|
2017
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre
|
egin
behar dio, eta horrek zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). Hori dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak erabiliz (adibidez, Citeulike) (1).?
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat
|
egin
behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar.
|
|
|
Horretaz gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat
|
egiteko
arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar. Informazio behar hau (edo beste era batean esanda, ezagutza hutsunea) 2 galdera motatan sailka dezakegu:
|
|
|
Galdera espezifikoei dagokienez, 90eko hamarkadan, galdera klinikoa ongi egitearen garrantziaz hitz
|
egiten
hasi zen (2) eta gaur egun PICO txantiloi deritzona definitu zen, zeinak honako esanahi hau duen: «P» («Patient» edo «Population») paziente baten ezaugarriak (gaixotasuna, adina?); «I» («Intervention») begiratu nahi dugun tratamendua, diagnostikoa eta abar; «C» («Comparison») beste tratamendu, diagnostiko eta abarrekin konparatu nahi badugu, eta, azkenik, «O» («Outcomes») aztertu behar diren emaitzak (morbimortalitatea, heriotza tasa, bizi kalitatea?). Webgune honetan zehaztasunez ikus liteke PICO txantiloia nola erabili: <http://researchguides.ebling.library.wisc.edu/ EBM/ ask>.
|
|
|
Aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideek izen hori hartzen dute, aurretik iragazketa prozesu bat
|
egin
delako. Baliabide horien helburua kalitate handieneko ikerketak bakarrik sartzea da.
|
|
|
CATak klinikoek eginak dira eta erakunde batzuek beren profesionalek
|
eginiko
CATetarako sarbidea eskaintzen dute. Horren adibide dira Donostiako Unibertsitate Ospitaleko MBE unitateak eginiko CATak (horietako 2 Osagaiz zenbaki honetan argitaratzen dira), webgune honetan eskuragarri daudenak:
|
|
|
CATak klinikoek eginak dira eta erakunde batzuek beren profesionalek eginiko CATetarako sarbidea eskaintzen dute. Horren adibide dira Donostiako Unibertsitate Ospitaleko MBE unitateak
|
eginiko
CATak (horietako 2 Osagaiz zenbaki honetan argitaratzen dira), webgune honetan eskuragarri daudenak: <https://10.ikere.net/ HDO/ MBE/ >.
|
|
|
PICO txantiloia erabiltzen dugunean galdera zehatz bat
|
egiteko
, galdera sailkatu egin behar dugu: tratamendu bati buruzkoa da?
|
|
|
PICO txantiloia erabiltzen dugunean galdera zehatz bat egiteko, galdera sailkatu
|
egin
behar dugu: tratamendu bati buruzkoa da?
|
|
|
Galdera
|
egiteko
era honek hurrengo pausoan lagunduko digu, bilaketa estrategia burutzen, hain zuzen ere. PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango ditugu eta haien arteko konbinazioak errazago ikusiko ditugu (konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak erabiliko ditugu).
|
|
|
Galdera
|
egin
eta bilaketa estrategia burutu ondoren, erabaki egin behar dugu non bilatu edo nondik hasi bilatzen. 2001 urtean, Haynes ek informazio baliabideak antolatu zituen «4S» deituriko ereduaren barruan (urte batzuenburuan«5S» eredua argitaratu zuen eta 2009 urtean, berriz, «6S»).
|
|
|
Galdera egin eta bilaketa estrategia burutu ondoren, erabaki
|
egin
behar dugu non bilatu edo nondik hasi bilatzen. 2001 urtean, Haynes ek informazio baliabideak antolatu zituen «4S» deituriko ereduaren barruan (urte batzuenburuan«5S» eredua argitaratu zuen eta 2009 urtean, berriz, «6S»).
|
|
|
Helburu erlijioso edo ohitura zaharrei jarraituz, landare eta onddo batzuk aspaldidanik hartu izan dira kultura ezberdinetan haien eragin psikoaktiboaz gozatzeko. XXI. mendeko mundu globalizatuan substantzia horien kontsumoa hedatu
|
egin
da eta gizarte garaikideetara heldu da. Talde honen barruan egitura kimiko, ekintza mekanismo eta eragin farmakologiko ezberdina duten substantziak aurki ditzakegu landare hauen osagaien artean.
|
|
|
Egun droga gisa erabiltzen dena, eskopolamina bera izango litzateke, burundaga ezizenarekin ezagutzen dena. Burundanga azkenaldi honetan ezagun
|
egin
da toxiko moduan erabiltzen delako edari alkoholikoetan nahastuta. Horrela, kontsumitzailearen sedazioa lortuko da, gero lapurtu edo bortxatzeko asmoz.
|
|
|
Arazo horri irtenbidea aurkitu nahian, hainbat elkarte sortu dira kaleko drogak aztertzeko. Gainera, Europar Batasunak hainbat saiakera
|
egin
ditu arazoari konponbidea bilatu nahian: zenbait erakunde sortu ditu droga horien detekzio goiztiarra egiteko eta Internet bidez substantzia psikoaktiboak saltzen dituzten denda birtualak kontrolatzeko.
