|
2010
|
|
|
Halaxe bukatu zuen Augustinek 36ko gerratea 1941ean. Bi egunerako
|
etxetik
aldentzen zelakoan eta lau urte kanpoan ibilita.
|
|
|
Kontalari fina zen, ohiturak gordetzekoa eta irakurle porrokatua. Augustinen
|
etxean
ez zen sekula egunkaririk falta, ez eta gertuko albisterik ere: aitak beti zeukan zer kontatua, zela egunkari edo aldizkarietan irakurritakoa, zela aroztegian gertatutako bitxikeria edota batzokian entzundako jakingarririk.
|
|
|
aitak beti zeukan zer kontatua, zela egunkari edo aldizkarietan irakurritakoa, zela aroztegian gertatutako bitxikeria edota batzokian entzundako jakingarririk. [?]
|
Etxean
ikasi zuen, beraz, Augustinek, ohiturak ezagutu, maitatu eta gordetzen; kontuei adi egon eta entzuten; handik eta hemendik jasotako gertaerei gorputza ematen; eta hurbileko errealitatea interpretatzen eta maitatzen.
|
|
|
|
Etxetik
zekarren erlijiotasuna ere. Bi aldetakoak ziren fede bizikoak eta finak.
|
|
|
Seminarioan gaixotu egin zen eta
|
etxera
itzuli behar izan zuen. Etxetik ahalegindu zen ikasketak jarraitzen.
|
|
|
Seminarioan gaixotu egin zen eta etxera itzuli behar izan zuen.
|
Etxetik
ahalegindu zen ikasketak jarraitzen. Liburuetara guztiz zaleturik, haiek irakurtzen ematen zuen gaixoaldiak, besterik ezean, eskaintzen zion astia.
|
|
|
Hau dio Anak:
|
Etxera
heltzen ziren liburu guztiak irakurtzen zituen eta baita Seminariotik bere lagun banaezina zen Jose Mª Arizmendiarrietak bana banaka bidaliko zizkionak ere. Euskal idazleen artean, Azkue, Manterola, Orixe, Mujika, Kirikiño, Lardizabal, Zubimendi eta Txomin Agirre izan ziren bere lehen irakurketak, eta erdarazkoen artean, Cervantes, Gabriel y Galán, Villoslada, Lacordaire, Campion, Delli, Papini, Ardel, Douillet, Pierre Lhande eta Risco, besteak beste.
|
|
|
Bien bitartean, hoztu egin zitzaion apaiz izateko gogoa. Hala ere, gaixoalditik ongi sendatu gabe oraindik, Gasteizko Seminariora joan zen, garai hartako araudi zorrotzak ez baitzion uzten ikasketak
|
etxetik
jarraitzen. Eta berriro ere gaixotu egin zen eta etxera itzuli behar!
|
|
|
Hala ere, gaixoalditik ongi sendatu gabe oraindik, Gasteizko Seminariora joan zen, garai hartako araudi zorrotzak ez baitzion uzten ikasketak etxetik jarraitzen. Eta berriro ere gaixotu egin zen eta
|
etxera
itzuli behar! Oraingoan, behin betiko.
|
|
|
16 urteko gazte harengan jarri zituzten begiak hura antolatzeko. Augustinek baietz, baina berriro ere gaixoaldiak jota,
|
etxera
itzuli behar. Astekari hark 1932an ikusi zuen argia, Ekin izenaz.
|
|
|
Garai hartan, behin eta berriro gaixoaldien zartadak eraginik edo, Augustin bere
|
etxeko
txokoan kiribildu zen. Etxekoekprestatuzutenespazioa, Augustinek bere gauzetarako erabiltzeko:
|
|
|
Augustin Euzkadin idazten hasi aurretxoan, Lea Artibaiko idazleen artean hauek agertzen ziren: Lekeitioko Eusebio Erkiaga. Endaitz?, Mutrikuko J.M. Burgaña. Andoni?, Gurutz ondo, Arno Mendi eta Ondarroako J.M. Ituarte. Artibai?, Txori
|
etxea
, Txori erreka, Ibai ondo eta Edurbero. Eta Ana Urkizak gehitzen du:
|
|
|
Otsailak 20 (osteguna): Donostiako Gros auzoko LOIOLA
|
ETXEA
, Ategorrietako Kaltzada Zaharrean:
|
|
|
+ 01:10ean kanpoko atea irekita zuelarik, guardia zibil (g.z.) bat aritu zen tinbrez deika. Beste batzuk barruan zeuden eta neure gainera etorri zitzaizkidan
|
etxeko
atea ireki bezain pronto. Formalitate batzuk bete ondoren, etxeko guztiak jangelara bilarazi zituzten eta neroni nire gelara eraman.
