|
2000
|
|
|
ArgitalpenhonenhelbururikbehinenetarikoaFraiBartolomerentestuakongi transkribatzeaizanik, testukateketikoak, teologiaetamoralekoedukizongihornituakbestalde, nahitanahiezkodirudibereliburuakidaztekoerabilizitueniturriez geureburuarigaldeegitea.Beraz, egokidatorharkizanzuenhezieragogoratzea, bere
|
burua
janzteko egin ohi zuen estudioa eta bere liburuak idatzi zituen MarkinakoKarmengoBibliotekaneskuraizanzuenmaterialagogoratzea.Hauetatik guztietatikgeratudalekukotasunikaskobereliburuetanjartzendituenaipamen ugarietan, haienbidezberebaieztapenaketairitziakbermatzendituelarik.
|
|
|
Badakizu, jaun André, ezen guti direla gizonezkoen artean irakurtzen eta skribatzen dakitenak, baina are gutiago direla eskolatuak izan diren emaztekiak; aldiz, gure amak, zeina baitzen argia eta zorrotza, ongi irakurtzen eta skribatzen zuen eta hainbat liburu irakurriz janzten eta apaintzen zuen bere jakintasuna. Eta, liburu haietarik gehienak bere aita spiritualak uzten bazizkion ere, bazuen bat bere berea, eta liburu hura Gaspar de Asteteren Doctrina cristiana ren euskarazko tradukzione bat zen, 1608koa eta Iruñan publikatua, amak erabiltzen zuena bai bere
|
buruaren
janzteko, eta bai irakurtzeko eta irakasteko ere zerbitzuko neskei eta emaztekiei, zeinetarik inportantena Hipolita zeritzana baitzen, bere ohorezko dama eta laguntzaile leiala eta artatsua, amaren beztimendez arduratzen zena, baita haren garbitasun pertsonalaz ere, azal ukenduez zein ile kentzeaz. Konfesore eta aita spiritual hura, bertzalde, ezkondu baino lehenagokoa zuen amak, eta frantziskotar bat zen, Uraitzeko klaratarren komentuko kaperau izendatu zutena eta harat igorria izan zena; eta, nola gure ama ez baitzegoen haren kontseiluen uzteko, zeren apez hura laket baitzuen —don Frantzisko baino laketago bai bederen—, harat joaiten zen, urtean bizpahiru aldiz, aitorraren eta komunionearen egiteko, haietarik batean Pazkoarekin konplitzen zuela.
|
|
2001
|
|
|
Baina preso eroritakoez gain, bazuen gehiagoren berri ere: " Ezagutzen ditugu, norbaiti biderako bi sos eskatuta, Europako unibersidadetara joan diranak, gaurkotasunezko jakitatez beren
|
buruak
jantzi nahiz, gure erriari hobeki erakusteko. Pentsa gero, olako oien bizimodua ez dala gozoa.
|
|
|
Western batean bezala, baina 20 lerrotan, U. jaunak1, lantxo horren egileak, zuzentzen ditu oker franko: gaiztoak ihesi doaz, gezurrezko euskaltzaleak âardi larruz jantzitako otso maltzurrakâ lotsagarri gelditzen dira, garai berriz U. jaunaren adorea, kemena,
|
buru
jantzia eta bihotz gartsua. Astinaldi ederra eraman dute batzuren batzuek, neroni ere, esateak lotsatzen nau, urruti ez naizelarik.
|
|
2003
|
|
|
· Badira, baina, ikuspegi zabalagoa daukeenak, eta edozein euskaldun
|
buru
jantzirentzat eginak dirudienak.
|
|
|
Aseezinak dira euliok. Eta, hartu, jantzi hau, esanez,
|
burutik behera
janzteko erlezainaren kaskoa luzatu dio deblauki.
|
|
2004
|
|
|
hiru kotxe erosiko zituela, bai; baina hirurak Isotta Fraschiniak. Baina ilusioa, batez ere, bera gidari izateak egiten diola, zapia
|
buruan
jantzita.
|
|
2005
|
|
|
05 Norbere
|
burua
janzteko eta hiriaren historia hobeto ezagutzeko, bertako museoetatik bi garrantzitsuenak bisitatzera joango gara. XIX. mendera arte hiriak ez zuen aberastasun handirik, baina aurrerabidea itsasotik iritsi zen, merkataritzako ontziteriari eta kontserbei esker.
|
|
2006
|
|
|
Goserik batere ez izan arren, katilukada bat kafe eta labore apur batzuk irenstera behartu zuen bere burua. Gero, ilea ez zikintzeko zapi bat
|
buruan
jantziz, kanpora atera zen urrats tinkoz.
|
|
|
Piratek eta kortsarioek jan eta edan egin behar izaten zuten, eta mozkortu eta festa egin, atseden hartu eta borroketako lan eta estutasun zakarretatik lasaitu, eta babesleku bat behar zuten horretarako. Frantzisko Irigoik horrelako babeslekua antolatzeko eta zuzentzeko
|
buru
jantzia zuen, eta pirata eta kortsarioen liskarrak eta ezinegonak baretzeko espiritu orekatua, besteen gehiegikeriak apaltzeko erraztasuna.
