|
2000
|
|
|
Beraz, estilo pertsonal horrek ematen dio bere obrari balore berezia. Izan ere, mundu guztiko literaturaren erreferentziek eta euskal herriko tradizio ezberdinek elkarturik aditzera ematen dute badela gure artean erdi ezkutaturik eta erdi galdurik dagoen errealitate bat bere liburuetan islatzen saiatzen dena mundu mailako beste errealitate askorekin harremanetan jarriz, era bateko eta besteko ispiluez baliatuz, errealismotik fantasiaraino, eta alderantziz ere
|
bai
.
|
|
|
Atxagak interpretazioa ematen dio egileak berak ezer ezkutatzeko edo inor engainatzeko asmorik gabe idatziriko azken oharretan jasoak dauden erreferentzia literarioen zehaztasunari Sarrionandiaren" ni propiala" ren ausentzia eta isiltasunaren gaiarekin lotzen ditu: " Izan ere,
|
bai
behintzat ene iritzirako, isiltasunak inguratzen du nire lagunaren literatura. Ez da mintzatzen bere buruaz, ez du balore unibertsaltzat hartzen bere bizitza pribatua, bere intimitatea.
|
|
|
Aipaturiko bigarren artikuluan zehaztu egiten du samurtasuneranzko itzuli horren zentzua: Sarrionandiaren Marinel zaharrak liburuaren aipamena egitean zera azpimarratzen du"
|
Bai
lehen liburuko poemak aukeratzerakoan; bai berauetan eginiko aldaketetan; bai poema berrien egituraketa kaskarragoa eta hizkerarekiko arreta txikiagoan; bai berauetako askoren tonu mikatz eta garratzean, askok kartzelako esperientziaren islapen zuzenegia (guztiz ulergarria baina gure ustetan lan poetikoarentzat kaltegarri suertatzen zena) sumatu genuen, baita nolabaiteko desbiderapena arestiko po...
|
|
|
Aipaturiko bigarren artikuluan zehaztu egiten du samurtasuneranzko itzuli horren zentzua: Sarrionandiaren Marinel zaharrak liburuaren aipamena egitean zera azpimarratzen du" Bai lehen liburuko poemak aukeratzerakoan;
|
bai
berauetan eginiko aldaketetan; bai poema berrien egituraketa kaskarragoa eta hizkerarekiko arreta txikiagoan; bai berauetako askoren tonu mikatz eta garratzean, askok kartzelako esperientziaren islapen zuzenegia (guztiz ulergarria baina gure ustetan lan poetikoarentzat kaltegarri suertatzen zena) sumatu genuen, baita nolabaiteko desbiderapena arestiko poetikaz ere." (3 or.) Horregatik da, ba...
|
|
|
Aipaturiko bigarren artikuluan zehaztu egiten du samurtasuneranzko itzuli horren zentzua: Sarrionandiaren Marinel zaharrak liburuaren aipamena egitean zera azpimarratzen du" Bai lehen liburuko poemak aukeratzerakoan; bai berauetan eginiko aldaketetan;
|
bai
poema berrien egituraketa kaskarragoa eta hizkerarekiko arreta txikiagoan; bai berauetako askoren tonu mikatz eta garratzean, askok kartzelako esperientziaren islapen zuzenegia (guztiz ulergarria baina gure ustetan lan poetikoarentzat kaltegarri suertatzen zena) sumatu genuen, baita nolabaiteko desbiderapena arestiko poetikaz ere." (3 or.) Horregatik da, bada, bere ustez, oraingo liburu hau ...
|
|
|
Aipaturiko bigarren artikuluan zehaztu egiten du samurtasuneranzko itzuli horren zentzua: Sarrionandiaren Marinel zaharrak liburuaren aipamena egitean zera azpimarratzen du" Bai lehen liburuko poemak aukeratzerakoan; bai berauetan eginiko aldaketetan; bai poema berrien egituraketa kaskarragoa eta hizkerarekiko arreta txikiagoan;
|
bai
berauetako askoren tonu mikatz eta garratzean, askok kartzelako esperientziaren islapen zuzenegia (guztiz ulergarria baina gure ustetan lan poetikoarentzat kaltegarri suertatzen zena) sumatu genuen, baita nolabaiteko desbiderapena arestiko poetikaz ere." (3 or.) Horregatik da, bada, bere ustez, oraingo liburu hau Sarrionandiaren samurtasunaren berreskuraketa.
|
|
|
" Euskal poesiak bere izaera garatu nahi badu, kanpora begira egon duela erakutsi digute poeta biek. Eta horrela, politika
|
bai
ala ez eztabaidaren bi aldeak jartzen dituzte ageritan euren lanean."()" J. Sarrionandiaren kasua oso esanguratsua da.
|
|
|
Susako kritikoak(" Narrazioak", Susa, 1989, 23 alea, 8 or.) zera dio liburu honetako gaiei buruz: " Mundu ederrak eraikitzen laguntzekoa da hizkera hori (sirenak, marinel zaharra, geltoki desertuak, printzesak, e.a.)
