|
2000
|
|
|
Nafarroan eta Araban, PP UPN alderdiak nagusi diren eremuetan, eskandaluzkoak diren erabakiak hartzen ari dira euskararen erabileraren aurka, berriz ere hizkuntza eta kultura politikagintzaren bidez kriminalizatuz. Hizkuntz Politikako Idazkaritza Nagusia desaktibatu, euskararen alorrean 0 mailako hizkuntz eskakizuna ezartzeko asmoa proposatu, eta euskarazko komunikabideei laguntzak ukatzea eta, oro har, Gasteizko Udalak, Nafarroako Gobernuak eta beste
|
hainbat
erakundek hartu dituzten neurrien asmoa hizkuntz komunitate elebakarra sortzea da, espainieraz moldatuko dena. Eta gaur egun ez dute lotsarik hala agertzeko.
|
|
|
Baina orain arteko azken harribitxia, larriena seguruenik, ezagutu berria dugu. AEKren ondasunen bahimendua eta erakunde honen
|
hainbat
eta hainbat kideren aurkako prozesamenduak ez du, tamalez, ia inor harritu. Aspalditiksentzuten ziren Espainiako epaileak horrelakorik egiteko gai zirela zioten zurrumurruak eta bete egin dira.
|
|
|
Baina orain arteko azken harribitxia, larriena seguruenik, ezagutu berria dugu. AEKren ondasunen bahimendua eta erakunde honen hainbat eta
|
hainbat
kideren aurkako prozesamenduak ez du, tamalez, ia inor harritu. Aspalditiksentzuten ziren Espainiako epaileak horrelakorik egiteko gai zirela zioten zurrumurruak eta bete egin dira.
|
|
|
Era berean, garrantzi handia du erakunde publikoen laguntzak. Nagusia Eusko Jaurlaritzak urtero ematen duena da, Sarea osatuta, dirulaguntzaz gain
|
hainbat
antzokitara iritsi ahal izatea bermatzen duena. Eta txalogarria da gero eta proiektu gehiago aurkezten dela ikustea, batetik, eta laguntzak, beraz, garai batean baino banatuago ematea, bestetik.
|
|
|
Horietariko askok atera berria (edo ateratzear) dute lehen liburua (Meabe, Etxaniz Rojo, Unzueta, Merino, Estankona, Urrutikoetxea, Gabiria, Suarez, Egaña), baina gazteak izanagatik, ez dira berriak idazgintzan. Batzuek baN dute urtetako lana atzean, eta
|
hainbatek
, ipuin edo poemak argitaratu dituzte han hemenka, eta kajoiak bete bes terik dituzte, lan ineditoekin.
|
|
|
Zorionak, oso albiste laburpen baliagarria egiten dute. Eta Argia koen antzera, beste
|
hainbat
enpresa eta talde ilusioz ari dira ziberespazioko
|
|
|
Ez, horratio, euskaldunen ahoetan ez deduzko eta ahaztuta, bizi bizirik eta oroigarri baino. Filologia kontuetan maisu dabiltzanetatik
|
hainbatek
ere jaurtia zuten epaia, bizkaieraren jaiotze aldian umotu zen fraide karmeldarraren gainean.
|
|
|
ondo etorri, Frai Bartolome eta Frai Mateo Zabala horiek, XXI. mendeko euskal eremura. Zuen berba lauko jarioa behar dugu, premiazko zaigu
|
hainbat
eta hainbat eremutan. Hizkuntzaren ederrak eta hizkeraren bizitasunak —egokitasuna ere ahanzteke— bene benetan eskertuko dizuete eta.
|
|
|
ondo etorri, Frai Bartolome eta Frai Mateo Zabala horiek, XXI. mendeko euskal eremura. Zuen berba lauko jarioa behar dugu, premiazko zaigu hainbat eta
|
hainbat
eremutan. Hizkuntzaren ederrak eta hizkeraren bizitasunak —egokitasuna ere ahanzteke— bene benetan eskertuko dizuete eta.
|
|
|
Chillida lekuren inaugurazioak beste
|
hainbat
ekitaldiri nolabaiteko itzala egin die aurtengo udazkenean, baina ez du horrek esan nahi gertatu den gauza bakarra izan denik. Gogoan izateko moduko hainbat erakusketak zipriztindu ditu aurtengo udazkenean gure hiriburuak, bai Euskal Herriko artisten eskutik —Donostian batez ere— bai kanpokoen eskutik —Roberto Mattaren erakusketa Bilbon horren tokiko—.
|
|
|
Chillida lekuren inaugurazioak beste hainbat ekitaldiri nolabaiteko itzala egin die aurtengo udazkenean, baina ez du horrek esan nahi gertatu den gauza bakarra izan denik. Gogoan izateko moduko
|
hainbat
erakusketak zipriztindu ditu aurtengo udazkenean gure hiriburuak, bai Euskal Herriko artisten eskutik —Donostian batez ere— bai kanpokoen eskutik —Roberto Mattaren erakusketa Bilbon horren tokiko—.
|
|
|
Arteak nolabaiteko balio instrumentala zuen neurrian izan du balioa historian zehar
|
hainbat
garaitan. Esate baterako, guk aurrehistoriako artelantzat dauzkagun leize zuloetako marrazkien kasuan, biharamuneko ehizan zortea edo abilezia lagun izan zitezen balio zuen animalien figurak paretean marrazteak.
|
|
|
Hirea ez zetorrek nirea rekin bat, hi nirea desegiten saiatzen ari haiz hire lan horien bitart ez... Hi rea ez duk, beraz, artea; hi ez haiz artista, hire ustezko arte lan horiek ez zidatek niri ezertarako balio...
|
Hainbat
teknika erabiltzen jakingo duk, beharbada, baina horretantxe gelditzen haiz... benetako artearen muga zeharkatu ezinik.
|
|
|
Euskaltzaindiari berari ere norbaitek sartu dio ziria, zeren Euskaltzaindia.org, Euskaltzaindia.com eta Euskaltzaindia.net domeinuak ez dira bereak, baizik eta beste erakunde batenak. Eta
|
hainbat
adibide, ez bakarrik erakunde publikoen kasuan, enpresa pribatuenean ere bai.
