|
2000
|
|
|
Antonio Ruiz Vegak Soria eta Euskal Herriaren arteko harremanak aztertu eta liburu batean bildu ditu. " Las relaciones entre Soria y Euskadi" liburuan, historian zehar harreman horietaz idatzi duen
|
hainbat
idazleren aipamena egiten du, hizkuntza, historiografia, toponimia, mitologia, folklorea, jaiak, ohiturak, zuzenbidea eta erakundeak aztertuz.
|
|
|
Ni pribilegiatua sentitzen naiz lehenengo liburu horrekin.
|
Hainbat
idazle egon daiteke hori bera merezi duena eta niri suertatu zait. Urruzunon lortutako izenarekin eta Zantzoako hiruzpalau malabarismorekin, Susak nigan erreparatu zuen.
|
|
|
Egileak berak aitortu zuenez, Dashiell Hammett, Raymond Chandler eta garaiko beste
|
hainbat
idazleren lanak irakurri izan ditu. Gainera, haien idazkerara hurbiltzen saiatu dela ere adierazi zuen, elkarrizketak ironiaz jantzi eta kaleko hizkera zainduz.
|
|
|
Hala ere, 90eko hamarkada baino lehen narratiba lanik argitaratu ez dutenak ere hartu ditugu kontuan: honela, hurrengo zerrendan 90 urtea baino lehen beste genero batean arituriko
|
hainbat
idazleren izenak ikusi ahal izango dira: hala nola, Luis Mari Mujika, Iñigo Aranbarri, Edorta Jimenez, Xabier Montoia, Jose Luis Otamendi, Manu Erzilla.
|
|
|
Baina hau ere ez duguTxillardegiren zinezko lehen izkribua. Etxaide finak, Oargui ren estreinako deialdiari (1954)
|
hainbat
idazle gaztek erantzun diola jakinarazi baitigu, eta horien artean, nahizepaimahaiak saritu ez izan, berak bere aldetik bereziki hiru zoriontzen baititu pozezbeterik: Txillardegi, Aialde eta Julio Ugarte apaiz jauna, euskaldun berriak direlako.Horien lanen izenbururik ez digu ematen, ordea.
|
|
2001
|
|
|
Hitzak beraiek ditugu, kasu honetan, iraganeranzko jauzi narratiboak baimentzen dituztenak. Azken batean, fusilatua izatera doanaren bakardade eta horrorea da nobelaren gune tematikoa bilbatzen duena, eta horretarako, heriotzaren gaia azpimarratzeko,
|
hainbat
idazle, soziologo, filosofo edo musikarik heriotzaz idatzitako obrak aipatzen dira hizkuntza desberdinetan. Hamaika pauso k dituen testu arteko erreferentziok izugarri aberasten dute nobelaren horizonte literarioa eta palimpsesto harrigarria bihurtzen dute.
|
|
|
Errealismoa, hortaz, ez da mimesisapoiesisa baino, hots, sorkuntza, eta hortik letorke sortzen duen errezeloa. Ba otedago horren froga hoberik, zentsurarekin betidanik izan dituen harremanak baino. Bovary andereak Flaubert epaitegira eraman zuen; Thomas Mann-ek Alemanianazifikatuan eta
|
hainbat
idazle sobietikok Sobiet Batasunean zori bera ezagutuzuten. Euskal literatur esparruan ere bada zentsura ezagutu duen obrarik.
|
|
|
«Egungo eleberrigintzan errealismoaren joera berrindartzen ari den galdezka abiatugara orriotan,
|
hainbat
idazleren iritziak ekarriz. Baiezkoa entzun dugu guztiengan».Horrela hasten zen 1994an Argia adizkarian argitaratu zen hasieran aipaturikoartikulua.
|
|
|
Fantasia hitzaren pean bildu ditu Jon Kortazarrek garai hartako
|
hainbat
idazleren emaitzak.Ikus Kortazar, J. (1990): Literatura vasca.
|
|
|
Kasu honetan, hitzak berak ditugu iraganeranzko jauzi narratiboakbaimentzen dituztenak. Azken batean, fusilatua izatera doanaren bakardade etaizua da nobelaren gune tematikoa bilbatzen duena, eta horretarako, heriotzarengaia azpimarratzeko,
|
hainbat
idazle, soziologo, filosofo edo musikarik heriotzazidatzitako obrak aipatzen dira, hizkuntza desberdinetan. Hamaika pausok dituentestuarteko erreferentzia horiek izugarri aberasten dute nobelaren horizonte literarioa, eta palimpsesto harrigarria bihurtzen dute.
|
|
|
Beraren hizkera eredugarri gertatu zitzaion askori, eta berarentestuak, literaturaren unibertsoan barneratzeko makulu3 Harago joanda, Sarrionandiak agertutako literatur planteamendua (IGBko lehen poeman kasu,. Bitakorakaiera? hartan) manifestutzat jo izan zuten
|
hainbat
idazlek, G. Markuletak aitortuduen legez (1990b: 3).