|
bai
, egunekotik nahikoa urrun dagoen heinean." (9 or.) Iñigo Kaminok ere(" Joseba Sarrionandia. Narrazioak", Argia, I, 4 or) bide beretik jotzen du:
|
|
|
Iñaki Aldekoaren iritziz, liburuak egiten dituen ebokazio literario guztien artean bi dira sinbolo nagusiak: bidaiatu
|
bai
baina bere jomugara iritsiz gero fatua beteko zaion Ulisesen bidaia, eta bestetik, Kavafis poetaren ziutatearen zama," beste leku eta beste hirien bila dabilen bidaiari nekatuak pentsatzen du" Ez duk aurkituko beste itsaso eta beste lurrik/ Ziutatea hirekin joango duk beti./ Betiko kaleetara itzuliko haiz/ Suburbio berdinetan helduko zaik edadea/ ze, ziutatea berbera baita beti/ etzak b...
|
|
|
Iturri horiek, ordea, Joseba Sarrionandiaren sentsibilitatearen arragoan hartzen dute moldea. Miranderen eraginari buruzkoa berritzen du hainbat urtetara, Laberintoaren oroimena izeneko saio liburuan eta Lurra eta luma koan ere
|
bai
: " Joseba Sarrionandia Miranderen itzalpean hazia da:
|
|
|
Literatur Kaierak liburu sorta moduan sortua da eta, ezaugarri horreri lotuta, lehenengo aleari jarraipena emotera dator bigarren zenbaki hau. Kaiera bati dagokon neurri eta mailan, literatur gaiak irakurgai bihurtuko dira eta, aldi berean, beste irakurgai batzuk hobeto aituteko giltza be
|
bai
.
|
|
|
Aurreko kaieraren haritik, Joseba Sarrionandiaren idazlanak irakurteko eta idazlanon hari eta esanahi nagusiakaz jabetuteko lagungarri izango da beste hau,
|
bai
ikasle irakasleentzat bai ganerako irakurleentzat be.
|
|
|
Aurreko kaieraren haritik, Joseba Sarrionandiaren idazlanak irakurteko eta idazlanon hari eta esanahi nagusiakaz jabetuteko lagungarri izango da beste hau, bai ikasle irakasleentzat
|
bai
ganerako irakurleentzat be.
|
|
|
Euskal Filologiako ikasketak egin zituen Deustun, eta lizentziatu ondoren euskara irakasle gisa jardun zuen lanean. Bergarako U.N.E.D.en Fonetika irakasle izan zen,
|
bai
eta Udako Euskal Unibertsitatean ere.
|
|
|
Irakurle gazteen artean, beraz, oso harrera ona izan du, eta adinean gora egin ahala hobea. Bestalde, Joan Mari Torrealdaik egindako inkestek euskal idazlerik estimatuenen artean kokatzen dute eta bere obrak" obrarik hoberenak" sailean ere
|
bai
.
|
|
|
Lehen aldiz hark Bide barrijak liburuaren ostean azaldu zituen ideia, asmo eta ametsen oihartzuna entzun baitaiteke Sarrionandiarenean: " Olerkari nazala agertutiari enago, izkuntza onetan be gogai batzuk azaldu daikeguzala erakustiari
|
bai
." (Lauaxeta, Olerkiak, Erein, Donostia, 1985)
|
|
|
Liburu hau argitaratzean, irakurleek nahiz idazleek Sarrionandiarengan nortasun literario ongi definitu bat nabarmendu zuten,
|
bai
pentsamenduz bai lengoaiaz. Aipagarri da bestalde, nortasun literario horrek alde askotatik bere horretan aldagaitz dirauela oraindainoko liburugintza osoan, gero eta bereagoa delarik bere literatur lanen izaera delikatua, haien fintasun estetiko hain sentsoriala.
|
|
|
Liburu hau argitaratzean, irakurleek nahiz idazleek Sarrionandiarengan nortasun literario ongi definitu bat nabarmendu zuten, bai pentsamenduz
|
bai
lengoaiaz. Aipagarri da bestalde, nortasun literario horrek alde askotatik bere horretan aldagaitz dirauela oraindainoko liburugintza osoan, gero eta bereagoa delarik bere literatur lanen izaera delikatua, haien fintasun estetiko hain sentsoriala.
|
|
|
Hau da, eleberri honetan garaiko egoerak neurri txiki batean pertsonaien jarrerak eta ekintzak bideratuko ditu:
|
bai
gizarte egoerak, bai gertakari politikoek. Hauek guztiak, batez ere narrazioaren amaieran nagusitzen dira.
|
|
|
Hau da, eleberri honetan garaiko egoerak neurri txiki batean pertsonaien jarrerak eta ekintzak bideratuko ditu: bai gizarte egoerak,
|
bai
gertakari politikoek. Hauek guztiak, batez ere narrazioaren amaieran nagusitzen dira.
|
|
|
Euskal literaturan, nik bene benetan gustukoak Sarrionandiaren ipuinak ditut.(...) Atxagaren Obabakoak ere
|
bai
; gero egin dituenak ez hainbeste...; Hasieran, berriz, Gabriel Aresti, Xabier Lete eta garaiko euskal idazleak irakurtzen nituen...
|
|
|
Liburu honen aurkezpenean egileak berak aipatu bezala, izenburua Thomas Bernhard-en
|
Bai
lanaren haritik doa: " Bernharden lanean ageri den protagonistak" bai" esateko azken aukera du.