|
|
|
Beste batzuk barruan zeuden eta neure gainera etorri zitzaizkidan etxeko atea ireki bezain pronto. Formalitate batzuk bete ondoren,
|
etxeko
guztiak jangelara bilarazi zituzten eta neroni nire gelara eraman. 01:30ak edo ziren.
|
|
|
Ezetz erantzun nion, neure abokatua behar nuela. Eskuak beti elkar lotuta aterarazi ninduten
|
etxetik
: 20 g.z. inguruk kalea itxita zuten 4 auto handi erabiliz.
|
|
|
Lehenengo eguna: Zerutik(
|
etxetik
) infernura (g.z.en egoitzako sotora).
|
|
|
Dagoeneko joan da epaileburuak epaia ezagutarazteko denbora, epaileak 10 eguneko epea esan zigun epaiketa amaitzean? eta berriki jakin dugu ebazpena beste bizpairu asteko atzerapenaz helduko zaigula,
|
etxez
aldatzen ari omen dela-eta.
|
|
|
Artzain munduko metaforabideari jarraiturik iruzkindu dezagun Gure olhan sartzeko desir handireki. Emakume gazteak artzainaren
|
etxean
(edo metaforikoko ardi txabolan) sartzeko gogo handia du. OlhaZuberoako euskaran bortuetako, ardi txabola?
|
|
|
Belarra jateko pentzearen saria edo dirua nonbait ordaindu beharra egongo zen. Artzainak ez du onartzen haurdun utzi duen emakumea bere umearekin joan dadin bere
|
etxera
bizitzera. Horrexegatik uxatzen du gure olhan sartzeko eztizü zereki esanez.
|
|
|
Leku isil hori!, urrin agertzen ziniakozan ametsetanetsipen egun ondoren ikus guratsuari, eta zu, nire
|
etxe
, eta zuek, joko lagunok, Muinoko zuhaitzok, hain ezagunok!
|
|
|
Beste omenaldi handi baten, Aita Zavalaren beraren Honoris Causadoktore izendatze egunean, plazaz plaza urte luzez kantari ibilitako bertsolari talde batek lagundu zuen Auspoabildumaren sortzailea. 1999ko azaroaren 19an Deustuko Unibertsitatean, jakintzaren
|
etxean
, egin zen ekintza akademiko solemne hartan, doktore, katedratiko eta jakintsu askorekin batera, Manuel Lasarte, Jon Lopategi, Basilio Pujana, Joxe Lizaso, Txomin Garmendia eta Jose Maria Lertxundi bertsolariek ere hartu izan zuten parte: herri literatura apalak bere lekua izan zuen saio unibertsitario ohoretsuan.
|
|
|
Jose Manuel Arriola Debako Goikoetxe baserrian jaio zen, 1916ko ekainaren 15ean. Lehenengo ikasketak eginda, baserrian jardun zuen, harik eta 1936ko gerra zitalak
|
etxetik
aldendu zuen arte. Hogei urterekin Maroko-ko lurrak ezagutu zituen, eta geroago Brunete eta Belchite bezalako frenteetan gerraren saminak pairatu zituen, baita berunaren hozkadak ere.
|
|
|
Lapurtarrek izugarri maite dute kantatzea eta dantzatzea, eta hori ere, guztiz beharrezkoa zela ikusi nuen. Hori dela eta, Urruñako gure
|
etxetik
gertuen zegoen euskal elkartea bilatu nuen, eta horrela, Donibane Lohizuneko Begiraleakelkartean izena eman nuen. Hasieran mutxikoak ikasi nituen, eta geroxeago kantu saioetara ere joaten hasi nintzen.
|
|
|
Bestaldetik, bizikera berezi horiek hiru hizkuntzen jabe izatera eraman dute, eta euskaraz gain, frantsesez eta espainolez ere ederki mintzatzen da. Euskal Herria izan da beti bere
|
etxe
naturala, bere habia eta baita bere aberria ere. Baztanen baztandarra da, Lapurdin lapurtarra, Gipuzkoan gipuzkoarra eta Iruñean sanfermindar amorratua.
|
|
|
1 Xabier margolari:. Duela hogeita hamabost bat urte tindatzen hasi zen Baztanen eta Arizkunen duen Sasterneaizeneko
|
etxean
bere estudioa finkatu zuen. Bertan dauka bere margolanen erakusketa iraunkorra.
|
|
|
1 Jonek liburubat hartu du prestamoan Leioako bibliotekatik. Historiako liburuada, berak
|
etxean
sintesia egiteko. Miren harenadiskideak ere badauka liburu hori, baina azpimarraturik eta daukalako ez dio laga.
|
|
|
Semeak betaurrekoak aldendu ditu. Gure
|
etxeko
gastuek ez daukate bukaerarik.