|
|
|
Aingeru Epaltza, Rock & Roll; Juan Luis Zabala, Agur, Euzkadi; Luis Mari Mujika, Memoria galduak; Aitor Arana, Onan eta Ipuin entzulea, kasu. Hauekin batera,
|
hainbat
idazle berrik ere beren lehen eleberria eskaini ziguten epe jakin honetan. Honako hauek dira plazara lehen aldiz jauzia egin duten ahots berriak:
|
|
|
Martin Ugalde aitzindari izan zen puntu honetan ere. Eta beraren ostean beste
|
hainbat
idazlek heldu diote inmigrazioaren dramari, modu batera edo bestera. Koldo Izagirre, Pablo Sastre, Iñaki Friera eta Ixiar Rozasek inmigrazioa hartu dute gaitzat beren azken lanetan.
|
|
2002
|
|
|
Izugarria da. Azkenaldion
|
hainbat
idazle berri ezagutu ditut, eta elkarrizketa luze eta argazki pare batekin konformatu egiten dira. Eta kito!
|
|
|
Datu horien ildotik, guztiz ulergarriak dira generoen artean berriki eman diren fluktuazioak. 1990eko hamarkadan, esaterako, ordura artean poesiazko lanak argitaratuta zituzten
|
hainbat
idazle narratiba lanak kaleratzen hasi zen. I. Gutierrezek (2000: 11) adierazi digunez, egile horien artean dauzkagu:
|
|
2003
|
|
|
Hori topiko bihurtu zen. Badakizu,
|
hainbat
idazlek bere kabinetetik atera gabe idatzi izan zituztela bidaia liburuak, eta topiko hori behin eta berriz errepikatu izan da, hau da, «idi orgaren karranka pairaezina». Victor Hugok, berriz, topiko horri kontra topiko bat egiten dio, eta orduan idi orga entzuten duenean esaten du: «Ah!
|
|
|
Nobela honetan maitasun hori etengabe ageri da. Nobelan agertzen diren
|
hainbat
idazlerekin bueltaka ibiltzen naiz eta literaturari buruzko galderak egiten dizkiot nire buruari.
|
|
|
Hemen, literaturari buruzko nobela idaztea erraztuko zidan eskeleto bat behar nuen.
|
Hainbat
idazleen aholkuei jarraitu ondoren, William Boyd idazle idatzi zuena kontuan hartu nuen. Idazle honek margolari faltsu baten biografia eta obra idatzi zituen, eta New Yorkeko galeria inportante batean aurkeztu zuen, beste margolari ospetsuen aldean aurkeztu ere.
|
|
|
Literatura sortzen baino, beste idazle batzuen lanen ganean jardun dau gehiago, bai eskoletan bai idatzietan. Modu zuzenean aurkeztuko deuskuz obra honetan, berak hartuemona euki daben
|
hainbat
idazle: Mikel Zarate, Eusebio Erkiaga, Jaime Kerexeta, Manu Ziarsolo eta Santos Rekalde, besteak beste.
|
|
|
Eta igartzen da, nobela berrirakurri dudanean halako zurruntasuna aurkitu baitiot esaldi askotan, hizkuntzaren ikuspuntutik. Igartzen den bezala, beste ikuspuntu batetik, Latinoamerikako
|
hainbat
idazleren eragina: garai hartan" errealismo magiko" deitu izan zenaren inguruan mugitu izan zirenena nagusiki, García Márquezena batez ere.
|
|
|
" Gure herriaren arima", beraz, euskal mitologiak adierazten du Miranderentzat, eta kristautasunean du antitesirik handiena. Ildo beretik joango dira gero Krutwig, Ortzi eta beste
|
hainbat
idazle abertzale, eta are, gainera, Erdi Aro aurre kristautik aurre historiara eramanez euskal arima horren berezitasuna (Oteizaren erara), eta, nola ez, tubalismoak eta beste mitoek zekarten euskaldunen eta espainiarren arteko lotura genetikoa zeharo desagerraraziz.
|
|
2004
|
|
|
Egun 130 talde ditu munduan nazioarteko klub honek eta milaka idazle eta kazetari biltzen ditu. 1951n PEN Euskal Bilkura abiatu zuten
|
hainbat
idazlek baina bizitza laburra izan zuen. 1987an beste saiakera bat egin zen eta Euskal PEN Kluba indarrean izan zen hiru urtez, baina bertan behera geratu zen egitura sendoa ez zuelako.
|
|
|
Poetago edo ez, neuk ere gustura irakurriko nuke. Eta ez Nikolasena bakarrik; baita euskaraz jardun duten beste
|
hainbat
idazle nagusiren edozein biografia ere. Orain arte euskal letretan egin den apurrari erreparatuta, jakitekoa izango litzateke zenbait euskal idazleri eman izan ote zaion nik Orixeri eman diodan neurriko edo antzeko biografi trataera.
|
|
|
Liburuek sorturiko hiria da, Bibliak sortutakoa, kasu. Harrezkero,
|
hainbat
idazlek eta margolarik literalki apaindua eta irudikatua. Hiri mitoa da.
|
|
|
Izan ere, bai berak zuzenean, bai bere jarraitzaile bipilek, etengabe sortu zituzten mota eta tankera askotako aldizkariak. Nabariena, beharbada, Euzkadi egunkaria eta bere Euskal Ata/ a,
|
hainbat
idazleren kabi eta agerleku. Ez ahanztekoak, AbeJTi, La Patria, La abeja... eta harrezkeroko Euzkerea, Jakintza eta abar.