|
|
|
Haietatik guztietatik, egin duen gutxiengo kulturalen defentsagatik nabarmendu da azken urteotan Kymlicka filosofo kanadarra, liberalismoaren parametroen barne beti ere (1989, 1996) 7 Autore honen ustez, gutxiengo nazionalek8 aldarrikatzen dituzten eskubide kolektiboak liberalek horrenbeste estimatzen dituzten eskubide indibidualekin bateragarriak dira, nork bere bizitza onaz aukeratzea ahalbidetzen dituzten eskubideak, hain zuzen ere. Eskubide kolektiboak eta indibidualak, orduan, ez lirateke elkarren kontra egongo, eguneroko diskurtsoetan
|
hainbat
ahotsek behin eta berriro kontrakoa aditzera ematen duten arren.
|
|
|
Gure gizarteetan, eguneroko esperientzian bizimodu onen aniztasuna islatzen dituzten honako adibide hauek aipa ditzakegu: kontenplaziozko bizitzan murgilduta dagoen filosofoak bizimodu onaren ikuskera bat dauka, baina baita ere zerbeza kaxa bat eskura duelarik asteko
|
hainbat
egunetan telebista aurrean amaigabeko orduak ematen dituen futbolzale amorratuak; bizimodu on batek irudimen sexual ezberdinen adierazpenak, homosexual izaerakoak barne, errespetatu lituzkeela sostengatzen dute batzuek, beste batzuek, aldiz, bizimodu on bakarra sexuak espezie ugaltzea helburu duena dela sinesten duten bitartean; pertsona batzuen arabera, opera kantagintzaren adierazpenik bikainen...
|
|
|
8) Ekintzak eta nazioarteko eremuan jarduteko bideak: izen honek
|
hainbat
ekimen eta ekintza praktiko biltzen ditu (bidaiak eta bisitak; jakinarazpen eta agiriak; beste mugimendu, diplomatiko, gobernu eta nazioarteko erakundeekin izandako harremanak...; kanpo propaganda, etab.).
|
|
|
Aipatutakoaren adierazgarri, besteak beste, honako hauek dira: prentsa nazionalistan argitaratzen ziren artikulu ugari, euskal gatazkaren nazioarteko dimentsioa azpimarratzen baitzuten; EAJk Eusko Idazkaltza Buruba sortu izana, kanpo propagandaz ardura zedin;
|
hainbat
naziotara egindako bidaiak; EAJk Europako Nazionalitateen Biltzarrean sartu eta urteko bileretan parte hartu izana (Ramon Bikuñaren esanetan," dar caracter mundialanuestro pleito" esan nahi zuen horrek);" Euzkadi Europa" goiburua erabili izana.
|
|
|
Logikoa da, hortaz, euskal nazionalismoak interes akademiko eta zientifiko nabarmena sortu izana.
|
Hainbat
ikuspegitatik eta hainbat zientzia arlotan aztertu den fenomeno hori, euskal historiografia berriztatuak gehien jorratu dituen gaietako bat da. Guztiarekin ere, nahiz eta euskal nazionalismoari buruz azterlan ugari egin diren (A.
|
|
|
Logikoa da, hortaz, euskal nazionalismoak interes akademiko eta zientifiko nabarmena sortu izana. Hainbat ikuspegitatik eta
|
hainbat
zientzia arlotan aztertu den fenomeno hori, euskal historiografia berriztatuak gehien jorratu dituen gaietako bat da. Guztiarekin ere, nahiz eta euskal nazionalismoari buruz azterlan ugari egin diren (A.
|
|
|
Normala denez, horrek, gehiegi ikertu ez diren beste ondorioekin batera, gure prentsaren desagerpena ekarri zuen. Nolabait, Hegoaldean zabaldutako nahasmena (beste
|
hainbat
arloren artean, kulturaren suntsiketa), une hartan Iparraldean ere nagusitu egin zen. gutxitan egon da hain baztertuta gure kultura bi gerra horien urteetan bezala.
|
|
|
Espezializazioaren legeak liburutegien munduari ere bere logika ezarri dio, eta lege horren logika oso erraza da: gure gizarte modernoa zenbat eta konplexu, anitz eta espezializatuago bihurtu,
|
hainbat
eta presio handiagoa ere sortzen da gure liburutegiak bilakaera horri egokitzeko. Izan ere, gaur egun munduan zehar gero eta liburutegi gutxiago dago han eta hemenka argitaratzen diren liburu guztiak edo gehienak bere baitan fisikoki biltzeko asmoa dutenak.
|
|
|
Liburutegi nazionalaren auziari heltzeko, egokia iruditu zaigu, lehen kontaktu modura,
|
hainbat
adituri galdeketatxo bat igortzea. Gure asmoa, liburutegiak egungo gizartean duen eginkizuna zehaztu ondoren, Liburutegi Nazionalaren proiektuaren ahalgarritasun eta bideragarritasunaz galdetzea izan da, proiektua nork eta nola sustatu eta zuzendu lukeen jakiteko asmoz.
|
|
|
Informatizazioari dagokionez, liburutegietako lana ahalik eta egokiena izan dadin eta, beraz, zerbitzuak ere hobeak izan daitezen, Liburu eta Liburutegi Zerbitzuak, MARC formatudun liburutegi kudeaketarako, Ab sysizeneko sistema integratua erabiltzen du. Sistema hori oso ondo moldatzen da gure liburutegiek dituzten beharrizanetara,
|
hainbat
bertsiotan dauden erregistro ezberdinak elkartrukatzeko aukera eskaintzen baitu. Era berean, ezin da ahaztuAb sys sistema oso hedatuta dagoela, bai Espainian, bai atzerrian ere eta, beraz, estatuko zein nazioarteko liburutegiekin elkarlanean aritzeko aukera ezin hobea daukagula.