|
|
|
Liburu honen aurkezpenean egileak berak aipatu bezala, izenburua Thomas Bernhard-en Bai lanaren haritik doa: " Bernharden lanean ageri den protagonistak"
|
bai
" esateko azken aukera du. Nire lanean justu kontrakoa gertatzen da, eta horrela jarri nion Ez".
|
|
|
Izan ere, Mari Jose Olaziregik aipatzen duen bezala," protagonistaren erabaki ausarta amaieran, guztiarekin eten eta berriro hastera bultzatzen duena" (Egunkaria III) nabarmentzekoa da, erabaki hau hartu izanak luzatuko baitu bidaia fisikoa. Erzillaren eleberrian legez, barne munduak gidatzen ditu
|
bai
ekintzak, bai sentimenduak, bai gogoetak. Eta gogoeten bidez, zalantzak, izuak, desioak, galderak,... azalerazten ditu.
|
|
|
Izan ere, Mari Jose Olaziregik aipatzen duen bezala," protagonistaren erabaki ausarta amaieran, guztiarekin eten eta berriro hastera bultzatzen duena" (Egunkaria III) nabarmentzekoa da, erabaki hau hartu izanak luzatuko baitu bidaia fisikoa. Erzillaren eleberrian legez, barne munduak gidatzen ditu bai ekintzak,
|
bai
sentimenduak, bai gogoetak. Eta gogoeten bidez, zalantzak, izuak, desioak, galderak,... azalerazten ditu.
|
|
|
Izan ere, Mari Jose Olaziregik aipatzen duen bezala," protagonistaren erabaki ausarta amaieran, guztiarekin eten eta berriro hastera bultzatzen duena" (Egunkaria III) nabarmentzekoa da, erabaki hau hartu izanak luzatuko baitu bidaia fisikoa. Erzillaren eleberrian legez, barne munduak gidatzen ditu bai ekintzak, bai sentimenduak,
|
bai
gogoetak. Eta gogoeten bidez, zalantzak, izuak, desioak, galderak,... azalerazten ditu.
|
|
|
Canoren aburuz," batasun handiko liburua egin digu oraingoan,
|
bai
gaiaren aldetik bai formalki barne hari askorekin jositako hiriaren fresko zabal bezain ederra." (Jakin 101) Batasun hori" batak besteari deitzen dion ipuin kateatuz osaturik daudelako" (Jakin 101) lortu du. Izan ere, narrazio hauek gerra zibila bukatu eta gaur arte hiriak jasan duen aldaketaren lekukotza eskaintzen digute.
|
|
|
Canoren aburuz," batasun handiko liburua egin digu oraingoan, bai gaiaren aldetik
|
bai
formalki barne hari askorekin jositako hiriaren fresko zabal bezain ederra." (Jakin 101) Batasun hori" batak besteari deitzen dion ipuin kateatuz osaturik daudelako" (Jakin 101) lortu du. Izan ere, narrazio hauek gerra zibila bukatu eta gaur arte hiriak jasan duen aldaketaren lekukotza eskaintzen digute.
|
|
|
Batzuetan gaueko behin behineko harreman hauen bidez, maitasuna eta desioen ezintasuna adierazten zaigu. Bestalde, gaueko giro honetan garrantzia berezia izango dute,
|
bai
itsasoak, bai marinel zaharrek. Gainera, honelako pertsonaiak taberna giroan tartekatuz, ametsen munduranzko ateak irekitzen ditu.
|
|
|
Batzuetan gaueko behin behineko harreman hauen bidez, maitasuna eta desioen ezintasuna adierazten zaigu. Bestalde, gaueko giro honetan garrantzia berezia izango dute, bai itsasoak,
|
bai
marinel zaharrek. Gainera, honelako pertsonaiak taberna giroan tartekatuz, ametsen munduranzko ateak irekitzen ditu.
|
|
|
Unzuetak aitortzen digunez, ez dute testuok zer ikusirik adimenarekin, bihotzarekin baizik, ideien interpretazioarekin ez,
|
bai
sentimenduenarekin.
|
|
|
|
Bai
gaiz bai estiloz, Euskal Herrian egin izan den ipuingintzatik urrundua," bihotzaren pozaldi bakanen eta larrialdi ugariren gaineko hamaika ipuin" dira egilearen hitzetan, jende arruntaren maitasun nahi, sexu irrika eta bakardade behartuari buruzko maisu lan gazi gozoa. Idazketa lau eta minimalista batean, doinu mantsoan, erretratu soziologikoa egiten duten albo istorioz inguraturik, oso atzean uzten du Non dago Stalin?
|
|
|
Bai gaiz
|
bai
estiloz, Euskal Herrian egin izan den ipuingintzatik urrundua," bihotzaren pozaldi bakanen eta larrialdi ugariren gaineko hamaika ipuin" dira egilearen hitzetan, jende arruntaren maitasun nahi, sexu irrika eta bakardade behartuari buruzko maisu lan gazi gozoa. Idazketa lau eta minimalista batean, doinu mantsoan, erretratu soziologikoa egiten duten albo istorioz inguraturik, oso atzean uzten du Non dago Stalin?
