|
2000
|
|
|
" Izan ere, bai behintzat ene iritzirako, isiltasunak inguratzen du nire lagunaren literatura. Ez da mintzatzen bere
|
buruaz
, ez du balore unibertsaltzat hartzen bere bizitza pribatua, bere intimitatea. Hitz batean esateko, ez da erromantiko bat, eta ez da erori, mugimendu haren epigonoak bezala, idazleak exhibiziolari eta irakurleak voyeur huts bihurtzen dituen literatura baten tentazioan.
|
|
|
Aztertzaile hauxe bera da izenburuaren esanahia eta iturria argitzen dituena: " Zaindu ezazu zure
|
burua
, lagun" esan nahi omen du, eta Gulliver en bidaiak liburutik hartua omen da. Jonhatan Swuift en 1726ko liburu honetako laugarren atalean azaltzen da.
|
|
|
1983ko Eguberrietako amarauna poeman bertan zertarakoa are gordinagoa zen: " Baina zertarako egin poesia aro gaitz hauetan?" (33 or.). Sarrionandiak ez daki," baina ekin behar da zeren hobe da burrukatu eta galtzea/ galera aurrez onartzea baino" (52 or.). 1987ko Marinel zaharrak liburuan ere galdera bera da hitzaurrean" Zertarako poesia hondamen aro hauetan?" (8 or.). Oraingoan ordea, sasoi guztiak ez ote diren makalak galdetzen dio bere
|
buruari
, haatik ezinbestekoa dela pertsonarentzat kantatzea, itsasontziarentzat nabigatzea bezala. Bere kasuan, gainera, Coleridgeren marinel zaharrak bezala, inork entzuteko trenta handirik hartu nahi ez duen moduko kontuak esan behar ditu.
|
|
|
Sarrionandiak irakurle arrakastarik handiena arlo honetan izan du, bereziki narraziogintzan, eta Izuen gordelekuetan barrena ren hitzaurrean aitortua zuenez, hauxe da bere
|
burua
erosoenik sumatzen zuen literatur generoa. Zalantzarik gabe ipuingintzaren arloan arrakasta ezagutu du egileak, kritikaren nahiz irakurleen onespenaz.
|
|
|
Zazpi lekutara heltzen da ontzia: sorlekua edo abialekua baina baita helmuga ere ze Kavafis poetak dioen bezala eta honetan Sarrionandia estu estuan jarraitzen zaio" eduki ezazu beti Ithaca zeure
|
buruan
/ hara heltzen zarenean bete baita zure fatua". Berehala dator Paris mitikoa, imajinazioaren sormen hori; geroago Grezia, Lisboa, Irlanda, Praga eta, amaitzeko, erbestea.
|
|
|
Bukatzeko, hendaiarrak erabilitako euskalkia izango dugu komentagai: " kostaldeko euskalkia erabiltzen du idazle Hendaiarrak, bainan ez da traba handirik alde hortarik eta kondaketan sartuz gero, ororen
|
buru
, irakurt errexa da testoa." (Maiatz 22)
|
|
|
Kanpo analepsi hauek pertsonaiaren izaera ezagutzen laguntzen digute. Are gehiago, oroitzapen hauek antolatuz eta interpretatuz pertsonaiak berak bere
|
burua
ezagutzeko bideari ekiten dio. Bestalde, denboraren jarraikortasun ezak askotan jada aipaturiko zenbait pasarteren errepikapena dakar.
|
|
|
Garbi dago bidaia guztiak, munduan zeharkakoak izanik ere, munduaren larruan batera edo bestera jotzen dutenak, barnekoak ere badirela neurri haundian, denboran aurrera eta atzera egiten baitute. Geure baitatik ihes egiteko, edo bestela geure
|
burua
aurkitu ahal izateko, egiten dugu bidaia. (El Diario Vasco III)
|
|
|
Harreman sexualetan etab... ematen diren komunikazio ezinak eta gai interesgarriak iruditzen zaizkit, finean horretan ezinak ematen badira askotan norberak bere
|
buruarekin
komunikazio falta duelako izaten baita. (...)
|
|
|
" Poemak ez dira ideiekin osatzen, hitzekin baizik". " Je suis un syntaxier", definitu zuen bere
|
burua
Herodiasen egileak. Idazle baten mailu eta ingude hitza izaki, hitz horren zerbitzutara, sentimenduen eta estadu animikoen esanetara baino, jarri behar luke bide horri ekin nahi liokeen idazleak.
|
|
|
pairaezina zaie erabakiak hartzeko ahalmena. Halatan, ezustean, nolabaiteko babesa damaien emaztearengandik urruti direlarik emaztearen erabaki baten ondorioz noski, ez baita harritzekoa halako ganorabakoengandik aldentzen ahalegintzea, munduarenganako eta beren
|
buruarenganako
haserre hitsa nagusitzen zaie, miseriazko ziminokeriak eginaraziz.(...)
|
|
|
Batzuetan, zuzenean egiten du honen erreferentzia: pertsonaiek bere
|
buruaz
beste egiten dute, heriotza ezinbestean datorkie,... Beste batzuetan, ostera, heriotzaren zantzuak aurkitzen ditugu:
|
|
|
Izan ere, pertsonaiak egoera edo arazo larri baten ondorioz, indarkeria erabiltzera joko du: hilketa, heriotza, bere
|
buruaz
beste egitea,... Atal honetako ipuinetan elementuak behin eta berriro errepikatzen dira, bukaera beti heriotza izanik.