|
|
|
Lan hori, garai hartan bulegoko burua zen Asun Maestrok prestatutako Liburutegien Sarearen Memoria zabal batekin batera, funtsezkoa izan da: egia da, halere, bi azterlan horiek aurreko urteetan egindako beste
|
hainbat
azterketa eta dokumenturi gehitu zaizkiola, eta guztiek behar zutela sistematizazio eta helburu argi bat, hara hurbiltzeko, eta arlo honentzako bilakaera esparru bat.
|
|
|
Izan ere,
|
hainbat
tokitatik ohartarazi zaigu Liburutegi Publikoek eskainitako zerbitzuen zehazgabetasunaz; zenbait liburutegiren eta bereziki Nafarroako Liburutegi Nagusiaren egoera kaskarraz; antolaketa eta zuzendaritza egitura urriaz; Foru Erkidegoko arloen arteko desorekaz, liburutegiko dotazioei dagokienez (hiriburuan bertan, Iruñean, defizit nabarmena dago); XXI. mendearen atarian herritarrek jaso behar ditu...
|
|
|
Liburutegiak informatizatu eta automatizatzeko prozesuari duela bi urte eskas ekin zitzaion, zalantza askorekin. Prozesuak
|
hainbat
kontraesan eta akats jarri du agerian, hala nola, Liburutegi Publikoen Sarea eta Nafarroako Liburutegi Nagusia elkarren arteko loturarik gabeko bi errealitatetzat hartzeak ez duela burubiderik. Nafarroako Liburutegi Nagusiaren gaia, gainera, aspaldi honetan Nafarroako prentsan izan den eztabaida sutsuenetako bat bilakatu da.
|
|
|
Gehienetan taldean lan egin behar izaten da, bilerek eta telefono deiek denbora asko kentzen dutelarik. Internet bide egokia da
|
hainbat
lan errazteko. Horrela, intranetek abantaila asko ekar ditzake leku fisiko ezberdinetan egon daitezkeen lantaldeetan (barne kontsultak, lanen antolakuntza, txandak, ordutegiak...).
|
|
|
• Informazioa erabiltzailearengana hurbiltzen da. Hau eraldaketa garrantzitsu bat da espazio, denbora, erabilpen ekonomiko eta beste
|
hainbat
harremanei dagokienean. Baliteke nagusiena erabiltzailea dokumentuaren aurrean autonomoa dela izatea; ez dago bitartekaririk, ez ordutegi ez eta muga fisikorik ere.
|
|
|
Inkognita asko badaude ere, guztia ez da beltza. Ohiko soporteetan dagoen
|
hainbat
ezagutza hondatzen ari dela jakina da. Hor ditugu antzinako testu zientifikoak, artxibo ofizialak, gutunak, argazkigintzaren hasierako bidrio plaketa negatiboak... onddo, intsektu, paper azido eta gizakiaren eraginez hondatzen.
|
|
|
Arazo bat gehitu nahi izanez gero, esan beharra dago XX. mendeko
|
hainbat
ezagutza formatu digitalean besterik ez direla existitzen, eta horren guztiaren kontserbazio iraunkorra erabaki gabe dagoela.
|
|
|
Gure eguneroko lanean informazio iturri nagusiak izan ditugu bibliografia eta datu baseak. Interneten zabalkundearekin, sarean aurki dezakegu
|
hainbat
informazio. Gai guztiak aipatzea ezinezkoa denez, interesgarria iruditzen zaigu Bibliotekonomia eta Dokumentazioan berezitutako baliabideen aipamena egitea.
|
|
|
Biblinleka atseginak zaizkigu. Teknologia berri hauek eskura jartzen digute
|
hainbat
aukera, gero eta makina potenteagoak, gero eta programa gehiago, gai hauetan adituak ez garenontzat terminologia ulertezina... Hau guztia ez dago denon eskura, gizarte sektore ezberdinak ere hor daude eta ondorioz analfabeto zibernetiko multzo handi bat sortzen ari da.
|
|
|
Alde batetik, gure katalogazio lanarentzako baliagarria da zentro katalografikoen produktuen kontsulta egitea, hau da, katalogoen, bibliografia nazionalen eta halako produktuen kontsulta egitea. Hauen bidez katalogazio lanetan sortzen zaizkigun
|
hainbat
zalantza, autoritateen kontrola eta abar argitzeko bide bat aurkituko dugu. Euskal Autonomia Erkidegoan ez dugu hau egiteko ahalbiderik, ez baitugu guztientzat oinarri izango den zentro bat (liburutegi nazionala edo guztientzat erreferentzia izan daitekeen katalogazio zentro bat).
|
|
|
Ondorio zuzen bat telefono bidez egin beharreko lanen biderketa bat da. Zerbitzu hau aurrera eramateko
|
hainbat
sistema badago ere, puntako biak aipa genitzake: bata, erabiltzaileari helbide elektronikoa soilik ematea eta bestea, eskaerak egiteko formulario konplexuak betearaztea.
|
|
|
Pornografia omen Itxaso Diazek prestatutako collage batean ikus zitezkeen
|
hainbat
argazki! Orain hogei hogeita hamar urteko polemika itxura hartu nion, baina orain hogei hogeita hamar urte protagonistak ezberdinak izaten ziren.
|
|
|
Seve Calleja, akaso? Edo bizitza osoa modernitatearen
|
hainbat
kontzeptu defendatuz pasatu eta Ezkerraldea Plastikaren aurrean txintik ere esan ez dutenak. Ikusiko dugu. j
|
|
|
Aurtengo lehen hilabeteotan, esate baterako, gogoan dut Bilboko galerista xume batek Jose Lull pintore valentziarrari eskainitako erakusketa, ez pintore valentziarra zoratzeko modua delako —ez niretzat behinik behin—, galeristak erakusketa antolatzerakoan jarritako ilusioa benetan deigarria zelako: erakusketari atera zekizkion etekinek bakarrik esplika ez zezaketen ilusioa (dena esateko, esan dezadan handik hamabost egunera Palomo Linares espainiar toreroaren erakusketa eskegi zuela bere galerian, Marina Dankoren
|
hainbat
lanekin batera, eta batzuek ulertzen ez badugu ere, jende ugari hurbildu zitzaiola). Baina edonola ere, ilusio hori behin eta berriro nabaritzen da artearen inguruan gauza apalak egiten saiatzen direnen artean, eta nonbait urrutitik ikusten bada, Lizarrako museo txiki batean gertatzen da hori.
