|
2000
|
|
|
Etxe eta bestelako eraikuntzak zenbait animaliaren ezinbesteko gordeleku bilakatu dira; ezagunenak etxe sagua eta etxe txolarrea izan arren, udaberrian teilatupeetako habiak okupatzen dituzten enara arrunta eta enara azpizuria ere ohiko biztanleak dira. Hauek, jatorriz harkaitz labarrak bilatzen zituzten habietarako, baina orain
|
etxe
hormetara ohituta daude.
|
|
2001
|
|
|
Tonalitateak leunak dira, akabera zuriak eta beixa dituzte, eta diseinu arkitektoniko klasikoak emulatzen dituzte. Estaldura mota hau instalatzeko, gehienetan
|
etxeak
horman sartuta egon behar du, eta frontea, berriz, ikusgai. Azken joerak Etxea obra handirik gabe estaltzen duten estaldura aurrefabrikatuak Leundu gabeko zura, harri naturala eta bistako adreilua dira landa armazoiak osatzen dituzten materialak.
|
|
|
Negarrari eutsi ezinik, malkoek aurpegia sutzen zioten neurrian, espartzuarekin dzit dzat ari zen, baldosaren horia zurituz, baina telefono zenbakia kendu ezinik, orratzaz eginiko tatuajea azaletik ezabatzea ezinezkoa den bezala. Halaxe geratuko zen moteroaren izana Juliaren memorian,
|
etxeko
hormak ere orbaintzen zituen zauria.
|
|
2002
|
|
|
Herri guztietako udalek ez dute graffitienganako errezelo eta mesfidantza. Ermuan, adibidez, zikin samar dauden eskola eta
|
etxeen
hormak graffitiez apaintzea erabaki du Udalak. Hala ere, graffitiak baino muralak egiten dituela dio «Lex»ek.
|
|
|
Denborak aurrera egin ahala, maiz agertzen dira orbanak, erretenak edo bestelako akats txikiak
|
etxeko
horma pintatuetan. Etxea sarritan pintatu behar ez izateko, akats horiek disimulatzen dituzten ukitu txikiak egin daitezke, hormak garbi edukitzeaz gain.
|
|
|
|
etxe
horma tindatu berrien gainetik
|
|
2003
|
|
|
Hormak kolore argiz margotzen badira, giroaren argitasuna handitu egingo da Argi naturala ahalik eta hobekien aprobetxatzeko, hainbat ekintza egin daitezke:
|
Etxeko
hormak kolore argiz margotzen badira (batez ere zuriz), argia biziago islatuko da haietan, eta, beraz, egunez, eguzkiaren argia dagoen bitartean, inguruneko argitasuna handitu egingo da. Ispiluak estrategikoki jartzeak lagundu dezake argitasun handiagoa lortzen eguzki argiaren orduetan.
|
|
|
Ortuetan eta.
|
Etxeko
hormaren ondoan egiten zituzten hilobiak, teilatu hegalaren azpian, itaxuraren azpian. Kontua da babestuta behar duela umeak; horregatik etxeko hormaren ondoan, teilatuaren azpian.
|
|
|
Etxeko hormaren ondoan egiten zituzten hilobiak, teilatu hegalaren azpian, itaxuraren azpian. Kontua da babestuta behar duela umeak; horregatik
|
etxeko
hormaren ondoan, teilatuaren azpian.
|
|
|
Xehetasun horietatik ezin liteke ondorio garbirik atera, baina auzoko askok, emakumeek bereziki, glamour handiko argazkiz betea irudikatzen zuten haren
|
etxeko
hormaren bat, eta famaren zama arintzearren edo maitaleen setiotik ihesi etorriko zela herrira pentsatzen zuten. Hargatik ez zuten oso ondo ulertzen zer egiten zuen senar harekin, guztiek aho batez, eta horretan bakarrik zetozen bat adierazpenetan, ez baitzuten emakumearen dinakoa ikusten; guztiek emakumearen bizkar, hari atxikirik bizi zela pentsatzen baitzuten.
|
|
|
Telefono dei bitxiak. Ama nonbait engainatua sentitzen zen, trahitua, semea ongi altxatzeko indar guztiak debalde izan ote ziren murmuratu zuenean, larriki zauritu abere desesperatu oihua bota zuen,
|
etxeko
hormak ikararaziz. Txoko hurbildu zitzaion, presaka.