|
|
|
Lehenengo argazkia epaiketa bati dagokio. Franco epaileen artean da eta Frai Kandido, berriz, akusatuen aulkian 1930eko abenduan Jacan Errepublikaren alde matxinaturiko soldaduei
|
burua
berotzea eta matxinadan parte hartzea da akusazioa. Bigarren argazkian Lanbide Eskolako zuzendaria Francori eskua ematen ageri da.
|
|
|
Bertako protagonista Nepalen eta Indiako iparraldean dabil, budismoaren zein hinduismoaren bidetik, benetako izpiritualtasunaren atzetik, ez baitu ikusteko irrikaz bidaiatzen, bere
|
burua
aurkitzeko irrikaz baizik. Maitasun istorio bat, misterioa... denetik topatuko du irakurleak protagonistaren bidaiegunkari honetan, Arretxeren lanetan ohikoa denez, estilo zuzen eta arinez.
|
|
|
Orain arteko grina, bere alderdi ezkutu hori ez erakustea izan da.(...) Honela, sentimenduek murritzak eta nahikoa laburrak izaten jarraitzen badute ere, Arretxeren luma aberastu egin da oraingoan, eta lehenagoko isiltasunak orain adierazpenarekin lotzen ditu.
|
Burutik
eta adimenetik baino gehiago, bihotzetik eta adimenetik datoz orain sentimenduak. Eta aldaketa hau bai estiloan eta baita sortzen dituen zirraretan ere nabaritzen da.
|
|
|
amodiozko gai bat jorratzetik genero beltza jorratzera igaro baita. Eleberri honetako pertsonaiak bat batean hilketa bat ikertu beharrean ikusiko du bere
|
burua
. Xabierrek aspaldian ikusten ez zuen anaiaren heriotzaren berri izan zuen.
|
|
|
bikoteen arteko adar-jotzeak, gaizki ulertuak, jelosiak, gorrotoa, maitasuna, adiskidetasuna Askotan harreman horiek pertsonaien ilusio iturri bakarra izango dira. Honela, ilusioaren beharra dela-eta, askotan gizakiek gure
|
buruari
iruzur egiteko dugun gaitasuna islatuko da, eta batzuetan ilusio horien bilaketan pertsonaiak erotu ere egingo dira. Haatik, harremanak joko modura irudikatzen ditu, eta hainbat huskeria besterik ez diruditenak pertsonaia batzuentzat hil ala bizikoak bihurtuko dira.
|
|
|
Mikel, Zuria Beltz taldeko baxujolea da eta musikaz gain, parrandan besterik ez dabil. Gau horietariko batean ETArekin zerikusia duen gazte bat ezagutuko du, eta era inkonsziente batez, itzulbiderik ez duen egoera batean sartuta ikusiko du bere
|
burua
.
|
|
|
Estiloa ere sortu duela esango genuke. Juan Luis Zabala, Bukowski, garai bateko Montoia, Enrico Brizzi eta beste batzuk datozkigu
|
burura
, Iturriagaren lehen nobela hau alderatzerakoan, baina ez da erraza antzekorik topatzea. (Gara)
|
|
|
Gerra zibila amaitu eta 15 urtera, 1952ko negu hotzeko gau elurtsu batean, Bizkaiko kostaldeko herri batean, maki batek aspaldiko lagun eta adiskide duen kapitain baten etxeko atea jotzen du, eleberri honetan jasotako fikziozko gertaerei hasiera emanez. Gerran parte hartu ez bazuen ere, makien gora-beheretan nahastuko da aurrerantzean Onofre kapitaina eta, jende eta kontu berrien ezagupidea emateaz gain, bere
|
burua
hobeto ezagutzen eta ulertzen ere lagunduko dio berak nahi izan gabe egindako lotura horrek, nahiz eta bere buruaren ezagutzak ez duen, jakina, pertsonaia baikor bihurtuko. (Egunkaria I)
|
|
|
Gerra zibila amaitu eta 15 urtera, 1952ko negu hotzeko gau elurtsu batean, Bizkaiko kostaldeko herri batean, maki batek aspaldiko lagun eta adiskide duen kapitain baten etxeko atea jotzen du, eleberri honetan jasotako fikziozko gertaerei hasiera emanez. Gerran parte hartu ez bazuen ere, makien gora-beheretan nahastuko da aurrerantzean Onofre kapitaina eta, jende eta kontu berrien ezagupidea emateaz gain, bere burua hobeto ezagutzen eta ulertzen ere lagunduko dio berak nahi izan gabe egindako lotura horrek, nahiz eta bere
|
buruaren
ezagutzak ez duen, jakina, pertsonaia baikor bihurtuko. (Egunkaria I)
|
|
|
Kasu honetan bata" abertzaleak" eta, besteak," karlistak" eta nazionalak.(...) Abertzaleen aldetik" Iraeta" tarrak," Txomin"
|
buru
delarik. Eta, bestea," karlistak", Murua tarrak," Jenaro" alkatea buru.(...) Bakoitzak ditu bere espazioak.
