|
2007
|
|
|
Irrati uhinak ez diren bestelako uhin luzeretan puntu bakar gisa behatzen da gune hori. Interferometriaren laguntzaz egindako behaketen arabera, berriz, objektu horiek nukleo bat eta partikula multzo bat dute
|
beren
egituran. Hegazkin batek uzten duen lorratzaren antzeko egitura dutela esan daiteke.
|
|
|
Badira etengabe izarrak sortu eta sortu ari diren zenbait galaxia. Galaxia horiei hizkera arruntean supernoben faktoria edo fabrika deritze (masa handiko izarrek eztanda egiten dute
|
beren
bizi zikloaren amaieran, supernoba gisa). Gaur egun, mota horretako galaxiak ikertzen dihardut.
|
|
|
Ehiztari biltzaile ginenetik hona gauzak asko aldatu dira, dena den. L ehen, inguruan
|
berez
sortzen ziren landareen fruituak biltzen genituen; orain, berriz, nekazariek landatzen eta ustiatzen dituzte fruitu landareak haien fruituak eskuratzeko, eta, ondoren, munduaren punta batetik bestera garraiatzen dira eskuratutakoak. Guk saltokietara joan behar izaten dugu jan nahi ditugun fruituak erostera, eta orduan erabiltzen ditugu hainbat urtean ikasitakoak, erosiko ditugun fruituak aukeratzen ditugunean.
|
|
|
Beraz, biltegietan etilenoaren eragina saihesten duten substantziak erabiltzen dituzte gehien. Modu eraginkorrena etilenoaren hartzaile
|
berekin
lotzen diren baina ontzerik eragiten ez duten konposatuak erabiltzea da, adibidez, 1 metilziklopropeno (edo 1 MCP) deritzon konposatua. 1 MCPa etilenoaren hartzaile berekin lotzen da, eta zenbait ordu edo egun ematen ditu hartzailearekin lotuta.
|
|
|
Modu eraginkorrena etilenoaren hartzaile berekin lotzen diren baina ontzerik eragiten ez duten konposatuak erabiltzea da, adibidez, 1 metilziklopropeno (edo 1 MCP) deritzon konposatua. 1 MCPa etilenoaren hartzaile
|
berekin
lotzen da, eta zenbait ordu edo egun ematen ditu hartzailearekin lotuta. Noski, 1 MCParekin dagoen bitartean, hartzailea da etilenoarekin elkarreraginean jarri, eta ez da gertatuko ontze erreakziorik.
|
|
|
Landareek
|
berez
ekoizten dituzte fruituak, bai, baina ez guretzat, gizakiontzat. Landare askoren bizi zikloaren zati bat dira fruituak, ugaltzeko beharrezko bitartekariak, hain zuzen, landarearen haziak izaten baitituzte.
|
|
|
Ordenagailua piztean behatzen diren laukitxo horiek egiten dute memoria gogorraren eta ram memoriaren arteko konexioa.
|
Berez
, denbora galtzea besterik ez da. Izan ere, erdieroale magnetikoak gai lirateke hori guztia pauso bakar batean egiteko.
|
|
|
Hirurehun artikulu baino gehiago argitaratu ditu, eta horietako askok aldizkari entzutetsuenetan izan dute
|
beren
lekua. Bost mila erreferentzia baino gehiago izan ditu.
|
|
|
Operazio hartan, Alvin ez gain, Archimede batiskafoa eta itsaspeko tripulatu frantziar bat erabili zituzten, Cyana. Haren barrutik, zientzialariek basaltozko mundu harrigarri bat ikusi zuten lehen aldiz. Operazio benetan emankorra izan zen, itsaspekoek aukera eman baitzieten ozeano hondoaren gainean ibiltzeko, eta
|
beren
begiz ikusteko lurrazal sortu berria. Ikusi ez ezik, irudiak hartu eta laginak bildu zituzten, eta hainbat parametro fisiko kimiko neurtu zituzten han bertan.
|
|
|
Nik 1960ko hamarkadaren lehen urteetan egin nituen unibertsitateko ikasketak, eta garai hartan ez zen ozeanoaz hitz egiten, erabat ezezaguna baitzen.
|
Berez
, ofiolitak aztertzen hasi nintzen. Ofiolitak gaur egun lurrazal kontinentalaren gainean dauden antzinako lurrazal ozeanikoaren zatiak dira.
|
|
|
Bestetik, Ekonomiako Nobel saria dago.
