltzen dakienaren soldata hilean gordinik 1.110 eurokoa da»45.
|
|
|
Esan gabe doa, praktika hau ezin zezakeela edonork obratu; oinarria denborarekin hedatuz joan bazen ere, batez ere goi mailako eta maila ertaineko gizarte taldeetako familiei erreserbaturik geratzen zelako. Joera honen lehen aztarnak Euskal Herriko Adiskideen Elkarteak 1776an Bergaran sortu zuen mintegiarekin ikusi ziren, bertara
|
hiru
probintzietako kaparedunen semeekin batera, kanpoko beste familia euskaldun batzuek ere ikasleak bidali zituztelako (Totoricaguena, 2003b: 79).
|
|
|
1732an eman ziren ikastetxe honen lehendabiziko pausoak, eta zorionez Amerikako euskal ikastetxe guztietatik ikertuena dela ezin da ukatu (Garritz, 2000; Carrea, 1967; Foz y Foz, 1981; Luque, 1996; Luque, 1995; Muriel, 1987; Ríus de la Pola eta Ramos y Ramos, 1997; Tellechea, 1990). Urte hartan, Mexiko hiriko Arantzazuko kofradiako
|
hiru
kide nagusik, Manuel Aldakok, Ambrosio de Meabek eta Frantzisko Etxebestek, ikastetxe honen egitasmoa landu eta, ondu ostean, kofradiako agintariek onartzea lortu zuten. Ezagunak dira ere, ireki baino lehen pairatu behar izan zituen oztopoak, ikastetxea erregearen babespean, eta Elizarenetik at?
|
|
|
Berehalaxe eliza hartan predikuak euskaraz, frantsesez eta gaztelaniaz hasi ziren. 1867an errefortzuak heldu zitzaizkienean,
|
hiru
apaiz berrirekin, elizari erantsita ikastetxe bat sortzea erabaki zuen hango nagusia zen Jean Baptiste Harbustan aitak. Urte hartako urriaren 1ean ireki zituen ateak Sortzez Garbiaren izena ere zeraman ikastetxeak, Los Vascos izengoitia hartuko zuenak.
|
|
|
Beste kolektibitate nazionalen eredua gertutik hartzen badugu, eta ziur aski euskal etxe hauen eragileek ere kontuan hartu zuten?,
|
hiru
dira elkarri laguntzeko jardueren artean errepikatuen eta hedatuenak: fortunak ukitu ez dituenen babesa (zahar pobreentzako egokiak, Euskal Herrira itzuli nahi baina diru nahikorik ez zutenei doaneko txartelak ordaintzea, eta abar); gaixotasunaren aurreko babesa (esaterako, Argentinan hain usuak diren «eritetxe nazionalak»), eta azkenean ume eta gazteentzako hezkuntza (Frid de Silberstein, 1988:
|
|
|
Horrela, gero eta ahots gehiago agertu ziren Argentina eta Uruguaiko euskal kolektibitatean, bide honi berreusteko eta benetako euskal hezkuntza emango luketen euskal ikastetxeak fundatzearen alde. Eta euskal hezkuntzaren kontzeptu honetan
|
hiru
ziren osagarri ezinbestekoak: euskara, Euskal Herriaren izaerari eta ohiturei dagozkien gaiak (batez ere historia eta geografia), eta erlijio irizpideak16 Euskal irakaskuntza, Amerikan ezartzen bazen, bertan jaiotako belaunaldi berriak euskaltasunaren printzipioetako mugen barnean mantentzeko erabili behar zen:
|