|
|
|
Kasu honetan bata" abertzaleak" eta, besteak," karlistak" eta nazionalak.(...) Abertzaleen aldetik" Iraeta" tarrak," Txomin" buru delarik. Eta, bestea," karlistak", Murua tarrak," Jenaro" alkatea
|
buru
.(...) Bakoitzak ditu bere espazioak. Halanola" Iraeta" tarren ildotik dabiltzanek, abertzaleek, badute bere" Batzokia"," Perutegi" taberna, eta" besteak" berriz, boterearen nagusi direnek," Udaletxea"," Karlisten zirkuloa" eta" Sastrenea" taberna, besteak beste." (Etxebarria, Gillermo:
|
|
|
Honela, narratzailea eta narratarioaren ahotsek askotan bat egiten dute: Migel bere
|
buruari
mintzo zaiola baitirudi.
|
|
|
Emon biar yako. Azkoitiarrak bere
|
burua
urkatzera doan mutil baten gogoetak ditu kontagai liburu honetan. Julen Azkue deituriko gazteak hausnarketa eta oroitzapenen bidez, erabaki hori hartzera bultzatu duten arrazoiak pixkanaka azaleratzen dizkigu.
|
|
|
Hori dela-eta, eta Bilbora trenez igortzen zituen pakete batzuengatik Julen atxilotu egingo dute. Ondorioz, ziegan hartuko du bere
|
buruaz
beste egiteko erabakia.
|
|
|
hots, oroitzapenen bidez ezagutzera ematen zaigu bakoitzaren pentsatzeko modua. Juaristik dioenez" Marcel Prousten famatu hartan bezala, edozein objetu asko zaie memoriaren makina martxan jartzeko eta beren
|
burua
testuinguru konkretu batean kokatzeko." (El Diario Vasco IV) Honen guztiaren bidez pertsonaien barne munduan sakontzeko aukera eskaintzen badigu ere, askotan erabilitako estilo trinkoak hurbilpen hori zailduko digu.
|
|
|
atzera aurrera asko daude, irakurleari loturak egitea eskatuz. Narrazioa protagonista bere
|
buruaz
beste egitera doan unean hasi eta ekintza hori burutzean amaitzen da. Hortaz, heriotzaren aurretik eginiko atzerakako begirada da testuratzen dena.
|
|
|
Bestalde, prolepsiak ez ditu sarritan erabili: batik bat, hasieran bere
|
buruaz
beste egitera dihoala iragartzen duenean ikus ditzakegu. Hortaz, barne prolepsiak dira gehienak, lehen mailako narrazioaren denboraren barruan kokatzen dira-eta.
|
|
|
Irrealak dirudite, ez errealitatetik kanpo daudelako, errealitatearen eta fantasiaren artean aise dabiltzalako baizik" (El Diario Vasco). Haatik, gure aburuz, pertsonaien arteko lokarria bere
|
buruak
suntsipenera eramateko duten joera da. Bestalde, Pasaia Blues eleberriaz mintzatzean honela adierazi zuen egileak pertsonaiek eleberri honetan betetzen duten lekua:
|
|
|
Ondoren, denbora izango dugu mintzagai. Arestian aipatu dugun bezala, irakurleak eleberri hauekin topo egitean bere
|
burua
puzzle baten aurrean aurkitzen du. Ezaugarri hau berau denboraren iraganean ere aurki dezakegu.
|
|
|
Honela, neskaren lagun baten etxera joan beharrean egongo dira, eta bertan jantzi baten lapurretaren berri izango dute. Beraz, neska hura ezagutzearekin batera, lapurreta bitxi batean korapilaturik aurkituko du bere
|
burua
. Giro honi eusteko, bestalde, Jimenezek hasieratik pertsonaia kartzelaratua dagoela ezagutaraziz sortaraziko du.
|
|
|
Gobernu indartsuenek eta Kazakhstango gobernuak gertaturikoa ezkutuan mantendu nahi dute, arazorik ez sortzearren. Isidorok korapilo honen erdian nahasturik aurkituko du bere
|
burua
, bera izango delarik hau askatzeko ahalmena izango duen bakarra: honela, gizartearen beste ikuspegi bat bereganatuko du.
|
|
2001
|
|
|
" Atzean pausoen hots lehorra entzuten duk" (15 or.),"(...) zerraldo eroriko haizela intuitzen duk". " Garbi garbi akordatzen haiz lehendabizi ikusi hioan gorputz parteaz(...)" (30 or.),"(...), maitasunaren preludio maniako depresiboaz ezin preszinditu ote daitekeen galdetzen diok heure
|
buruari
). (45 or.)
|
|
|
(15.or.)" Dena den, ez duk, ez du
|
burua
bueltatzen..."
|
|
|
(15.or.)" dena den, ez duk, ez du
|
burua
bueltatzen. Arkupetik gero eta gehiago aldenduz Aiuntamentua eskubialdera utziaz" Zamudio" ren terrazerantz zuzentzen ditu pausoak.
|
|
|
(45.or.)"" Hire besoaz libratuz begietara begiratzen dik(...) galdetzen diok heuri
|
buruari
".