|
|
2004
|
|
|
Bestea Afrika, Europa, Ipar Amerika eta Hego Amerikan ibili, eta Asiara pasatu ezinik, Txilen utzi zuten, kaleko haurrak jasotzen dituen fundazio bati emanda. Hirugarrena, azken urteetan Afrikan eta Europan ibili dena, «txatarrerira eraman berri dugu» kontatu digu Josu Iztuetak,
|
etxeko
hormak botatzen ikusi dituenaren tristurarekin. Baina aurrerantzean ere oroimenari herdoila kentzeko, Nairobitarra jolas bihurturik, autobusean sartu eta egin izan dituen bideetan barneratzeko aukera dugu.
|
|
|
Nahiz eta pertsonen erretratuak ere egin, fama natura hilen irudien bidez lortu zuen: apalak, denden erakusleihoak,
|
etxeetako
hormak, etab.; aurretiko ikuspuntutik hartuta bizimodu bati buruzko collage esanguratsuak osatzen dituzte.
|
|
|
15 Irudia: Walker Evans, Laborari b aten
|
etxeko
horma, Alabama, 1936
|
|
|
Hormak pintatzea lan sinplea da, baina batzuetan zalantzak eta eragozpenak sor ditzake, batez ere ezaugarri horietako lan bati lehen aldiz ekiten dionarentzat. Artikulu honek bost aholku ematen ditu
|
etxeko
hormak pintatzeko unean hasiberriak izan daitezkeen akatsak saihesteko: brotxa edo arrabola pintura urriegi edo ugariz kargatzean izaten diren akatsak, gainazalak behar bezala prestatzea eta pintura behar den denboran lehortzen uztea…
|
|
|
Galdetutako pertsonen erdiek adierazi dute etxean pareta bikoitzak dituztela; %42k adierazi dute kristal bikoitzeko leihoak dituztela, eta %33k adierazi dute beren hormak isolatzaile termiko batez estalita daudela. Nahiz eta oinezko kontsumitzailearentzat ez den erraza edo merkea
|
etxeko
hormak hotzaren eta beroaren kontra hornitzeko neurriak hartzea, posible da ateak eta leihoak hermetizatzea, ihesak eta korronteak saihesteko. Prozesu horretan funtsezkoa da leihoaren markoaren materiala, zurezko batek aluminiozko batek baino %20 gehiago isolatzen baitu.
|
|
|
Eta Oscar isilik geratzean, biak isilduko dira denbora luzez eta hormetan eskegiko dituzte begiradak, erantzunak hormetan jaioko balira legez. Eta emango du Signora Mariaren
|
etxeko
hormak gainera jausiko zaizkiela, holako isiltasunarekin, horma zuriak euren gainera. Eta arnasa entzungo da, eurena eta hormena, eztulik ere ez.
|
|
|
|
etxearen
horma eskasak
|
|
2005
|
|
|
Eta ohartu ere, arriskuan gaudela berriro, arriskuan, etsaiaren eskuetan preso erortzeko, egunak baitaramatzagu otsoaren atzaparretatik ihes egin nahian. Hitler entzuten da irratitik, dena isildu da bat batean, eta bere hitz bortitz eta menderatzaileek oihartzuna egiten dute
|
etxeko
horma zahar monotonoetan. Beren arrazakoen garbitasunari uko egiten dieten herriek, beren arimari ere uko egiten diete era berean...
|
|
|
Izkina batetik kirika egin genuen. Marrok inguruko
|
etxeen
hormei egin zien tiro, nora botatzen zuen kontrolatu gabe. Kristal hautsien hotsa entzun zen.
|
|
|
Hem ehiztariak begitazio beldurgarri bat izan du oraingoan bizarginaren ahulkian eserita: ile moztaileak burua heldu eta lepoa aurrerantz begira jarri diolarik, orein disekatuaren burua bere
|
etxeko
horman bezalaxe sentitu da.
|
|
|
Haurrak han izango ziren nonbait, gertu –nire piano ikasle ohiren bat ere bai, tartean, lepoa egingo nuke– Banintzen zerbait beso bakarrarekin ere, eta gai nintzen denei nintzena erakusteko.
|
Etxeko
horma zuriak itsutu ninduen une batez. Belarriak zulatu zizkidan kanposantuko horma karezkoen kontra itzularazi ondoren fusilatzen zituzten lagunen kontrako tiroen soinu lehorrak.
|
|
|
Oso adierazgarria da. Garai berrien ikur dira jendeak bere
|
etxeko
hormak margotzeko aukeratzen dituen koloreak. Ez zaizue iruditzen?
|
|
|
Berdin emazte lapur alemaniar edo hari laukote konpositore trebeak izan? Berdin zerbitzari edo
|
etxeko
horma pintatzaile noble Hans izena izatearen bekatua soilik zutenak gorrotatu behar al nituen?