|
|
|
Gainera, Europar Batasunak hainbat saiakera egin ditu arazoari konponbidea bilatu nahian: zenbait erakunde sortu ditu droga horien detekzio goiztiarra
|
egiteko
eta Internet bidez substantzia psikoaktiboak saltzen dituzten denda birtualak kontrolatzeko.
|
|
|
Erabileraren prebalentziari buruz, aldiz, oso informazio gutxi argitaratu da. Herrialde gutxi dira substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren inguruan kontrola
|
egiten
dutenak: Estatu Batuak eta Europar Batasuneko hainbat estatu, behinik behin.
|
|
|
Estatu Batuak eta Europar Batasuneko hainbat estatu, behinik behin. Espainia, 2012 urtean hasi zen substantzia berri hauen jarraipena
|
egiten
. Kontsumoaren prebalentziari dagokionez, Droga eta Toxikomanien Jarraipenerako Espainiako Behatokiak (OEDT) 2015ean argitaratu zuen EDADES 2013 estatistiken txostenean kontuan hartuak izan ziren substantzia psikoaktibo berriak (3).
|
|
|
Azterlan honen arabera, espainiarren artean substantzia horien kontsumoa esperimentala da eta gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira. Bestalde, Energy Controlerakundeak
|
egindako
kaleko detekzio lanetan 290 lagin aztertu zituzten Espainiako Estatuan zehar 2015 urtean eta horien artean 81 substantzia psikoaktibo berri ezberdin detektatu zituzten. 2014 urtean, berriz, 240 laginetan 55 substantzia ezberdin detektatu zituzten (4).
|
|
|
2CB fly, 3,4 CTMP, BB, BK 2CB, MDAI eta NM 2AI. Detektatutako substantzia berrien zenbatekoa nabarmen igo da 2015 urtetik, non 3 substantzia berri besterik ez ziren detektatu. Arrisku murrizketen aldeko Ai Laket erakundeak, berriz, 5 substantzia psikoaktibo berri detektatu zituen 2014 urtean, kaleetan
|
egiten
dituzten azterketetan (5).
|
|
|
Balizko arrisku horren jarraipena
|
egiteko
, 2006 urtean substantzia psikoaktibo berriak sarean saltzen zituzten denda birtualei jarraitzeko erakunde bat sortu zen Europar Batasunean. 2010 urtean 109 denda detektatu ziren 15 lurraldetan banaturik eta 2012 urtean 693 detektatu ziren 20 lurraldetan.
|
|
|
Egoera horri aurre
|
egiteko
, azken urteotan ahalegin handia egin da Europar Batasuna osatzen duten lurraldeek legediak alda ditzaten, substantzia horien salmenta mugatzeko asmoz. Horren ondorioz, Espainiako Estatuan 11 substantzia legez kanpo utzi dira azken hamar urteetan.
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko, azken urteotan ahalegin handia
|
egin
da Europar Batasuna osatzen duten lurraldeek legediak alda ditzaten, substantzia horien salmenta mugatzeko asmoz. Horren ondorioz, Espainiako Estatuan 11 substantzia legez kanpo utzi dira azken hamar urteetan.
|
|
|
Gainera, substantzia berri hauek eragin ezberdinak ere izan ditzakete; izan ere, kasu batzuetan potentzia handiagoa duten substantzia berriak lortu dira eta beste batzuetan eragin gehigarriak dauzkaten substantziak, anfetamina haluzinatzaileak adibidez. Izan ere, egitura kimikoan
|
egindako
aldaketak txikiak izan daitezkeen arren, eragin farmakologikoan aldaketa handia eragin dezakete.. Beste kasu batzuetan, kannabinoide sintetikoak kasu, egitura kimiko guztiz ezberdinak lortu dira antzeko eragin farmakologikoak lortzeko.
|
|
|
Izaera kimiko ezberdina izate horrek asko zaildu ditu substantzia berrien detekziorako lanak laborategietan. Urteak aurrera
|
egin
ahala, gero eta talde kimiko gehiago sartu dira substantzia psikoaktibo berrien artean: anfetaminaren analogoak, kannabinoide sintetikoak, katinona sintetikoak, piperazinak, landare jatorriko substantziak, ketaminaren antzeko substantziak, etab.
|
|
|
Ikusi da erlazio zuzena dagoela sareen heldutasunaren, artatzen diren MIA kopuruaren eta horiek sortutako heriotza tasaren artean (2). Sareak egokia izateko lehentasunezko azalean zeharreko interbentzio koronarioa (LAIK) sustatu behar du, betiere sintomak hasi eta lehen 120 minututan
|
egiten
bada; bestela, itxitako arteria fibrinolisi bidez zabaltzea gomendatzen du Europako Kardiologia Elkarteak, horretarako tartea 30 minutukoa delarik.? –
|
|
|
Lehen unean egoera zein zen aztertu zen, horretarako 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era EAEn jazotako STa igoa duen sindrome koronario akutu (STISKA) guztiak aztertu ziren. Hortik ateratako ondorioekin jarduera protokoloak eguneratu ziren hiru probintzietan eta bigarren azterketa bat
|
egin
zen 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era jazotako STISKA guztiekin. Horren guztiaren ondorio da egunean dagoen EAE osorako jarduera protokoloa (3).