|
|
|
Iturri klasiko haietatik edanda edo, Larramendik euskararenetimologiaren atea ireki zion euskal hausnarketari. Horren ondoren
|
hainbat
idazle etaartista, euskaltzale eta pentsalari etorriko dira: Kardaberaz, Mendiburu, Ubillos, Mogel, Añibarro, Astarioa, D' Abbadie, Xao, Kirikiño, Kapanaga eta Oteiza bera etorriko dira bideberetik baina, zalantzarik gabe, Larramendi izan zuten atezain.
|
|
|
Oso gazte zela euskal kulturaren alde lan egin beharra sortu zitzaiolarik, literaturari zerbait berri ekar ziezaiokeela sentitu zuelarik, bere burua sail horretan formatzetik hasi behar izan zuen. Bere kasa, literaturaz janzten eta euskara lantzen hasi zen, euskal klasikoak irakurriz, liburutegi zabal bat osatuz,
|
hainbat
idazlerekin harremanetan jarriz, eta garaiko euskal agerkari nagusiakbe re idatzien hedatzailetzat hartuz: Elga r, Jaki n, He rria, Olerti, Gure Herria, Eusko Gogoa, Gazte, Herriz Herri, Anaita suna, Jaunaren Deia, Fedegintza eta Maiatz.
|
|
|
Izan ere, fraide, irakasle eta hainbat esparrutako zereginugariek ez baitzioten utzi nahi zukeen denbora eta dedikazioa idazteko. Ez zuen sekula, gainera, bere burua idazle osotzat hartu, eta literaturari apaltasunez, eragozpenez eta zailtasunez ekin zion, modu autodidakta batez bere burua formatuz, 1950 hamarkadetan plazaratzen hasi ziren
|
hainbat
idazleren modura.
|
|
2005
|
|
|
1994\. urtea zen. Ramon Saizarbitoria Donostiako udaletxean ezagutu nuen 1978an, baina hari eta beste
|
hainbat
idazle euskalduni PSEren aro euskaldunago batean dei egin nien, EErekin bat egiteko aldi hartan(). Orduan Mario Onaindiak eta biok benetako izatezko bikotea ematen genuen.
|
|
|
Ipuinak sarrailatik begira. 2004 urtean Pirinioen ekialdean dagoen Vall de Boin elkartu ziren
|
hainbat
idazle euskaldun eta katalan, Galeusca deitu ekitaldien barnean. Bilkura horren ondorioz sortu zen ipuin bilduma honek kontakizun guztiak haran horretan kokatuta daudela du berezitasun.
|
|
|
Bizkaiko Diputazioko itzultzailea da.
|
Hainbat
idazleren lanak euskaratu ditu. Poesia, ipuingintza eta, batez ere, haur eta gazte literatura landu ditu.
|
|
|
Exonomastika kontuetan Euskaltzaindiak emanikako arauei jarraitu zaie beti (ikus 76 eta 82 arauak, www. euskaltzaindia.net),
|
hainbat
idazle klasikoren aipuak egiteko tenorean. Horien izendazioa zehaztu gabe egon denean, Euskaltzaindiak ezarritako irizpide orokorrei egin zaie men.
|
|
2006
|
|
|
Mayoralek berrogei urte luzez bete zuen borrero kargua eta bere eskuz hil zituen 56 lagun. Famatu egin zen borrero hau eta
|
hainbat
idazleren inspirazio iturri ere izan zen. Burgoseko borrero honek exekutatu zuen Miguel Angiolillo anarkista Bergaran, Canovas del Castillo politikaria Arrasateko Santa Ageda bainuetxean hil zuena 1897an, «Hil da Canovas, joan da Canovas...» kantatu zuen gero gure Txirritak«... pikaro gaizki hazia!».
|
|
|
«Barkatu nire buruaz hitz egitea, baina, hitzegin ote dezakegu idazleok beste ezertaz?». Uste horri helduta, euskal gatazkareneta literaturaren arteko erlazioaz aritzean nitasunetik, nor bere biografiatik abiatzeahautatu dute Canok bezala bilduma honetako beste
|
hainbat
idazlek ere, MikelHernandez Abaituak edo Hasier Etxeberriak, esaterako. Baina nitasuna etaautobiografia ez da beti molde berean egina, eta molde anitz badira indibidualtasunaz hitz egiteko.
|
|
|
norberaren mundu hori (kanpokoa zein barnekoa) bestemodu batez baloratzen hasten da idazleetan asko, eta norberaren errealitatearekinlotutako bizipen, esperientzia, oroitzapen eta sentipen franko berreskuratzen. J.Sarrionandiarengan garapen hau gertatu delakoan nago, eta baita gure ingurukobeste
|
hainbat
idazlerengan ere.
|
|
|
Artikulu hori oso garrantzitsua da, kapareen nagusitasun sozialak kolokan zeudelako isla izan daitekeelako.
|
Hainbat
idazlek artikulu honen garrantzia azpimarratu dute, horien artean Díaz de Durana dugu. Díaz de Duranak aipatzen du errenta feudalaren jaitsieraren aurrean kapareen estatus pribilegiatua bera arriskuan zegoela; beraz, artikulu hori krisiaren erreferentetzat hartu du historialariak311.