|
|
|
Bertan, Ramonek Bernardo Atxaga aurkeztu behar zuen eta horretarako," Atxagaren belaunaldi literarioaren aurretikotzat" jo zuen bere
|
burua
, eta belaunaldi literarioen kontu hau gehienetan eztabaidagarria bada ere, benetan argigarria suertatzen zaigu kasu honetan idazle honen ikuspuntu literarioaz jabetzeko. Aipatutako hitzaldian, honako berezitasunak egotzi zizkion Saizarbitoriak bere belaunaldiari:
|
|
|
Nobela honetako protagonistaren antzera, erremediorik gabe ohetik mugi ezinik dagoen Malone beckettiarrak ezin du" ni" esan, baina, aldi berean, ezin du berataz ez den ezertaz hitz egin. Ene Jesuseko protagonistak ezin du istoriorik asmatu, azken batean, bere
|
buruaz
beste ezertaz ez baitu hitz egiten. Existentzialismoaren ondoriorik bortitzena onartu beharrean gaude:
|
|
|
Eta hala ere, Scherazaderen modura, istorioak kontatzeko ahalegina egingo du, istorioak (literatura) salbagarri suertatuko zaizkiolakoan. Alabaina, Scherezadek bere
|
burua
salbatzen badu ere, Malone eta Ene Jesus eko protagonistek ezin dute: istorioak ez dira sortzen, guztia esanda dago.
|
|
|
Gure kasuan, protagonista dagoen gela, horma akoltxatudun gela hori, kanpora burdinazko barrote gurutzatuak dituen leiho bat duen gela, simulakroaren, irrealtasunaren espazio bihurtzen da sapaiko ispiluan islaturik geratzean. Erreferenteak bere
|
burua
islatzen duenean ezeztaturik geratzen da.
|
|
|
Urte batzuk geroago, 79 edo 80ko neguanordurako itzulia zen Madrilen bizitzera, garai hartan desenkantoari buruz hain ugariak izan ziren nobela haietako bat bidaliko zion, eskaintza nostalgiko batekin, eta pasarte luze bat azpimarratua zuela. " Iraultza ez zen aukera gisa sentitzen" zioen gutxi gorabehera pasarteak," esentzia gisa baizik; edo iraultzaile zinen, eta orduan iraultzaile
|
buruaz
pentsatu eta iraultzaile bihotzaz sentitu behar zenuen, edo ez zinen, baina orduan izan nahia baino ez zen geratzen, eta ez izatearen kulpa behin eta betikoa". Eskaintzak, berriz," Hain zapalduak eta hain libre izan ginen egun haien gomutaz" zioen, haren letra biribil eta argiaz idatzia.
|
|
|
Emazteak adarrak jarri dizkiola jakitun denetik, deliriora eramango duten obserbazio eta antsietateak guztiz ezkutagaitzak suertatuko zaizkio protagonistari. Desiratutako objektuak ihes egiten diola pentsatzeak beragan sortzen duen urrikaltasun eta ziurtasunik ezaren adierazle ditugu bere
|
buruaz
dituen irudi penagarriak. Protagonistak kiratsa besterik ez dio somatzen bere buruari (linimento eta sardin usainaren nahasmendutik eratorria, 86) eta zakur deslai baten modura abandonatzen da etxean (121).
|
|
|
Desiratutako objektuak ihes egiten diola pentsatzeak beragan sortzen duen urrikaltasun eta ziurtasunik ezaren adierazle ditugu bere buruaz dituen irudi penagarriak. Protagonistak kiratsa besterik ez dio somatzen bere
|
buruari
(linimento eta sardin usainaren nahasmendutik eratorria, 86) eta zakur deslai baten modura abandonatzen da etxean (121). Senar honen zeloek, La Jalousie (1957) nobelako protagonistaren kasuan bezala, emaztearen eta amoranteen obserbazioa eragingo dute, ezaugarri optikoz soilik transkribatzen diren eszenen errepikapena bultzatuz.
|
|
|
Protagonistari alferrikakoa izango zaio sexu harreman desiozkoez(" garbitu gabe nago oraindik" baieztapenenak kontrapuntu sarkastikoa ematen diotenez) galdutako emaztearen" jabegoa" berreskuratzen saiatzea. Berdin generrake Bioleta gaztearekin, sexu fantasia guztien batura kontsidera daitekeenarekin dituen sexu harremanez, hauetan, bere griñak asetzeaz gain oraindik" gauza" dela frogatzen baitio bere
|
buruari
. Telefono kabinako eszenan azaltzen den" Macho de Guerlain" (132) iragarkiak, ongi baino hobeki irudikatzen digu protagonistaren ustezko errealitatea.
|
|
|
, amaieran bere
|
buruaren
biktima suertatzen den senar honek, ezin du aitortu emaztea beharrezko zaiola bizitzen segitzeko, bere burua erabat ez suntsitzeko, eta Florak egindako aukera (Mollyk bezala, senarrarekin geratzea erabakitzen baitu), sinestezina iruditzen zaio. Saizarbitoriaren aurreko bi nobeletan bezala, hemen ere agertzen zaigun J.J. Lasa psikiatrak dioen moduan (136), larrialdietan fabulaziora jotzeko joera baitauka protagonista honek.
|
|
|
, amaieran bere buruaren biktima suertatzen den senar honek, ezin du aitortu emaztea beharrezko zaiola bizitzen segitzeko, bere
|
burua
erabat ez suntsitzeko, eta Florak egindako aukera (Mollyk bezala, senarrarekin geratzea erabakitzen baitu), sinestezina iruditzen zaio. Saizarbitoriaren aurreko bi nobeletan bezala, hemen ere agertzen zaigun J.J. Lasa psikiatrak dioen moduan (136), larrialdietan fabulaziora jotzeko joera baitauka protagonista honek.