|
|
|
Bigarren mailako jomuga da sarearen kalitatea aztertzea, horretarako erakunde europarrek ezarritako denbora tarteak hartu dira kontuan, hala nola sintomak hasi eta lehen harreman medikora (LHM) doan tartea, LHM eta fibrinolisia
|
egiten
denerako tartea, LHM eta LAIKarako tartea, sintomak hasi eta arteria zabaldu arteko tartea (iskemia denbora). Lehen harreman medikoa da gaitasuna duena STISKA diagnostikatzeko eta pazienteari ezarri beharreko birperfusio tratamenduaz (berehalako fibrinolisia edo azalean zeharreko lehentasunezko interbentzio koronario baterako ospitaleratzea) erabakiak hartzeko (3).
|
|
|
Sintomak hasi eta lehen harreman medikora doan tartea da gaixoak sintomak nabaritu eta LHMarekin kontaktuan jarri arteko denbora, minututan neurtzen da. LHM eta fibrinolisia
|
egiten
denerako tartean minututan neurtzen da LHMtik fibrinolisia hasten den unerako tartea. LHM LAIKarako tartea da:
|
|
|
Distribuzio normala zuten aldagai jarraituetan batezbestekoa eta errore estandarra eman dira; jarraituak ez zirenetan mediana eta kuartilarteko tartea (KAT). Konparazioa Studenten T, Mann Whitney edo Kruskal Wallis testen bidez
|
egin
zen aldagaiaren arabera. Aldagai kategorikoen kasuan, portzentajea da kalkulatu zena eta khi karratuaren bidez alderatu ziren.
|
|
|
Aldagai kategorikoen kasuan, portzentajea da kalkulatu zena eta khi karratuaren bidez alderatu ziren. Analisi estatistikoa SPSS 23.0 programarekin
|
egin
zen, esangura estatistikoa p< 0.05 mugan finkatu zen.
|
|
|
Artatutako emakume kopurua eta, ondorioz, osatzen duten portzentajea handitu
|
egin
da epe batetik bestera(% 22 vs% 30,4; p= 0,002). Tratamendurik jaso ez duten emakumeen portzentajea aldatu ez den arren(% 8 vs% 9), LAIKa jaso dutenena% 74 izatetik% 78,4 izatera pasa da.
|
|
|
1 irudian ikus daiteke bi epeetan zehar sarearen kalitatea neurtzen duten parametroen bilakaera sexuaren arabera, horretarako bi epeetako parametroen medianen kenketa
|
egin
da.
|
|
|
Iskemia denbora luze hori izan daiteke emakumeek egoera hemodinamiko kaxkarragoarekin aurkeztearen arduraduna; izan ere, emakumezko gutxiago azaldu zen KILLIP 1 egoeran ospitalean(% 89,3 vs% 94,4). Zaila da atzerapen horren arrazoia zein den jakitea, IAk jasandako emakumeen artean
|
egindako
ikerketa batek dioenaren arabera, arrazoi nagusiak hauek dira: sintomak bihotzekoarenak ez zirela pentsatzea eta azkenean IA ez bazen, hipokondriakotzat hartzearen beldurra (15).
|
|
|
Bestalde, gaixoak dakarren atzerapenari sistemari dagokiona gehitu behar zaio, hau da, lehen arreta medikotik arteria zabaldu arte doan denbora. Europako Kardiologia Elkarteak, LAIKa sintomak hasi eta lehen 120 minutuetan
|
egin
badaiteke, LAIKa hobesten du fibrinolisiaren gainetik, denbora epea gaixoa osasun sistemarekin harremanetan jartzen den kokagunearen araberakoa den arren. Fibrinolisia lehen 30 minutuen barnean egin behar da (1).
|
|
|
Europako Kardiologia Elkarteak, LAIKa sintomak hasi eta lehen 120 minutuetan egin badaiteke, LAIKa hobesten du fibrinolisiaren gainetik, denbora epea gaixoa osasun sistemarekin harremanetan jartzen den kokagunearen araberakoa den arren. Fibrinolisia lehen 30 minutuen barnean
|
egin
behar da (1).
|
|
|
artatzen den IA kopurua handitzea. Igoera hori tratamendurik jasotzen ez duten gaixoen portzentajea jaitsi
|
egiten
delako gertatzen da, LAIKaren mesedetan (16).? –
|
|
|
BIHOTZEZ sarea ezarri zenetik LAIK bidez artatzen diren gaixoen kopurua handitu
|
egin
da, baita MIA jasaten duten emakumeen kopurua ere. Geroz eta emakume gehiago artatzen dira bai zenbaki absolutuetan baita erlatiboetan ere, gaur egun bihotzekoa jasaten dutenen herena dira emakumeak.
|
|
|
Ikerketa askok erakutsi dute ezen MIA jasaten duten emakumeek aukera gutxiago dutela kardiologiako giden arabera artatuak izateko, kateterismo bat
|
egiteko
eta behar den denboran arteria zabaltzeko (8). Emakumezkoek iskemia denbora luzeagoak izaten dituzte (17), batetik sintomak hasi eta LHMrako tarte luzeagoa izaten dutelako, eta, bestetik, LHMtik tratamendua jaso arteko epea ere luzeagoa delako.