|
|
|
XVI. mendeko
|
hainbat
idazlek. Andrés Pozak, Juan Martínez Zaldibik, Baltasar Etxabek, Esteban Garibaik, defendaturiko teoria bat da eta euskaldunen eta kantabroen baliokidetzea defendatzea du hizpide.
|
|
2007
|
|
|
Eta berriro Zaitegi eta Orixe ere ez aipatzeko, antigualeko Kreta lurpetik atera duen Evans arkeologo ingelesak bere indusketen emaitzak irudi ez gutxiago idealizatu batzuetan aurkeztu ditu XX. mendean. Haren entusiasmo idealizatzailea jarraitu du, hasi Kretan bertan Kazantzakis ekin eta Amerikan Henry Miller enganaino,
|
hainbat
idazlek literaturan, artistak Art Nouveau an, masa turismoak zer esanik ez, eta ez bide du berak gutxi lagundu zenbait jendetan kulturaren hatseko matriarkia baten edo Jainkosa Handi edo Zuriaren fedea indartzeko ere (antza, zientzia baino gehiago mitologia berri edo moda: R.
|
|
|
Arrazoiak arrazoi, erromantizismoberantiar batek gidatu du euskarazko kulturgintza. Existentzialismoaren haritikesentzialismo tradiziozalearen kontra aritu ziren
|
hainbat
idazle eta pentsalari, berriro ere helburu berritzaileen izenean. Baina, garaian bestela irudi arren, ez zirengehiegi aldendu erromantizismo tradiziozale batetik erromantizismo existentzialista batera lerratu zirenean.
|
|
|
Edo ez.
|
Hainbat
idazleri eskatu ziguten sinadura.
|
|
2008
|
|
|
Literatura aipatu duzu.
|
Hainbat
idazlek duten bagagearekin liluratuta nago. Baina 600.000 euro dira literaturarako eta AHTko kilometro bakar batzuk egiteko milioiak eta milioiak.
|
|
|
10 Idazleak: Batetik,
|
hainbat
idazlek gupidarik gabe epaitzen omen ditu idazkideak, nahiz lagunarteko iritzi" solidarioak" ere existitu. Bestetik, idaz20 Iritzi batek oso bereizketa interesgarria egin du literatur hierarkizazioaren inguruan:
|
|
|
" Zentroa txikia da eta periferiatik gertu dago, baina ez da erabat zurruna, nire ustez, nahiko permeablea da, nahiz eta horrek ez duen esan nahi Hasier Etxeberriaren bost idazle" kanonikoen" mailan jarriko denik iritsi berria... (Dena den, bost horien artean ere, arreta maila ezberdina jasotzen dute denek: salmenten aldetik ez du berdin saltzen Izagirrek edo Atxagak... Izagirrek, kanonizatu gabe dauden askok baino dezente gutxiago saltzen du eta baita zenbait komunikabideen artetik" periferiako"
|
hainbat
idazlek baino arreta gutxiago ere. Ikuspuntu komertzial, kritiko eta beste orotaz hitz eginez, idazle kanoniko konpleto bakarra Atxaga da)".
|
|
|
Beste hainbeste gertatzen da azken urte hauetan euskaraz idatziz argitaratu diren
|
hainbat
idazleren lanei dagokienean. Erabiltzen duten lexikoa batu eta hiztegietara ekarri beharra dago (entzuna dut UZEI zerbait egiten ari dela alor honetan).
|
|
|
Garaiko kolaboratzaileei zegokionez asko apaizak ziren baina ez guztiak. Izatez Hego Euskal Herri osoko
|
hainbat
idazlek izan zuten Bilboko aldizkari honetan argitaratzeko aukera: Urruzunok, Felipe Arrese Beitiak, Emeterio Arresek, Azkunagak, Iñarrak, Maguregik, Unamuntzagak, Txomin Agirrek, Zamarripak, Baleriano Mokoroak, Karmelo eta Bonifazio Etxegaraik... gehienek poesia landuz baina hitz laua ere batzuk.
|
|
|
Euzko Deyan gaia ez zuten ukitu ez Oñatiko kongresuak bere erabakiak eman ostean, ez Donostiako batzarraren bezperatan, ezta batzarra egin eta berehala ere, baizik handik hilabetera,. Kirikiñok? Akademiaren aurka Euzkadin laubost artikulu argitaratu eta beste
|
hainbat
idazleri zalantzak eragin ostean. Gainera. Kirikiño?
|
|
|
Jose Saramago, Wole Soyinka eta beste
|
hainbat
idazle ezagunen bisita jaso zuen 2002an, elkartasun agerpen gisa, Israelgo Armadak Ramallah gogor erasotzen ari zen garaian.
|
|
|
1938an,
|
hainbat
idazlek Aintzina aldizkariaren bigarren aldiari hauspoa eman zioten. Mark Legasse zegoen, Piarres Xarriton, baita Iratzeder bera ere.