|
|
|
◦ Non aurki ditzakezu argamasekin eginiko
|
etxe
hormak?
|
|
2006
|
|
|
Elizaren dorreaz gain beste bi
|
etxeren
hormak besterik ez daude zutik Otxaten. Plastikoren bat han eta hemen, baina espero baino garbiago topatu dut paraje eder hau, eraikinen arrastoak pintaketa eta graffittiz josiak badaude ere.
|
|
|
Emakume atseginak azaldu digunez, Frencen etxean gauza magikoak gertatzen dira... Antza, oraindik ere
|
etxeko
hormetan bizi da Frencen espiritua, eta horren froga argiena atarian zut zut dagoen Frencen estatua omen da. Istorioa sinesgaitza kontatu digu Suntak...
|
|
|
Edateko egurrezko edalontziak erailtzen zituzten, Zelten moduan. Normalean jesarrita jaten zuten,
|
etxeen
hormak harrizko jesarlekuz beteak izaten zituzten. Jesartzeko ordena berezia mantentzen zuten, adina eta maila sozialaren arabera.
|
|
|
Arraza afrikar, primitibo, historibakoa? Inola ere onartzeko prest ez dagoena da, Espainiako historia arraza gaztelauak ez, beste batzuek egin ahal izan dutela, beren armarri guztiekin ere
|
etxeetako
horman luzitzen; hiria ezagutu ere egiten ez duten jende ruralak (ruralismoa, ezhiria, ezhistorikotasuna da; ikusiko dugu Andaluzian berriro), jende begetalak. Ortega-k zalantza urragarriak dauzka arraza espainolaz, deus unibertsalik sortu ez duenaz, salbu behin Don Quixote; inolako zalantzarik ez beste arraza harroputzoi buruz dauka.
|
|
|
–Hara: hamazortzigarren irribarrea, udaberri ko katalogoan sartzeko–
|
Etxeko
hormetan ere sentituko duzu astindua. Andreak uxatzen ditu, abisatuta zaude.
|
|
|
Etxean bakarrik banago, entzun egiten zaitut. Zeurea da
|
etxeko
hormek dakarten oihartzuna, ti ta, erremontean. Zeurea, gaueko ordu txikietan hormen beste aldean entzuten den arnasestua.
|
|
|
Esadazu niri ez ote duen dokumentala merezi. Lehendabiziko emaztearen omenetan
|
etxeko
horman jarri zuen plakak ere bai: ez zeukan emakume hura ahazteko.
|
|
2007
|
|
|
Gaur ere dutela elkar ikusi erantzun dio honek, senarrak laneko afari bat duela eta etxean geratu duela haurrarekin. Ze inbidia ematen didazun, esan dio lagunak, batzuetan bere burua
|
etxeko
hormen artean preso sentitzen duela aitortu ondoren. Aprobetxatzeko esan dio, afaltzera irteteko senarrarekin edo zinera joateko, gero, haurren bat ekartzera animatzen badira, ez baitute aukerarik izango ezertarako.
|
|
|
Etaalokairuan daukan etxean, maizterrak beti ditu eskubide batzuk, baina baita mugakere. Zure
|
etxeko
hormak botatzea errazagoa da, alokairuan duzun etxekoakaldatzea baino.
|
|
|
Terry Wilkins Leeds Unibertsitateko NanoManufacturing Instituteko (NMI) zuzendariak iragarri duenez, polimeroen eta nanoteknologiaren konbinazioak etxe bateko pareten erantzun ezin hobea eman behar du bibrazioek eragindako hausturak konpontzeko. Lehenik,
|
etxeko
hormak karga altzairuzko armazoiekin eta erresistentzia handiko igeltsuzko xaflekin egingo dira. Bateriarik gabeko hari gabeko sentsoreak eta irrati frekuentzia bidezko identifikazio etiketak izanen dituzte paretek, eraikinari eragiten dioten bibrazio, tenperatura, hezetasun eta gasei buruzko informazioa emateko.
|
|
|
Etxea umeengandik babesteko, badira zenbait material, hala nola paper garbigarria edo pintura sintetikoak, 200 eurotik beherako kostua dutenak; kortxozko estaldurak ere badaude, eta hainbat aglomeratu mota, 300 eurotik gorakoak. Erraz garbitzen diren soluzioak, sormenezkoak eta askoz merkeagoak,
|
etxeko
hormak berriz pintatu behar izatea baino.