|
|
|
Erreferentzia ugari egiten dira liburuan zehar,
|
bai
literaturarekikoak bai zinemarekikoak. Juaristiren ustez, ordea," aipamen horiek ez dira beti ondo integratzen kontaeran." (El Diario Vasco I)
|
|
|
Erreferentzia ugari egiten dira liburuan zehar, bai literaturarekikoak
|
bai
zinemarekikoak. Juaristiren ustez, ordea," aipamen horiek ez dira beti ondo integratzen kontaeran." (El Diario Vasco I)
|
|
|
Kontateknikei dagokienez ere, aberatsa da oso liburua: aitorpen itxurako lehen pertsonekoak, narratzaile orojakilea dutenak, bi orrialdetan mundu bat eraiki eta birrintzen dutenak, giro kafkiano xamarrekoak,
|
bai
eta ikutu sinbolista dutenak ere. (Egunkaria XI)
|
|
|
Baina Ostegunak ipuin bildumarekin alderatuz gero, aipatu egun aldaketa da Arretxeren azken liburu honetan azaltzen den berritasun bakarrenetakoa, beste guztia oso antzekoa baita,
|
bai
erabiltzen den umorearengatik (axolagabea, zoro, beltz eta krudela) bai hizkuntza erraza eta zuzenagatik, liburua ongi pasatzeko burututa baitago. (...)
|
|
|
Baina Ostegunak ipuin bildumarekin alderatuz gero, aipatu egun aldaketa da Arretxeren azken liburu honetan azaltzen den berritasun bakarrenetakoa, beste guztia oso antzekoa baita, bai erabiltzen den umorearengatik (axolagabea, zoro, beltz eta krudela)
|
bai
hizkuntza erraza eta zuzenagatik, liburua ongi pasatzeko burututa baitago. (...)
|
|
|
Felipe Juaristik, esaterako, honakoa adierazi zuen: " lehen lerrotik harrapatu egiten duen horietakoa, erakargarria dena
|
bai
hizkuntzaren erabilera zuzen eta taxuzkoagatik, nola argumentoa aurrera eramateko planteamenduagatik." (El Diario Vasco XII) Luis Mari Mujikak, bestalde, honakoa nabarmentzen du:
|
|
|
Burutik eta adimenetik baino gehiago, bihotzetik eta adimenetik datoz orain sentimenduak. Eta aldaketa hau
|
bai
estiloan eta baita sortzen dituen zirraretan ere nabaritzen da. (Egunkaria III)
|
|
|
Errealitate horretan politikak (badakit esateko modu bat dela, baina ez zait bestelako hitzik ateratzen) toki aparta du. Kezka, samina, itxaropena ere
|
bai
. ETAren su etena da gehien errepikatzen den errealitate zati edo puska.
|
|
|
Batzuk pertsonaia aktiboak dira baina pasiboak ere badira dexente. Memoriarekin asko jolasten dut, hildakoak, bizirik daudenak, modu ezberdinetara agertzen dira pertsonaiak, hori
|
bai
. Ipuinei aniztasuna ematea gustatzen zait, baina ez dut pertsonaia galeria bat osatzeko intentziorik izan.
|
|
|
Leku hauek guztiak, bestalde, Loitzu herrian kokaturik daude: beraz, kronotopo determinatua darabil,
|
bai
denbora bai espazioa zehaztu baititu. Jarraikortasuna aintzat hartuz, plano bakoitzean gertaerak kronologikoki narratzen diren arren, plano bat bestearekin tartekatuz eskaintzen zaigunez, aurrera eta atzera egiteak ugariak dira.
|
|
|
Leku hauek guztiak, bestalde, Loitzu herrian kokaturik daude: beraz, kronotopo determinatua darabil, bai denbora
|
bai
espazioa zehaztu baititu. Jarraikortasuna aintzat hartuz, plano bakoitzean gertaerak kronologikoki narratzen diren arren, plano bat bestearekin tartekatuz eskaintzen zaigunez, aurrera eta atzera egiteak ugariak dira.
|
|
|
kontalaria, omnisziente edo orojakile ezezik, esplizitoegi eta ingenuo samarra ere bada zenbait pasartetan: pertsonaiak, berriz, planoegiak, sinpleegiak, barne gatazka handirik gabekoak, ez beharbada erabat zuhur eta gisakoak zintzoen rola dutenak, baina
|
bai
pitzadurarik gabeko dolorkeria baten jabe gaiztoak eta beren kideak (kontalari orojakileak Jenaro eta Errufinoren barrenera sartu eta haien pentsamenduen berri izateko aukera ematen digun arren, ez dugu une bakar batez ere ikusten euren jokabide arimagabekoari buruzko zalantza izpirik meharrena ere dutenik). (Egunkaria II)
|
|
|
Ikus daitezke, sarritan, deskribapen paregabeak,
|
bai
pertsonaiak bereizterakoan, hauen barne gatazkak adierazterakoan, bai natura deskribatzerakoan, bai zenbait ohitura, gorroto, amodio, eliztarren izakera. Hein batean, lehentasunez tratatzen ditu autoreak euskal ohitura, izakera, etxe, eta hiri errural baten alderdi on eta txarrak.(...)
|
|
|
Ikus daitezke, sarritan, deskribapen paregabeak, bai pertsonaiak bereizterakoan, hauen barne gatazkak adierazterakoan,
|
bai
natura deskribatzerakoan, bai zenbait ohitura, gorroto, amodio, eliztarren izakera. Hein batean, lehentasunez tratatzen ditu autoreak euskal ohitura, izakera, etxe, eta hiri errural baten alderdi on eta txarrak.(...)