|
Berez
, saria ez zuen Alfred Nobelek berak sortu; 1968an sortu zuen Suediako Bankuak Alfred Nobelen omenez, eta gainerakoekin batera jakinarazten da (zehazki, hurrengo asteko astelehenean). Aurten, Leonid Hurwicz, Eric S. Maskin eta Roger B. Myerson dira sarituak, eta mekanismoen diseinuari buruzko teoria garatzeko egin dituzten ekarpenengatik jasoko dute Nobel saria.
|
|
|
Zenbat eta finagoak izan irakurgailuaren geruzak, orduan eta gehiago trinkotu ahal izango da disko gogorren informazioa, geruzak gai izango baitira magnetizazio aldaketa txiki horien arabera aldatzeko
|
beren
magnetizazioa.
|
|
|
Sistema globalaren funtsezko zati dira behaketa horiek, eta JCOMMren behaketa ontzietako taldeen bidez koordinatzen dira. Kapitainak eta ontziaren konpainiak doan ematen dituzte zerbitzuak; borondatez ematen dute
|
beren
denbora eta espazioa ontzian.
|
|
|
Zenbat eta handiagoa izan hegaztia, orduan eta indar handiagoa egin du aireratzeko. Arazo hori saihesteko, hegazti handiak puntu altuetan pausatzen dira askotan (eliz dorreetan, harkaitzetan...), eta, hegan hasteko, nahikoa dute
|
beren
buruari haietatik erortzen uztea.
|
|
|
Hegazti handi batzuk puntu altuetan pausatzen dira, eta, hegan hasteko,
|
beren
buruari erortzen uzten diote. MEC
|
|
|
Horrelakoetan, mendikateak, adibidez, gainditzeko muga zailak bihurtzen dira. Hegaztiek aldatu egin behar izaten dute
|
beren
ibilbidea, eta mendikatea inguratzen hasten dira, zeharkatzeko moduko haran edo mendi leporen bat aurkitu arte.
|
|
|
Lehenak dio lehenengo hegaztiak zuhaitzetara igotzen zirela, eta, lumei esker, gai zirela
|
beren
buruari zuhaitzetatik behera erortzen utzi eta, nolabait, planeatzeko, urtxintxa hegalariek egiten duten antzera. Eboluzionatu ahala, gero eta distantzia luzeagoetan planeatzen joan ziren, eta, azkenik, zuhaitzetara igo beharrik izan gabe hasi ziren hegan.
|
|
|
I. A.:
|
Berez
, komunikabideek badute zelula amen ikerketekiko interesa. Beste kontu bat da informazio hori gizarteari helarazten asmatzen duten, askotan gertatzen baita izenburu deigarri bategatik alde batera uzten dela informazio oso baliotsua.
|
|
|
Frantzian zelula amekin ikertzeko aukera dute, eta, hala ere, duela gutxi arte, oso proiektu gutxi egin dituzte. Gizartean kontrako jarrera zegoela ikusita, zientzialariek
|
berek
atzera egiten zuten. Horregatik diot arlo honetan oso garrantzitsua dela gizartearen babesa izatea.
|
|
|
Azalpena perretxikoaren izaeran bertan dago. Izan ere, perretxikoa,
|
berez
, onddo baten fruitua da (adituek gorputz fruitu emaile esaten diote, karpoforo). Perretxikoak ematen dituzten onddoetako asko lur azpian daude, eta zuhaitzen sustraietatik hartzen dute behar duten elikagaia.
|
|
|
Eta errusiarrak hurbiltzen ari ziren. Haien beldur, 1945eko maiatzaren 2an, von Braunek eta beste 525 pertsonak
|
beren
buruak estatubatuarren esku utzi zituzten. Baina ez ziren esku hutsik joan:
|
|
|
Baina ez ziren esku hutsik joan:
|
berekin
eraman zituzten hainbat material tekniko, artxibo eta ehunka V2 egiteko tresneria. Errusiarrak iritsi zirenerako, hondarrak eta bigarren mailako zientzialariak baino ez ziren geratzen.
|
|
|
1958 AEBk
|
beren
lehen satelite artifiziala jaurti zuten: Explorer.
|
|
|
Batzuetan, bat batean, ur erauntsi handiak jausten ziren, eta
|
berekin
ekartzen zuten guztiaz estaltzen zituzten sedimentuak. Deltetan eta estuarioetan pilatzen ziren sedimentuak zigilatuta geratzen ziren modu horretara.