|
|
|
|
Etxeko
hormaren kontra zabor meta bat zegoen, eta haren inguruan lau bost txakurtxo usnaka zebiltzan, heldu berriei axolagabe. Bakar batek zaunka egin zien, desgogora, lepoan hatz egiten zuen bitartean.
|
|
|
Isila egin zen. Jesusek besoak bular gainean gurutzatu eta Herriaren
|
Etxeko
hormaren kontra bermatu zuen bizkarra.
|
|
2008
|
|
|
|
Etxeko
horman gora be bota ebazan aihenak mahatsondoak. Bizpahiru haga lotu eta etxeari atxikita, adarrek laster egiten dabe gora eta alboetara bidea, untzaren antzera.
|
|
|
Gaur bolatokian sartu naz. Bolatokia deitzen deutsagu kuartuen eta
|
etxeko
horma lodiaren artean geratzen dan estuguneari. Tximinia be hantxe dago.
|
|
|
eskatzen euskun maistreak baina guk danari ikutu behar.
|
Etxeetako
hormei ikutuaz joan behar eta, jakina, eskuak baltz baltz eta gero eskuak aurpegira, erropetara... Zikin egozan bazterrak, demontre!
|
|
|
Erraz imajina dezakegu kasu bakoitzean propietate jakin batzuk izateko eskatzen diogula zementuari, gogortzeko gai izateaz gainera.
|
Etxearen
hormak egiteko, adibidez, oso garrantzitsua da ahal bezain azkar gogortzea, etxea bera ahal bezain azkar bukatzeko. Urtegiaren presa edo itsasertzeko euste horma egiteko, berriz, azkar bukatzea baino garrantzitsuagoa da bermatzea gai izango direla jasango duten presioari eusteko eta itsasoko ur gaziaren eragin korrosiboa jasateko, hurrenez hurren.
|
|
|
Ametsetan ote nengoen, ordea? Nekez,
|
etxeko
horma baten atzean gordetzen zèn neskaren keinuak ezin garbiago adierazten baitzidan berarengana joateko eta berarengana joateko. Eta bihotzak eztanda egin zidan bularrean, eta eztandaren hotsak durundi ezin bortitzagoak ekarri zizkidan belarrietara, punp punp, punp punp eta punp punp?
|
|
|
Halaxe segi zuen berriketan, muinoaren goialdean zutik, makulua ukalondo azpian eta esku bat enbor
|
etxearen
horman: betiko John, betiko ahots, jarduera eta espresioarekin.
|
|
|
Inoizko afaririk deserosoenetakoa izan da.
|
Etxeko
horma txikiaren beste aldean umeak bildu dira, katilua samatik eskegita. Berbarik ez, katilua zintzilik, heldu eta eskatzeko jasotzen dute.
|
|
|
Marra fin hori bikoiztu egin da ia Nouakchotten gaudela, autobide tarte laburra dago, eta irudia negargarria da. Basamortuak dena irentsi du, adreiluz eta zementuz egindako
|
etxeetako
hormetan pilatzen da harea. Munduko leku askotan gertatu da, baserriko exodoa deitu diote, baina min ematen du behialako nomada harroak basamortuan irudikatu eta orain hemen ikusteak.
|
|
|
Barbosaren
|
etxeko
horma ez zen askoz atseginagoa, bere balkoi estua ikusi besterik ez zegoen: burdin barra herdoilduak, alanbre okerrak, antena zaharra?
|
|
|
Baxenabarrera itzuliz, Aiherrako Uhagun eiherako jabeek egitarau polita josi dute. Egoitzaren garai bateko garrantzia gogoraraziko dute, eta hiru margolariri
|
etxeko
hormak utziko, haien lanek historia dasta dezaten.
|
|
|
Ametsetan ote nengoen, ordea? Nekez,
|
etxeko
horma baten atzean gordetzen zèn neskaren keinuak ezin garbiago adierazten baitzidan berarengana joateko eta berarengana joateko. Eta bihotzak eztanda egin zidan bularrean, eta eztandaren hotsak durundi ezin bortitzagoak ekarri zizkidan belarrietara, punp punp, punp punp eta punp punp...
|
|
|
Zenbait egun lehenagotik lotuak dira horretarako apailueri: etxe bazter garbitze, batzuek ate leihoak tindatuz, gorri edo berdez, beste batzuk aldiz
|
etxe
horma edo" murruak" xuri berrituz. Zenbait aste lehenago, gazteriak finkatuak zituen Herriko Etxean, auzapez eta kontseilukoen baimenarekin, besta egun horietako egitarauak:
|
|
2009
|
|
|
Urak lurra trinkotzen du, baina elurrak eta kareak aroldu, zabaldu, beharrerako errazten dute. Larrua ontzeko,
|
etxeko
hormak zuritzeko eta beste hainbat gauzatarako ere erabili izan dute karea. Ez soilik lurra ongarritzeko.