|
|
|
Mila esker MIAk artatzen dituzten profesional guztiei; izan ere, zuen lanak
|
egiten
du bidean aurrera joatea. Eskerrik asko Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailari BIHOTZEZ proiektuari emandako babesagatik.
|
|
|
Gipuzkoan haurdunen artean agertutako listeriosi kasuen ezaugarri epidemiologikoak zehaztea eta jarraibide terapeutikoak zeintzuk izan behar diren adieraztea. Aldi berean, gure zerbitzuan arrisku taldeak daudela kontuan izanik, haurdunak eta fetuak zein jaioberriak, diagnostiko goiztiar bat
|
egiteko
protokolo bat eraiki da. Bestetik, gaixotasun infekzioso bat denez, biztanleei zuzendu beharreko gomendio eta prebentzio neurriak zehaztu nahi izan ditugu, horretarako gomendio neurriak modu argi batean adieraziz.
|
|
|
Beraz,
|
egindako
errebisioaren emaitzak islatzeaz gain, etorkizuneko erronkatzat hartzen ditugun helburu eta gomendioak ere azalduko dizkizuegu.
|
|
|
Listeriosiaren prozesu diagnostiko eta terapeutikoa zehazteko bilaketa bibliografikoa
|
egin
da.
|
|
|
Kasuen erregistrorako, Espainiako Epidemiologia Zentroko protokoloen kasu definizioa erabili da eta kasu bakoitzari galdeketa epidemiologiko, mikrobiologiko eta ingurugirokoak
|
egin
zaizkio. Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek egin dute eta laginen azterketa Osasun Publikoko laborategiak egin du.
|
|
|
Kasuen erregistrorako, Espainiako Epidemiologia Zentroko protokoloen kasu definizioa erabili da eta kasu bakoitzari galdeketa epidemiologiko, mikrobiologiko eta ingurugirokoak egin zaizkio. Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek
|
egin
dute eta laginen azterketa Osasun Publikoko laborategiak egin du. Laginen azterketa molekularra PFGE (pulsed field gel electrophoresis) teknikaren bidez egin da, modu horretan andui ezberdinak isolatuz.
|
|
|
Kasuen erregistrorako, Espainiako Epidemiologia Zentroko protokoloen kasu definizioa erabili da eta kasu bakoitzari galdeketa epidemiologiko, mikrobiologiko eta ingurugirokoak egin zaizkio. Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek egin dute eta laginen azterketa Osasun Publikoko laborategiak
|
egin
du. Laginen azterketa molekularra PFGE (pulsed field gel electrophoresis) teknikaren bidez egin da, modu horretan andui ezberdinak isolatuz.
|
|
|
Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek egin dute eta laginen azterketa Osasun Publikoko laborategiak egin du. Laginen azterketa molekularra PFGE (pulsed field gel electrophoresis) teknikaren bidez
|
egin
da, modu horretan andui ezberdinak isolatuz. Ikerketa molekularrak Donostia Ospitaleko Mikrobiologia Zerbitzuan eta Euskal Autonomia Erkidegoko Mikrobiologia Zentroan egin dira.
|
|
|
Laginen azterketa molekularra PFGE (pulsed field gel electrophoresis) teknikaren bidez egin da, modu horretan andui ezberdinak isolatuz. Ikerketa molekularrak Donostia Ospitaleko Mikrobiologia Zerbitzuan eta Euskal Autonomia Erkidegoko Mikrobiologia Zentroan
|
egin
dira.
|
|
|
Donostia Ospitaleko Epidemiologia Zerbitzuak emandako datuei esker, gure autonomia erkidegoan izandako kasuen kontaketa bat
|
egin
da; eta, zehazki, Gipuzkoan izandako azken urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa eginez, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera.
|
|
|
Donostia Ospitaleko Epidemiologia Zerbitzuak emandako datuei esker, gure autonomia erkidegoan izandako kasuen kontaketa bat egin da; eta, zehazki, Gipuzkoan izandako azken urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa
|
eginez
, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera.
|
|
|
Elektroforesi bidez
|
egindako
behaketa molekularrak andui ezberdinen taldekatze konkretuak zeudela adierazi zuen. Taldekatzeetako bati 14 kasu zegozkion eta Ia patroikoa zen.
|
|
|
Elkarren artean antzeko zuten ezaugarri bakarra harategi bereko bezeroak izatea izan zen. Elektroforesi bidez
|
eginiko
azterketan taldekatzeko 3 lagin erlazionatuta zeudela ohartu ziren (2 jaioberri eta ama 1).
|
|
|
Genotipoaren azterketa
|
egin
ostean, agerraldiaren baieztapena egin zen. Ingurugiroko azterketan elikagai ezberdinen azterketa egin zen (mota ezberdinetako york urdaiazpikoak), eta guztiek betetzen zuten arautegiak zehaztutako muga < 100 ufc/ g izan zen Listeria monocytogenesarentzat.
|
|
|
Genotipoaren azterketa egin ostean, agerraldiaren baieztapena
|
egin
zen. Ingurugiroko azterketan elikagai ezberdinen azterketa egin zen (mota ezberdinetako york urdaiazpikoak), eta guztiek betetzen zuten arautegiak zehaztutako muga < 100 ufc/ g izan zen Listeria monocytogenesarentzat.