|
|
|
bata Libanon dago, eta bestea Araban (Arabakoak bi aztarnategi badira ere, kontaketarako baten gisa hartzen dira, inguru berean daudelako). Hortaz,
|
beren
lanaren garrantziaren jakitun dira Gasteizko Natur Zientzietako Museoan.
|
|
|
Aratz Arregik eta Ugaitz Iturbek alde horretatik jo nahi izan dute. Aeronautika arinean ikusi dute aurrera egiteko bidea, eta Aeris Naviter
|
beren
enpresan produktu propioa lantzeari ekin diote. Gu haiekin izan gara, aeronautika arinaren mundua ezagutzeko asmoz.
|
|
|
Aerodinamika asko lantzen da, kalkulu estrukturalak egiten dira eta presiopeko moldaketa erabiltzen da. Hau da, aipatu bezala, hegazkintza handian erabiltzen diren prozedura
|
berak
aplikatzen dira.
|
|
|
Eta ez nolanahi, gainera. Aurrean zer duten aztertu eta gero,
|
berentzat
onena izan daitekeena aukeratzen dute, eta hari egiten diote ziztada.
|
|
|
Beraz, norberaren gorputza eltxoentzat erakargarri bihurtzen duten substantziak bezala, nazka ematen dietenak ere badaude; esate baterako, kolesterolari edo hipertentsioari aurre egiteko erabiltzen diren botikenak. Eltxoek kolesterola eta bitamina derrigorrean behar dituzte, baina ez dira
|
berez
sortzeko gai; hortaz, bai kolesteroletan eta bai bitaminatan aberats diren pertsonak asko estimatzen dituzte.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan, foru aldundiek dute prospekzioak egiteko ardura, eta Eusko Jaurlaritzak
|
berak
jakinarazi behar du ofizialki non dagoen gaixotasuna. Egoeraren berri Espainiako Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioari eman behar zaio urtero.
|
|
|
Garbi dago oztopo horiek guztiak gainditzea lortzen duen zelula batek izugarrizko gaitasuna duela edozein arazori aurre egiteko. Eta, lortzen duenean, hazi egiten da, eta, hazkuntza horretan, inguruko ehunak apurtzen joaten da, eta organoek
|
beren
funtzioak galtzen dituzte. Horrela, hasiera batean hazteko kontrola gainditu duen zelula bakar hori gorputzeko beste edozein organo suntsitzera hel liteke.
|
|
|
Euskal Herrian, euskara, gaztelania eta frantsesaren ondoren, laugarren hizkuntza dugula esan dezakegu. Egoera horrek ingelesa hezkuntza curriculumetan txertatzea ekarri du
|
berekin
, hala nola norbanako asko bere kabuz edo ikastetxeetan ikastera bultzatu ere. Lan munduan eta bizitzaren edozein alorretan ere ingelesa ezinbesteko hizkuntza bihurtu dela ez dago zalantzarik.
|
|
|
Hiztegi erabilgarria, argia, oharrez hornitua, erabiltzailearen beharrei erantzungo diena egitera bideratu dute egileek
|
beren
ahalegin guztia.
|
|
|
Bestalde, zelula pluripotenteak sagu enbrioietan txertatuta, jaiotzen diren saguek,
|
beren
zelulen artean, txertatutakoen ondorengoak dituztela frogatu dute; gainera, sagu horiek sagu arruntekin gurutzatzea ere lortu dute. Baina horietatik% 20k tumoreak izaten ditu.
|
|
|
Guztira 33 ikertzailek aurkeztu dute, aurten,
|
beren
tesiari buruzko dibulgazio lana. Epaimahaiak lan horien hainbat ezaugarri izan ditu kontuan irabazleak hautatzeko.
|
|
|
Urtebete geroago, institutu berean, beste bi ardi klonatu jaio ziren, Molly eta Polly. Ez zuten Dollyren antz handirik; batik bat,
|
beren
genoman giza gene bat zutelako bereizten ziren Dollytik.
|
|
|
Metal xumea da, astuna, biguna eta xaflakorra.
|
Berez
, zuri urdinxka da, baina airean grisaxka bihurtzen da. Korrosioarekiko oso erresistentea denez, likido korrosiboak gordetzeko erabiltzen da, hala nola azido sulfurikoa.
|
|
|
Berun gehiegi hartzen zuten, eta asko intoxikatu egin ziren.
|
Berez
, garai hartako medikuek bazekiten beruna pozoitsua zela. Duela 2.000 urte baino lehenago, Nikander izeneko poeta greziar batek berunak eragindako gaitzari buruz idatzi zuen.