|
|
2007
|
|
|
Bai. Garai batean Aiztondoko herri batzuetan antolatu ziren honelako ikastaroak, Adunan esaterako, eta oraindik inguruko herrietan ere izango da bere
|
burua
jantzi nahi duenik. Ikastaroa Andoaingo AEKn emango da eta izena eman edota informazio gehiago nahi duenak telefonora dei dezake.
|
|
|
Alferrik ari zen, itzalari putz egitea bezain alferrik, baina ez zuen amore eman nahi, eta irritsez begiratzen zion oroigarriari behin eta berriz. Eskuetan hartu eta bueltaka ibili zuen,
|
buruan
janzten menturatu gabe. Ainhoari telefonoz deitzeko irrika egin zitzaion.
|
|
2008
|
|
|
Beraz, azpiegiturak ados, arriskua izan daiteke horretan zentratzea, baina urte batzuetan beharrezkoa izan da, egitura sendotu gabe nekez egin daitekeelako aurrera. Momentua iritsi da filosofian berrirakurketa, berrazterketa egiteko, eta geure
|
burua
janzteko.
|
|
2009
|
|
|
Berriemaileen esanetan 1950 urtetik aurrera hasi zen txapela janzteko ohitura galtzen, eta orain hogei urte ia guztiz desagertu ei da. Hala ere, oraindino Jatabeko edadeko hainbat gizon ikusten da txapela
|
buruan
jantzita.
|
|
|
Ingeniaria, izan ere, gizon erabakigarria izan zen Nazarioren bizitzan, Mateok bultzatu baitzuen ia estudiorik ez zuèn gizona bere
|
burua
janztera, honengan halako jakin min bat piztuz, edozein txolarte, etxean nahiz fabrikan, aprobetxatzera eraman zuena:
|
|
|
Erregeren atorrari dagozkionak izan genituen abiaburu. Hiru egun geroago, ez zen Frantzian ni baino jantziagorik erresumako
|
burua
janzteko lanbidean. Beztitu ondotik erregek topaldia izaten zuen egunero printze handiekin eta bere ganberako kapareekin.
|
|
|
–Españaco coroya
|
buruan
jantzita/ Don Carlos izango daEspañolen aita./ Esanbadagogoticbildurrariichita:/ BIZIBEDI DONCARLOSTA ANDREMARGARITA? (XVIII).
|
|
|
Beste batzuei atseginago zaie patinetea. Kaskoa
|
buruan
jantzita, behin behineko U pistan irristatzen dira, zeinek jauzi ikusgarriagoa egin. Koldo eta Iban, baina, berehala aspertu dira:
|
|
|
Hemengo instituzioak egiten ari dira Iberdrolak edo beste edozein enpresak egiten duten bera. Beren
|
buruari
jantzi berdea jarri. Bilbon klima aldaketaren aurkako bulegoa dago, eta honelako gauzak egiten ditu:
|
|
|
Ingeniaria, izan ere, gizon erabakigarria izan zen Nazarioren bizitzan, Mateok bultzatu baitzuen ia estudiorik ez zuèn gizona bere
|
burua
janztera, honengan halako jakin min bat piztuz, edozein txolarte –etxean nahiz fabrikan– aprobetxatzera eraman zuena: horrela irakurtzen zituen egunkari asko eta asko, baita bere pentsamenduarekin bat ez zetozenak ere, etsai ideologikoa hobeto ezagutzeko ahaleginean, Mateok berak aholkatutakoaren arabera; hil zen, baina, halako batean, Mateo; gelditu zen Nazario umezurtz... eta orduan, Honoratoren irakaslearengana jo zuen –aita Anizeto kalonjearengana, alegia–, hark bete zezakeelakoan Mateok eta Honoratok utzi ziotèn hutsunea; aita Anizeto, gainera, teologian ez ezik, literatura katolikoan ere aditua zen –anaia jesuita bat ere bazuen, hirian aski ezaguna aldizkari katoliko batean idazten zituèn artikuluengatik–, bere seme alaben irakurketak gida zitzakeena, kulturaren arriskuz jositako bideetan barrena desbidera ez zitezen...
|
|
|
Neurriak hartzen zizkidan bitartean etorri zait
|
burura
jantzi berdin berdin bi egiteko agintzea jostunari. Altuera bertsukoak gara eta ikusi zintudan azkenengo biderrez zeneukan itxura eta nire oraingoa antz antzekoak dira:
|
|
2010
|
|
|
Badakit aurki ninduzetela Santa Ageda, n sartua. Ta ori egitea eskatzen diguten euskaldunak ote dira, bada, euskaldun zuurrenak, euskaldun
|
buru
jantzienak, euskaldun gurenak. Bada, nik (jaun oiek astotzat joko ba naute ere), naiago det ibai txiki izan, baña ene urak neronek itsasora eramateko jabe; ta ez nere izena ta nere izana galdu, ibai aziago bati nere burua eman beharrez.