|
|
|
Genotipoaren azterketa egin ostean, agerraldiaren baieztapena egin zen. Ingurugiroko azterketan elikagai ezberdinen azterketa
|
egin
zen (mota ezberdinetako york urdaiazpikoak), eta guztiek betetzen zuten arautegiak zehaztutako muga < 100 ufc/ g izan zen Listeria monocytogenesarentzat.
|
|
|
Hala ere, kasu guztiek foiea kontsumitu zuten Eguberri jaietan (2013ko abenduaren 24tik, 2014ko urtarrilaren 1era). Ingurugiroko azterketan zenbait lagin jaso ziren, bai etxekoak bai establezimendu ezberdinetakoak, eta
|
eginiko
azterketan Listeria monocytogenesaren kontaketa altua identifikatu zuten (5.2 x 104ufc/ g). Datu horiek agerraldia izan zela baieztatu zuten, eta foiea zehaztu zuten taldekatze honen eragile gisa.
|
|
|
Listeria zelula barneko hazkuntza duen bazilo gram positibo bat da; plazenta eta muga hematoentzefalikoa zeharkatzeko ahalmen handikoa. Immunitate baxuko egoeretan, hala nola haurdunaldian, infekzioa garatzeko arriskua areagotu
|
egiten
da (17 aldiz), batez ere hirugarren hiruhilekoan (1, 2). Mikroorganismo honek haurdun eta jaioberriengan eragiten dituen ondorio kaltegarrien ondorioz, haren garrantzia areagotu egin da azken agerraldietan.
|
|
|
Immunitate baxuko egoeretan, hala nola haurdunaldian, infekzioa garatzeko arriskua areagotu egiten da (17 aldiz), batez ere hirugarren hiruhilekoan (1, 2). Mikroorganismo honek haurdun eta jaioberriengan eragiten dituen ondorio kaltegarrien ondorioz, haren garrantzia areagotu
|
egin
da azken agerraldietan.
|
|
|
Lortutako datuen azterketa eta behaketa
|
egin
ostean, foku ezezaguneko sukarra duen haurdunaren kasuan bahetze prozesuren bat egin behar ote den otu zaigu. Ondorioa, hau izan da:
|
|
|
Lortutako datuen azterketa eta behaketa egin ostean, foku ezezaguneko sukarra duen haurdunaren kasuan bahetze prozesuren bat
|
egin
behar ote den otu zaigu. Ondorioa, hau izan da:
|
|
|
Ondorioa, hau izan da: foku ezezaguneko sukarra duen haurdunean hemokultiboak
|
egin
behar direla listeriosi kasu posible bat deskartatzeko eta haien emaitzaren zain antibiotikoa ezarri.
|
|
|
Esne pasteurizatuz
|
eginiko
gazta bigunak, pasta gogorreko gaztak, mozzarela, igurzteko prest dauden gaztak?
|
|
|
Esne pasteurizatua eta esne pasteurizatuz
|
eginiko
esnekiak.
|
|
|
Transmisio bide ohikoena helduetan, kutsatutako elikagaien bidezkoa da, eta fetuaren eta jaioberrien kasuan, berriz, transmisio bertikala (plazenta edo erditze kanalean zehar). Kasuen erregistroa Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek
|
egin
dute eta laginen azterketa molekularra Donostia Ospitaleko Mikrobiologia Zerbitzuan eta Mikrobiologia Zentro Nazionalean egin dira, PFGE teknika erabiliz andui ezberdinak isolatzeko. Aldi berean, Gipuzkoan izandako azken urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa eginez, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera.
|
|
|
Transmisio bide ohikoena helduetan, kutsatutako elikagaien bidezkoa da, eta fetuaren eta jaioberrien kasuan, berriz, transmisio bertikala (plazenta edo erditze kanalean zehar). Kasuen erregistroa Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek egin dute eta laginen azterketa molekularra Donostia Ospitaleko Mikrobiologia Zerbitzuan eta Mikrobiologia Zentro Nazionalean
|
egin
dira, PFGE teknika erabiliz andui ezberdinak isolatzeko. Aldi berean, Gipuzkoan izandako azken urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa eginez, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera.
|
|
|
Kasuen erregistroa Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek egin dute eta laginen azterketa molekularra Donostia Ospitaleko Mikrobiologia Zerbitzuan eta Mikrobiologia Zentro Nazionalean egin dira, PFGE teknika erabiliz andui ezberdinak isolatzeko. Aldi berean, Gipuzkoan izandako azken urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa
|
eginez
, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera. urte bitartean, Gipuzkoan 73 kasu berri jakinarazi ziren, eta horietatik 52, urte bitartean.
|
|
|
Estresari aurre
|
egiteko
estrategien artean ere desberdintasun esanguratsuak aurkitu ziren. Hala, sagu pasiboek nukleo estriatuan 3 HK/ KIN ratio altuagoa (F= 5,789; p= 0,017) zuten sagu aktiboekin alderatuta.
|
|
|
Estresak, berriz, hipokanpoko serotoninaren metabolitoen (5 HIAA) maila handitu duenez, bertan serotonina aktibitatea areagotu
|
egin
duela esan genezake. Estresak berak, aldiz, ez du jokaera mailan aldaketarik eragin, baina estresaren aurrean izandako jokaerak, hau da, sagu aktibo edo pasibo izateak, eragina izan du estriatuko 3 HK/ KIN ratioan.