|
|
|
Ardoa egiteko, berunezko ontzietan egosten zuten, eta orduan berunezko azukre izenez ezagutzen zuten konposatua sortzen zen.
|
Berez
, berun azetatoa da konposatu hori, onddoen aurkako gai eraginkorra.
|
|
|
Europako Batasunak, adibidez, kadmioaren erabilera murrizteko hainbat araudi ditu indarrean. 2002an bateria eta pilen zuzentaraua atera zuen, eta horren bidez arautu zuen pilek ezin dutela
|
beren
pisuaren% 0,002 baino kadmio gehiago izan, eta erabilitako pilak eta bateriak bildu eta birziklatu egin behar direla. Araudi horien ondorioz, mugarik jartzen ez duten herrialdeetara mugitu ziren ekoizle asko, Txinara eta Japoniara, batez ere.
|
|
|
Baina, horrez gain, kadmioa beste hainbat produktutan ere badago, ez propio produktu horiek egiteko erabili delako, baizik eta ezpurutasun gisa. Zinkean, kobrean eta berunean egon daiteke,
|
berez
, baita burdinan eta altzairuan ere, eta erregai fosiletan (hidrokarburoak, gas naturala, ikatza, egurra), zementuan eta fosfato ongarrietan ere bai.
|
|
|
Erretzaileen kasuan, ordea, tabakoak bikoiztu egin dezake hartutako kadmio kantitatea. Izan ere, nahiz eta tabakoak ez duen,
|
berez
, beste landareek baino kadmio gehiago, digestio aparatuan baino askoz ere gehiago xurgatzen da biriketan. Hainbat ikerketaren arabera, arnastutako kadmioaren% 50 xurga daiteke biriketan, eta elikagaien bidez hartzen dugun kadmioaren kasuan, aldiz,% 5 baino ez da izaten, normalean.
|
|
|
Goizeko lehen orduetan bi faktoreak elkartu egiten dira; alegia, erloju biologikoaren eraginez,
|
berez
, ordu horietan katekolaminen maila altua izaten da, eta oso ohikoa izaten da estresatuta ibiltzea.
|
|
|
|
Berez
, K/ T muga buztinezko geruza ilun bat da. Buztinean iridioa dago, normalean egoten den baino askoz kontzentrazio handiagoan, eta mikroesferula batzuk.
|
|
|
Hitza ezaguna da, eta askori Zumaiako labarrak etortzen zaizkie burura hura entzundakoan. Baina,
|
berez
, ez da Zumaiako berezitasun bat, askoz ere orokorragoa da. Hain zuzen ere, itsas hondoan sedimentazioz sortutako arroka mota da flyscha, eta, Zumaian ez ezik, mundu osoan dago.
|
|
|
Horrela, hainbat xurgatze igortze prozesuren ondoren igorpenak eragindako momentua edo bultzada 0 izango da. Beraz, atomoek
|
beren
mugimenduaren aurkako noranzkoan fotoiak xurgatzea lortuz gero, atomo horiek moteltzea lor daiteke. Aitzitik, mugitzen ari den atomo bat atzetik harrapatuko balu fotoi batek, atomoaren momentua handitu egingo litzateke, hau da, azkartu egingo litzateke, eta berotu.
|
|
|
Doppler efektua sartzen da hor jokoan. Efektu horren arabera, laserrerantz mugitzen ari den atomo batek kolorea urdinerantz desplazatua ikusiko luke, eta urruntzen ari den batek, aldiz,
|
berez
den baino gorriagoa. Kolorearen edo uhin luzeraren aldaketa hori abiaduraren araberakoa da, gainera.
|
|
|
Saldako partikula energetikoenek ihes egiten dute lurrun moduan. Hori egitean, bero apur bat ere
|
berekin
eramaten dute, eta saldan geratzen diren atomoak hoztu egiten dira. Bada, atomo hotzekin ere gauza bera egiten da; energia gehien dutenei tranpa magnetikotik ihes egiten uzten zaie.
|
|
|
Hari gustatu egin zitzaion, eta argitaratzea lortu zuen. Gero, Einsteinek arau
|
berak
atomoei aplikatu zizkien, eta atomoak nahikoa hoztuz gero zerbait bitxia gerta zitekeela kalkulatu zuen: atomoak maila kuantiko baxuenera eroriko zirela, eta materia mota berri bat eratuko zela:
|
|
|
Hala ere, gaitasun horrek muga bat du, eta, kondizio latzenetan ere, adibidez, urik ez duen pertsona bat izerditan eta egarriak itotzen egonda ere, giltzurrunek gernua ekoizten dute, nahiz eta ur balantzearen kalterako izan. Zelulek,
|
beren
jardunean, etengabe sortzen dituzte gernuaren bidez kanporatu beharreko hondakinak. Adibideko kondizioetan, giltzurrunek ahal duten guztia egingo dute gernua kontzentratzeko, alegia, ahalik eta ur bolumen txikienean ahalik eta hondakin gehien kanporatzeko, baina beti kanporatuko dute ura.