|
|
|
Badakit aurki ninduzetela Santa Ageda’n sartua. Ta ori egitea eskatzen diguten euskaldunak ote dira, bada, euskaldun zuurrenak, euskaldun
|
buru
jantzienak, euskaldun gurenak. Bada, nik (jaun oiek astotzat joko ba naute ere), naiago det ibai txiki izan, baña ene urak neronek itsasora eramateko jabe; ta ez nere izena ta nere izana galdu, ibai aziago bati nere burua eman beharrez.
|
|
|
Ilunkeriaren kontrako gudua izan zen beti bere guztizkoa, eta horregatik lotu zitzaion gaztetatik bere
|
burua
janzteari, antzinako klasikoak eta elizako aiten lanak gogotsu irakurriz, baita azken urteetan hizkuntza bulgareetan sortzen ari ziren emaitza ederrak ere, italieraz batik bat, baina orobat beste hainbat mintzairaz.
|
|
|
– Hobe nuke kaskoa
|
buruan
jantzita dudala ibiliko banintz. Erori eta buruan kolpe txikiena hartuta konortea galtzen dut, eta esnatzen naizenean ez dakit nor naizen, eta ordura arteko guztiak ahantziak ditut.
|
|
2011
|
|
|
Alcarriako ezti saltzaileak iduri, panazko jaka beltza, oihal eta kolore bereko prakak, txapel eskasa, eta arrotza?
|
buruan
jantzi, trena hartu, eta nola Euskal Herriratu ziren kontatzen zuten, elkartzen ziren bakoitzean; urteetan aurrera joan ahala sarriago, gainera. Berrogeita hamarreko hamarkada izango zen, eta Palentziako herri hotz eta lur koloreko hartan ez ei zegoen bestela etorkizunik.
|
|
|
Itzelezko arrakasta izan zuten bere liburuek. Askok erabili zituzten, bai beren
|
buruak
janzteko eta alfabetatzeko, bai ematen zituzten euskara eskoletan. Ondoren, Euskal Filologia karrera sortu zenean 1976an, karrera berriko irakaslea izan zen, eta irakasgai bi hutsetik sortu zituen:
|
|
2012
|
|
|
Hainbeste iritzi ezberdin eta hainbeste eztabaida egosten ziren marmitaren parte izateak nire
|
burua
janzten lagundu dit. Izan dira urte zail zailak baina beti eutsi diogu baikortasunari.
|
|
|
Jainkoak daki egiazaletasuna handiagoa nuela jakituria baino, izaki gizajoari irakasteko aukeratzen nituen ikasbide guztietan, eta esan baharra daukat, nire ustez, hastapen berberetan oinarri hartuko lukeen edonori gauza bera gertatuko litzaiokeela; alegia, gauzak argi eta garbi hari azaltzean, neure
|
burua
jantzi eta prestatu nuela lehenago ez nekizkien edo gogoan izan ez nituen gauza askotan, denak basati gizajoari berri emateko ikerketan ari nintzenean bat batean bururatutakoak. Une horretan inoiz baino grina handiagoa izan nuen jakin nahi horretan.
|
|
|
|
buru
jantziari; eta halako bakar baten iritzia
|
|
|
Eta beste ezaugarri batzuk ere modu berdintsuan errepikatzen dira batzuen eta besteengan. Hau da, herriko edo inguruko herriren bateko eskolako lehen ikasketez gain, nekez izan dute aukerarik goragoko ikasketarik egiteko; beren
|
burua
janzten eta osatzen arauturiko zentroetatik at eta autodidakta gisa aritu direnak ditugu gerra aurreko euskal idazle asko; idazle laikoak halakoak direla gehienak esango nuke. Horrez gainera, barne bokazioa aipatu dugu gorago.
|
|
|
" Irakurtzeko grinaz gain, beste ohitura bi ere bazituen, bere izaeraren ezaugarri berezi bi: oinetatik
|
bururaino
jantzirik lo egiten zuen, longaina bera ere erantzi gabe, eta halako usain berezi bat eramaten zuen beti gorputzari itsatsirik, logelan batzuetan aditzen den kiratsaren antzekoa, eta hainbesterainokoa, ezen, edonora iritsirik, aski baitzuen longaina eta puska guztiak gela batera eramatea eta bere ohea zabaltzea usain berezi hura lekuaz jabe zedin, eta, ordu arte sekula inork erabili gabeko gela b... (Gogol, Arima hilak)
|
|
2013
|
|
|
Gehiago izanen ziren. Bi buruzagiek gerlarako kasko lumadunak zituzten
|
buruan
jantzirik.
|
|
|
Oro maitagarri eta onbera izanda, den bezala! Adimen bikaina,
|
buru
jantzia eta modu liluragarriak. Eta gure aitaren kontra ere ezin liteke ezer esan, zeren, bitxitasun batzuk gorabehera, Darcy jaunak berak mespretxatuko ez lituzkeen abilidadeak baititu, bai eta jaun horrek ziur aski inoiz iritsiko ez duen itzala ere.