|
|
|
Testu honetan, berriz, gure
|
etxeko
gastueksintagmak ematen dio batasuna testuari. Gastuakhitzak, orokorrak, batzen ditu bere menpean gainerako izen partikular guztiak.
|
|
|
Urduritasunari aurre egiteko antidotoa dela aipatu dugu,
|
etxean
edo bakarrik entrenatzea, baina Simon Callow k erantzuten du, Publikorik barik entrenatzea, olatu barik surf egitea1dela, alegia, bai baina, suposatzen duela saiatzeak.
|
|
|
Ebatzia, baina, Eusko
|
Etxean
eginiko bazkaria amaitu arte ez zen aditzera eman: txapelduna, aho batez, Basarri; bigarrena, Matxin; hirugarrena, Zepai; eta laugarrena, Alkain18 Epaimahaikoen arabera, berdintasun handia egon zen puntuazioen artean, eta sari gehiago egon balira, zerrenda luzeagoa izango zela zioten.
|
|
|
Aupa? 40du izenburu, eta 1928an dago datatuta: . Beasañ en L. Zunzunegi' ren
|
etxean
1928 an?. Bertsopaperak, atzealdean, argazki handi bat dauka, eta bertan. Paulino ta bere ama?
|
|
|
Beasañ' en: L. Zunzunegi' ren
|
etxean
, 1928.
|
|
|
Behin, tabernan, ordaintzeko modurik ez edo gogorik ez zeukan mutilzahar bati honako hauxe kantatu ei eutsan: Mutilzaharren bizitza/ beti doa penaz/ bentaja gitxi dauko/
|
etxetik
urtenaz. / Nik diru gitxi eta/ hik bapez apenas/ neuk gonbidatuko haut/ poltsan daukotenaz?
|
|
|
Baserrietako bizimodua, bestalde, oso egokia zen transmisiorako. Familiak nahiko handiak izatean,
|
etxean
nahiz lanean bertako kideek elkarren artean hitz egiteko aukera ugari izaten zuten. Berez berez ikasten ziren euskarako esakuneak eta ohiturak.
|
|
|
Karmelotarren komentutik zukegin duzu lan politaaspaldi zaude euskeran aldelana egiten hasita.Hainbat hiztegi oparitu du... ta gainera eskeinitafamiliako
|
etxeak
daudehiztegiekin josita.
|
|
|
Euskara erabiltzeaz gainera, euskaldun izaten ere ikasi nuen. ...eragin handia izan duten hainbat balio ere jaso nituen bertan; auzolanean edo talde lanean jarduten, trukean ezer eskatu gabe beharrizanean denari laguntzen, ingurua eta natura maitatzen, luzaroan isilean egoten, pertsona nagusiei begirunea izaten, uzta oparo jasotzeko eskuzabalez ereiten, ondasunak tentuz eta neurriz erabiltzen, eta beste hainbat gauza eder. kristau bizitza ere bertan jaso nuen,
|
etxean
, elizan eta auzoan. Esan dudan moduan, berez berez?.
|
|
|
|
Etxean
, kalean eta eskolan, gure unibertso gaztean, erdera jaun ta jabe genduaneta euskera bihotzean. Agertu zan orduan maisu bat, hartu gintun babespean, bihotzean geneukan altxorra jarri euskun mingainean.
|
|
|
–Donostia' n lendabiziko bertsolari txapelketa antolatu zutenean, orduko agintari jaunak nere aita joatea gogotik nai zuten, eta ala eskatu zioten. Ta
|
etxean
bere lapitzarekin an jarduten zan, burura etortzen zitzaion ura paretan apuntatu ezi, ik, ordurako eskuan dardar aundia zuen da. Nik orduan, ura ikusirik, esan nion:
|
|
|
17Treku, Mattin:
|
Etxe
xokotik kantari, Auspoa, 151, Zarautz, 1981, 73
|
|
|
Azala eliztar, mamia herritar... Izan ere, XX. mendera arte bederen, ukaezinezkoa izan da bigarren kultura iturri herritar hori(
|
etxea
, auzoa...) euskaldunen artean. Gorka Aulestiak bitzuak azpimarratzen ditu:
|
|
|
Seguru asko Dargaitzek mamia gordeko zuen buruan, eta gero gutxi gorabehera tolestuko zuen. Berak diotso Aitzoli,
|
etxera
bidean errezitaturecit (é agertzen da testuan) egin ziola ahapaldia herriko abadeari, eta honek hiru libera eman zizkiola. Edozelan ere, metrikaren aldetiko gorabeherak nabarmenak dira Aitzolek Dargaitzeri hartutako bertsorik gehienetan.
|
|
|
–Gizon onen arrazoinak/ orain ni nau arritzen,/ zeren baitio ez duela/ urik deusetan ibiltzen. / Atzo ni aritua naiz/ bukata zuritzen,/ urik izan ez banu/
|
etxean
ongi nintzen? (Idazlan guztiak VI, 400 or.).