|
|
|
50eko hamarkadan bizitzaren zentzugabekeria bizi duen biztanle hiritarrak ingurune latzean kokatuta ikusten du bere
|
burua
. Behiala aurrerapenei esker menderagarria zeritzon mundua, bat batean ulergaitza bihurtu zaio.
|
|
|
Finean, biek heriotza eta bakardadea ezagutuko dituzte beren bizitzen amaieran: bata fusilatuta hilko da, besteak, bere
|
buruaz
beste egingo du.
|
|
|
Emazteak adarrak jarri dizkiola jakitun denetik, deliriora eramango duten obserbazio eta antsietatea areagotuz joango zaizkio. Desiratutako objektuak ihes egiten diola pentsatzeak beragan sortzen duen urrikaltasun eta ziurtasunik ezaren adierazle ditugu, bere
|
buruaz
dituen irudi penagarriak. Protagonistak kiratsa besterik ez dio somatzen bere buruari (linimento eta sardinusainaren nahasketatik eratorria) eta zakur deslai baten modura abandonatzen du bere burua (121).
|
|
|
Desiratutako objektuak ihes egiten diola pentsatzeak beragan sortzen duen urrikaltasun eta ziurtasunik ezaren adierazle ditugu, bere buruaz dituen irudi penagarriak. Protagonistak kiratsa besterik ez dio somatzen bere
|
buruari
(linimento eta sardinusainaren nahasketatik eratorria) eta zakur deslai baten modura abandonatzen du bere burua (121). Senar honen zeloek, A. RobbeGrillet en La Jalousie (1957) nobelako protagonistaren kasuan bezala, emaztearen eta amoranteen obserbazioa eragingo dute eta ezaugarri optikoz soilik transkribatzen diren eszenen errepikapena bultzatuko (Robbe Grillet en nobelan ehunzangoaren zapalketaren eszena zen etengabe errepikatzen zena).
|
|
|
Desiratutako objektuak ihes egiten diola pentsatzeak beragan sortzen duen urrikaltasun eta ziurtasunik ezaren adierazle ditugu, bere buruaz dituen irudi penagarriak. Protagonistak kiratsa besterik ez dio somatzen bere buruari (linimento eta sardinusainaren nahasketatik eratorria) eta zakur deslai baten modura abandonatzen du bere
|
burua
(121). Senar honen zeloek, A. RobbeGrillet en La Jalousie (1957) nobelako protagonistaren kasuan bezala, emaztearen eta amoranteen obserbazioa eragingo dute eta ezaugarri optikoz soilik transkribatzen diren eszenen errepikapena bultzatuko (Robbe Grillet en nobelan ehunzangoaren zapalketaren eszena zen etengabe errepikatzen zena).
|
|
|
Protagonistari alferrikakoa izango zaio sexu harreman desiozkoez galdutako emaztearen" jabegoa" berreskuratzen saiatzea. Berdin generrake Bioleta gaztearekin, sexu fantasia guztien batura kontsidera daitekeenarekin, dituen sexu harremanez, hauetan, bere grinak asetzeaz gain oraindik" gauza" dela frogatzen baitio bere
|
buruari
. Telefonokabinako eszenan azaltzen den" Macho de Guerlain" iragarkiak, ongi baino hobeki irudikatzen digu protagonistaren ustezko errealitatea.
|
|
|
, amaieran bere
|
buruaren
biktima suertatzen den senar honek, ezin du aitortu bere emaztea beharrezko zaiola bizitzen segitzeko, bere burua erabat ez suntsitzeko, eta Florak egindako aukera sinestezina iruditzen zaio.
|
|
|
, amaieran bere buruaren biktima suertatzen den senar honek, ezin du aitortu bere emaztea beharrezko zaiola bizitzen segitzeko, bere
|
burua
erabat ez suntsitzeko, eta Florak egindako aukera sinestezina iruditzen zaio.
|
|
|
Juan Martinek" bere eginkariak" gainean egiten zituen aitonaren omenez darama izen hori (2242). Horretaz gain, narrazioan etengabe adierazten delako, badakigu argala dena, zimur batzuen jabe ere bai, eta ogibidez idazletzat aurkezten duela bere
|
burua
. Gaztetan (Françoise) Sagan en omenez idatzitako Adio atsekabe (166) nobelaz gain, hotel batean Parisen galdutako bigarren nobela bat, istorioaren hasieran berreskuratzen dena, ditu idatziak.
|
|
|
Leonardo da Vinci ren haurtzaroko oroitzapen bat), begiratzea du gogoko. Begirada honek detaile obsesiboz transkribatzen dizkigu pertsonaia femeninoen gaineko xehetasunak eta bai, halaber, bere
|
buruaren
zikinkeriaz egiten diren oharrak. Hori guztia gutxi balitz, hotelean pornografia ikustea du gogoko, berez, aipagarria ez den kontua, detaile batengatik ez balitz:
|
|
|
Aranjuezen ezagutzen du protagonistak Eugenia (2 kap), Poetas de las cuatro lenguas izeneko antologia prestazeko bilera batean (78). Hasieratik adierazten da Eugeniak istorioan izango duen patua, bere izenak, segituan, Eugénie izeneko Landetako jatetxe on bat baitakarkio
|
burura
protagonistari (79). Ongi jaten den jatetxe= Eugenia honek, gainera, melankoliko jartzen du protagonista hasieratik, Donostiako Victoria Eugenia gogorarazten baitio (79).