|
|
|
Lizarrako museoaren azken erakusketak, Maezturekin batera hemeretzi eta hogeigarren mendeetako pintore espainiar ugari bildu ditu, Gustavo de Maeztu bereziki kezkatzen zuen emakumearen gaia aztertzeko asmoz. Ramon Alsina, Julio Romero de Torres, Joaqum Sorolla, Ignacio Zuloaga, Francisco Iturrino eta beste
|
hainbaten
koadroak zintzilikatu dituzte garai batean Nafarroako erregeerreginen jauregia izandakoan. Eta ez dute nolanahiko erakusketa osatu.
|
|
|
Bere errealitate hori, bere giza kontraesan hori, horren gizatiarra izan daitekeen kontradikzio hori ez dute onartu Legazpi aldeko
|
hainbatek
, gizakion ñabardura aberatsek dardaraz jartzen duten hainbat horiek, zuriaren eta beltzaren artean gris kolorea dagoela ameto ez duten hainbat horiek, haiek izendaturiko zintzoen eta haiek zigorturiko gaiztoen, traidoreen artean, inor ez dagoela aldarrikatzen duten horiek.
|
|
|
Bere errealitate hori, bere giza kontraesan hori, horren gizatiarra izan daitekeen kontradikzio hori ez dute onartu Legazpi aldeko hainbatek, gizakion ñabardura aberatsek dardaraz jartzen duten
|
hainbat
horiek, zuriaren eta beltzaren artean gris kolorea dagoela ameto ez duten hainbat horiek, haiek izendaturiko zintzoen eta haiek zigorturiko gaiztoen, traidoreen artean, inor ez dagoela aldarrikatzen duten horiek.
|
|
|
Bere errealitate hori, bere giza kontraesan hori, horren gizatiarra izan daitekeen kontradikzio hori ez dute onartu Legazpi aldeko hainbatek, gizakion ñabardura aberatsek dardaraz jartzen duten hainbat horiek, zuriaren eta beltzaren artean gris kolorea dagoela ameto ez duten
|
hainbat
horiek, haiek izendaturiko zintzoen eta haiek zigorturiko gaiztoen, traidoreen artean, inor ez dagoela aldarrikatzen duten horiek.
|
|
|
Euskara eta eskola: euskararen bir hedapenean
|
hainbat
arazo. 42/ 43 zk.
|
|
|
OIHARTZABAL, Lontxo Euskara eta eskola: euskararen bir hedapenean
|
hainbat
arazo. 42/ 43 zk. (1987), 73
|
|
2001
|
|
|
Euskararen normalizazioaren aldeko ekimen eta erakunde nagusien gotorgunea Gipuzkoan egoteari eta Bizkaiko egitura ahuldadeari egozten zaio egoera. Ez da, bada, harritzekoa
|
hainbat
eta hainbat urtetan Bizkaiko Aldundiak euskararen normal izazioan basamortutze politika landu eta gero; nekez espero liteke, euria egin ondoren perretxikoak bezala kultur ekimenak sortzea. Bizkaiko Aldundian aginpidea izan dutenek, alderdikerian eta gizarte eragileekiko mesfidantzan funtsatutako kultur politikak dakartzan ondorio gaiztoei buruz hausnartuko balute, sikiera!
|
|
|
Euskararen normalizazioaren aldeko ekimen eta erakunde nagusien gotorgunea Gipuzkoan egoteari eta Bizkaiko egitura ahuldadeari egozten zaio egoera. Ez da, bada, harritzekoa hainbat eta
|
hainbat
urtetan Bizkaiko Aldundiak euskararen normal izazioan basamortutze politika landu eta gero; nekez espero liteke, euria egin ondoren perretxikoak bezala kultur ekimenak sortzea. Bizkaiko Aldundian aginpidea izan dutenek, alderdikerian eta gizarte eragileekiko mesfidantzan funtsatutako kultur politikak dakartzan ondorio gaiztoei buruz hausnartuko balute, sikiera!
|
|
|
Euskal dunonEgunkaria ren Nafarkaria gehigarri beteranoak ez du sosik jaso, hamar urteko ibilbidean nafarrentzat errefe rentziaeta informazio iturri baliagarria izan bada ere. Nabarra aldizkariak eta beste
|
hainbat
herri aldizkarik ere ez dute laguntzarik jaso. Azken azkena, Nafarroako Gobernuak Durangoko Euskal liburu eta Diskoaren Azokan parte ez hartzeko harturiko erabakia da.
|
|
|
Bide judizialarenondorioak oso larriak izan dira. Zabaltzen, AEK, Eus kaldu non Egunkaria eta beste
|
hainbat
euskal eragileren kultur jarduera zuzena eraso gezurti, faltsu eta justiziarik gabekoen bidez lohitzea, horrela, euskalgintzaren parte handi bat ere iritzi publikoaren aurrean terrorismoa ren susmopean jarriz. Baina, nork epaituko du Garzon epailea, barrabaskeria horiek egiteagatik?
|
|
|
Sarea ekimenak festibal horietatik kanpoko emanaldi ugari bermatzen die antzerki taldeeiEAEn (helburua eskaintza hori antzoki eta talde gehiagori egiteak behar luke izan). Kultur Errotak, Korrikak eta beste
|
hainbat
egiturak formatu txikiko lanak bideratzen dituzte. Eusko Jaurlaritzak urtero banatzen dituen dirulaguntzakjasotzeko gero eta antzerki talde gehiago aurkezten dira eta lanen kalitatea ere hobetzen ari da.
|
|
|
Oraingoz maila apala duten talde berriak ere sortzen ari dira,
|
hainbat
urtetan talde profesional berberak aritu eta gero. Lehorteari amaiera eman diote sortu berriak diren Dar Dar eta Kanpingags taldeak.
|
|
|
Lehorteari amaiera eman diote sortu berriak diren Dar Dar eta Kanpingags taldeak.