|
|
|
Eta hori ez da egia.
|
Berez
, osasuntsu dagoen pertsona batek, alegia, giltzurrunetan, bihotzean eta hipotalamoan arazorik ez duen batek, nahikoa du egarria sentitu ahala edatea, eguneko ur beharra asetzeko.
|
|
|
Gizaki modernoa duela 58.000 urte inguru Afrikatik atera zenean, tresnak eta armak ez ezik, Helicobacter pylori bakterioa ere eraman zuen
|
berekin
. Nature aldizkarian argitaratutako lan batean,
|
|
|
Gizaki modernoa duela 58.000 urte inguru Afrikatik atera zenean, tresnak eta armak ez ezik, Helicobacter pylori bakterioa ere eraman zuen
|
berekin
. Nature aldizkarian argitaratutako lan batean, bakterioaren hedapena eta eboluzioa aztertu dute, eta ondorioztatu dute datuak bat datozela Out of Africa edo Afrikatik kanpora teoriarekin.
|
|
|
Orduan, matematikaren amarrua sinplifikazio horretan egon daiteke; sinplifikazio hori gehiegizkoa bada, akats handiak egin daitezke, eta emaitza okerra izan daiteke. Baina matematika,
|
berez
, zuzena da. Hala ere, matematikak erantzun zuzenak emateko eredu aproposak behar ditu.
|
|
|
Hori nabaritzen da, inkestetan garbi ikusten da.
|
Berez
, konputuak egiteak ez dauka zailtasun handirik. Azken batean, arauak jarraitu behar dira, sistematikoki, arin, eta kito.
|
|
|
Azken finean, kontuan izan behar da, ezen, matematikan, galdera aproposa egitea,
|
berez
, balio handikoa dela. Hor dugu, adibidez, Fermat en teorema.
|
|
|
Animalia guztiek dituzte mikrobioak
|
beren
gorputzean. Mikrobio horietako batzuk animaliarekin batera bizi dira, eta besteak, berriz, denbora tarte batean bakarrik egoten dira gorputzean.
|
|
|
Hori abantaila handia da horrelako ikerketetan. Lagina edozein dela ere, prozesua kasu guztietan antzekoa da; laginak tresna
|
beretatik
pasatzen dituzte.
|
|
|
Bada, kakalardoaren zuritasunaren gakoa oskolaren gainazalean dago.
|
Berez
, kolorea pigmentuek ematen dute, edo egitura erregular batek. Baina zuritasuna bestela lortzen da, koloreak zoriz sakabanatuta, hain zuzen ere.
|
|
|
|
Berez
, nahikoa da arrautzak eta haragia ondo egitea bakterioak suntsitzeko. Baina gerta daiteke gordinik jaten diren elikagairen bat horiekin kontaktuan egoteagatik kontaminatzea, eta horrek eragitea infekzioa.
|
|
|
Horregatik, etxeetako ohiturei buruzko galdeketetan oinarrituta, osasun publikoko arduradunak kontsumitzaileei zuzendutako kanpaina bat egitekotan dira, salmonellosia saihesteko. Bide batez, neurri horiek
|
berek
Campylobacter en infekzioak gutxitzen lagunduko dute. Izan ere, hiesaren aurkako neurriek sexu bidez transmititzen diren beste gaixotasunetatik ere babesten duten bezala, Salmonella ren aurkakoek Campylobacter en aurka ere balio dute.
|
|
|
Creutzfeldt Jakob gaitza entzefalopatia espongiforme bat da, nerbio sistemaren endekapenezko gaixotasun oso ezohiko bat.
|
Berez
azaltzen da pertsonetan, eta beste animalia espezieetan ere badaude halako gaitzak: ardien dardarizoa, behi eroen gaitza...
|
|
|
proba klinikoan parte hartu dutenen% 40k hilekoa izan dute ezustean. Bestetik, aipatzekoa da, proba
|
berez
urtebetekoa bazen ere, parte hartzaileen% 60k pilula hartzeari utzi egin ziola urtea bete baino lehen.