|
|
|
Ikus daitezke, sarritan, deskribapen paregabeak, bai pertsonaiak bereizterakoan, hauen barne gatazkak adierazterakoan, bai natura deskribatzerakoan,
|
bai
zenbait ohitura, gorroto, amodio, eliztarren izakera. Hein batean, lehentasunez tratatzen ditu autoreak euskal ohitura, izakera, etxe, eta hiri errural baten alderdi on eta txarrak.(...)
|
|
|
Garaiaren inguruko erreferentziak, noski, ugariak dira.
|
Bai
garraiobideei dagokienez, bai jantziei dagokienez, bai bizimoduari dagokionez,...
|
|
|
Garaiaren inguruko erreferentziak, noski, ugariak dira. Bai garraiobideei dagokienez,
|
bai
jantziei dagokienez, bai bizimoduari dagokionez,...
|
|
|
Garaiaren inguruko erreferentziak, noski, ugariak dira. Bai garraiobideei dagokienez, bai jantziei dagokienez,
|
bai
bizimoduari dagokionez,...
|
|
|
Hiru lanen ondoren, Beluna Jazz eleberria eman zuen argitara.
|
Bai
berarentzako bai guretzako bere bide labur baino intentsoaren apustu arriskutsuena izan zen. Eta oraindik bere estiloa guztiz libre azaltzen ez bazen ere, liburu bikaina egin zuen Harkaitz Canok.
|
|
|
Hiru lanen ondoren, Beluna Jazz eleberria eman zuen argitara. Bai berarentzako
|
bai
guretzako bere bide labur baino intentsoaren apustu arriskutsuena izan zen. Eta oraindik bere estiloa guztiz libre azaltzen ez bazen ere, liburu bikaina egin zuen Harkaitz Canok.
|
|
|
Hain zuzen ere, idazleak jostearen metafora darabil bizitzari buruzko bere ikuspegia emateko, eta ondorioz, josten ikasteko manual gisara antolatu du eleberria bera. Jose Jabier Fernandezek dioen bezala," jostorratza eta haria
|
bai
era metaforikoan baita era zuzenean ere (askotan liburuak josten ikasteko manual itxura hartzen du) erabiltzen baititu idazleak istorio historioa multzo desberdinak lotzeko." (Egunkaria 1996 X10) Hortaz, adabaki txikitxoez osaturiko liburua eleberriaren beraren eduki eta xedearekin bat dator. Honela, jostearen inguruko termino ugari ekarriko ditu hizpidera behin eta berriz, lotura gabekoak diruditen hainbat testu aske hauen arteko hurbiltasuna azpimarratuz:
|
|
|
Hortaz, bi kulturen arteko elkartrukaketa bat aurkezten zaigu. Gainera," Liburuan umore eta ironia fin fina nabarmentzen da, esaterako Euskal Herrian ederki ezagutzen dugun kaxiano itsua abentura galaktikoan hori
|
bai
, giro egokian kokatzen duenean." (Egunkaria VI)
|
|
|
Hala ere, deskribapenak egiteko joerarekin jarraitu du:
|
bai
pertsonaienak, bai paisaiarenak. Azken hauekin, egoera animikoa deskribatzeko asmoa nabarmentzen da.
|
|
|
Hala ere, deskribapenak egiteko joerarekin jarraitu du: bai pertsonaienak,
|
bai
paisaiarenak. Azken hauekin, egoera animikoa deskribatzeko asmoa nabarmentzen da.
|
|
|
Joerei bagagozkio, era anitzetako errealismoa gailentzen dela aipatu beharra dago(
|
bai
errealismo historikoa, bai gaur egungoa) bestelako estiloak ahantzi behar ez badira ere. Are gehiago, Harkaitz Canoren eleberrigintzan esaterako, bi eleberrietan eleberri lirikoa edo poematikoa jorratzen badu ere, bere bigarren eleberrian errealismoaren eragina nabari da.
|
|
|
Joerei bagagozkio, era anitzetako errealismoa gailentzen dela aipatu beharra dago (bai errealismo historikoa,
|
bai
gaur egungoa) bestelako estiloak ahantzi behar ez badira ere. Are gehiago, Harkaitz Canoren eleberrigintzan esaterako, bi eleberrietan eleberri lirikoa edo poematikoa jorratzen badu ere, bere bigarren eleberrian errealismoaren eragina nabari da.
|
|
|
Hiria eta zinea eta musika ere, haien lanetan askotan aipatu izan dira. Gainera,
|
bai
Bernardo Atxaga bai Joseba Sarrionandiaren ibilbidean ere errealismorako edo zehaztasunerako hurbiltzeko joera nabari da.
|
|
|
Hiria eta zinea eta musika ere, haien lanetan askotan aipatu izan dira. Gainera, bai Bernardo Atxaga
|
bai
Joseba Sarrionandiaren ibilbidean ere errealismorako edo zehaztasunerako hurbiltzeko joera nabari da.
|
|
|
Beraz,
|
bai
gaur eguneko literatura hobeto ulertu eta ezagutzeko, eta, bai aurrerantzean egin litezkeen lanen osagarri modura baliagarria izango delakoan, gai honi heltzea erabaki dugu: 90eko hamarkadako narratiba (lanaren edukia eta mugak zehatz adierazten dira datozen lerroetan).