|
Hainbat
aktore, bide komertzialetik jo gabe, eta, beharbada, arrakasta baino nahiago dutenak beren apustu pertsonal eta gustuei jaramon egin, formatu txikiko lanak muntatzen hasi dira. Bide berriak jorratzen, Ramon Agirre aktorea.
|
|
|
Bi bide erabili izan dira euskaldunon hizkuntza eta kultura kriminalizatu eta zigortzeko: bide judiziala, batezere Baltasar Garzon epaileak bideratua, euskal kulturan
|
diharduten
hainbat sustrai ETAren jarduerarekin lotzeko; eta bide politikoa, nabarmena batez ere Nafarroan, baina baita Araban eta Ipar Euskal Herrian ere.
|
|
|
Martin Ugalde aitzindari izan zen puntu honetan ere. Eta beraren ostean beste
|
hainbat
idazlek heldu diote inmigrazioaren dramari, modu batera edo bestera. Koldo Izagirre, Pablo Sastre, Iñaki Friera eta Ixiar Rozasek inmigrazioa hartu dute gaitzat beren azken lanetan.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan behintzat hain ohikoa bihurtu egin den errealitate bat, iraultza gisako bat bezala da, euskal herritar ugariren ustean eta ikusmenean euskal izaeraren gotorleku gisa hartuta den Zuberoan. Ustetik izaterat alde handia dago eta euskararen alde
|
hainbat
urtez borrokatu izan beharrak —eta borrokatzen jarraitu beharrak— erakusten du mentalitateen bilakaera oso luzea dela.
|
|
|
Hala, ekainaren 27an," Hiruak bat" izeneko artikulua argitaratzen du Eskualduna astekarian, eta hor salatzen du Charles Brun adiskidearengandik —Vichykogobe rnuko kidea— jakin duen berria, nola Vichyko batzorde berezi batek eskualdekatzeari buruz bere proposamena aurkeztu behar dion Petain mariskalari uztailaren 25ean. Astekariak kanpaina egiten du euskaldunen aldetik delako proposamenari buruz atxikimenduak lortu eta mariskalari igortzeko, eta bai lortu ere Baionako gerlari ohiena,
|
hainbat
herritako herritarren zerrenda luzeak, bai etapresoner ohiena ere. Baina guztia debaldetan.
|
|
|
Marc Legassek eta Piarres Larzabalek garai honetan izan zuten bihurrialdiaz Piarres Larzabalek berak ez du ezer asko argitzen, baina Marc Legassek eta Xarritonek ere eman dituzte argibideak11 1942ko Larzabalek ez zuen gupidarik euskal abertzale ez agertzeko, ez baitzuen bere burua halakotzat. Aintzina ko Larzabal, eta Enbata ko Larzabal, nahiz Anai Artea koa ez dira bat, nahiz eta, gisa denez,
|
hainbat
aldetarik gizon bakarra egon aldi historiko banatan.
|
|
|
Une honetan Iparraldean Hegoaldean bezain indartsu zen komunismo eta sozialismo ororen alderako arbuio erabatekoz jantzia. Aurreko hamarkadan Ipar Euskal Herrian (1933), batez ere, Piarres Lafitteren eskutik" Euskalherrizaleak" elkarteak eta lehen aldikoAintzinaaldizkariak ereindako hazitik datorrena;
|
hainbat
puntutan bere burua haren ikasletzat duen Xarriton jaunak historiaren irakaspenez hornitu eta Iparraldearen egoera historikora egokitua. Bestalde, Lafitte Frantziari lotuago ageri zen, bai mundu gerra baino lehen eta baita mundu gerra bitartean ere Petainen gobernu kolaborazionistak agindutako Frantzia eskualdekatzeko xedean itxaropena izan zueino.
|
|
|
Cree en lurrak bereganatuta, berehala ekin zion Quebecek beren ustiaketari. Honek
|
hainbat
bide hartu zituen: basogintza, meatzeak, ehiza, turismoa... eta, batez ere, urtegi erraldoien eraikuntza:
|
|
|
Quebecek, azken hamarkadetako gertakariak direla medio, hurbildu beharrean berarengandik urrundu egin ditu cree ak eta gainerako herriak. Hauek —Iparramerik ako beste
|
hainbat
Lehen Naziok bezala— euren autodeterminazio eskubidea aldarrikatzen dute. Quebec ere bereaeskatzen ari da, ezaguna den bezala.
|
|
|
Esan Europako jendeari zer ikusi duzuen Quebecen!", eskatu zigun John Pashagameskum ek 1999ko irailaren 8an elkarri agur esan genionean, eta horixe da artikulu honen helburua. Quebec
|
hainbat
tokitako mugimendu abertzaleen eta hizkuntza biziberritzeko ahaleginen eredu moduan agertu ohi da. Zalantzarik gabe, eredu erakargarria da, baina, geuk sumatu ahal izan dugunez, hutsune nabaria du:
|
|
|
John eta cree ak ardatz hartuta, natibo amerikarrei buruzko lan zabal bat egiteko aukera izan zuen Xabier Erizek 1999 urtean zehar. Bertan, Quebeci buruzko
|
hainbat
aipamen agertu ziren. Udan, bidaia egin genuen Johnen jatorrizko lurraldeetara:
|
|
|
Izan ere, mundua aldatu egingo dela dioten tesiekin erabat bat nator, bai enuntziatuarekin behintzat. Gertakari historiko
|
hainbatek
izaten du bertute hori, mundua aldatzearena, batzuetan urteak behar izaten dira aldaketa horietaz jabetzeko (Daviden tenplua suntsiaraztea erromatarrentzat gerra ekintza ziztrin bat ez zen izango beharbada, juduen matxinada zapaltzeko ekintzatxo bat, baina oraindik ere ematen du zeresana), eta irailaren 11n garai berri bat zabaldu dela uste dut nik ere. Beste kontu bat izango da zertan gelditzen den garai berria eta nora eramango gaituen, baina etorkizuna izarretan irakurtzea lortzen dutenen esku bakarrik dago hori jakitea, zientzia maite dugunok izarretan astronomiaren ikerketaobjektua ikusten baitugu, hainbeste jakintsu arabiar eta mundu osokoen jakin minak bultzaturik, eta, tarteka, poesia izpiren bat edo beste.