|
|
|
Gizonaren adimendu eta umorea ez ziren Elizabethenak bezalakoak, baina bai bere nahikari guztien neurriko. Gertatuz gero, ezkontza hori bien onerako izango zen; Elizabethen lautasun eta bizitasunarekin, Darcyk bere gogoa eztituko zuen eta bere moldeak hobetuko; Darcyren zentzuzkotasun eta
|
buru
jantziarekin, eta munduari buruz zeukan ezagutzarekin, berriz, Elizabethek garrantzi handiagoko irabazia jasoko zuen.
|
|
|
Ez ziruditela argi ezkila arruntak, ezta mezako ezkilak ere. Emakume bat ikusi duela mantelina
|
buruan
jantzita eta itxuraz elizarako bidean, erramu sorta ederra eskuan zeramalarik, Erramu igandea balitz bezala. Ordea, jendea lanean ikusten zuela nonahi.
|
|
2015
|
|
|
Egunerokoaren zurrunbilotik harago, mundua Euskal Herritik ezagutzen eta, are, ulertzen laguntzen zidan, ikuspegi kritiko eta zintzoaz. Nire
|
burua
janzteko tresna informatibo gisa preziatzen hasi nintzen. Azken urteotan, Argiaren proiektuari arreta handiagoz begiratu diot.
|
|
|
Gauza asko nabaritzen zituen, eta batek asaldatzen eta kordokatzen zuen bereziki, zergatik ez zekien arren. Asko gustatuko zitzaiokeen Ramsay andreak prozesioan ikusi balu, toga eta
|
burukoa
jantzita. Ikerlari, unibertsitateko irakasle, zernahitarako gai ikusten zuen bere burua...
|
|
|
Erdi Aroko tontor
|
burukoaz
jantzitako euskal emakumea (2)
|
|
|
Sinetsia zen halaber, ez zuela behar zezakeen guztia egin, aitortuz damu zitzaiola ez jakin izana" baliatzen ordu denak Iruñeko agintean izan naizeno; baina hemen naukazue, nahi den une eta gune oroz, hain segur utzi ditudan hutsak betetzen laguntzeko." Bere aldetik, Arrietak nabarmendu zizkion hiriaren aldeko sakrifizioak," Herrian, Herriarekin eta Herriaren alde bizi izan den alkatea, bereizketarik gabe". Udal Dantza Taldeko dantzari batek esker oneko testua irakurri zuen, eta txapela eman zion, eta alkateak, laketua,
|
buruan
jantzi zuen. Aurreskua dantzatu zioten gero, eta ohorezko pasabidea uztaiez egin.
|
|
2016
|
|
|
Hainbeste denbora behar izan nuen bizarginaren atzaparretatik libratzeko, ezen jada beranduegi baitzen pentsatzeko gau hartan Madame R*** ri gutuna eramatera joateaz; baina gizon bat oinetatik
|
bururaino
jantzita dagoenean kalera irteteko, haren gogoetek axola gutxi daukate; beraz, ostatu hartuta nengoen Hotel de Modeneren izena paper batean idatzi eta abian jarri nintzen, nora joan deliberatu gabe nengoela.
|
|
|
60ko hamarkadan, Martuteneko kartzelatik bigarrengoz igarota, lehenbizikoz 1950ean, eta berriz 1960an?, erakundeak erabaki zuen zuhurrena Txillardegi erbesteratzea izango zela, eta halaxe, aurrena Ipar Euskal Herrira eta handik laster Parisa egin zuen. Han askoz leku hobea aurkitu zuen ideologikoki bere
|
burua
janzteko. Francoren peko Espainian baino askatasun eta informazio gehiago, noski!?, nazioarteko politika jarraitzeko. Eusko Abertzale Ekintzak Argentinan argitaratzen zuen Tierra Vasca n hasi zen artikulu politikoak plazaratzen, P.M. Irujo zuzendari zela, eta 1962tik aurrera ETAren agerkari ofizial Zutik en, Caracasen argitaratzen zena hasiera batean.
|
|
|
Bereziki barregarria, eta baita bereziki interesgarria ere. Eleberriko lehen kapituluetan bizar ontzi bat lapurtzen diote bizargin bati Kixotek eta Santxok, eta hori da zaldunak une horretatik aurrera
|
buruan
jantzita eramango duen kaskoa, harentzat ez baita bizar ontzi arrunt bat, Mambrino delako baten kasketa magikoa baizik. Pertsonaiaren ikur ere bilakatu da geroztik burukoa, eta 10 euroren bueltan saltzen dute haren forma duen bisera oroigarri dendetan, aurrealdean «España» hitza gorriz eta horiz inprimatuta duela.
|
|
|
Baina, hartarako ikasketa berezirik gabe, bere
|
burua
jantziz joan zen autodidakta zela bai garbi esan dezakegu, landan berez berez ernetzen den lore usaintsua bezalakoa. Bai, izan zuen gaztetan norabide horretan jarriko zuenik edota hasierako txingar ezbaiko hari haize eman eta pizten lagunduko zionik.