|
|
|
Treku, Mattin:
|
Etxe
xokotik kantari, Auspoa, 151, Zarautz, 1981.
|
|
|
Emile Larrek kontatzen digunez, familian bertan, bazeukan norekin aritua bertsotan: . Eta bazuen arreba bat, Mari, hau ez zen plazetan ibiltzen, baina
|
etxean
anaiarekin aritzeko balio zuen? 28 Mattin Treku bertsolariak dioskunez, Matxinen alaba bat ere trebea omen zen bertsotan: –Alaba ere ba omen zuen bertsularia harek.
|
|
|
3 Gazteek non egiten dute euskaraz eta non ez. Ama hizkuntza dutenak
|
etxearen
ere bai. Eskolan antolaketaren arabera.
|
|
|
Komunikabide berrien bidez (Telebista, Internet, Eskuko telefono eta abarren bidez) gure
|
etxeko
ate leihoak mundura zabalduta bizi gara. Euskarak inguru berri horrek dakarzkigun eragozpenei aurre egin beharra du.
|
|
|
Egoera kezkagarri hori aztertu nahirik Euskaltzaindiko Jagon Sailak Unesco
|
Etxearen
laguntzarekin egun osoko gogoeta jardunaldia antolatu zuen azaroaren 19an Bilbon. Bertan izandako hitzaldi eta elkarrizketen bidez hainbat pertsona gaituren iritziak eta ikuspuntuak jasotzeko sukera izan genuen.
|
|
|
Euskaltzaindiak Unesco
|
Etxearekin
lankidetzan antolatutako XV. Jagon Jardunaldi horietan hainbat alor aurkeztu ziren eta eztabaidatu. Programazio oso trinkoa izan genuen.
|
|
|
Eta zorionekoa bere
|
etxean
bakea, zuk lez, eta maitasuna eta betea dakusana eta barea; ainbat bizitza dira, argia eta gaua lez, ezbardinak, urrezko erdiunean bizi zara zu.
|
|
|
Oi izan arekin!, odeia ta aizeak dabiltzzakar sarri lurralde eta
|
etxearen gain
, baina atseden dau biotzak bizitzako neke guztietangogoratze sakratua.
|
|
|
Araba, Logroño eta Nafarroako probintzia zibilek nazionalen alderdira jo zuten eta alde horretako karmeldarren komunitateek normal samar jarraitu ahal izan zuten beren bizitza, baina ez abertzaletzat begiz jota zeuden erlijiosoentzat arrisku gabe. Gasteizkoa izan zen bere bizitza irabiatuena ikusi zuen komentua, ikasleen mobilizazioagatik eta
|
etxearen
parte bat kartzelatzako egokitu behar izan zelako.
|
|
|
Gerra zibila piztu zenean, Begoñako Karmeloko komunitatea 14 erlijioso mezakoz, Teologiako 34 ikaslez eta 7 Anaia ezmezakoz osatua zen. Lehenengo Errepublikako gobernuaren mende egon ziren hamaika hilabeteetan eta gero Eusko Jaurlaritzaren mende egon zen denboran, komunitateak komentuan iraun ahal izan zuen eta baita bere
|
etxeko
aterpean hartu ere arrazoi bat edo bestea zela eta Santanderko, Gipuzkoako eta Bizkaiko komentuetatik iheska zetozen erlijiosoak. Hauen artean aipatu behar ditugu A. Krisogono Gaztelako Probintziakoa, A. Bruno Burgosko Probintziakoa eta A. Alfonso AragoiValentzia Probintziakoa.
|
|
|
Soto Iruzen milizianoek komentua itxi egin zuten abuztuaren 6an eta iheslarien babes
|
etxe
bihurtu zuten6 Hoz de Aneroko eremutarrek komentutik irteteko agindua hartu zuten irailaren 5ean7; An. Jose Migel Sertutxa hilik aurkitu zuten Mungiako errepide hegalean?.
|
|
|
Probintzia berriari hauek eman zizkioten: Iruñe, Burgo de Osma, Corella, Tutera, Peñaranda de Duero, Kalahorra, Burgos, Lerma, Logroño, Lazkao eta Markinako komentuak eta Bilbo eta Soriako babes
|
etxeak
. Horrez gainera, garai hartan Moja Karmeldarrak Ordenaren eskumenean zeudenez gero, mugape berri horretan zeuden mojen komentuak hauek ziren:
|
|
|
Lazkaoko komentua ere kuartel bihurtu zuten frantziarrek eta geroago odol ospitale espainiarrek. Karmeldarrak 1813an itzuli zirenean, inoren
|
etxean
hartu behar izan zuten ostatua, harik eta gaixorik gabe, bizitzeko eran jarri eta karmeldar bizitzari berriro ekin ahal zioten arte?.