|
|
|
Kanpoko
|
hainbat
idazle ere aipatzen dira, zenbait euskal idazleren sormen lanen ondoan
|
|
|
Istorio bila, etnologo eta folklorista klasikoen liburuetara jo du, (Barandiaran, Azkue, Cerquand, Caro Baroja). Baina egungo
|
hainbat
idazleren lanak ere erabilgarri izan zaizkio Ansori (Koldo Ameztoi, Txillardegi, Gianni Ronari..). Hala ere, XIX. mendeko benetako kondairagileen liburuetara ere jo du (Campion, Trueba, Sabino Arana...).
|
|
|
Esaterako, irakurri dut
|
hainbat
idazlek bat egin dutela euskal presoen eskubideen aldeko urtarrilaren 3ko deialdiarekin. Eta pentsatu dut, nahiz eta egun horretan Mexikon egon, nik ere dei horrekin bat egin nezakeela.
|
|
|
Ideiak argi izateak asko laguntzen du orri edo pantaila zuriari ekiteko orduan.
|
Hainbat
idazlek diote ez direla lanean hasten bukaera zein izango den jakin arte. Beste batzuek, aldiz, kontrakoa diote, idazteari ekin ohi diotela bukaera zehatzik izan gabe, istorioak berak gidatuko dituelako itxaropenaz.
|
|
|
Ugariak dira erreferentziak, mundu literaturakoak (Proust, Kafka, Joyce...), baina, bereziki euskal literaturakoak (Joseba Sarrionandia, Koldo Izagirre, Txillardegi, Juan Mari Lekuona, Ramon Saizarbitoria...). Mundu literaturako erreferentziak, beraz, Mendebaldeko Nobela Modernoaren aitak dira, J.A. Arrietaren nobelagintzarako eta bere belaunaldiko
|
hainbat
idazleren nobelagintzarako ere eredu izan direnak. Euskal literaturaren kasuan ere, aipu horiek guztiak aitortzak dira, eredutzat hartu diren idazleei eginiko keinuak.
|
|
2009
|
|
|
|
Hainbat
idazle hurbilduko da Larrabetzura asteburu horretan liburuak aurkeztu eta haien inguruan hitz egitera. Koldo Izagirre, Garbiñe Ubeda, Asier Serrano, Uxue Alberdi, Irati Jimenez, Juanra Madariaga, Beñat Sarasola, Markos Zapiain, Xabier Soubelet, Auxtin Zamora, Mikel Peruarena, Xabier Mendiguren Elizegi, Edorta Jimenez, Josu Penades, Xabier Etxeberria, Martin Etxeberria, Alberto Barandiaran...
|
|
|
Hurrengo egunetan,
|
hainbat
idazleren hitzaldiak izango dira, besteak beste, Cees Nooteboom, Jorge Semprún, Arcadi Espada, Cristina Rota, Juan Diego Botto eta Maria Botto, Bernardo Atxaga, Eric Hobsbawn, Paul Preston eta Ismail Kadarék ariko baitira. Era berean, Miguel de Unamunoren, Luis Bassaten, Galaren eta Federico Felliniren biografia banatuko dira dohainik.
|
|
|
Egun osoan
|
hainbat
idazle hurbilduko dira karpara, hala nola, Joan Mari Irigoien, Xabier Mendiguren Elizegi, Iban Zaldua, Mila Beldarrain eta Eli Tolaretxipi, gustuko dituzten liburuen zatiak irakurtzera. Era berean, aktore, liburuzain, irakasle, solasaldietako partaide, kazetari eta irakurleek Gipuzkoa Plazako festa literarioan parte hartuko dute.
|
|
|
Ekimenaren lehen egunean, hitzaldiak, testu zaharren irakurketak, herri bazkaria, bazkalosteko tertulia, Arestiren gogoratzea eta musika ikuskizuna, poema musikatuak eta Anariren kantaldia izango dira,
|
hainbat
idazleren parte hartzearekin. Besteak beste:
|
|
|
Horien artean euskaraz idatzi zuten egileak nabarmenduko dira, garai horretan hainbat euskal idazlek euskarazko literatura idatzia ordu arte miatu gabe zeuden eremuetara eraman baitzuten, Gerra Zibilak zorrozki eten zuen kultura berpiztuz. Jose Mari Agirre Lizardi eta Nicolás Ormaetxe Orixe idazleek protagonismo berezia edukiko dute kontzertuan, garai hartako beste
|
hainbat
idazle handirekin batera; marina Tsvietaeva, bertolt Brecht eta Langston Hughes poemak ere entzun ahal izango dira.
|
|
|
Arkatzak gordetzeko poteak egiteko aukera izango du umeek eta
|
hainbat
idazle eta ipuin kontalari izango dira, besteak beste Alaitz Muro, Miren Agur Meabe, edo Toti Martinez de Lezea. Gainera, berbena, klownen showa eta euskal karaokea izango dira arratsaldeetan.
|
|
|
MarcelSchwobMallarmépoetasinbolistaren itzalpeanantolatutako hizketaldietanbildu ohi zen
|
hainbat
idazle eta artistarekin: Pierre Louis, Andrè Gide, Paul Valéry, Paul Claudel etab. Fin de sièclegisako artista prototipikobatzen,, letrak zauritua, esangogenukegaur (gazteleraz, letra herido?).