|
|
2017
|
|
|
Axier Arteagak egurrean jarraitzen du 2017an. Promozioko binakako txapela irabazi eta hilabete t' erdira, buruz
|
burukokoa
jantzi zuen atzo Iruñeko Labrit pilotalekuan, Joanes Bakaikoa 22 mendean hartu eta gero.
|
|
|
galdetu zion semeak, aitaren esku txundituetatik kaskoa lapurturik. Semea
|
buruan
janzten saiatu zen, baina oso pisutsua zen berarentzat.
|
|
|
Ez, ez gara makalak; baina gure egoa folklore bihurtzen dugunean pentsatzen dut arriskutsua izango litzatekeela euskal selekzio ofiziala izatea. Han joango gara, egunen batean, hegazkin bete jende ikurrinak eskuan hartuta, Gora Euskadi txapela
|
buruan
jantzita ez dakit noraino. Espainiarren, frantziarren... moduan bajatuko gara hegazkinetik:
|
|
|
Dena hila zegoen. Gu kultura aldetik jotzen hasi ginen, geure
|
buruak
jantzi nahian. Eibarrera etortzen zen, adibidez, Alfontso Irigoien, eta han biltzen ginen Juanito San Martin, Jabier Zubiaurre hila hura ere, Imanol Laspiur?
|
|
|
–Paraxut moderno bat izango da. Nonbait irakurri dut armiarmen zetarekin egingo dituztela, denetan
|
buru
jantzienak.
|
|
|
Kultura kontsumitzen nuen, baina horretarako ere sosa behar da. Baina bai, egia da norberak lan egiten ez duelarik, bederen denbora duela bere
|
burua
janzteko. Baina nik erranen nuke funtsezkoena ez dela denbora, ezta dirurik ukaitea, baizik eta desira eta bulta.
|
|
2018
|
|
|
Oliba koloreko azalean begirune beltz zorrotz erasotzailea eta irribarre zuri samurra hagin ertz ederrean ageri zituelarik, azaldu zen gaua enkantatzen. Burua estaltzen zion zapia eta
|
burutik behera
jantzita zuen tunika ginda kolorekoak zituelarik, muturra lurrean inkatuta azterka zegoen zaldi zuri elegante baten gainean burua erakutsi zuenean, ez zuen inondik eta inora pentsatu Consolacionek, beste inoiz ez bezala, aspalditxoan jasaten ari zen sexu baraualdiaren azkenaren hasiera ekarriko ziola bereber zaldidun itxura batekoak.
|
|
|
Bidean eguraldi aldaketa ikusi zuen praileak, igarri zuen erasoa bere buru gainera zetorrela eta erretorearen lana zela. Baserri batean behi larru bat eskatu,
|
burutik behera
jantzi eta apezaren sagastira joan zen; dena loretan zen eta arbola azpitik arbola azpira ibili zen, lore denak harriak txikitu arte. Gero Iruiñera joan eta, handik etorrita, apezarengana; eta hark:
|
|
|
Begi onez begiratzen dit. Adore seinaletzat dauka, nonbait, neskatoaren irudimen hori, bere
|
burua
janzteko modu bat asmatu izan hori. Barregarrikeria hori, desegokitasun hori ontzat eman bakarrik ez, baina gustatu ere gustatzen zaio halako desegokitasuna berari, alargunen gisara hain andre formala denari, klaustroan itxitako mojen gisara kolore grisaxkaz janzten denari.
|
|
|
Bezeroek hala eskatzen ziotenean, buztanluze haietako bat ateratzen zuen handik, di da batean burua moztu, eta jendaurrean larrutzen zuen egundoko maisutasunez. Ume koskor batzuk, zein baino zein aldrebesagoa, jolasean ari ziren inguruan, orpoak urratu beharrean; hanka gorritan zihoazen gehienak, txano militarrak
|
buruan
jantzita, eta, eskuartean zeramatzaten ezpata astunei eusteko lanak izan arren, hamaika kolpe elkarri banatuaz. Haien zapata higituak euren etxeen aurrealdean lerrokatzen ziren alfer alferrik gasta ez zitezen, zolako ahoak zabalik barreka.
|
|
|
Ez zegoen lehor lehor, baina bai beroa.
|
Burutik behera
jantzi nuen.
|
|
|
Txanpon batzuk bota nizkion bertara. Atzera
|
buruan
jantzi zuen kapusaia, txanpon eta guzti. Kuxkurtu, eta bere baitara bildu zen gero.
|
|
|
Hura ustekabea! Hala gertatu ere, bat batean haizea ematu, eta, kapelua berriz
|
buruan
jantzirik, Rogelio orga gainera igan zen.