|
|
|
Beraz, bai gaur eguneko literatura hobeto ulertu eta ezagutzeko, eta,
|
bai
aurrerantzean egin litezkeen lanen osagarri modura baliagarria izango delakoan, gai honi heltzea erabaki dugu: 90eko hamarkadako narratiba (lanaren edukia eta mugak zehatz adierazten dira datozen lerroetan).
|
|
|
Egunkarian gaur egun erreseinak larunbateroko Begia gehigarrian kaleratzen dira (IX), eta lehenago Liluratura gehigarrian. 1992 urtean
|
bai
El Diario Vascon eta bai Egineko Liburuak gehigarrian hasi ziren euskal literaturari txokotxo bat eskaintzen. Egineko gehigarria gerora Igandegin() deitu zen.
|
|
|
Egunkarian gaur egun erreseinak larunbateroko Begia gehigarrian kaleratzen dira (IX), eta lehenago Liluratura gehigarrian. 1992 urtean bai El Diario Vascon eta
|
bai
Egineko Liburuak gehigarrian hasi ziren euskal literaturari txokotxo bat eskaintzen. Egineko gehigarria gerora Igandegin() deitu zen.
|
|
2001
|
|
|
Beste kasuetan, fokalizatzailea aldatzen denean honi ez darraikio fokalizatuaren aldaketa. Eta alderantziz ere
|
bai
, fokalizatzailea (edo fokalizazio gunea) aldatzen ez den zenbait kasutan, aldatzen dena fokalizatua da.
|
|
|
Fokalizazioari dagokionez, ez dago aldaketa handirik, eta
|
bai
fokalizatzailea eta bai fokalizatua beti iraunkorrak direla da. Kaleko eszena hauek objektibotasun handiz, zine kamera batek ikusita bezala aurkezten zaizkigu, eta fokalizatzaile estradiegetiko honen inpartzialtasuna liburuxka turistikoetatik hartutako paragrafoetako hizkuntza erretoriko eta harrokeriaz betetakoak bakarrik apurtzen du.
|
|
|
Fokalizazioari dagokionez, ez dago aldaketa handirik, eta bai fokalizatzailea eta
|
bai
fokalizatua beti iraunkorrak direla da. Kaleko eszena hauek objektibotasun handiz, zine kamera batek ikusita bezala aurkezten zaizkigu, eta fokalizatzaile estradiegetiko honen inpartzialtasuna liburuxka turistikoetatik hartutako paragrafoetako hizkuntza erretoriko eta harrokeriaz betetakoak bakarrik apurtzen du.
|
|
|
Hiru nobelen artean, bigarrena, 100 metro, dugu, dudarik gabe, harrera hoberena izan duena. Ez bakarrik hiruren artean argitaratuena izateagatik, beste hizkuntzetara itzuli zen lehenengo euskal nobela izateagatik ere
|
bai
(lau hizkuntzatara, hain zuzen) 11.
|
|
|
Ikuspuntu behaviorista hau protagonistaren kontzientziaren solas ezkutua azaleratu nahi digun bigarren pertsona gramatikalaren erabilerak eteten du. M. Butor en La Modification (1957) nobelaren ostean hedatu zen kontateknika honekin, heriotzaren ikuspuntu arras fisiologikoa aurkezten zaigu, baina hori bakarrik ez, irakurleok solasaren hartzaile testualak bihurtu ere
|
bai
. Horregatik dauka hainbesteko indarra iheslearen planoak, W.
|
|
|
Azkenik, aipagarria da, halaber, plano honetan hizkuntza desberdinen erabilera (idazlearen beste bi nobeletan gertatzen den bezala): kontaketa bera,
|
bai
lehenengo mailako narratzailearena, bai bigarren mailakoarena (Samuelena), beti euskaraz azaltzen da, baina estazioan dagoen gozoki saltzaileak, Doña Klaudiak, gaztelaniaz egiten du bere produktuaren propaganda: " Hay chicles, caramelos, pastillas de café y leche" (12.or.,...)," Chicle americano" (12.or.,...). a) Historiako hizkuntza bikoiztasun hau ez da bigarren nobelaren kasukoa bezain bortitza.
|
|
|
Azkenik, aipagarria da, halaber, plano honetan hizkuntza desberdinen erabilera (idazlearen beste bi nobeletan gertatzen den bezala): kontaketa bera, bai lehenengo mailako narratzailearena,
|
bai
bigarren mailakoarena (Samuelena), beti euskaraz azaltzen da, baina estazioan dagoen gozoki saltzaileak, Doña Klaudiak, gaztelaniaz egiten du bere produktuaren propaganda: " Hay chicles, caramelos, pastillas de café y leche" (12.or.,...)," Chicle americano" (12.or.,...). a) Historiako hizkuntza bikoiztasun hau ez da bigarren nobelaren kasukoa bezain bortitza.
|
|
|
17 Heriotzaren gaia guztiz presente dago Saizarbitoriaren nobelagintzan.
|
Bai
100 metro eta bai Ene Jesus hari tematiko honen inguruan eraikitakoak direla esan genezake. Bietan, eta bereziki laugarren nobela honetan, edozein sensatzionalismo itzuriz, errespetu izugarriz tratatua dago gertaera bortitz hau.