|
|
|
Gerora, meza Marutxeaga eta Iketza etxeen arteko landan egiten hasi ziren. Eta Iketza
|
etxeko
horman mahai bat ipintzen zuten Mungiako abadeak erritua egin zezan. Sasoi horretan ez ei zen Andre Mariarik egoten mezan.
|
|
|
Garbiketa orokorra egiten zen herriko patroiaren aurreko egunetan, ostera, deskribatzeko moduko zenbait behar egiten ziren. Esaterako, egun horietako beharra izaten zen
|
etxeko
hormak kareaz, letxadeagaz, zuritzea. Gastatutako erratzekin egiten zen behar hori.
|
|
|
Gastatutako erratzekin egiten zen behar hori. Erratzaren puntak apur bat ebaki, berdindu eta
|
etxeko
hormak zuritzen ziren.
|
|
|
Goialdean, alboan leiho bat izaten zen, beti zabalik, kea irten zedin. Gure berriemaileen gomutan ezagunagoa izan da
|
etxeko
horma nagusietariko baten kontra egoten den beheko sua. Halakoetan, beheko su horrek kanpaia izaten du, kea hartzeko, eta ke hori teilatuaren kanpoalderaino doan tximiniatik irteten da.
|
|
|
–Bai, bai, baina aurrez hemen zegoen
|
etxearen
hormarik edo aprobetxatu al zuen beheko planta egiteko?
|
|
|
Sagarra eskuan estutu eta aurrerantz jaurti du indarrez. Geltoki
|
etxearen atzeko
hormaren kontra lehertu da sagarra. Horman behera irristatu da gero.
|
|
|
Hala ere, Alan-ek eta bere taldeak egitasmoa ezagutarazteko modu merkeago bat aurkitu dute:
|
etxeetako
hormetan berrogeita hamar mila euli atomiko margotzea. Behizainek lasai lo egin dezakete orain, baina hau garaipen partziala baino ez da, beste aire dibisio batzuk erasoka baitabiltza Afrikan.
|
|
|
Kasu batzuetan, belaunaldi berriei pasatu zieten
|
etxeko
hormen artean gertatua, haien iritziz oso garrantzitsua zen jakitea zer gertatu zitzaien senideei, bainaez nortzuek salatu zituzten, nortzuek eraman zituzten hiltzera. Gure amandreak, Franco hil eta gero, galdetzen genionean gure aitajaunari zer gertatu zitzaion, berba egiten hasi baino lehen begiratzen zuen etxetik kanpora norbait ba ote zegoenikusteko eta isilean kontatzen zigun.
|
|
|
Bada, hainbat herritan, elizako horman zegoen zizelkatuta kana, nahi zuenak han egiaztatzeko zuzena zen ala ez tratuetarako erabiltzen zen kanaren neurria. Udaletxe eta herriko
|
etxeetako
hormetan ere baziren halakoak. Adibidez, Bergaran, udaletxeko horman, tokiko kana (2) soilik ez, teilaren neurria (1), adreiluaren neurria (3) eta harlauzarena (4) ikus daitezke gaur egun. Guardian, Zegaman eta Arrasaten ere gordetzen dira oraindik.
|
|
|
dibortziatuak, alargunak, ezkongabeak?. Gaurko euskal
|
etxeetako
hormen artean zeintzuk zelan bizi diren esatea ez da asmatzen hain erraza.
|
|
|
Irakurtzen, hausnartzen, eta gogoratzen dituenak apuntatzen ditu paperotan. Gero,
|
etxeko
hormetan jartzen ditu. Begi bistan izan nahi ditu, ahanzturari lehia irabazteko.
|
|
2010
|
|
|
Banbua eskas, urte gutxi da geurera ekarri zela, baina kanabera, Arundo donax, erruz erabiltzen dugu hemen. Aterpeak,
|
etxeetako
hormak, itxiturak, haize hesiak eta abar egiteko, eta batez ere parda edo soro eta baratzeetako makiletarako. Nekazariaren adiskide paregabea izan da kanabera.
|
|
|
|
Etxeko
hormak biluzik baititut, ez posterrik, ez koadrorik, ez argazkirik.