|
|
2019
|
|
|
Laburbilduz, esan genezake, gaur egun, mendebaldeko mundu modernoan, emakumeen orrazkera eta
|
burukoa
jantziaren osagarri hutsa direla, baina ez da beti hala izan, inondik ere. Antzinatik, orrazteko eta burua estaltzeko moduak hainbat gauza esaten zituen emakumeei buruz:
|
|
|
Hartzaren presentzia euskal inauterietan handia da; batzuetan akerraren
|
buruarekin
jantzita dago eta menperatua, lotuta agertzen da, jendea modu kontrolatuan erasotuz. Kasu bakarra daukagu gure inauterietan non piztia ez dagoen hezita eta da Altsasuko momotxorroetan.
|
|
|
Hain zuzen, sortzaile izateko, ez da nahikoa nork bere
|
burua
janztea, hau da, norberaren bizitzan ikuskizunak eta jakintza txertatzea; transzendentzia baten mugimendu librearen bitartez jaso behar da kultura; gogoak, bere aberastasun guztiekin, zeru hutsera jo behar du abailan, hartan bizitzea baitagokio; mila lokarri leunek lurrera lotzen badute, ordea, eten egiten diote bulkada. Dudarik gabe, neska gaztea bakarrik atera daiteke orain, eta ibil daiteke paseoan Tuilerietan, baina esana dut zein etsaia zaion kalea:
|
|
|
Gu ere gurutzebide izan daitekeen beste bidegurutze batean ari gara, baina irakasleen kontura. Gure irakasleak, gaur egun, profesional onak dira, esperientzia handikoak, asko, ziur aski, militante gisa hasitakoak baina beren
|
burua
janzten jakin dutenak eta garai berrietara egokitzen asmatu dutenak, bai didaktikoki, bai teknologikoki; baina adinean gora doaz, eta %60 berrogei urtetik gorakoak dira, eta, horietatik, iaia %40 berrogeita hamar urtetik gorakoak, laster erretiratzen hasiko direnak.
|
|
|
Hala, Martin umoarekin hitz egin ahal izan genuen, gozo. Sortzez Donibane Garazikoa (bere hazpegiak hala erakusten zuen), soinean zeraman koadrozko alkandora klasiko baino klasikoagoak egundoko kontrastea egiten zuen
|
buruan
jantzitako Denver Broncos futbol amerikarreko taldearen txapelarekin. AEBetara 60ko hamarraldian iritsi izanagatik, berdin berdin eusten dio bere euskalkiari.
|
|
|
Irribarrea desagertu egin zaio une batean. Gero, atzera painelua
|
buruan
jantzi, beso bana eman Danari eta Ivanari, eta janari gurdiaren atzetik abiatu dira.
|
|
|
Aldian behin sos batzuk eskatzen zizkion amari misiotara bidaltzeko. Ekialdeko ume baten tankera zeukan eta lastozko ginbaila zeraman
|
buruan
jantzita. Eskuan txanpon bat jarri, eta besoa mugitu behar izaten zitzaion ahora eraman zezan.
|
|
2020
|
|
|
Zelai eder zabal batean erromeria zen. Euskaldun pilo bat zegoen bertan, gizonezko gehien gehienak txapela
|
buruan
jantzita. Fandangoetan ari ziren.
|
|
|
Elizakoak beste ekitaldirik ez dago hirian; Aste Santukoak aurki. Amorratu egiten da, beltzez eta mantelina
|
buruan
jantzita, ofizio amaiezinetara joan duela pentsatze hutsarekin.
|
|
|
Eta gizon normalak ez dira biolentoak. Eta are gutxiago, maila sozial altu samarrekoak badira; halakoek ez dute jotzen, ez dira manipulatzaileak, ez dute iraintzen, ez dute kontrolatzen eta, are gutxiago, emakume inteligente eta
|
buru
jantzi bat, ikertzaile bat, historiako aldizkarietan artikuluak idazten dituen bat, mesedez, hori ezinezkoa da, ezin da izan. Anxelak berak ere hori uste zuen, hasieran Ramiro ez baitzen halakoa.
|
|
|
A! Eta alua
|
buruan
jantzi zuenean?
|
|
2021
|
|
|
Basarrik etzituan eskolan urte asko egin. Amaika amabi urterekin utzi zion joateari, gau eskolan jarraitu bazuan ere[...] beste eskola mota bat izan du bere
|
burua
janzteko: irakurtzeko zaletasuna.
|
|
|
Mota honetako adjektibo elkartuak dira adrenalina jario, asko jakin, begi busti, bekoki zimurtu, beldur jario, bihotz zimurtu,
|
buru
jantzi, buru makurtu, ele erasan, erdal jario, etxe maite, gezur jario, gogo landu, gose pasatu, hitz jario, lerde jario, lotsagaldu, muki jario, uste galdu: Gure arteko buru yantzienak (Lizardi); Neskazar uste galduak orain billa dute (Orixe); Azpeiti Azkoitiko boluntarioak ez dira falso eta gezur jarioak (F.