|
|
|
17 Heriotzaren gaia guztiz presente dago Saizarbitoriaren nobelagintzan. Bai 100 metro eta
|
bai
Ene Jesus hari tematiko honen inguruan eraikitakoak direla esan genezake. Bietan, eta bereziki laugarren nobela honetan, edozein sensatzionalismo itzuriz, errespetu izugarriz tratatua dago gertaera bortitz hau.
|
|
|
M. Kunderak zioen moduan, maitasuna ez da sexu desioan soilik nabarmentzen, norbaiten ondoan lo egiteko desioan ere
|
bai
, eta horregatik dago kondenatuta bikote hau asteetan bananduta lo egitera. Irtenbidea, nobelan adierazten denez, senarraren erabaki tragikoan egongo da eta berau iradokitzeko, misé en abime teknikaren adibide ditugun kontakizunez baliatzen da narratzailea.
|
|
|
Saizarbitoriaren aurreko bi nobeletan bezala, hemen ere agertzen zaigun J.J. Lasa psikiatrak dioen moduan (136), larrialdietan fabulaziora jotzeko joera baitauka protagonista honek. Baina fabulak (literaturak) arriskurik ez duen bitartean, bizitzak
|
bai
. Horregatik da hain erakargarria nobela hau, bizitzaz eta bere amildegiez hitz egiten digulako.
|
|
|
Lur eta Kriselu argitaletxeetako kidea izan zen eta Ustela edo OH Euzkadi! aldizkarien sortzaileetakoa ere
|
bai
. Honetaz gain, hainbat egunkari (Euskaldunon Egunkaria, El País,...) eta aldizkaritarako ere (Zeruko Argia, Jakin,...) idatzi du.
|
|
|
Ikuspuntu objektibo edo behaviorista deritzon hau protagonistaren kontzientziaren solas ezkutua azaleratu nahi digun bigarren pertsona gramatikalaren erabilerak eteten du. M. Butor en La Modification (1957) nobelaren ostean hedatu zen kontateknika honekin, heriotzaren ikuspuntu arras fisiologikoa aurkezten zaigu, baina hori bakarrik ez, irakurleok iheslearen solasaren hartzaile testualak bihurtu ere
|
bai
. Esan beharrik ez dago, bigarren pertsonan antolatutako kontaketa honek izugarrizko indar narratiboa duela, azken batean, iheslearen ezinegona barne elkarrizketa gatazkatsuaren bidez aurkezten baitzaigu.
|
|
|
M. Kunderak zioen moduan, maitasuna ez da sexu desioan soilik nabarmentzen, norbaiten ondoan lo egiteko desioan ere
|
bai
, eta horregatik dago kondenatuta bikote hau asteetan bananduta lo egitera. Irtenbidea, nobelan adierazten denez, senarraren erabaki tragikoan egongo da eta berau behin eta berriro iragarriko da.
|
|
|
Juan Martinek" bere eginkariak" gainean egiten zituen aitonaren omenez darama izen hori (2242). Horretaz gain, narrazioan etengabe adierazten delako, badakigu argala dena, zimur batzuen jabe ere
|
bai
, eta ogibidez idazletzat aurkezten duela bere burua. Gaztetan (Françoise) Sagan en omenez idatzitako Adio atsekabe (166) nobelaz gain, hotel batean Parisen galdutako bigarren nobela bat, istorioaren hasieran berreskuratzen dena, ditu idatziak.
|
|
|
Leonardo da Vinci ren haurtzaroko oroitzapen bat), begiratzea du gogoko. Begirada honek detaile obsesiboz transkribatzen dizkigu pertsonaia femeninoen gaineko xehetasunak eta
|
bai
, halaber, bere buruaren zikinkeriaz egiten diren oharrak. Hori guztia gutxi balitz, hotelean pornografia ikustea du gogoko, berez, aipagarria ez den kontua, detaile batengatik ez balitz:
|
|
|
Jesus Mª Lasagabaster kritikariak 1991ko artikulu interesgarrian dioen bezala, azterkizun dugun nobela honek azken 20 urte hauetan idatzi diren beste zenbait nobelarekin batera, hala nola, Txillardegiren Haizeaz bestaldetik (1979), edo Joan Mari Irigoienen Poliedroaren hostoak (1982), edo, zaharragoa izan arren, hausturazko jarrera bera erakusten duen Patri Urkizuren Sekulorum Sekulotan (1975) nobelarekin, transgresioaren esperientzia bera azaltzen du. Dena dela, esan dezagun, horietaz gain, esperimentazio giro berean sartzen direla Koldo Izagirreren Zergatik
|
bai
(1977) eta Luis Haramburu Altunaren Zera... (1975) liburuak.
|
|
|
Aurreko nobelekin konparatuz gero, 16 Sarrionaindia, Joseba, Ez gara gure baitakoak, Iruñea, Pamiela, 1989, 95.or. laburtze edo murrizte prozesua eman dela esan daiteke. Laburtze hori nobelan bertan aurkezten zaizkigun edukien mailan dago (ez dago" historia" nagusirik, ez pertsonaien deskribapen zehatzik, ezta leku espazio alternantzia aberastasunik ere) eta logikoa denez, diskurtso mailan ere
|
bai
(denboraren tratamenduan, modalizazioan,...).