|
|
|
Juan Martinek ere playboy bat izan nahiko luke, amorante ugari izan zituen Rossettiren antzekoa, eta horregatik esaten du emakumezkoak pintatzen dakitenek lortzen dituztela (145). Nahiz eta onartu konkistatzaile horiek emakumezkoei sufriarazi egiten dietela (222), ezin du mixerable kontsideratu margolaria, hori onartzea bere
|
burua
ere mixerable dela onartzera eramango bailuke. Alferrik izango da Eugeniarekin duen gertakizun bortitzaren ostean ispiluan islatzen den gizonaren irudia mixerable batena dela ikustea (208).
|
|
|
Alferrik izango da Eugeniarekin duen gertakizun bortitzaren ostean ispiluan islatzen den gizonaren irudia mixerable batena dela ikustea (208). du onartu horrelakorik, hori onartzeak bere
|
buruaren
suntsipena ekarriko bailioke. Horregatik du nahiago maitasun obsesiboari egoztea Rossettiren jokabidea, hasieratik onartzen duen modura, neurotiko obsesiboak artista handiak baitira (ad.:
|
|
|
Dolua eta melankolia), melankolikoek maitatzeko gaitasuna galdu egiten dute, inguratzen duten munduarekiko interes oro galtzen duten moduan. Euren
|
buruarekiko
estimua gutxituz, egoera minbera bizi dute melankolikoek. Eta honetaz guztiaz gain, Juan Martin idazlea ere bada, psikoanalista izatea bezain deitoragarria dena (113).
|
|
|
Millas margolariak bere Ophelia ezagunerako modelo erabili zuenetik maite zuen Rossettik Siddal eta elkarrekin prometituta (10 urtez) egon ondoren, 1859an ezkondu omen ziren. Alabaina, 20 hilabete beranduago, bigarren haurraren esperoan zegoelarik, laudano sobredosi batekin egin zuen bere
|
buruaz
beste Siddalek. Bere penaren amildegian, Rossettik argitara gabe zituen poema guztiak Siddalen zerraldoan sartu zituen eta hantxe utzi, handik 7 urtera berriro aterarazi zituen arte.
|
|
|
Juan Martin isolatuta bizi da bere munduan, erraietatik maite duen Victoriarengana ezin hurbiltzeak eragiten dion sufrimenduan. Minaz eta amodioaz hainbeste idatzi zuen Duras-en testuetan bezala, desiratzea nork bere
|
burua
suntsitzea ere badela frogatu du Rossettiren obsesioa k. Eta hala ere, nobelako protagonistari ezinbesteko zaio Victoria amestea, horrek amildegia, obsesioa, ekarriko badio ere.
|
|
|
Baina, autobiografiak badu genero berezia bere testuak idazteko, hilarri izkribua, eta" norberaren
|
burua
apenas identifikatzen" duenak, hil ala bizirik den ez dakienak bere hilarriak idatziko ditu.
|
|
|
" Zer da hormaren kontra zapaltzen nauen oinaze hau? galdetuko dio gero mutilak bere
|
buruari
.
|
|
|
Torturak badu alde autobiografikoa, poetaren izaera ezerezean jarri duena," zapata pilarekin" identifikatzera daramana bere
|
burua
. Sánchez Ferlosio ren artikuluak adierazten duenez, badu alde morala.
|
|
|
Kartzelako pertsonen bizitzak izan du iraganik. Historia aldatzea bilatu dute, eta beren
|
buruak
marginalitatean aurkitzen dira.
|
|
|
" dagoeneko bota du
|
burua
dio"
|
|
|
Bernardo Atxagak askotan erabili du ispilua errealitatean dagoen fantasia erakusteko. Pott bandaren aldizkarian agerturiko ipuin batean ispilu aurrean bere
|
buruari
tiro egin nahi dion gizonaren istorioa kontatzen da.
|
|
|
Alabaina, ispiluaren beheko aldetik odol arrasto mehe batek lohitzen du gelako zolua. Gizonak bere
|
burua
salbatu du baina ispilu barreneko bere islak buruari tiro eman dio. Antzak eta errealitateak alde bi dituzte.
|
|
|
Alabaina, ispiluaren beheko aldetik odol arrasto mehe batek lohitzen du gelako zolua. Gizonak bere burua salbatu du baina ispilu barreneko bere islak
|
buruari
tiro eman dio. Antzak eta errealitateak alde bi dituzte.
|
|
|
Lehena, Lewis Carrollen Alice ren adibidea da. Alice k murrua igarotzen du, errealitatearen beste aldean bere
|
burua
aurkitzeko. Geroago, Jacques Rigaut ek 1924 urtean eta Jean Cocteau k 1930.ean, beren pertsonaiak ispiluaren beste aldera bidali zituzten.
|
|
|
" Zubi zaharrenetatik hibaiari so berripaper saltzailea" (E, 52) ibaia den ispiluan bere etorkizuna irakurtzen ari da, eta, agian, irudimena pixka bat luzatuz gero, etorkizun laburra, zeren arin baitoa ibaian ura, eta
|
burua
botatzeko tentaldia igartzen zaio begi linburtuetan.