|
|
|
Tumoreek zein estresak garunean eragindako aldaketa batzuk aztertu ostean, garuneko egitura horietan eta odolean zitokina mailak zehaztea da hurrengo urratsa, datorren hilabeteetan
|
egingo
duguna. Horrekin, aztertu ahal izango dugu zer erlazio duten zitokinek garunean zein jokabidean ikusitako aldaketekin.
|
|
|
Tumoreak garuneko serotonina maila murriztu eta 3 HK neurotoxikoaren maila handitu du. Azken efektu hori estresari aurre
|
egiteko
estrategia pasiboak dituzten saguetan ere azaldu da. Jokaerari dagokionez, tumoreak sakarosarekiko preferentzia txikitu eta eremu irekiko proban gelditasuna handitu ditu.
|
|
|
Hori azaltzen duten hainbat aldagai daude. Alde batetik, ezin da ahaztu minbiziaren diagnosiak eragindako estres egoerak depresio jokabidea garatzeko aukerak areagotu
|
egiten
dituela, baina badira beste arrazoi biologiko batzuk. Minbiziari aurre egiteko, organismoak immunitate sistema aktibatu eta hanturazko zitokinak jariatzen ditu.
|
|
|
Alde batetik, ezin da ahaztu minbiziaren diagnosiak eragindako estres egoerak depresio jokabidea garatzeko aukerak areagotu egiten dituela, baina badira beste arrazoi biologiko batzuk. Minbiziari aurre
|
egiteko
, organismoak immunitate sistema aktibatu eta hanturazko zitokinak jariatzen ditu. Azken horiek depresio nahasteetan duten garrantzia nabarmena da (4) eta, hortaz, depresio nahasteen hanturazko hipotesia da gure aztergaia.
|
|
|
Depresio nahasteek DSM eskuliburuko kategoria nagusi bat osatzen dute, eta bertan, honako sintoma hauek aipatzen dira diagnosia
|
egiteko
: gogo aldarte deprimitua egunaren zati handienean, pisu galtze edo irabazte nabarmena, insomnioa edo hipersomnia, nekea edo energia galera, pentsatzeko eta arreta mantentzeko gaitasunen beherakada, plazeraren eta interesaren beherakada nabarmena (anhedonia), eta abar (5).
|
|
|
Estresaren eta depresioaren arteko harremana ere oso estua da, batez ere, estres soziala bada. Hainbat autorek diotenaren arabera, estres egoeretan askatutako glukokortikoideen erregulazio okerra gauzatzean, depresio jokabidea eragingo luketen prozesu biologikoak areagotu
|
egiten
dira (10). Hala ere, estres egoeren aurrean ez dugu denok berdin erantzuten, eta norbanakoen estrategia ezberdinek uste dugun baino zerikusi handiagoa izan dezakete gure garunean, estresak eragiten dituen ondorioak baldintzatu baititzakete (11).
|
|
|
Neurotoxizitatea: aurreko atalean aipatu bezala, zitokinek IDO aktibatzean kinureninaren deribatuen produkzioa areagotu
|
egiten
da. Bi dira kinureninaren deribatuak (18):
|
|
|
Gure lanaren helburua zera da: eskizofreniadun gaixo elebidunetan azterketa psikopatologikoa ama hizkuntzan eta bigarren hizkuntzan
|
egitean
topatu diren ezberdintasunak landu dituzten ikerketak identifikatu eta emaitzak laburbiltzea. Horretarako, Pubmed bilatzailea erabiliz (I) gaixo psikotiko (eskizofreniko, eskizoafektibo edota sintoma psikotikoak dituzten gaixo bipolar) elebidunekin egindako lanak eta (II) bi hizkuntzatan sintoma psikotiko positiboak (haluzinazio eta delirioak) alderatzen zituztenak eskuratu genituen, denbora edo lan motari lotutako mugarik ezarri gabe.
|
|
|
eskizofreniadun gaixo elebidunetan azterketa psikopatologikoa ama hizkuntzan eta bigarren hizkuntzan egitean topatu diren ezberdintasunak landu dituzten ikerketak identifikatu eta emaitzak laburbiltzea. Horretarako, Pubmed bilatzailea erabiliz (I) gaixo psikotiko (eskizofreniko, eskizoafektibo edota sintoma psikotikoak dituzten gaixo bipolar) elebidunekin
|
egindako
lanak eta (II) bi hizkuntzatan sintoma psikotiko positiboak (haluzinazio eta delirioak) alderatzen zituztenak eskuratu genituen, denbora edo lan motari lotutako mugarik ezarri gabe. Gaiaren gaineko 15 artikulu lortu genituen; gehienek nabarmendu zuten gaixo elebidunen sintoma psikotikoen aurkezpenean hizkuntzaren araberako ezberdintasunak zeudela.