|
|
|
Akabo! Nazio Batuak ere ez dira gauza izan, urtetan eta urtetan," terrorismoa" definitzeko (eta kontu honen inguruan historian zehar New York eta Genevatik irtendako
|
hainbat
testu eta dokumentu benetan bitxiak dira), eta orain bat batean, argi dago etsaia zein den, manikeismoaren planteamendu okerrenetara itzuliz.
|
|
|
Eta urteetako lana burutu ondoren, egindakoari begira une batez gelditzea bidezkoa ez ezik beharrezkoa da, akatsetatik ikasiz aurrerako bidean
|
hainbat
arrisku ekidin ahal izateko.
|
|
|
Ziur nago Zuazok dituen euskararekiko kezkak aintzakotzat hartzekoak direla. Halere, bere Ohar zenbait eus kara normaltze bidean hitzaldiko diagnostikoan,
|
hainbat
puntu ahul dagoela uste dut.
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko baliagarriak izan daitezkeen
|
hainbat
planteamendu mahaigaineratu zirenHiz kuntzenEu ropako Egunean; nagusiki, Europak eta Espainia nahiz Frantziako estatuek araudi eraginkorra hizkuntza gutxituen alde sor dezatela eta euskararen ofizialtasun osoa ezar dadila. Duda izpirik gabe, egin beharreko planteamenduak dira horiek, baina ez nahikoak; ezta egokiak ere euskararekiko interesik adierazten ez dutenak erakartzeko.
|
|
|
Izan ere, askotan aipatzen den bezala, ezin da maitatu ezagutzen ez dena, eta erdal komunitateak ez du euskal hiztunen komunitatearen berri handirik. Benetan ezagutu beharrekoak dira
|
hainbat
ikerlanetan erdaldun batzuek gutaz adierazten dutena, harrigarria baita; ezjakintasunak eta aurreiritziek josita.
|
|
|
Bushen gobernu ahotsek oinarrizko azpiegitura amerikarraren kontra —" cyber Pearl Harbor" gisa— Intern etez hel zitekeen erasoa aipatu dute eta, ondorioz, Comba ting Terrorism Act of 2001 erabaki andana onartzear dago. Egitasmo hau onetsiko balitz, auzitan jarriko litzateke mendebaldeko zibilizazioak
|
hainbat
mendez lortu dituen balioak, askatasun pertsonala eta intimitate eskubidea alegia.
|
|
|
Urteak joan eta urteak etorri nolabaiteko bilakaera izan du, informazioa biltzen ez ezik hausnartzen ere ikasi du.
|
Hainbat
urdail ezberdin ditu, batetik besterako informazioa pasatzen du, jario horren berri jabetu da eta zenbait informazio prozesatzeko eta han hemenka barreiatzeko gauza da.
|
|
|
Adibidez, gure etxeetako argiindarra ehundaka kilometro bidaiatu ondoren heltzen zaigu, zentral elektrikoek sorturiko energia gehiena bidean galtzen delarik. Argiindarradaramaten kableak kobrezkoak izan beharrean supereroaleak balira ez litzateke energiarik galduko, energia elektrikoa
|
hainbat
merketuko litzatekeelarik.
|
|
|
Bestalde, oinarrizko material biologikoak, hala nola DNA, lipidoak eta proteinak ere nanoteknologiaren barrutian koka daitezke, XX. mendearen bukaera aldera material horien egitura eta beraien arteko elkarrekintzak modelatzen hasi direlarik. Horretarako tunel mikroskopioak berebiziko garrantzia izan du, bai eta horren ondorengotzat har daitezkeen beste
|
hainbat
mikroskopio mota ere. Zalantzarik gabe, bada, maila nanometrikoan fisikak, kimikak eta biologiak bat egin dutena baiezta dezakegu, eta milurteko berriaren atarian konputagailuen ahalmenaren handipenak hiru zientzia horien arteko lotura indartuko du.
|
|
|
E rredukzionismo prozesu horrek mito erredukzioni stara eramaten gaitu, hots, oinarrizko legeak ezagutuz gerooro ezagutzen dela ondorioztatzera. Izan ere, horixe egiten dute Physics Wo rldaldizkari zientifikoan fisika teorikoarenamaiera hurbil ote dagoen
|
hainbat
zientzialariri galdetzen diotenean. Inplizituki, teoria batuaren lorpenak(" Th eo ry of everything" deiturikoa) fisika teorikoaren amaiera dakarrela argudiatzen ari baitira.
|
|
|
XX. mendean barrena ezagupena
|
hainbat
maila ezberdinetan egituratzen dela ikasi dugu, beraien artean loturarik gabe, baina aurrekoarekin bateragarriak. Horregatik, kimika, fisika aplikatua baino askoz gehiago da, eta medikuntza, biologia molekularra baino askoz gehiago ere.
|
|
|
Oinarrizko zientzietan
|
hainbat
galderak erantzuna itxaroten dute, eta guztietatik larrienak espazio eta denboraren egungo ezagutzara garamatza. Lehenago aipatu denez, Einstein-en teoria unibertsoa ezagutzeko eta beregarapena aurresateko erre fe rentzia da.
|
|
|
Orduan, XXI. mendeko uneren batean psikologia berreraik iko da, genetika eta nerbio sistemaren ezagutza berrietanoinarrituta. Bitartean, geneak oso garrantzitsuak izanarren,
|
hainbatetan
errepikaturiko" geneen ondorioa gara" esaldiari ez zaio kasu gehiegirik egin behar, geneak oso oso garrantzitsuak izanda ere zerbait gehiago bagara-eta.
|
|
|
Hala ere, gaur egungo eredu klimatikoek
|
hainbat
arazo dituzte. Hodeien sorrera edo Euskal Herriko alde ezberdinetako klimatologia, hots, maila lokaleko klimaren aurresankortasuna oso zaila da egitea, ereduen bereizmenaren mailan baitago.