|
|
|
Gaur nire gaztetasuna hil duterabaki gabe izan daliburutegira joan naizS. Beauvoirren La vieillessen bilaeta zahartzaroa maileguan hartuta bueltatu naiz
|
etxera
.
|
|
|
muga ziur, gurtuak, amaren
|
etxea
etaanai arreba maiteen besarkatzeak, lasterzaituet agurtuko eta zuek ni estutukolokarrietan bezala, biotza dakidan osatu,
|
|
|
Hementxe biziko da Teresatxo hamar urte pasatxo aitaren eta ahizten maitasunaz inguraturik! Gainera, aldakuntza honek amaren heriotzaren zartada mingarria bihotzetik urruntzen lagunduko deutso baita gainerako
|
etxekoei
be. 18 urte igaro ondoren, Teresak honela gogoratuko ditu bere sentsazioak:
|
|
|
Zortzi urte eta erdira arte ez da joango Teresa ikastetxera. Bere lehenengo ikasketak bere
|
etxean
egingo ditu. Bere ahizta nagusi biak izango dira bere andereño maitekorrak.
|
|
|
Maria idazten irakasteaz eta Paulina gainerako guztiaz arduratuko dira. Kurtsoaren amaiera handikiro ospatzen eben
|
etxean
. Ahiztak antolatzen ebezan itzaldiak eta beste guztia.
|
|
|
1881eko urriaren 3an, beneditar mojen Ikastetxean jarraituko ditu bere
|
etxean
hasitako ikasketak. –Notre Dame du Pré?
|
|
|
Baina nik ez nuen bertuterik nahiko bizitzako mixeria hauei gaina hartzeko eta nire bihoztxo gaixoak asko sufritzen zuen? Zorionez, arratsaldero itzultzen nintzen aitaren
|
etxera
, eta orduantxe zabaltzen zen nire bihotza(?) Bazuen gaixoak familiako poztasun gozo hauen beharra; hauek gabe barnetegiko bizitza latzegia gertatuko zitzaion? (Esk A, 22a?
|
|
|
16.Eta zer dela eta Miss Nyet Publishing
|
etxea
–
|
|
2011
|
|
|
Dena dela, ekitaldi nagusiak azaroan burutu dituzte. Azaroaren 22tik 27ra, egoitza duten Dukontenia
|
etxean
erakusketa ederra izan zuten ikusgai: argazkiak, artxiboak, liburuak, euskal jantziak, bideoak?
|
|
|
Alejandro Gaytan de Ayala 1936ko abuztuan desagertu zen Markinatik, eta, beraz, ez zuen isuna ordaindu; ondorioz, 1936ko irailaren 13an, bizi ziren jauregia eta beste hainbat jabego bahitu zizkioten erabilpen militarretarako (Azkona, 2007: 28). Markinako eta Xemeingo beste hainbat tradizionalisten
|
etxeak
eta jauregiak ere bahitu zituzten, soldaduei eta Gipuzkoatik etorritako errefuxiatuei ostatua emateko (Urkixo, 1947: 18).
|
|
|
Frankistak sartu aurretik 135 bat pertsonak ihes egin zuten Markinatik eta Xemeindik. Batzuk bueltatu egin ziren
|
etxera
, egun edo hile batzuk ezkutatuta egon ostean. Hauetariko asko atxilotu zituzten (bat fusilatu egin zuten) edota isunak ordaintzera behartu zituzten.
|
|
|
Nekazaritza ekonomiaren oinarria garrantzitsuena zen gizarte hartan (Mugartegi, 1927), jauntxo tradizionalistak baserri, errota,
|
etxe
, baso eta lur ugariren jabe ziren, eta, beraz, euren autoritate ekonomikoa zalantza ezina zen. Errepublika aurreko urteetan, Markinako zein Xemeingo baserritar gehienak ez ziren etxe jabeak, maizterrak baizik, beraz, maizterrek jauntxoen autoritatea eta aginduak onartzea beste aukerarik ez zuten (Zubikarai eta Fdez.
|
|
|
Nekazaritza ekonomiaren oinarria garrantzitsuena zen gizarte hartan (Mugartegi, 1927), jauntxo tradizionalistak baserri, errota, etxe, baso eta lur ugariren jabe ziren, eta, beraz, euren autoritate ekonomikoa zalantza ezina zen. Errepublika aurreko urteetan, Markinako zein Xemeingo baserritar gehienak ez ziren
|
etxe
jabeak, maizterrak baizik, beraz, maizterrek jauntxoen autoritatea eta aginduak onartzea beste aukerarik ez zuten (Zubikarai eta Fdez. Egiguren, 1991: 19 eta Lorenzo, 1996: 68).