|
|
|
Gaiaren gaineko 15 artikulu lortu genituen; gehienek nabarmendu zuten gaixo elebidunen sintoma psikotikoen aurkezpenean hizkuntzaren araberako ezberdintasunak zeudela. Azterketa ama hizkuntzan
|
egitean
deliriozko sintomatologia larriagoa adierazteko joera zegoela behatu zuten. Entzutezko haluzinazioei dagokienez, ezberdinak zirela ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan, lehen hizkuntzan nagusiki entzuteko joerarekin ere.
|
|
|
Entzutezko haluzinazioei dagokienez, ezberdinak zirela ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan, lehen hizkuntzan nagusiki entzuteko joerarekin ere. Gure testuinguru soziala elebiduna izanda, aurkikuntza hauek kontuan hartu beharrekoak direla uste dugu, eta gaixo psikotiko elebidunen azterketa psikopatologikoa bi hizkuntzak erabiliz
|
egitea
izango litzatekeela egokiena.
|
|
|
Aipatu dugun moduan, sintoma horiek neurri batean kaltetuta egongo den mintzairaren bidez adieraziko dira. Andreasenek (5) gaixo eskizofrenikoen mintzairaren deskribapena
|
egin
zuen eta honako nahasmendu hauek zehaztu zituen: mintzaira pobretua, eduki pobretua, mintzairaren presioa, arreta galtzea, tangentzialtasuna, deskarrilatzea, inkoherentzia, logika falta, neologismoak, hitz gerturatzea, zirkunstantzialitatea, helburua galtzea, pertseberazioa, ekolalia, blokeoak, mintzaira artifiziala eta autorreferentzia.
|
|
|
mintzaira pobretua, eduki pobretua, mintzairaren presioa, arreta galtzea, tangentzialtasuna, deskarrilatzea, inkoherentzia, logika falta, neologismoak, hitz gerturatzea, zirkunstantzialitatea, helburua galtzea, pertseberazioa, ekolalia, blokeoak, mintzaira artifiziala eta autorreferentzia. Pentsamenduaren edukiaren azterketa, besteak beste deliriozko ideien eta haluzinazioen presentzia, kasu gehienetan kaltetuta egongo den mintzairaren bidez
|
egin
dugu. Naturala da ondorioztatzea, beraz, gaixo elebidunen hizkuntza aukerak pentsamenduaren edukiaren azterketa egiteko orduan nolabaiteko eragina edukiko duela.
|
|
|
Pentsamenduaren edukiaren azterketa, besteak beste deliriozko ideien eta haluzinazioen presentzia, kasu gehienetan kaltetuta egongo den mintzairaren bidez egin dugu. Naturala da ondorioztatzea, beraz, gaixo elebidunen hizkuntza aukerak pentsamenduaren edukiaren azterketa
|
egiteko
orduan nolabaiteko eragina edukiko duela.
|
|
|
Hala ere, gaiaren inguruan ikerketa gutxi
|
egin
da, eta elebitasuna ez da eguneroko praktikan kontuan hartzen den aldagai bat. Testuinguru elebidun gehienetan, osasun arloan lingua franca edo komunikazio hizkuntza erabiltzea da joera, ama hizkuntza izan ez arren gehiengoak ezagutzen duen hizkuntza.
|
|
|
Beraz, eta aipatu dugun moduan, hizkuntzak osasun mentalaren azterketan duen garrantzia susma dezakegun arren, gaixo elebidunen hizkuntza aukerak artatze psikiatrikoan duen eragina ikertu duten argitalpenak gutxi dira. Gure lanaren helburua da gaixo eskizofreniko elebidunetan sintoma psikotikoen azterketa ama hizkuntza eta bigarren hizkuntza erabiliz
|
egin
diren ikerketak identifikatu eta emaitzak laburbiltzea.
|
|
|
Bilaketa PubMed bilatzailean
|
egin
zen, honako gako hitz hauen konbinazioa erabiliz: psychosis OR schizophrenia eta bilingual OR, mother tongue?
|
|
|
Inklusio irizpideak honakoak izan ziren: (I) gaixo psikotiko (eskizofreniko, eskizoafektibo edota sintoma psikotikoak dituzten gaixo bipolar) elebidunekin
|
egindako
lanak eta (II) bi hizkuntzatan sintoma psikotiko positiboak (haluzinazio eta delirioak) alderatzen zituztenak. Lanen eskasia dela-eta, ez zen ikerketa motan oinarritutako mugarik ezta argitaratze data mugarik ere ezarri.
|
|
|
Pasa den mendeko 60ko eta 70eko hamarkadatakoak dira gaiaren inguruan
|
egin
ziren lehen ikerketa lanak. Lukianowicz ek 1962an (6) entzutezko haluzinazioak zituzten 14 gaixo psikotiko eleaniztunen kasu sorta bat aurkeztu zuen.
|
|
|
Marcos et al.ek 1973an (9) jatorriz puertorricarrak ziren baina AEBetan bizi ziren 10 gaixo psikotikorekin
|
egin
zuten lanean, Brief Psychiatric Rating Scale ren (BPRS) bidez gaztelaniaz eta ingelesez aztertu zuten sintomen larritasuna. Sintomatologia afektibo eta negatibo larriagoa bigarren hizkuntzan adierazten zela deskribatu zuten; ez, ordea, sintomatologia positiboa.