|
|
|
Mota honetako aurrerapenek duela 21 urte pentsatu ezin ziren
|
hainbat
produktu sortu dituzte, adibidez mahai gaineko konputagailuak, sakeleko telefonoak, kamera digital merkeak eta Internet.
|
|
|
Nanoteknologiaren helburuetariko bat konputagailuetako zirkuitu integratuen eremuan dago, eta dagoeneko munduan zeharko
|
hainbat
taldek bide honetan lan egitendiha rdute. Etorkizuneko zirkuitu integratuetan, egungo silizioko txipak izan beharrean, osagai indibidualak plastiko malguetan depositatuko dira prozesu kimikoen bidez, etaargazkietako pelikulen itxura ukan dezakete.
|
|
|
Azken 20 urteetan, informazioa kontzeptu fisikoa dela ohartu gara eta unibertso materiala gidatzen duten lege berberek gidatzen dutela jakin dugu. Azken urteetako informazioaren ulermenak bide eman die konputazio eta komunikazio kuantikoan gertatu diren
|
hainbat
garapenkitzikagarriei, zeinak aldizkari teknikoetan zein egunkari arruntetan argitaratu baitira.
|
|
|
Informazioaren natura fisikoaren ulermen hobeagoa lortzen denean, garrantzitsua den informazioa biltzea, gordetzea, prozesatzea eta berreskuratzea errazagoa izango da.
|
Hainbat
oso kexu da informazioak gainezka egiten digulako, baina, beharbada, aurkakoa jasaten dugu. Klasifikatu gabeko informazio uholdea daukagu, berez balio gutxikoa; horrek kemena eta denbora itzela eskatzen du informazio erabilgarri bihurtzeko.
|
|
|
Duela gutxi arte, txerrietatiklorturiko insulinaz tratatzen zen jendea. Lehenago tratamendurik ez zeukaten gaixotasunak sendatzeko
|
hainbat
eta hainbat medikamentu esperimentatzen ari dira, homologazio definitiboa lor dezaten.
|
|
|
Duela gutxi arte, txerrietatiklorturiko insulinaz tratatzen zen jendea. Lehenago tratamendurik ez zeukaten gaixotasunak sendatzeko hainbat eta
|
hainbat
medikamentu esperimentatzen ari dira, homologazio definitiboa lor dezaten.
|
|
|
Nano, infoeta bio teknologien etorrera bateratuarekin, gaur egun erabiltzen ditugun
|
hainbat
gauzen jokaera milaka aldiz hobe daiteke. Oraindik garrantzitsuagoa, gaur egun oso garestiak edo ezinezkoak diren zenbait gauzen eta zerbitzuen asmakuntza ikusiko dugu.
|
|
|
Horrelako asmakuntzak, basati xamarrak, urrun daudela iruditu arren, ez ukan zalantzarik mende honetan egia bihur daitezkeela. Izan ere, ziur asko, mota horretako
|
hainbat
eta hainbat aplikazio tekniko gauzatuko dira.
|
|
|
Horrelako asmakuntzak, basati xamarrak, urrun daudela iruditu arren, ez ukan zalantzarik mende honetan egia bihur daitezkeela. Izan ere, ziur asko, mota horretako hainbat eta
|
hainbat
aplikazio tekniko gauzatuko dira.
|
|
|
Energi iturriei buruzko eztabaida horretan,
|
hainbatetan
aipatzen da etorkizunean energi dentsitate itzelak sortzeko gai izango den energi iturria, Eguzkia eta izarrak pizten dituen energian oinarriturikoa, izango dugula, hots, amaigabea eta garbia. Gero eta hurbilago dagoela esan arren beti urrun dagoena.
|
|
|
Doppler lerrakuntzaren erabilpen interesgarrienetarikoa Edwin Hubble astronomoak egin zuen. 1920, 1930 eta 1940ko hamarkadetan urruti dauden galaxietako
|
hainbat
izarren erradiazioa aztertu zuen, eta izarren berezko distira ezaguna erabiliz izarren eta Lurraren arteko distantziaren berri eman ahal izan zuen. Hubble k urrutiko izar gehienen espektroak gorrirantz lerratuak daudela aurkitu zuen, izar horiek guregandiko distantziarekiko proportzionala den abiaduraz urrutiratzen ari direla erakutsiz.
|
|
|
Ezberdintasunak ez dira horretan gelditzen, Bilboko ahots maltzurrenek diotenez; izan ere, New Yorkeko arrakasta Bilbon askoz ere apalagoa izan omen baita, baina museoaren zuzendaritzak badu hori arrazoitzeko pisu gehiagoko arrazoirik: eguraldia kaxkarra izan da aurtengo udaran Bilbon; Euskal Herriak bizi duen egoera ez omen da kanpotarrak erakarri ahal izateko egokiena, eta beste
|
hainbat
. Bisitariak iaz baino gutxiago izan omen dira, baina inork ez du, benetako datuak erabiliz, inpresio hau egiaztatu edo gezurtatu.
|
|
|
Jacqueline Kennedy: Etxe Zuriko urteak izenpean, hiri hartako La Guardia aireportuan ere" sukurtsal" koxkor bat zabaldu duen museoak, 80 soineko,
|
hainbat
marrazki, argazki eta bideo batzuk biltzen dituen erakusketa zabaldu du, eta arrakasta izugarria izan da. Kasu honetan, soinekoak ez ziren gainera Estatu Batuetako presidente maitatuenaren emazteak egindakoak; berarentzat beste hainbatek eginak bakarrik.
|
|
|
Etxe Zuriko urteak izenpean, hiri hartako La Guardia aireportuan ere" sukurtsal" koxkor bat zabaldu duen museoak, 80 soineko, hainbat marrazki, argazki eta bideo batzuk biltzen dituen erakusketa zabaldu du, eta arrakasta izugarria izan da. Kasu honetan, soinekoak ez ziren gainera Estatu Batuetako presidente maitatuenaren emazteak egindakoak; berarentzat beste
|
hainbatek
eginak bakarrik. Baina Metropolitanoak bere diru sarrerak nola igo diren ikusi du erakusketari esker, artearen kontzeptua baino gehiago, herrialde hartako mitomania erabiliz jendearen sentsazioen katalizadore gisa.