|
|
|
Baina hainbat proteina ezin direnez kristalizatu, beste bide bat bilatu behar izan dute ikertzaileek.
|
Berez
, sinkrotroi ahaltsuenarekin baino mila milioika difrakzio handiagoa lortzen da proteina X izpiz lehertuta. Arazo bat dago, ordea:
|
|
|
Kalean, askotan, depresioa tristurarekin nahasten da, baina depresioa tristura baino gehiago da. Esan liteke
|
berez
barru barruko tristura dela. Depresioa duen pertsona gaixorik dago, eta, tristuraz gain, beste hainbat sintoma ere izaten ditu.
|
|
|
Historia horretan lehenengo urratsa iproniazida izeneko konposatua izan zen (1950eko hamarkada zen). Zorizko aurkikuntza bat izan zen; izan ere, botika hura tuberkulosia tratatzeko egin zuten, eta gaixoei emandakoan konturatu ziren aldartea hobetu egiten zitzaiela, gaixoek
|
berek
hala aitortzen zuten.
|
|
|
Imipraminaren haritik etorri ziren talde bereko antidepresiboak aurrekoak baino eraginkorragoak ziren, baina albo ondorio ezatseginak zituzten (ahoa lehortu, bista lausotu, burua moteldu...); eta bai haiek eta bai hauek arriskutsuak ziren gaixoak dosi handietan hartuz gero edo beste botika batzuekin nahasiz gero; eta kontuan izanda depresioa duten gaixo batzuek
|
beren
burua hiltzeko burutazioak izaten dituztela, garrantzi handikoa zen botika seguruak izatea.
|
|
|
|
Berez
, depresioa duten gaixoak serotoninaren inhibitzaileekin edo familia horretako substantziekin tratatzen dituzte (neurotransmisoreen gutxitzea eragotzi nahian). Baina substantzia horiek asteak behar dituzte eragina izateko, eta, gainera, gaixo batzuei ez diete eragiten.
|
|
|
Eztabaida handiak sortu ditu hipotesi horrek, baina ideia nahiko ongi oinarrituta dago. Izan ere,
|
berez
, jakina da depresioan neuronak hiltzen direla (kasu batzuetan frogatu da behinik behin). Ikertzaileek uste dute neuronen heriotza NMDA izeneko garuneko molekula batekin erlazionatuta dagoela, ikusi dutelako ketaminak NMDAren errezeptoreei eragiten diela.
|
|
|
Europako Ministroen Kontseiluak, hala ere, ez zuen antxoaren arrantza debekatzeko erabakirik hartu 2006ko abenduan; horren ordez, arrantza esperimentala proposatu zuen. Hau da, Frantziako 8 arrantza ontzi eta Kantauriko 20, zientzialariak
|
berekin
dituztela, aterako dira arrantzara datorren udaberrian.
|
|
|
Birus batzuk gai dira zelula ostalariaren genoman
|
beren
genomaren zati baten kopiak txertatzeko. Zelula ostalariarekin batera bikoizten dira, eta, une aproposa aurkitzen dutenean, infekzioa eragiten
|
|
|
Birus batzuk gai dira zelula ostalariaren genoman
|
beren
genomaren zati baten kopiak txertatzeko. Zelula ostalariarekin batera bikoizten dira, eta, une aproposa aurkitzen dutenean, infekzioa eragiten dute.
|
|
|
Birus horren DNA zatiek gaur egun arte iraun dute giza genoman, nahiz eta orain ez diren gai
|
beren
kabuz bikoiztu eta infekziorik sortzeko. Ikertzaileak DNA hondar horietatik abiatu dira birusa berreraiki eta berpizteko.
|
|
|
Usain hori ikertu dute Alemaniako kimikari batzuek, eta ondorio hau atera dute: eskuek hartzen duten usaina ez da metalarena, eskuena
|
berena
baizik.
|
|
|
Zorri espezie hori
|
berez
itsaso zabalean bizi da, hango izokin helduen bizkar. Baina ikusi dute haztegietan infekzioa oso hedatuta dagoela, helduetan nahiz gazteetan.
|
|
|
Laboreak Babesteko Europako Elkarteak dioenez, zenbait jende gaixotu egin izan da produktu horien erruz. Horrez gain, produktu horiek erabiltzen dituzten nekazariek
|
beren
osasunari ere egiten diote kalte, eta baita ingurumenari eta laboreei ere, azken horien galera eragin baitezakete.