|
|
|
Gaixoak entzutezko haluzinazio mehatxagarriak deskribatu zituen ingelesez, hau da, bere bigarren hizkuntzan. Antikolinergikoek eragindako delirium bat
|
egin
zuen aurrerago, eta orduan haluzinazioak, mehatxagarriak izanda ere, gaztelaniaz aditu zituen. Psikosi toxikoak eragindako arousal maila baxuak gaztelania erabiltzeko gaitasuna bakarrik mantentzea eragin zezakeela proposatu zuten egileek, etiologia ezberdineko psikosi egoera bi horietan sumatu ziren ezberdintasunak azaltzeko.
|
|
|
Price eta Cuellar ek 1981ean (11) 32 gaixo eskizofreniko mexikar amerikarrei psikopatologiaren azterketa orokorra
|
egin
zieten gaztelaniaz eta ingelesez elkarrizketa klinikoan oinarritutako BPRSren bitartez. Emaitzek gaztelaniaz sintomatologia larriagoa adierazten zutela ondorioztatu zuten, eta larritasun handiago hori hizkuntzan zuten gaitasun mailarekin lotuta zegoela, besteak beste.
|
|
|
Haietariko hiruren kasuan eskizofreniaren agerraldi akutu bat dela-eta agertu ziren haluzinazioak; laugarrenean, ordea, alkoholaren abstinentzia sindrome baten ondorioz. Lau gaixoek euskara hutsean hitz
|
egiteko
ohitura bazuten ere, haluzinazioek, lau kasuetan, eduki mehatxagarria zeukaten eta gaztelania hutsean agertzen ziren, eduki mehatxagarria are arrotzagoa sentiaraziz.
|
|
|
Malgady k 1998an (13) 148 gaixo latinoamerikarrekin
|
egin
zuen ikerketa. Gaixoek eskizofrenia, depresioa edota antsietatea zeukaten.
|
|
|
Gaixoek eskizofrenia, depresioa edota antsietatea zeukaten. Azterketako elkarrizketa kliniko ezberdinek
|
egin
zieten: gaztelaniadun elebakarrek, gaztelania ingelesdun elebidunek edo ingelesdun elebakarrek.
|
|
|
Haasen et al.ek 2000 urtean (15) jatorriz turkiarrak ziren baina Alemanian bizi ziren gaixo psikotikoekin
|
egindako
ikerlana argitaratu zuten. 100 gaixo turkiar eta 50 gaixo alemaniar aztertu zituzten.
|
|
|
100 gaixo turkiar eta 50 gaixo alemaniar aztertu zituzten. Ikertzaile turkiar batek, ikertzaile alemaniar batek eta kliniko alemaniar batek elkarrizketa estrukturatu bat
|
egin
eta International Diagnostic Checklist a bete zuten. Ondoren, ematen zituzten diagnostikoen arteko konkordantzia aztertu zuten.
|
|
|
Okulate eta Jones-ek 2003an (17) Nigeriako ospitale militar batean entzutezko haluzinazioak zituzten 99 pazienterekin
|
egin
zuten ikerketa. Horietatik 77 eskizofrenikoak ziren, 13k psikosi afektibo bat zeukaten eta 10ek etiologia organikoko psikosia.
|
|
|
Lehen hizkuntzan aztertutakoek «pentsamenduaren nahasmendu» faktorean, hau da, haluzinazio eta delirioak bezalako sintoma positiboak barne hartzen zituen faktorean, puntuazio esanguratsuki altuagoa lortu zuten; ez, ordea, desorganizazio sintomak aztertzen zituen faktorean. Beste alde batetik, 414 unibertsitate ikasleri Oxford Liverpool Inventory of Feelings and Experiences galdetegia
|
egin
zieten, psikosiaren sintoma subsindromikoak aztertzen zituena. Ikasleek euren ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan bete zuten galdetegia.
|
|
|
Ikasleek euren ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan bete zuten galdetegia. Ama hizkuntzan
|
egin
zutenek esperientzia arraroak eta desorganizazio kognitiboa aztertzen zituzten azpieskaletan puntuazio altuagoa lortu zuten; ez, ordea, jarrera inpultsiboa edo sintomatologia negatiboa aztertzen zituztenetan.
|
|
|
Wang-en lanak izan ezik (14), argitaratuta dauden beste guztiek nabarmendu dute gaixo elebidunen sintoma psikotikoen aurkezpenean hizkuntzaren araberako ezberdintasunak daudela. Gehienek, gainera, diote deliriozko sintomatologia larriagoa adierazten dutela azterketa ama hizkuntzan
|
egitean
. Entzutezko haluzinazioei dagokienez, ezberdinak dira itxuraz ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan.
|
|
|
Paradis ek (21) sintoma ezberdintasun hauek azaltzeko, oinarri afektibo, kognitibo eta neurologikoak daudela dio. Badirudi, izan ere, hizkuntza ezberdinen erabileran garunaren eremu ezberdinak erabiltzen direla; egile batzuek hemisferio lateralizazio ezberdinaz hitz
|
egiten
dute. Zentzuzkoa dirudi, orduan, sintoma psikiatrikoek adierazpen ezberdina izatea hizkuntza ezberdinetan, modu konplexuan bada ere, egitura ezberdinen aktibazioa eta inhibizioa eragiten baitute.
|