|
|
|
Bere belarriek ez zutela rantxoko zuhaitzetan bizi ziren txori desberdinen kanta gehiago entzungo. Ez zutela bere eskuek
|
etxeko
hormen egurrak arratsalderako hartzen zuen epeltasuna sentituko. Aldi batez, Daviden lekuan jarri nintzen, bera bizirik eta ni hilda banengo bezala, eta galeraren izugarritasuna nabarmendu zitzaidan.
|
|
|
Udaberriko arrats epel ezin gozoagoa zen, Italiak baino oparitu ez dezakeen horietakoa. Iturri gaineko
|
etxeen
hormak larrosturik zeuzkaten eki errainu agonikoek. Ezagutzen ez nion soineko arin batez beztiturik zegoen Clara, eta maiteminaren begirada bota zidan, hura ere ezezaguna.
|
|
2011
|
|
|
Karea be behar beharrezko produktua izan da nekazari gizartean. Lurrerako ongarritzat, koko edo mamarroen aurkako botikatzat eta
|
etxeko
hormak zuritzeko erabili izan da, besteak beste, karea. Busturiko lurretan kareharria ugaria izan da; atxarri dxe esaten deutsie harri mota honi.
|
|
|
Jazoriko burruken aztarrenak edonon agiri ziran inguru guztian. 2011 urtean be hondino orduko balen errastuak ezagun dira Goierriko hainbat
|
etxetako
hormetan. Esku bonbaz josirik topau ebezan bazterrak, batez be gudari eta milizianoenak, pinubola formakoak.
|
|
|
Baina urteko aldi seinaladuetan herriko jaiak dirala, senideak konbidadu datozan eguna dala, edo bestelako ospakizunen bat, edo aro ona egoalako momentu egokia zalako, etxe osoari garbi ikuzia egiteak aparteko garrantzia eukiten eban. Auzoko patroiaren eguna baino lehen, letxadie emoten jaken
|
etxeko
hormei, zuri zuri ipinteko; kare eta uraren nahasteari esaten jako letxadea. Etxekoek eurek egiten eben behar hori batzuetan; harginek beste batzuetan.
|
|
|
Harginek eraikuntzan behar egiten eben, baina halako eskabiderik ez egoanean beste era bateko beharrak topau behar izaten ebezan. Halan, auzo bakotxeko patroiaren jaiegun aurrean
|
etxeetako
hormak letxadiegaz zuritu edo ardi lanazko koltxoiak garbitzeko jo behar ziranean, eurok egiten eben. Horrez aparte, herriko nahi Ereñoko kanteretan harriak ebagiten, edo basoetan karabiak egiten edo etxeetako behar txikietan jarduten eben gehienbat.
|
|
|
zait. Ametsetan bezala geratu naiz
|
etxeen
horma zuriak
|
|
|
Udalak urtero ateratzen duen egutegia Aramaioko hainbat etxetan erabiltzen da, hau da, egutegia
|
etxeko
horman eskegitzeko ohitura oso zabaldua dago aramaioarren artean. Abendu erdialderako jasotzen ez badute, hainbat herritar udaletxera joaten dira egutegiaz galdezka.
|
|
|
Franen
|
etxeko
horma guztietan zintzilik zeuden argazkiekin oroitu zen Anna: ur jauzia, udazkeneko zuhaitzez inguratuta; olatu erraldoia, nasa hormaren gainetik igarotzen; zuhaitz bakartia, zelai elurtuaren erdian...
|
|
|
Bisutsa zebilen uluka eta intzirika. Indar beldurgarriz astintzen zituen
|
etxeko
hormak. Kandelaren sugarra behin alde batera eta behin bestera etzaten zen ia itzaltzeraino, eta teilatuan kolpe sor eta sakonak entzuten ziren.
|
|
|
Idatzi, ordea, gainerakoan, karaktere bidez idazten da, eta jardun horri, pintatzeari bezala, xie esaten zaio; izan ere, biak ere gauza bera dira txinatarren lege zaharrean eta guk, estilografikoari" luma" deitzen diogun eran, banbuaren erroa antzeman daiteke lapitza, boligrafoa edo antzekoak adierazteko marrazten dituzten karaktereetan. Artearen maila izan du beti kaligrafiak Txinan eta, gurean ez bezala,
|
etxeko
hormetan zintzilikatzen dituzte, bisitan datorren lagunak mirestu ditzan.
|
|
|
Ekialdea, zoritxarrez, Mendebaldeko kulturaren eraginpean ari da erortzen gero eta gehiago baina, oraindik ere, edertasuna gordean zaintzeko berezko joerak dirau bazter hauetan eta, gurean ez bezala, artezaleak ez ditu bere koadroak
|
etxeko
hormetan zintzilikatzen. Apaingarri gisa ez zaizkio interesatzen, eta aldian behin baizik ez ditu kutxa barrutik aterako.