|
|
|
Ikuspuntu sozial zein ekonomikotik, errepublikak baserri jabeen eta maizterren arteko harremanak aldatu zituen. Errepublika garaian, maizterrek bizi ziren
|
etxe
eta lurrekiko eskubide gehiago lortu zituzten (maizterrak etxetik botatzea zaildu egin zen, adibidez), eta horrek ere baserri jabe eta jauntxoen autoritatea murriztu zuen. Bestetik, lantegi industrialak edota soldatapeko langileak ugaritu egin ziren (Esperanza fabrika etorri zen Markinara 1933an), eta, gainera, handitu egin zen sindikatuetara afiliatutako langileen eta baserritarren kopurua.
|
|
|
Ikuspuntu sozial zein ekonomikotik, errepublikak baserri jabeen eta maizterren arteko harremanak aldatu zituen. Errepublika garaian, maizterrek bizi ziren etxe eta lurrekiko eskubide gehiago lortu zituzten (maizterrak
|
etxetik
botatzea zaildu egin zen, adibidez), eta horrek ere baserri jabe eta jauntxoen autoritatea murriztu zuen. Bestetik, lantegi industrialak edota soldatapeko langileak ugaritu egin ziren (Esperanza fabrika etorri zen Markinara 1933an), eta, gainera, handitu egin zen sindikatuetara afiliatutako langileen eta baserritarren kopurua.
|
|
|
Nahiz eta Errepublika aldarrikatzen denean Markina eta, batez ere, Xemein guztiz zeuden lotuta nekazaritzari (Mugartegi, 1927), lanpostu industrialak ugaritzen ari ziren. Ondorioz, sindikatuetan eta ezkerreko alderdietan afiliatuta zeudenen kopurua handitzen ari zen, nekazaritzak ekonomian zuen garrantzia gutxitzen, eta maizterren eta
|
etxe
jabeen artean zegoen mendekotasun harremanak ahultzen.
|
|
|
Nekazaritzan ere aldaketa garrantzitsuak gertatu ziren. Markina eta Xemein inguruan, minifundioa zen nagusi, eta nekazarien artean agertzen zen gatazka handiena
|
etxe
jabe eta maizterren artekoa zen; alegia, maizterrek bizi ziren etxaldeekiko zuten eskubideekin zerikusia zuen. Dena dela, nekazariek euren arazoen kontzientzia hartu zuten Errepublika garaian, eta antolatzearen garrantziaz ohartu ziren.
|
|
|
Horrela, Markinako eta Xemeingo emakume tradizionalistak Margaritak izeneko taldean antolatzen ziren; eta emakume abertzaleak Emakume Abertzale Batzan. Bereziki Emakume Abertzale Batzak garrantzi handia izan zuen emakumeen kontzientziak astintzen, emakumeak mugimendu politiko eta kulturaletara bideratzen, eta emakumeei ulertarazten mundua ez zegoela
|
etxe
edo eliza barruan.
|
|
|
Edonolako parte hartze publikoa edo politikoa izan zuten emakumeen aurkako errepresioa ere izugarria izan zen. Tradizionalisten helburua zen familiari, elizari eta
|
etxeko
lanei loturik zegoen emakumeen eredua berreskuratzea eta sendotzea. Ondorioz, Markinako Emakume Batzan ibili ziren emakumeek ihes egin behar izan zuten, eta gelditu zirenei ilea moztu zizkieten, atxilotu eta kartzelan sartu zituzten, etxetik ateratzea galarazi edota beste batzuekin hitz egiteko debekua jarri zieten.
|
|
|
Tradizionalisten helburua zen familiari, elizari eta etxeko lanei loturik zegoen emakumeen eredua berreskuratzea eta sendotzea. Ondorioz, Markinako Emakume Batzan ibili ziren emakumeek ihes egin behar izan zuten, eta gelditu zirenei ilea moztu zizkieten, atxilotu eta kartzelan sartu zituzten,
|
etxetik
ateratzea galarazi edota beste batzuekin hitz egiteko debekua jarri zieten.
|
|
|
Arestian esan bezala, errepublikazaleek herriko buruzagi tradizionalista batzuk atxilotu zituzten, eta oso gaizki pasatu omen zuten kartzelan egon ziren egunetan. Horrez gainera, isunak ordaindu behar izan zituzten eta euren
|
etxeak
eta ondasunak bahitu zizkioten erabilpen militarrerako. Honek guztiak sortu zuen amorru eta frustrazioaren ondorioz, gerra ostean ez egiazko gatazka bat hasi zen.
|
|
|
Xeheki erantzun zidan, jaungoikoak bizia utziko balio, hogeita hamar urte buruan hutsalak izanen ziratekeela. Bestalde, pagoen ugalketa ikasten zuen jadanik eta
|
etxe
ondoan mintegia sortua zeukan pagotxatik. Bere artaldeaz gerizatu zuhaitzak egundokoak ziren.