|
|
|
Ezinduek arazoak izan ditzakete ordenagailuaren teklatua edo sagua erabiltzeko, edo
|
beren
kabuz musika entzuteko. Artxibokoa
|
|
|
Horrelakoak sarritan gertatzen dira. Esate baterako, Propecia eta Rogaine produktuak burusoiltzearen aurka erabiltzen dira, baina,
|
berez
, bata prostatako tumore onberak tratatzeko garatu zen, eta bestea presio arterial altua kontrolatzeko.
|
|
|
Azken hori nahiko arrunta izan da Europako zenbait herrialdetan, nekazaritza lurrak uztearen eta landaren despopulazioaren ondorioz. Azkenik, zuhaitzak moztu baina berriz landatzen direnean, edo epe laburrean
|
berez
birsortzen direnean, ez da aldaketarik gertatzen baso azaleran.
|
|
|
itsas mailaren igoerak, euri kantitateak eta tenperatura aldaketek, adibidez, basoei kalte edo mesede egin diezaiekete. Baina basoek
|
berek
ere badute eraginik klima aldaketan: atmosferako karbonoa xurgatzen dute hostoetatik, egurretik eta lurretik, edo atmosferara askatu, erretzen direnean adibidez.
|
|
2008
|
|
|
Biologian, berriz, gauzak zertxobait zailtzen dira. Izan ere, nahiz eta osagaiak bakoitza bere aldetik azter daitezkeen, sistemako gainerako osagaiekin kontaktuan jartzean osagai horiek
|
beren
portaera aldatzen dute. Argi dagoena da sistema biologikoen azterketa sistema fisiko estatikoena baino zailagoa dela.
|
|
|
Beste material batzuk, hala nola zentral nuklearretako piezak, iragazkiak... dagoeneko egokituta iristen dira; hau da, morteroarekin prestatuta. Ontzi horiek zuzenean edukiontzietan sartzen dituzte, eta edukiontzi
|
beretan
sartzen dituzte trinkotutakoak ere.
|
|
|
Pendulu erloju batean penduluak egiten duen lan bera egiten du isotopo horrek, maiztasun jakin batekin oszilatzen baitu egoera atomiko batetik bestera aldatuz. Baina, penduluari bezala, oszilazio hori eragin behar zaio atomoari; ez du
|
berez
oszilatzen. Pendulua bultzatuta eta energia pixkanaka transmitituko dion mekanismo bat martxan jarrita lortzen da pendulu erlojua lanean izatea.
|
|
|
GIB kontrolatzaileek ez dute gaixotasuna garatzen, baina gaitza transmititzeko ahalmena dute. Oso komenigarria da aintzat hartzea hori, baliteke eta horrelako pertsona batek pentsatzea
|
berak
ez duela birusa transmititzen, eta ez da hala.
|
|
|
Klinkerra sortzeko lehengaiek silizea eta kaltzioa eduki behar dute, aipatutako silikato trikaltzikoa eratzeko.
|
Berez
, bi osagai horiek dituen edozein materialek balioko lukeenez, fabrika bakoitzak inguruan dituen baliabideetan bilatzen ditu komeni zaizkionak. Kaltzioaren iturria kareharria izan ohi da, nonahi delako ugaria; silizea, berriz, bide batetik baino gehiagotik eskuratzen dute (inguruan ugariagoa den horretatik):
|
|
|
Beste helburu batekin egiten hasi bazen ere, zementuaren industria aitzindaria izan zen berrerabiltze horretan. Eta, orain, ahalegin berezia egiten ari dira beste hondakin batzuek zer erabilera izan ditzaketen jakiteko,
|
berentzat
abantailak izateaz gainera ingurumena zaintzen lagunduko luketelako.
|
|
|
Eraikinek, egin berritan, itxura ederra izaten dute, baina, urte gutxiren buruan, gehienek hasierako distira hori galdua dute, zikindu egiten dira, ibilgailuek, industriak eta abarrek botatzen dituzten konposatu kutsagarrien bidez. Bada, bere burua garbitzeko gai den zementu bat asmatu du Italcementi izeneko zementugile taldeak. Argi ultramoreak
|
berez
egiten duen garbiketa prozesu bat azkartzea izan da horren sekretua.
|
|
|
Eguzki argiak eta argi ultramoreak,
|
berez
, konposatu horiek guztiak desagerrarazten dituzte hainbat oxidazio erredukzio erreakzio eraginda. Prozesu hori, ordea, oso mantso gertatzen da, eta, gehienetan, kutsatzaileak azkarrago metatzen dira desagertu baino.