|
|
|
Myanmarko
|
hainbat
idazle aurrerakoi ospetsuren berri izan nuen, eta 1987an isilpeko talde txiki bat eratu nuen, ikastetxe eta unibertsitateetako ikasle konprometitu batzuekin. 1988an Rangungo unibertsitateko campusean atxilotu ninduten, ikasleen protesta ekitaldi batean.
|
|
|
Esan gabe doa
|
hainbat
idazlek bi eremuak ibili dituztela, aurrera eta atzera, bietan harrera ona eskuratuz, nahiz eta, hala ere, gehienetan eleberriak eta ipuinak izan ohi diren haien ospea bermatu dutenak. Holakoen zerrendatxo bat inprobisatu nahi banu, burura errazkien datozkidan izenak egile euskaldunenak dira (hainbeste, non ez dudan bat ere aipatuko).
|
|
|
|
Hainbat
idazle beste horrenbeste alderdiren mitinekin egiten ari diren kronika sorta hau amaitzeko, bi falta ziren: Partidu Popularra eta Demokrazia Hiru Milioi.
|
|
|
Katalanak etortzeko zain ditugu, dio Rodriguezek Pasai Donibaneko udaletxe zaharretik Hugoenera joateko etxe bien arteko eskailera estu eta bihurrietan barrena.
|
Hainbat
idazle katalanekin batera, galegoren bat eta euskaldunen bat ere etxea erabiltzeko interesaturik daudela dio. Haiek, adibidez, izango dute Hugoenean hamabost egunez bizitzeko eta bertan idazteko aukera behar bezala justifikatuz gero, epea luzatu egin daiteke.
|
|
|
Eako Poesia Egunak gaur eta bihar izango dira Bizkaiko herrian, Herrijari Emon Arnasa taldeak
|
hainbat
idazlerekin batera antolatuta. Bi egunez, erotismoaren eta intimitatearen inguruan ariko dira idazleak, eta Gabriel Aresti ere omenduko dute, Labea antzerki taldeak taularatuko duen Gabriel, ezpada naizena izeneko antzezlanaren bidez. Beletxen izango da emanaldia.
|
|
|
Gero eta arreta handiagoa pizten du
|
hainbat
idazleren emazteek beraien obretan jokatutako rola. Oso atzera jo genezake argitze horretan.
|
|
|
nortasuna, hizkuntza eta mugak. Gai horien inguruan idatzi dute
|
hainbat
idazlek, baina ez bakarrik irlandarrek, kurduek eta euskaldunek. Bestelako naziotasuna dutenen artean Dario Fo italiarra, Milan Kundera txekiarra eta Edward Said palestinarra daude, besteak beste.
|
|
|
Angola mapan kokatu zuten zenbaitek, eta Agostinho Netoren izena entzun. 1961eko urrian, Jean Paul Sartre, Nicolas Guillen eta beste
|
hainbat
idazle haren askatasunaren alde mobilizatu ziren, eta Amnesty Internationalen esku sartzea tarteko, libre utzi zuten, baina Lisboatik aldentzeko debekuarekin.
|
|
|
Eta, bestetik, horrek, denboran oso hurbileko ereduak hartzera eraman dituelako maiz euskal idazleak, egungo tradizio pertsonalak osatzeko orduan. Atxagaren obra, esate baterako, tradizio horietako bat bihurtu da (ziurrenik indartsuena) bera baino gazteagoak diren
|
hainbat
idazlerentzat. Eta, bestalde, konturatu naiz, harridura pixka batez, are zenbait idazle gazteagoren lanak ari direla tradizio bilakatzen haiek baino gazteago (edo ez) diren beste batzuentzat.
|
|
|
|
Hainbat
idazlek. Witold Gombrowiczek, Samuel Beckettek, Thomas Bernhardek, Imre Kertészek, neurri batean baita Hugo Clausek ere, eraso egin izan balidate bezala uzten naute.
|
|
|
Kondenatutako heterodoxo ospetsuez beteta daude iragan mendeko ziegak. Kunderak, kondenen arrazoien zerrenda bat egin eta gero, kondena bakoitzaren ziegetan giltzatutako
|
hainbat
idazleren izenak eman zituen saio batean. Hona, moral iraultzailearen biktima batzuk:
|
|
|
Udaberri hasierarekin, Jon Benitok irakurketari buruzko hitzaldi bat ematera deitu zidan Zarauzko Azken Portura. Argitaratu berriak nituen gaiari buruzko gogoeta batzuk beste
|
hainbat
idazleren lanekin osatutako Irakurri liburuan. Ez nuen han esandakoa errepikatu nahi, errespetua zor nion liburua irakurria izan zezakeen entzuleari?; bestalde, ez nuen hitzaldia prestatzeko asti handirik.
|
|
2010
|
|
|
Literaturan ere izan da halako eztabaidarik; Euskal Herrian bertan, orain ez hainbeste. Jon Miranderen Haur besoetakoa liburuari buruz aritu ziren
|
hainbat
idazle uda aurretik Bilbon. Bi kalitate mota ikusten zituzten aurrez aurre idazleek:
|
|
|
Durangoko Azokaren hondar egunotan, urtean zehar aurkeztutako liburu
|
hainbaten
idazle eta poetaren hitzetan" mina izan dut gidari"," sufrimenduari egin diot kantu" edo" sufrimendua gainditzeko" idatzitako liburuak eta poesia liburuak aurkitu ditugu. Eta sufrimendu hori agertzearekin obra ederragotu edota" estiloa sendotu" egin dutela dioten kritikak baita.