|
|
|
1933 garren urtean, gure artzainari bisita egin zion basozain txotxolo batek, oihanaren hazkuntza arriskuan jartzearren beldurrez, surik ez egiteko larderiatu zion ikusi zuen nehoren laguntzarik gabe sortutako lehen oihana zela gehituz. Garai horretan, artzaina bere
|
etxetik
hamabi kilometrotara zihoan pagoen landatzera eta joan jinak ez egiteko nahizik, ezen hirurogeita hamabost urte zeramatzan, bere landaredien lurretan zeukan harrizko etxola baten eraikitzearren egitasmoa.
|
|
|
Denetan aldaketa izugarri baten aztarnak, itxaropena Vergons era itzulia zenaren lekukoak. Lehenagoko hondamenetik bost
|
etxe
eder sortu ziren eta hogeita zortzi biztanle berri errotu ziren alderrian. Horietariko lau bikote gazteak ziren eta berri emokatu zituzten etxe ingurutan baratzeak zeuzkaten non, nahasirik ere, ugaritzen ziren barazkiak, azak, porruak, apioak, arrosatzeak, astapitzak eta eguerdiliak, besteak beste.
|
|
|
Lehenagoko hondamenetik bost etxe eder sortu ziren eta hogeita zortzi biztanle berri errotu ziren alderrian. Horietariko lau bikote gazteak ziren eta berri emokatu zituzten
|
etxe
ingurutan baratzeak zeuzkaten non, nahasirik ere, ugaritzen ziren barazkiak, azak, porruak, apioak, arrosatzeak, astapitzak eta eguerdiliak, besteak beste.
|
|
|
Bezperatik ura falta zen eta behar gorrian nengoen. Metatu
|
etxe
horiek, hondarrak izanik ere, liztor habi zahar baten gisan, pentsarazi zidaten egon behar izan zen putz ala iturri bat behialan. Bai, iturria bazegoen baina idor idorra.
|
|
|
Bai, iturria bazegoen baina idor idorra. Teilatu gabeko bostpasei
|
etxeak
, haize eta eurik karraskatuak, gainbeheratu zeinutegiko kapela txikia, herri bizietan bezalaxe ordenatuak baziren ere, arimarik ez zen ageri. Ekaineko egun eguzkitsua zen baina zeru goialdeko larre horietan haizea ari zen bortizki ufaka.
|
|
|
Ia eten gabe bortxatzen zuen haizeak itsasoko erresakaren herotsa zegien teilatuan.
|
Etxea
txukun txukuna zen, baxera garbitua, oholtza erraztatua, eskopeta gantzutua eta eltzekaria sutegian zeukan mamitzen ari. Bere bizarra artoski eginaz eta paltoaren finki jositako botoinetaz baita xeheki sareztaturik jantzietaz ere nintzen deus aipatu gabe ohartu.
|
|
|
Gizon hori baketsu zen. Biharamunean, bere
|
etxean
egun osoa atseden hartzen iragaiteko eskatu nion. Baimena eman zidan asaldagaitza zirudien artzainak.
|
|
|
Ekaineko egun eguzkitsua zen baina zeru goialdeko larre horietan haizea ari zen bortizki ufaka. Aterperik ez eta
|
etxe
karkasa horien burrunbak zirudien bazkarian gogaitu basa piztiarena. Akanpalekutik abiatu behar izan nuen.
|
|
|
Ezohikoa zen herri gabetu horretan. Ez zen etxola zaharkitu batean bizi baina bere heldueran atxaman hondar petatxatu harrizko
|
etxe
batean baizik. Teilatu hermetiko bezain azkarra zeukan.
|
|
|
Gogoratzen naz: irakurten neban ez
|
etxean
, Ereñoko puntako Gabikako auzoan baino, hango abadea Karmelen harpideduna zan eta Santiren laguna; ez neban Karmel ezagutzen, eta denboraz... Gabikara joaten nintzenean bisitan, han irakurten neban Karmel...
|
|
|
(?) Munduan egoan; eta mundua Haren bidez egina da; baina munduak ez eban ezagutu. Bere
|
etxera
etorri zan, eta bereak ez eben onartu. Onartu eben guztiei, barriz, Jaungoikoaren seme izateko eskubidea emon eutsen, Haren izenean sinisten badabe.
|
|
|
liburuaren esan nahia jaso nahian. (Katua bere laguna eban, berak emoten eutson jaten; eta A. Lino hil zanean, eta anbulantzia
|
etxean
sartu zanean, katua, urteak komentuan egin arren, desagertu egin zan).