|
|
|
Pott bandakoek ere maite izan dute fikzioaren eta errealitatearen artean sortzen den misterioaren jokoa, eta Pott bandakoen artean, Bernardo Atxagak eta Joseba Sarrionandiak,
|
bai
ipuingintzan, hala nola poesiagintzan.
|
|
|
|
Bai
, ni Bakarty James!
|
|
|
Gutxitxo.
|
Bai
, gutxitxo, eta hala ere, sinbolo zentrala delakoan gaude.
|
|
|
" ispilu zurian hegan ahate basatiak" (IGB, 120) eta ahate basatiak, nork eginen du duda, behin eta berriro agertzen den sinboloa da Atxagarengan. Askatasuna da,
|
bai
, eta beste zerbaiten nostalgia (hurrengo atalean ikusiko dugun bidaiarena?). Ez, nostalgia soilik ez.
|
|
|
Baina ez da hori orain garrantzizko duguna. Ispilua urezkoa da, airezkoa da, hodeizkoa ere
|
bai
, ilargia bera eguzkiaren ispilua da, eta Fata Morgana airean agertzen den bezala, zeru armadak hodeietan agertzen dira. Islak dira, airean zein zeruetan agertzen diren ispiluen erreinuak.
|
|
|
Zalantzak ulergarriak dira, duda mudak ere
|
bai
. Liburuari jarririko hitzaurrean Sarrionandiak etsipenez idazten du, sinesmen eta itxaropen faltaren mugetan.
|
|
|
Azken batean, honelako egiturak analogia baino ez dira. XIX. mendearen hasieran Ingalaterran eta Alemanian
|
bai
filosofian, eta honen eraginez baita ere literaturan, behin eta berriro agertzen zen gai bat dago: banaketa eta bilketarena.
|
|
|
ispilua. Sail eztabaidagarria da, beharbada, aurkezten dugun hau, ispilua ez baita aise eta usu agertzen idazle bion poesia lanetan eta
|
bai
, aldiz, ipuingintzan. Horregatik Atxaga eta Sarrionandiaren poesia lanak aztertu ditugu bertan, baina inon baino gehiago aipatuko da hitz lauzko lana.
|
|
|
Dislexiak eta afasiak nahikoa bide erakusten zuten hizkuntzaren marginalitatea zer zen ikusteko. Horrelako bidea jarraiki eman ziren argitara Euskal Herrian Saizarbitoriaren prosa ero etxean bakarrik dagoenaren diskurtsoa, Koldo Izagirreren Zergatik
|
bai
haur baten eguneroko hizkerak osatzen zuen kontakizuna, eta oro har Ustela aldizkariko joera berritzailea.
|
|
|
Abangoardiaren lana dago,
|
bai
. Baina abangoardiaz eraturiko poemekin batera testu alaiagoak.
|
|
|
" Ainhoa" ere abangoardiazko giroan sortu baita: Izagirrek Zergatik
|
bai
nobelan egin zuen moduan, hemen ere haurraren hizkera jaso nahi duen testu baten ondoren datorkigu Ainhoa haurrari egiten zaion poema.
|
|
|
John Ford-en filmen bidez Flannery O" Connor en nobeletara. Zinema ez dago Etiopiatik kanpo,
|
bai
erreferentzia gisa, bai toki misteriotsu gisa.
|
|
|
John Ford-en filmen bidez Flannery O" Connor en nobeletara. Zinema ez dago Etiopiatik kanpo, bai erreferentzia gisa,
|
bai
toki misteriotsu gisa.
|
|
|
Askea zen aukera, masustak, horma moreen brodadura, udako adar gorriak, arratsa, etxe hutsa, geroa. Askeak ziren,
|
bai
, baina enbor bakarrera ekarriak izan dira.
|
|
|
Parodia eta elementu xeheen erabilera surrealistak askotan aholkaturiko joerak dira, eta
|
bai
Bréton i bai Aragon-i irakur diezaizkiekegu horren aldeko esaldiak. Parodia jokoak horrela, literatura estetizistaren tokia hartzen du, erretorika kultua neguko kuarteletara erretiratzen da, eta eguneroko hizkuntza arruntak hartzen du hark utziriko espazioa orrialdean.
|
|
|
Parodia eta elementu xeheen erabilera surrealistak askotan aholkaturiko joerak dira, eta bai Bréton i
|
bai
Aragon-i irakur diezaizkiekegu horren aldeko esaldiak. Parodia jokoak horrela, literatura estetizistaren tokia hartzen du, erretorika kultua neguko kuarteletara erretiratzen da, eta eguneroko hizkuntza arruntak hartzen du hark utziriko espazioa orrialdean.
|
|
|
...a egungo filosofiak eta egungo poesiak ondo dakite ez dela posible errealitatearen ezagumen oso eta sistematikoan antzematea, poetak badaki ezin duela errealitatearen bere esperientzia baino isladatu ahal, eta esperientzia hau ere galbahe ugari iraganda gero bakarrik, bitarteko bait ditu bere oroimenaren hutsuneak, bere gogoaren eta bere lengoaiaren akatsak, eta poemagintzako desfigurazio bera ere
|
bai
. Orduan galbahe hauek iraganez gero, poesiaren objetoa errealitatea bada ere, poeman ez da benetako errealitatea isladatzen, baizik eta errealitate poetikoa, poesian bertan kreaturiko beste errealitate bat halegia.
|