|
|
|
Gogoratzen naiz, halaber, nola, nerabe nintzela, itsatsi zitzaidan burmuinetara gogoeta bat, gerora behin baino gehiagotan ikusi izan dudana
|
hainbat
idazleren izkribuetan. Izan ere, hezitzaileek beti esaten ziguten hurkoaren minak eta ezinak arindu behar zirela, bestela bekatu?
|
|
|
Agirreren kasua ez da izango isolatua. Gerora,
|
hainbat
idazlek jarraitu bide zituzten jesus lagunenen ereduak. Zentzu horretan argia dirudi, Arejitaren arabera, Mogelen zorra haiekiko19.
|
|
|
Urte haietan ez zen gaztetxoentzako saria, helduentzakoa baizik. Urte horietan oso ezagunak ditugun
|
hainbat
idazle eta ikerlarik jaso zuten saria. Atal honetan saritu ziren lanak zerrendatzen dira, oinarrizko datu batzuk emanez.
|
|
|
Hirugarren zenbaki honen atmosfera nagusiak Afrikara garamatza, Aljeria eta Magreb protagonista direlarik. Bestalde, Ipar Euskal Herriari ere ahotsa ematen dio Erleak, eta aldizkarian agertzen diren
|
hainbat
idazlek Piarres Aintziartek, Jean Louis Davantek, Txomin Peillenek bi errealitate horiek, Iparralde eta Aljeria, lotzen dituzte.
|
|
|
Zenbaki honen atmosfera nagusiak Afrikara garamatza, Aljeria eta Magreb protagonista direlarik. Bestalde, Ipar Euskal Herriari ere ahotsa ematen dio Erleak, eta aldizkarian agertzen diren
|
hainbat
idazlek bi errealitate horiek, Iparralde eta Aljeria, lotzen dituzte. Mohamed Xukri idazle marokoarrak() leku berezia du zenbaki honetan, eta Joseba Sarrionandiaren Tuaregen poesiaren amaiera artikulua ere badago, idazleak argitaratu berri duen liburuaren zatia.
|
|
|
–
|
Hainbat
idazlek sukaldaritza modu berriaren teoria ezarri zuten.
|
|
|
Gogoratzen naiz, halaber, nola, nerabe nintzela, itsatsi zitzaidan burmuinetara gogoeta bat, gerora behin baino gehiagotan ikusi izan dudana
|
hainbat
idazleren izkribuetan. Izan ere, hezitzaileek beti esaten ziguten hurkoaren minak eta ezinak arindu behar zirela, bestela bekatu... halako moldez, non, teilatu batetik teila bat erortzen ikusiz gero, hurkoaren burua apur zezakeena, zerbait egiteko obligazioa baikenuen —hari eskutik heldu eta bultzada bat eman, adibidez—, teilak bere mugimenduan harrapa ez zezan.
|
|
|
Gerraosteko belaunaldiak orduan Jakinen inguruan hasi zuen euskara estandarrerako bidea ez batu modernorakoa ere, 1958 eta 1963 artean. ezik euskara batu Artean, esan beharra dago, zientzia positibo eta modernorakoa ere teknikoetarako euskalgintza hamar urte geroagokoa izango zela. Asmoari bidea urratu zabalduz, Baionan egon nintzen 1964ko abuztuan, eta Ermua etorri zen gero, 1968ko ekainean, noski beste
|
hainbat
idazle batuzalerekin elkartuta. Txillardegik ere lagundu zigun, kanpotik.
|
|
|
Arabierazko literatura aztertzeko bildu dira
|
hainbat
idazle Beiruten
|
|
|
Hala ere, Zumthorren salaketa aukerakoa da alfabetatzearekin eta gramatikatzearekin beste balio batzuk galdu egin direla ez ahazteko eta balio horietatik batzuk errekuperatzeko.
|
Hainbat
idazlek konprenitu du gertaera hori, Juan Goytisolok esate baterako, 1034 Mendebaldeko begiz baina belarri sentiberekin entzun dituenean Marrakexeko azokako kontalarien arabiera, amazigera edo banbara oihartzunak.
|
|
2011
|
|
|
Neira Vilasen atarikoa ospatzeko, aste honetan bertan, mutiko nekazariaren liburuaren beste edizio bat argitaratu dute, okasiorako Luis Seoane margolariak egindako marrazkiak berreskuratuz eta Victor Fernandez Freixanesen hitzaurre eta Xesus Alonso Monteroren ikerketa berri banarekin. Iragarri dutenez, beste edizio bat ere izango da, eta hark Xaquin Marinen marrazkiak izango ditu, eta galegoz, katalanez, suedieraz eta euskaraz idazten duten
|
hainbat
idazlek mende erdiaren kariaz liburuaren bertuteez idatzitako oharrak bilduko ditu berekin.
|
|
|
«Azkenaldi honetan literatura solemne edo handiustekoaren kontra nabil, baina zati hau justu bekatu horretan erortzen dela iruditzen zait». Hirugarren kapitulu edo imitazioan
|
hainbat
idazleren oihartzunak daude. «Baina, hasi eta buka, neure eskua ikusten dela iruditzen zait, neure estilo propio bat».