|
|
|
Fraide zahar baldartu bat irten da
|
etxetik
basoan, bere pausoan, eguneroko txangoa egitera, atzo beheko haritzeraino iritsi nintzen, ea gaur ere!?
|
|
|
Zorigaitzez, bizitzan jasan dituen ustekabe handiek izugarri kolpatu dute, eta 2010ean, osasun arazoak zituela ikusirik, urriaren 28an haren
|
etxera
hurbildu nintzaion, bere biografia eta bere liburuak berreskuratu nahian. Bero eta besoak zabalik hartu ninduen, beti bezala, eta nire eskuetan utzi zituen bere idazlan guztiak.
|
|
|
Liburuaren aurkezpena 2011ko apirilaren 16an, larunbatarekin, egin zen Urruñako Posta
|
etxean
. Hitzordua 11etan zen herriko plazatik gertu den aipaturiko udal egoitzan, eta ordurako goiko solairuan dagoen areto ederra jendez mukuru zen, urruñarrek eta urruñar ez zirenek leporaino betetzen baitzuten.
|
|
|
Hitzordua 11etan zen herriko plazatik gertu den aipaturiko udal egoitzan, eta ordurako goiko solairuan dagoen areto ederra jendez mukuru zen, urruñarrek eta urruñar ez zirenek leporaino betetzen baitzuten. Maiatz eko Luzien Etxezaharretak sarrera egin ondoren, Urruñako auzapez axuanta den Germaine Hacala euskaltzale ezagunak hartu zuen hitza, bere familiak Danielaren aitarekin zuen zorra oroituz, Leon Albizu hargina izan baitzen
|
etxea
berritu ziena.Gero, Danielaren ipuinez eta artikuluez mintzatu zen, euskaldunok Danielaren aldetik jaso dugun altxorra denon gogora ekarriz. Germainek bukatu orduko, niri egokitu zitzaidan hitza, eta liburuaren nondik norakoak azaldu ondoren, bukaera eman zitzaion aurkezpenari eta hasiera urruñarrek eta gainerako adiskideek Danielari eskaini nahi zioten omenaldi beroari.
|
|
|
Urruñako dantzari trebea den Celinne de Peruk aurreskua dantzatu zuen Danielaren aintzinean, eta gero, Ixabel Etxeberria hautetsi abertzaleak Danielaren lana, herriko
|
etxean
, herrigintzan, preso eta errefuxiatuen aldeko sostenguan, behartsuen aldeko komiteetan, euskal kultura sustatzen, goraipatu zituen bertan zeudenen arteko txaloen artean.
|
|
|
Ama, berriz, biziki giristinoa zen, eta euskaraz bakarrik hitz egiten zuen. Jadanik ezkonduta zirela, eta Espainiak Marokoko Rif aldean zuen gerlara ez joateko, desertatu, gurdia
|
etxeko
ondasunez eta hargin ofizioko tresnez bete, eta Iparraldeko bideari ekin zioten. Gurdian, gainerako gauzen artean, bizpahiru txerri zekartzaten eta muga pasatzerakoan poliziek haien harrabotsak entzun ez zitzaten, rona eman zieten eta horditurik, erdi lotan, ekarri zituzten Urruñaraino.
|
|
|
Ez zioten dirurik ematen, baserrietako mozkinak baizik, eta horrela bizi izan ziren lehen urte zail haietan. Bere eskuz altxatu zuen, Urruñarako bidean, ezker aldean, orduz geroztik albizutarren
|
etxe
eta habia izan den Iturrialde izeneko etxe handi ederra. Bitxikeria gisa, aipa dezagun berak egin zuela Kalbario mendiko gailurrean dagoen gurutze handia.
|
|
|
Ez zioten dirurik ematen, baserrietako mozkinak baizik, eta horrela bizi izan ziren lehen urte zail haietan. Bere eskuz altxatu zuen, Urruñarako bidean, ezker aldean, orduz geroztik albizutarren etxe eta habia izan den Iturrialde izeneko
|
etxe
handi ederra. Bitxikeria gisa, aipa dezagun berak egin zuela Kalbario mendiko gailurrean dagoen gurutze handia.
|
|
|
Hor lanean ari zela, frantses poliziek atxilotu zuten eta Fleury Mérogis presondegira eraman. Bertan izan zen bi hilabetez,
|
etxean
Hegoaldeko iheslari bat aterpetzeagatik. Kartzelatik atera eta bi urteren buruan erretretan sartu zen.
|
|
|
Gaur egun, 74 urterekin, aitak egin Iturri alde
|
etxean
da, Didier semearekin eta Kuki zakurrarekin, bizitzan orain arte nehoiz ezagutu ez duen ongi merezitako lasaitasunaz gozatzen. Milesker Daniela, gure hizkuntzaren eta euskal aberriaren alde egin duzun lan handiagatik.
|