|
|
|
" Itacara itzultzean Ulysesek bere
|
burua
begiratu zuen miraila" (IGB, 140)
|
|
|
Eta orduan ispiluak hitz egingo dio eta erakutsiko nor den, nola heltzen den bentzitua, nola aguretu den eta denborak zein ahurra egin duen bere aurpegian. Agian, ispilua ez da isiltzen, jarraituko du mintzatzen eta Ulyses en
|
buruaz gain
, Penelope-ren pazientzia hartuko du mintzagai, eta adieraziko dio zer gertatu den Itaca n bera kanpoan izan den arte.
|
|
|
Baina surrealistek erabilitako inspirazioaren elkarketa askatu eta kontrolik gabea, ez da Sarrionandiarengan agertzen. Surrealismoa" novísimo" en eskuetatik igaroa da, eta irudimenaren askatasunak, irudi zoragarri zein berrien aurkikuntzak errazten baditu ere, poema
|
buruaren
egokierara taiutua dago.
|
|
|
Zentroaz galdetzea, Atxagak batasunaz egin duen galdera berbera egitea da; zentroa den ala ez den ez jakitea modernotasuna (eta are gehiago, sinesmena) zalantzan jartzea litzateke. Eta bigarren edizioan ziurrago agertzen badu ere idazleak bere
|
burua
, eta aipamenok kentzen baditu ere, lehen edizioan behin eta berriroko aipamenak egiten ditu zalantzaz; ez da bakarra bitakora kaieran agerturikoa. Liburua zabaltzen duen poeman berriro lotzen du poetak bere burua noraezean doan txoriarekin:
|
|
|
Eta bigarren edizioan ziurrago agertzen badu ere idazleak bere burua, eta aipamenok kentzen baditu ere, lehen edizioan behin eta berriroko aipamenak egiten ditu zalantzaz; ez da bakarra bitakora kaieran agerturikoa. Liburua zabaltzen duen poeman berriro lotzen du poetak bere
|
burua
noraezean doan txoriarekin:
|
|
|
" testamendua egitea deliberatu dut, ene
|
buruarekin batera
ene hazienda ere gal ez dadin... Zeuretzat dira, bada, oinetako mehe horik eta mahai gainean uzten dudan gaulois paketea, zeuretzat dira sandalo loreak eta pottoka gorriskak; zeuretzat hainbeste hiri hiletan bildutako harri zatiak, Vincent Van Gogh en belarria eta siemprebiba oriska"
|
|
|
Joseba Sarrionandiaren bitakora kaiera marinel erromantikoen lilurapean aurkitzen da. Izuen gordelekuetan barrena liburuko irudiak aztertzen baditugu (eta testutik kanpo aurkitzen den informazioa askotan gertatzen da esanguratsua), bat batean aurkituko dugu Gustavo Doré ren grabatu bat non ikusten den marinel bat masta
|
buruan
lotuta. Irudi hori Gustavo Doré k Coleridge ren lanaren erdal itzulpenerako egin zuen.
|
|
|
Arrazoi politikoek eta estetikoek bultzatzen dute XIX. mendearen bukaeran itsas nabigazioaz sortzen den ardura. Kolonialismoaren garaia da, Europak, industralizazioaren bidez, irten beharrean ikusten du bere
|
burua
. Industriak tentsioak sortzen ditu, lehengaien beharra dute fabrikek, merkatu berriak bilatu behar dituzte, eta inbertsiorako lurralde berrien lana eskatzen du.
|
|
|
irudi desberdinen muntaia lana egin ondoren. Irudi hitzak, irudi bakarrak, fotografia ekartzen du
|
burura
.
|
|
|
Geroago (Hamburger, 1991, 155) Errusiako Iraultzaren aurrean kokatu zuten bere
|
burua
idazleek, nahiz eta Errusiako abangoardisten patua oso gogorra izan zen Estatu estalinistan. Horregatik, baina, ezin da askatasunaren alde jartzen den bigarren tradizio poetiko moderno hau baztertu.
|
|
|
Poesia honen efikazia ez dator soilik bere joera dramatikotik, badu arrazoi sakonagoa ere. Ez delako hemen erromantizismoaren karikatura eta bizipen bortitza elkarren buruz
|
buru
jartzen, hemen gure gaurko kulturaren eta kultura iraultzailearen zutabe diren elementu biziak kontrajartzen zaizkio bizitzari. Poemak adierazten duena, azken finean, bizitzaren eta literaturaren arteko amildegia da.
|
|
|
" Zer egin dezakegu? Paseatu, urrats bakoitzean errauts apur bat utziaz; mundua ere geure antzera biratzen da bere
|
buruaren
giltza aurkitu ezinik" (GP, 10)
|
|
|
Narratibitatea poesia ulerkorraren, hobe esan, poesia argiaren ezaugarrietako bat da. Narrazioa narratzailearekin lotzeko bidea da, afektibitatearekin bat egiteko modua, idazleak bere
|
burua
beti galtzaile gisa agertzen baitu, inoiz jendea eta txakurrak batu arte:
|
|
|
" eta gero zakurrak begi humanoekin, eta gero jendea zakurren bakardade eta tristurarekin" (P, 49) eta idazlearen
|
burua
marinel zaharrekin eta infernura, beti infernura, doan trenarekin.