|
|
|
Eta kulturarekin batera, berea duen bigarren betebeharrean ere, hizkuntz politikari dagokionean ere, zer egingo ote duen jakitea ez da erraza, baina niri behintzat, nondik datorren ikusita, itxaropen apur bat piztu zait. Hala ere —zilegi bekit transgresio koxkor hau— ezin dut burutik kendu, Euskaltzaindiaren eraginez, edo akademiaren erabakiak gizarteratzeaz arduratzen direnen eraginez, nire burua askotan eta askotan analfabeto gisa ikusten dudala euskaraz, ez dakidala ziur zuzen idazten dudan, ez ditudala ulertzen
|
hainbat
eta hainbat erabaki, eta iruditzen zaidala, gainera, ez naizela honetan bakarra. Akademiak, nolabait, alde batera utzi duela hiztunekiko konpromisoa, eta gure hizkuntzse gu rtasuna kolokan dagoela.
|
|
|
Eta kulturarekin batera, berea duen bigarren betebeharrean ere, hizkuntz politikari dagokionean ere, zer egingo ote duen jakitea ez da erraza, baina niri behintzat, nondik datorren ikusita, itxaropen apur bat piztu zait. Hala ere —zilegi bekit transgresio koxkor hau— ezin dut burutik kendu, Euskaltzaindiaren eraginez, edo akademiaren erabakiak gizarteratzeaz arduratzen direnen eraginez, nire burua askotan eta askotan analfabeto gisa ikusten dudala euskaraz, ez dakidala ziur zuzen idazten dudan, ez ditudala ulertzen hainbat eta
|
hainbat
erabaki, eta iruditzen zaidala, gainera, ez naizela honetan bakarra. Akademiak, nolabait, alde batera utzi duela hiztunekiko konpromisoa, eta gure hizkuntzse gu rtasuna kolokan dagoela.
|
|
|
Gure artean ere gauza bera gertatzen da: zonalde erdaldunetako jende askok ez du euskararen komunitatearen berririk; eta hau ez da nire uste apala,
|
hainbat
ikerketatan agertu zaigun errealitatea baizik. Euskararen agerpena, poliki poliki gero eta ugariagoa bada ere, Euskal Herriko gizartearen indar eta korronte indartsuen eta nagusienetan —botere zein kontrabotere eremuetan— sarri ahaztuta eta baztertuta gelditzen da, oraindik.
|
|
|
Ondoren, aurrerapausoak eman dira, eta, adibidez, joan zen abuztuaren 1ean Herrialdeetako eta gutxiengoen hizkuntzen Europako gutuna (www. euskadi. net/ euskara araubidea/ Legedia/ texjueus.pdf) indarrean jarri da Espainian; baina, halakoak gehiengo sozialarentzat txikikeria eta ezerezkeria izanik, gertakizun horrek ez du gizarteaninolako oihartzunik izan. Aipagarriak dira gutun horrenbigarren partean aintzakotzat hartzen diren
|
hainbat
funts; besteak beste, herrialdeetako eta gutxiengoen hizkuntzen onarpen eta errespetua; halako hizkuntzak bultzatzeko eginkizunen premia; berauek ikasteko eta irakasteko erraztasunak; bazterketa errotik kendu...
|
|
|
Gabezia horiek estaltzeko aspaldi sortu zen UEUko soziolinguistika arloa, eta Euskal Herriko eta Mondragon Unibertsitateetako
|
hainbat
ikasketatan lerro soziolinguistikoak ere ari dira sendotzen.
|
|
|
Horren xedea, laburbilduta, hauxe litzateke: euskalgintzan diharduten edo jardun nahi duten guztiei soziolinguistikak eskaintzen dituen
|
hainbat
eduki teoriko eta tresneria enpiriko helaraztea. Ezaugarri aipagarri bat:
|
|
|
Ez da erraza Ezagutza zer den zehaztea. Izenburu zaharra da batetik, giza ezagutza betidanik izan baita, eta erabat nahasia bestetik, zenbat buru
|
hainbat
aburutako deitura da-eta. Edonork ulertzeko moduko zehaztapenen bat edo beste Alfonso Vazquez aholkulari ezagunak adierazi du(" C6mo evitar la miopa en la Gestion del Conocimiento", Pero... existe la gestion del conocimiento?, Angel Arbomes, Madril, 2001, 270 or.), Ezagutza ekonomiarenhistorian zehar eman diren input merke eta garestien arteko flujoetan oinarritzen dela azalduz.
|
|
|
Baina, oraindik behintzat, arazoak larriak dira Ezagutza neurtzeari dagokionez. Erronka teorikoa da batetik, nekez onartuko baitugu enpresan neurtu ezinezkogestiotresnarik, baina baita praktikoa ere, neurria baita
|
hainbat
adierazkin ekonomikoren artean errefe rentzibalorerik propioenetakoa. Ez da falta, Irizarreneko Koldo Saratxaga kasu, Ezagutzaren Kudeaketa ezin dela kudeatu dioen aditurik," pertsona ren belarri bien artean dagoena" kudeatzerik ez dagoelakoan, baina lexiko eztabaida guztien gainetik eta eguneroko premien azpitik, zer gerta ere edozein gestio motak emaitzak neurtuko dituen metodoren bat behar du.
|
|
|
Euskarazko irakaskuntza goitik behera auzitan jarria agertzen da
|
hainbat
alditan lanean zehar. Askotan edo maiz iritziak ez dira iritzi, salakuntza baizik, deskalifikazio.
|
|
|
Txosten horretan bakarrik ez, prentsako
|
hainbat
artikulutan jorratu du hizkuntz politikaren gaia Aurelio Artetak. Oinarri soziofilosofikoak aztertu ditu, diskurtso legitimatzailea, eta landa lana ere egin du, Nafarroan gertatzen zenarri begirik kendu gabe.
|