|
|
|
Euskal sortzaileek eta erdaldunek leku bera izango dutenentz, alegia, erakundeak bultzatuko dituen egitasmoetan. At! en
|
hainbat
idazle erdaldunek parte hartu dute, berbarako, euskaldunekin batera.
|
|
|
Cervantesek berak eta egungo
|
hainbat
idazlek ipuinak jorratu izan badituzte ere, orain gutxi arte bigarren mailako literatura izan da askorentzat, esan du Matutek. Hala ere, hasi dira behingoz ipuinari bere garrantzia aitortzen, gaineratu du.
|
|
|
Amaitzeko, arratsalde partean, ipuin kontaketa berezia egingo dute bertan
|
hainbat
idazle galegok eta euskaldunek.
|
|
|
Bestalde, Jungek zioenez,, norbanakoa zein herriak oro har mehatxatzen dituen arrisku handiena, arrisku psikikoa da.? Edozein gisaz, erran gabe doa, ez gara ausartuko, oraingoz behintzat, etakide amesgileak sendatzen ahalegintzera, nahiz eta begien bistakoa izan haiek sortu dituzten
|
hainbat
idazlek tratamenduren baten premia larria dutela.
|
|
|
Gu konturatu gabe ere. Halaxe gertatzen zitzaien nire pertsonaia askori ipuin liburu hartan, Arantxa Iturbek ohartarazi ninduen moduan, eta seguru, aztarrika hasiz gero, halaxe gertatzen dela beste
|
hainbat
idazleren istorioetan ere. Loteria baino sinesgarriagoa delakoan auto istripu bat.
|
|
|
– hainbat eta
|
hainbat
idazle ospetsuren distirak ikusiko ditugu,
|
|
|
Abesti batzuetarako
|
hainbat
idazleren hitzak moldatu dituzte; esaterako, Joseba Sarrionandiaren eta Jose Luis Otamendiren olerki bana. Era berean, Kilometroetako abestiko letra Pako Aristirena da.
|
|
|
Aranburuk eta besteek gezurra diote, ondo asko baitakite gaur egun euskal kultura deitzen dugun hori diru-laguntzarik gabe altxatu zutela askok askoren artean. Frankismo minean
|
hainbat
idazle egungo euskal literaturaren oinarriak jartzen hasi zirenean, nor joan zitzaien diruarekin. Non zegoen dirua, Argiako jendea euskal prentsa euskaraz egiten dena zela aldarrikatu eta aldizkaria berriro bultzatzen hasi zenean?
|
|
|
Urteko literatur produkzioa komentatzeko baliatu ohi dut tarte hau; aurten, produkzio osorako astirik ez eta, deigarria egin zaidan zertzeladatxo bat aipatzera mugatuko naiz: aurreko urteetan egile berri eta gazteen plazaratzea azpimarratu bada,
|
hainbat
idazle nobel beterano dira nobedade udazken honetan, mende erdia pasa eta gero literatur plazara irteten ausartu direnak.
|
|
2012
|
|
|
|
Hainbat
idazleren iritziz Euskal Herriak erdaraz eman duen idazlerik handiena da.
|
|
|
Indiako, Brasilgo, Irlandako nahiz Quebec-eko testuinguru postkolonialek erakutsi digutenez, itzulpena zapalduen ahotsak entzunarazteko, kolonizatzaileen inposaketei aurre egiteko eta identitate kolektiboak (ber) eraikitzeko erabiltzen hasi dira
|
hainbat
idazle eta itzultzaile. Esan beharra dago, dena den, itzulpenaren bidez sortzen diren hizkera eta identitate propio horiek kolonizatzaileen kulturarekiko elkarreraginezko dinamika batean taxutzen direla eta, ondorioz, kultura postkolonialak ezinbestean izango direla kultura hibridoak:
|
|
|
XX. mendeko, itxarkundi? garaian sistematikoki hasi ziren
|
hainbat
idazle, besteak beste Orixe, Ibinagabeitia, Bingen Ametzaga, Santi Onaindia eta Jokin Zaitegi, euskara literatura klasikoarekin hornitzen, euskal literatura Mendebaldeko kanonaren oinarri ziren obra klasikoekin hornitzea euskara duintzeko ezinbestekotzat jotzen baitzuten.68 Klasiko ez ezik, prestigiotsutzat jotzen ziren literatura modernoetako lan klasikoak ere helburu berberarekin itzuli ziren, ...
|
|
|
XX. mendean hasten dira agertzen helburu batez ere literarioa duten lehen itzulpenak. Horien artean, Toribio Alzaga donostiarrak egindako antzerki itzulpenek aipamen berezia merezi dute, hari eta beste
|
hainbat
idazle eta itzultzaileri esker bihurtu baitzen Donostia, euskal teatro modernoaren sehaska? (Mendiguren 1995:
|
|
|
Horregatik hartuko ditu begi onez
|
hainbat
idazlek atzerriko literatura lanak itzultzeko egindako ahaleginak: –uste dut Shakespeare, Poe, Sofokles eta Platon itzultzen duten euskaltzaleek lan beharrezko bat egiten dutela?
|