|
|
|
Herri bokalean.
|
Etxeko
hormak sabeldurik zeuden eta arraildurik, zurak leherturik, eta teilatuko teilak otso belarrak hartuta.
|
|
|
Agintzen jarraitzen zuela berretsi behar. Ez nekien noraino iristen zen bere aginte hori, eguna ematen eta geratzen zitzaion bizitza emango zuen
|
etxeko
hormetatik harago zabaltzen zen ezin jakin. Aginteaz, gainera, kontua ez da soilik eremua, botere eremua, boterearen sakonera baizik, zenbaterainoko den agintariaren eskuduntza pertsona eta ogasunen gainean.
|
|
2012
|
|
|
Kontua da hamar ohe baino ez zituela, eta horiek erditzear zeuden emakumez edo eskalez beteta baldin bazeuden, erromesek elizako aterpean egin behar izaten zuten lo. Horrekin batera, San Martin baseliza, eta hari lotuta zegoen fraile
|
etxearen
horma ekarri ditut gogora. Izan ere, ikaragarri atsegin dut garai batean nola izan zen gogoratzea.
|
|
|
ahuntz adarra: italiarra baino kiribilduagoa, inoiz mina, mami gutxi baina oso bizikoa;
|
etxeko
hormaren kontra lehortzen dute nafarrek, eltzekaria alaitzeko edo, hauts bihurturik, hestekia girotzeko;. Angelukoa:
|
|
|
(batzuetan eguzkia bera edo bestela beste elementu batzuk, lauburuak...). Halako irudiak edonon islatzen ziren, testigantzarik zaharrenak hilarrietakoak dira (IV V. mendeetatik),
|
etxeko
hormetan, egurrezko kutxa zaharretan... Gerora apurka apurka jatorriko zentzua galduz joan da eta apaingarri gisa erabiltzen dira.
|
|
|
Kokapena ez nuen gustukoa, bidearen ondo ondoan; gainera, atzeko partean zabaltzen ziren lurrak aldapan beherakoak ziren.
|
Etxeko
hormetatik bertatik, kablez inguratuta, farola eskas batek argitzen zuen Kaikuren zementuzko zoko zikina. Hantxe zegoen lo, argi motelaren pean.
|
|
|
Ezpelondo hirigune txikia atzean utzita, bide hegaletan etxalde txukunak zeuden estratetan zehar zebilen txiri txiri;
|
etxeek
horma zuri zuriak erakusten zituzten, ezker eskuin eta zeharka ere ageriko habe berdez margotuek urratzen zituztenak; era soil baina atseginez apaindurik zeuden: loreak, aihen belarrak eta laborantzako tresna zaharren bat edo beste.
|
|
|
Hartan bizkortu zen, eta Berthez pentsatzen jarri zen, han lotan, bere neskamearen gelan. Baina burdin ziri luzez betetako orga bat iragan zen,
|
etxeetako
hormen kontra metalezko dardarizo gorgarria jaurtikiz.
|
|
|
Vaubyessardtik itzultzean bezala, kuadrillak bere buruan zurrunbilokatzen ziren hartan bezala, malenkonia hits bat zeukan, etsimendu soraio bat. Leon berragertzen zen handiago, ederrago, eztiago, lainotsuago, beragandik aldendua zen arren, ez zuen utzia, hura hantxe zegoen,
|
etxeko
hormek haren errainua gordetzen zutela zirudien. Emmak ezin zuen apartatu bere begirada hura ibili izana zen tapiz hartatik, hura eseri izana zen altzari huts haietatik.
|
|
|
Oskarbi eusten bazion ere, noizbehinka euri zipitzik bazen eta epeletik jotzen zuen. Egin nuen aurreneko gauza zeruari eta
|
etxeko
hormei begira jartzea izan zen, ustean bainengoen ezkilek elizaren otoitzak airean brodatzea nola, hala hormek ere erabaki zutela Manuel Lasarte gaztearen kantaera inprimaturik gordetzea.
|
|
|
Hain zuzen, lehenago adierazi denez, emakumeen parte hartzea rol tradizionalak betetzeari lotuta egon ohi da behin baino gehiagotan. Egia da tokiko partaidetzak
|
etxeko
hormetatik harago bizitzea esan nahi duela emakume askorentzat, autoestimu eta boteretze prozesuak eskuratzea ere badakarrela. Baina, parte hartzea ez dago anbibalentziatik gorderik.