|
|
|
13.8.3b Beste batzuetan, ordea, ezinbestekoa da hola egitea: Jantzi naiz esan behar da, eta ez Neure
|
burua
jantzi dut. Non ez den figuratiboa, jakina:
|
|
|
Holakoak aurkitzen dira noizbehinka: Basarrik bere
|
burua
jantzi izan ez balu ez baitzuen bertsolaritza janztea lortuko (Lertxundi);[...] geure burua jantzi ahala deboziogai horien ezerezaz jabetzen garenean (Elexpuru). Baina Goizetan, ohetik jaikitzen garelarik janzten gara esaten dugu, eta ez dugu esaten gure burua janzten dugula.
|
|
|
Holakoak aurkitzen dira noizbehinka: Basarrik bere burua jantzi izan ez balu ez baitzuen bertsolaritza janztea lortuko (Lertxundi);[...] geure
|
burua
jantzi ahala deboziogai horien ezerezaz jabetzen garenean (Elexpuru). Baina Goizetan, ohetik jaikitzen garelarik janzten gara esaten dugu, eta ez dugu esaten gure burua janzten dugula.
|
|
|
Basarrik bere burua jantzi izan ez balu ez baitzuen bertsolaritza janztea lortuko (Lertxundi);[...] geure burua jantzi ahala deboziogai horien ezerezaz jabetzen garenean (Elexpuru). Baina Goizetan, ohetik jaikitzen garelarik janzten gara esaten dugu, eta ez dugu esaten gure
|
burua
janzten dugula. Zernahi gisaz, batzuetan anbiguo samarrak dira itzuli hauek:
|
|
|
Boterearen aginte zurrunari aurre egitearen beldurrez, jakinduriari uko eginez, ez diote jaramonik egin sugeak esandakoari eta ez dute sagar ale goxorik jan. Aitzitik, biluzik eta euren
|
buruak
jantzi gabe, fruitu mingotsa besterik ez dute jaso, morrontzaren eta ezjakintasunaren uzta.
|
|
|
Korrika etorri zen istripua ikusi zuen orduko, lasaitu ninduen, Sarari ez begiratzeko esan zidan, tinko begiratzeko berari, poliki arnasa hartzeko, anbulantzia etorriko zela. Nik hotza nuen buruan, eta aitaitak bere txapela erantzi, inoiz ere egiten ez duen gauza, eta
|
buruan
jantzi zidan. Gero, ospitalean, nire anaia German etorri zenean, aitaitaren galdera egin nion, eta Gasteiza bidean zela esan zidan.
|
|
|
Sikarioa mendian behera jaisten hasi zen, eta berehala galdu zuten bistatik. Baina aurretik alkateak agindutakoa egin zuen, txanoa
|
burutik behera
jantzi, aurpegia tapatzeko.
|
|
|
Alkatea, zeharo harrituta, pistola atera zuen, eta artean txanoa
|
buruan
jantzita zeraman gizonak palakada gogor bat jo zion eskuan tximistak baino azkarrago; pistola airean atera zen labarrean behera eta itsasoan hondoratu zen.
|
|
|
Hortaz, ez dugu zertan leundu sexismoak liluratu dituen gizonezko pentsalari gehienen burugogorkeria. Zalantzarik gabe, onura bereziei eusteko asmoa izan da gizon
|
buru
jantzi franko lelotu dituena.
|
|
|
Baina, oraingoan, begira ze mirakulu gertatu zen: zapia
|
buruan
jantzita zuen andre gazte batek, ahoskeraz kanpotarra zirudienak, kontra egin zion esanez ez zuela arrazoirik. Berak bi karrera ikasiak zituelako, eta hizkuntza batzuk batzuk zekizkielako:
|
|
|
Gogoan dut Charles Darwinen El origen de las especies erosi nuela, bilduma merke horietako batean. Gogoan dut orduantxe erabaki nuela neure
|
burua
janzten hasi behar nuela. Ez dakit liburua irekitzera ere iritsi ote nintzen.
|
|
|
Hirietako bizitza itzalirik, zenbait pertsonak ikasteko lanean jarri zituzten beren gogo eta indarrak; beren
|
burua
janzteko jardunean, mundu menderatu batean aske eta independente irauteko esperantzan; beren talentu guztiak ahalik eta gehien garatzen; beren buruaren ahalik eta bertsiorik hoberena lortzen; beren barnea eskultura bat bezala modelatzen; beren bizitza artelan bihurtzen. Existentziaren estetika hark izugarri hunkitu zuen Michel Foucault, greziarrak ikertzen ari zenean bere Sexualitatearen historia idazteko.
|
|
2022
|
|
|
Gaur egun, Telesforo Mozon edo Martin Garitano bera ere gazteak zirenean baino baliabide gehiago dugu euskaraz, geure
|
burua
janzteko eta erdaraz bezain eroso sentitzeko, baina egia da asko falta zaigula euskaraz eta erdaraz baliabide eta aukera berdintsuak izateko, eta arlo horretan gobernatzen gaituztenek ez dutela aski egiten inondik ere, eta oposizioak ere, gehienbat ahuleziagatik, ez, aldeak badiren arren.