|
|
|
Nihilismo puntu honetan geratzen da, beraz, liburuaren izenburuak adierazten duena: " Zaindu zure
|
burua
, gizontxo". Ez hedonismorik, ez itzulerarik.
|
|
|
Baina bai zineak eta bai literaturak ezin dute begiari une batean datorkiona aldi berean une berean eman; muntaia behar du batak, eta diskurtsoaren linealtasuna gorde besteak. Une batekoa diskurtso luze eta ulergarria bihurtzeko beharrezko du poesiak diskurtsoaren luzapenean ematea
|
buruan
une batez gertatu dena.
|
|
|
" Baina zelan igarri unibertsoaren batasun eta orden organikoa bakardadearen osinean, gelan dena ausentzia, dena gabezia denean, norberen
|
burua
ere apenas identifikatu ahal denean" (GP, 47)
|
|
|
Pausatu nahi du bidairariak, eta bere
|
burua
deserrian galtzen duenean ere kontuan du sorterriko mina:
|
|
2002
|
|
|
Bera dugu euskal egile sarituen eta itzuliena, eta Atxagak gurean nahiz Euskal Herritik kanpo erdietsitako harrera onaren erakusgarri dira atzerriko adituen laudorioak8 Zientzia Ekonomikoetan lizentziatura eskuratu ondoren, 1981etik 1984ra bitartean Filosofia ikasketak egitera joan zen Bartzelonako Unibertsitate Zentralera. Hasieran ekonomista, euskara irakasle, liburu saltzaile, inprimategiko langile, irratiko gidoilari... aritu zen, harik eta 1980an literaturan
|
buru
belarri jardutea erabaki zuen arte. Atxagaren bibliografia benetan oparoan molde askotako testuak aurki ditzakegu:
|
|
|
Baina bere ideia eta jarrera politikoek erakarri dute arreta gehiena bere ibilbidean. Faxista, antisemita eta antikristautzat zuen bere
|
burua
eta bere garaiko joera literario eta politiko guztiekin polemizatu zuen. Autorearen ikuspegiaren adierazle da 1962an Txomin Peillenekin batera fundatu zuen aldizkariaren izena bera, Igela.
|
|
|
Mirandek bere
|
buruaz
beste egin zuen 1972ko Eguberrian. Haren heriotzaren ondoren, autore madarikatuaren mitoak areagotu egin zuen euskal literatur komunitateak haren obrarekiko zuen jakin mina. c) Eleberri soziala (Gereño, Peillen, Amuriza...); alegorikoa (Zarate, Lertxundi...), poliziakoa (Gereño...)
|
|
|
Navajas) edo" gizatasunik gabekoa" (ik. Gil Casado) deitu izan zaion eleberrigintza honek munduaz hausnarketa egin ordez, bere
|
buruaz
egiten du, idazketaz beraz, alegia. Horretarako, eleberriak narrazioestrategiak berritu zituen eta kontamolde anitzekin esperimentatu.
|
|
|
Gaurtik ikusita, zalantzarik ez dago baieztapen horien azpian dagoen errealismoaren ikusmoldea nahiko stendhaliarra dela eta, gainera, gaur egun eztabaida hori gainditua dela, antza. Ziur aski, azken hamarkadan argitaratutako ikusmolde errealista desberdinetatik idatzitako eleberri ugariek eskari hori ase egin dute, eta, zorionez, gaur egun eleberri aukera oso zabala dugu, irakurle komunitate desberdinek beren
|
buruak
haietan islatuta ikusteko moduan2.
|
|
|
Istorioa 1973 inguruan hasi eta 1984an bukatzen da, Komando Autonomo Antikapitalistek Enrique Casas PSOEko senataria hil ondoren. Gertakizunek aurrera egin ahala, Zabalegiren eta Abaituaren biografiak elkar gurutzatuz doaz, eta heriotzaren, giza bakardadearen eta ezintasunaren gaiak hain bihurtzen dira obsesibo, non Iñaki Abaitua protagonistak bere
|
buruaz
beste egiten baitu amaieran.
|
|
|
Azken
|
buruan
, heriotzaren aurreko lazturak eta bakardade izugarriak laburbiltzen du nobelaren hari tematikoa, eta horretarako, protagonistaren drama izugarria adierazteko, heriotzaren gaineko erreferentzia intertestual eta metanarratiboz beteta dago liburua. Irakurleak hortxe aurkituko ditu, esate baterako, zenbait idazle, soziologo, filosofo edo musikariren aipuak (E.
|
|
|
Azken batean, protagonistari alferrikakoa izango zaio sexu eszena sutsuen bidez emaztearen" jabetza" berreskuratzen saiatzea edo bere
|
buruari
oraindik" gai dela" erakusten saiatzea, Violeta (bera baino 20 urte gazteagoa) maitalearekin dituen sexu harremanen bidez. Haren adulterioaren azken agertokia," Macho de Guerlain" txartela dagoen telefono kabina, ironikoa da benetan. Detektibe narrazio askotan bezala, argazki baten handitzeak Violetaren nortasuna agerian uzten dio protagonistari; izan ere, bai Violetak, bai haren ama eta amonak, lepoan baitaramate heriotzaren seinalea.
|