|
|
|
Pertsona maite bati edo pertsona berezi bati bidaltzen diogun gutun baten gutun azalean helbidea idazteko egokiak dira. Kaligrafia hori
|
etxeko
horma bat esaldi edo testu adierazgarri batekin apaintzeko ere erabil daiteke.
|
|
|
Gurea zen zure
|
etxeko
hormetan
|
|
|
Gurea zen zure
|
etxeko
hormetan
|
|
|
Gurea zen zure
|
etxeko
hormetan
|
|
|
Ametsek salbatzen naute. Kanpoan,
|
etxeko
horma zuriak ‘ta oihanaren berdeak pizten direnean hausketak, bihurdurak ‘ta hauskortasunak zenbatzen ditut. Hitzak eraikitzeko, argia zatikatzen dut.
|
|
2013
|
|
|
Kolakao izena zeukala zirudien herri hartako etxe haren atartea zera zen: zuhaitz enbor bi zutunik, zeharkako enbor bat estruktura osatzen, eta zeharkako enbor horretatik
|
etxearen
hormara bitartean hainbat kanabera.
|
|
|
Wadi Abyaden lauzpabortz egun zeramatzaten argirik gabe, sare elektrikoan matxura bat izan zelako, ekaitz batek eraginda edo, baina ñabardura hark ez zituen asaldatzen. Ilargiaz gain,
|
etxeko
hormei itsatsita zeudèn zuzi batzuek argitzen zuten ataria, jendea hara eta hona hasi zenean, begiak, ilargi zuzien argipean gero eta distiratsuago, sukaldariek prestatutako mokaduetan iltzatzen zituztela.
|
|
|
Garbi ikuzia egin ondoren, Santoseneko etxe aurrean nengoen ni eserita Josetxuren
|
etxeko
horma ondoan, bazkal orduaren zain, eta hara non agertzen den Ategorrin erreketeen piketea Larrearantz zetorrela; atetik metro gutxira, bidetik albora eginik, soroetatik jaitsi ziren gure ortuko hormei ukitzen dagoen Villasanteren basotxorantz; harritu nintzen, handik Larreako errepidera irteterik ez zegoelako, arerioen fusilen jomugan jarri gabe. Minutu gutxi barru, fusilen tiro hots zarratua entzun zen.
|
|
|
Wadi Abyaden lauzpabortz egun zeramatzaten argirik gabe, sare elektrikoan matxura bat izan zelako, ekaitz batek eraginda edo, baina ñabardura hark ez zituen asaldatzen. Ilargiaz gain,
|
etxeko
hormei itsatsita zeudèn zuzi batzuek argitzen zuten ataria, jendea hara eta hona hasi zenean, begiak –ilargi zuzien argipean gero eta distiratsuago– sukaldariek prestatutako mokaduetan iltzatzen zituztela. Jendea pozik zegoen, eta are pozikago jarri zen, jatekoa bukatu eta lau musikari –haietarik bi Raissaren osabak– beren tresnak jotzen hasi zirenean –batek rabela jotzen zuen, bertze batek santurra, hirugarrenak xirula moduko bat eta laugarrenak derbakea–, baita, haiekin batera, gizon emakume batzuek dantzari ekin ere.
|
|
|
Ereserkia bukatutakoan, Aita Barrenechek meza eman zuen denontzat, noiz baino noiz hilko gintuzten beldurrak geundela. Meza ondorenean, elizako eta
|
etxeetako
hormetatik geziak eta lantzak kentzen eta teilatuetara igo eta arerioaren mugimenduak zaintzen ibili zen.
|
|
2014
|
|
|
Bata bestearen alboan zeuden anaiaren logela eta nirea; gurasoenak etxearen bestaldera ematen zuen. Sarritan entzuten nituen anaiaren eta neska baten barre ezkutuak, eskuko eskailera
|
etxeko
hormaren kontra jartzen zuten bitartean. Eta gero, neskaren beldurrezko hitzak eskailera ahul hura igotzen zuen bitartean.
|
|
|
Egun argitan lokartzen zen, sofan edo bainuontzian.
|
Etxeko
hormak estutu, eta arnasa eragozten zioten. Objektu eta altzari guztiek Ainhoaren falta oihukatzen zuten:
|
|
|
–Nirekin ezkontzen bazara, zeuretzat izango duzu etxea??, berrekin zion emakumeak. Baina hitz tentagarri haien artean, baita
|
etxeko
hormen artean ere, Beñat itotzen hasi zen. Eta, bat batean, eten puntuak behingoz betetzeko gai sentitzen zela, berehalako erantzuna eman zion:
|