|
|
|
Llanosi, Atsoaren buruhandia eraman duenari ere, «ilusio handia» egin dio zaharberritutako pertsonaia horren
|
burua
janzteak: ez da buruhandiekin atera den lehen urtea, baina, aurten, Atsoa eraman du buru gainean.
|
|
|
Goñi «ilusio handiarekin» atera da kalera. Gauetan ateratzeko ere aprobetxatu du, baina goizetan konpartsarekin ibili da, Andereñoaren
|
burua
jantzita. Txikitan buruhandiek beldurra ematen zioten; hala ere, buruhandi bat eramatea probatu nahi izan du.
|
|
|
Nire munduan egon ohi nintzen. Bi urte egin nituen zoragarri bizitzen, bada, kulturalki nire
|
burua
janzten. Horretarako giro aproposa zegoen Donostian, gainera:
|
|
|
Hitza hartu duenean apala eta engaiatua iruditu zait.
|
Burua
jantzia dauka, maiaren egoeraren adierazle zehatzen berri inori baino gehiago entzun diot, eta enpatia gaitasun handiko tipoa dirudi.
|
|
2023
|
|
|
Hala, ikerlariaren jarduna oinarrizkoa da ahozko memoria berreskuratzeko, ez baititu bakarrik datuak jasotzen, Kamiruagaren berbei erreparatuta. " Lehenik eta behin, ikerlariak bere
|
burua
jantzi behar du; hori egin ezean, galdera asko egin gabe gera litezke, ageriko gauzak bakarrik galdetzen direlako". Adibide bat aitatu du:
|
|
|
Fikzioaren eskisitoak, ipuinzale estriktoak, jende kultua, pupitreroa,
|
buru
jantzia. Herkide lixtoak, eskolatuak, leituak.
|
|
|
09:30ean atera, asalduak... Baina ez nuen nire
|
burua
jantzi horrekin ikusten, Iruñeko Alde Zaharretik dantzatzen... Altsasun dantzatzera ohituago nago, baina Iruñeko Alde Zaharrean dantzatzeak badu bere garrantzia niretako.
|
|
|
Adelaren amak ere gutxitan du ezer irakurtzeko esku artean, eta alabak irakurtzen dio maiz. Adelak bere
|
burua
janzteko irakasle ikasketak egin zituenean, ahalegindu zen amak gustua har ziezaion. Baina zailegia egiten zaio idazlan baten kontakizunari eustea amari.
|
|
|
Ama Extremadurakoa zuen, eta aitak, lotsagatik eta beldurragatik, gutxitan egiten zien euskaraz. Edurnek, berriz, etxean jaso du, eta beti gura izan du bere
|
burua
jantzi, han hemen irakurri Anaitasuna aldizkaria, libururen bat, irratiko saio bakanak entzun, eta euskaldunekin ahalik eta gehien euskaraz egin, erdarak askotan egiten du-eta labain berbaldietara. Alfabetatzen ere ibili da, euskara batua ere ikasi behar da eta.
|
|
|
Amaren ahizpa txikia zen izeko Eufemi, Otiliaren amabitxia. Izekoren gurasoek ez zioten utzi lan egiten; eta hori egin ezinik, bere
|
burua
jantziz hartzen zuen arnasa: musika, filmak, antzezlanak, liburuak...
|
|
|
Ateari begiratu nion, oinarekin bultzatu eta kamiseta erantzi nuen. Soinekoa
|
burutik
jantzi nuen. Formarik gabeko soinekoa izan arren, nire praken joskurak nabari ziren aldaketan; kamisetarekin nahikoa ez eta prakak ere kendu nituen.
|
|
|
Baina irudipena daukat murriztu gabeko bertsioa ere ezin dudala kontatu. Nire oinazealdiaren egiak eta aurrerago 2000ko urteetan ama bakar gazte gisa nire bizitza egiteko borrokan jasan nuenak zinez desegokiak dirudite tabernarako eta nire adiskide apain jantzi, zertxobait txolindu eta
|
buru
jantzientzat. Aurretik ere kontatu izan dut egia osoa antzeko emakumeen aurrean, eta erreakzioa berbera da beti.
|
|
|
[...] Eskolak, katedrak, liburutegiak, museoak, antzokiak eta liburu dendak ugaldu lirateke. Ugaldu egin lirateke umeentzako ikasketa etxeak, helduentzako irakurketa gelak, gogoeta egiteko, irakasteko, bakartzeko eta nork bere
|
burua
janzteko eta norbera pertsona hobea bihurtzeko toki eta babesleku guztiak; laburbilduz, lan egin litzateke argiak herriaren espiritua bete dezan, ilun beltzek eramaten baitute galbidera.
|
|
|
Haur danborradetan garai bateko armadako
|
buruen
jantziekin ateratzen direnak, berriz, jeneralak dira (ez* generalak). Bide batez, Euskara Batuaren Eskuliburuan gomendatzen diren moldeak eredutzat hartuta, jeneral jantzita, jeneral jantzian eta abar erabil daitezke danborradetako pertsonaia horiek deskribatzeko.
|