|
|
|
urre nanopartikula txikiak imanera itsasten dira. Portaera horrek are eta preziatuagoa egiten du
|
berez
oso preziatua den metala.
|
|
|
Bi teknika horiei esker, lehen aldiz frogatu dute, zalantzarik gabe, urre atomoetan magnetismoa dagoela, beste edozein baldintzatan
|
berez
magnetikoak ez badira ere. Urrean ez ezik, portaera hori 2 nm ko zilar eta kobre nanopartikuletan ere aurkitu dute.
|
|
|
Medikuntza mikologiako taldeak mikosi larriak ikertzen ditu (kandidiasia eta aspergilosia).
|
Beren
lana mikosien garapenean eta biofilmen ikerketan oinarritzen dute; material desberdinetan nola itsasten diren aztertzen dute, eta suntsitzeko dauden farmakoen eraginkortasuna probatzen dute. Zuzendaria:
|
|
|
Pulsarrek hainbat motatako erradiazioak igortzen dituzte, zorrotadaka, eta zorrotada horiek beti norabide berean ateratzen dira. Mexiko Berriko taldeak esan duenez, pulsarretako erradiazio zorrotaden antzera igortzen ditu
|
beren
tresnak irrati uhinak. Uhin horiek, dena den, ez dira ohikoak, oso intentsitate txikikoak eta oso irismen handikoak dira.
|
|
|
Eta presio horretan bat bateko aldaketa bat gertatzean jaurtitzen dute ezten pozoitsua. Bakterioetan, berriz, kapsula babesgarriak eratzen ditu konposatu
|
berak
.
|
|
|
Baina, horretarako, sua erabiltzen hasi aurretik baino 100 bider energia gehiago xahutzen du gizakiak batez beste. Eta energia kontsumo horrek
|
berekin
dakartzan kutsadura eta ingurumen kaltea kontuan hartzekoak dira.
|
|
|
Teknologia batzuen eta besteen kostu ekonomikoez haratago, bada aintzat hartu beharreko beste kontu bat ere: energia iturri bakoitzak
|
berekin
dakartzan ingurumen eta gizarte kostuak. Kanpoko kostu izenez ezagutzen dira kostu horiek, eta elektrizitate ekoizle bakoitzak dituen ondorio ekonomikoak aztertzen dituzte:
|
|
|
Eguzkiaren erradiazioa energia elektriko bihurtzen dute eguzki plakek; baina plaka horiek ekoizteko energia eta lehengai ugari xahutu behar da. Hori dela eta, plaka fotovoltaikoen ekoizpenak
|
berekin
dakartza gas emisioak, likido isuriak eta hondakinak. Azken urteetan plaken kalitatea eta kutsakortasuna asko hobetu den arren, gaur egun, industria fotovoltaikoaren erronka nagusia kostuak gutxitzea da, eta ez plaken errendimendua handitzea.
|
|
|
Aurrerapen horiei esker, etekina asko handitu dute batzuek eta besteek. Artzaintzak ere heldu dio berrikuntzok ematen duten laguntzari, eta, orain, Itsasmendikoi Artzain Eskolan, tresna berri mordo bat jarri dute artzainei erakusteko nola atera etekin handiagoa
|
beren
lanari.
|
|
|
Izan ere, etengabeko hantura egoerak eragin garrantzitsua du zeluletan. Horrek zelulak ezegonkortu eta zelulen kontrolik gabeko hazkundea sor dezake, baita zelulek
|
berez
hiltzeko duten programazioa blokeatu ere.
|
|
|
batean, ez zuten inongo pestizidarik erabili, eta simaurrez ongarritu zuten lurra; beste batean, pestizidak erabili zituzten, eta simaurrez ongarritu zuten, eta, hirugarrenean, pestizidak eta ongarri mineralak erabili zituzten. Aipatutako lursailak elkarren ondoan zeuden; beraz, guztien ezaugarriak antzekoak ziren, eta eguraldi kondizio
|
beretan
egon ziren. Uzta ere une berean jaso zuten.
|
|
|
Arrakasta horrek bultzatu zituen Interneteko erakunde handiak ere
|
beren
sare sozialak sortzera. Google k, esaterako, Orkut.com sortu zuen 2004an, eta 2005ean Yahoo-k berea sortu zuen; eta, nola ez, Microsoft ere bere baliabidea sortzen ari da, TownSquare izenekoa, oraindik barnean erabiltzeko baino ez badago ere gaituta.
|