|
2003
|
|
|
Ahorabien, porelestudiodelosfósileshalladosenlasecuenciaestratigráficadeZumaya,
|
España
, parecequelosammonites seextinguieronmuchoantesdelsupuestoimpactodelmeteorito.
|
|
2007
|
|
|
Larresoroko Darricarèreren bidez, margolari bizibidez? sare baten partaide bihurtu zen, Ustaritzetik Arnégiraino, ihesbidea prestatuz
|
Espainiara
joan nahi zuten iheslari ingelesentzako: je faisais des cartes.
|
|
|
1930ean Emmanuel Mounier ezagutu zuen Maritainek eta Esprit> aldizkarian idazten hasi zen. 1930eko hamarkadako eskandalu ekonomikoak salatzearekin batera,
|
Espainiako
frankisten jarreraren kontra idatzi zuen, baita nazismoaren eta juduen kontrako zitalkeriaren aurka ere; Loubet del Bayle, J. L.: Les> non conformistes> des> années> 30.> Une> tentative> de> renouvellement> de> la> pensée> française.> Editions du Seuil, Paris, 1969, 40 or.
|
|
|
Soubelet zuzendariak astero idatzi zuen Eskualdunaren lehenengo orrialdean: ordura arteko ohiturari jarraituz, Soubeletek apezpikuaren hitzak goratu egin zituen,
|
Espainiako
Errepublika arbuiatu, soldadu frantziarrak adoretu, etab. Piarres La, ttek ia zenbaki guztietan idatzi zuen Ebanjelioaz; liburu berrien aurkezpena ere egin izan zuen noizbehinka, P.L. sinaturik. Hala ere, esan beharra dago La, ttek ez zuela harreman handirik izan Soubeletekin; izan, ere La, tte aurrezalea zen eta abertzalea eta Ybarnégaray ultraybarnegaraista eta frantses frantsesa181.
|
|
|
|
Espainiako
Gerra zela eta, 1936an Eskualzaleen Biltzarra ez zen bildu: En signe du deuil profond que ressentent tous les Basques et en particulier tous les membres de Eskualzaleen Biltzarra, LEskualzaleen Biltzarra ne se réunira pas cette année, Aintzina, 1936ko abuztua.
|
|
|
hil baino lehen, eta On Abadia jauna hil baino lehen nahi nuke Akademia edo jakintsueri eskuara bat baginagoka Frantziako eta
|
Espainiako
Eskualherri guzientzat275.
|
|
|
Horrela,
|
Espainiako
gerra garaian, Piarres La, ttek gonbita egin zien RIEV> eta Euskaltziandiaren lankideei, Gure> Herriarekin elkar zitezen lanean jarraitzeko:
|
|
|
Eta Philippe Veyrinek, hurrengo puntuan aurkeztuko duguna, Gure> Herria, SSLAB> eta Bulletin> du> Musée> Basque> aldizkarien garrantzia azpimarratu zuen
|
Espainiako
gerraren garai hartan:
|
|
|
orai artinokoan jaun horieri ez dakotegu itzalño bat baizik ezagutzen: eskuara ez dakite
|
Espainiako
erregek baino gehiago eta eskuaraz idazterat lerratzen direlarik, huna bertsulako hitzalde saltsa eskaintzen daukuten jastatzeko: Atehan> asatzen> dubenak> bere> etchean> da540
|
|
|
Beraz, Menditarrak taldearen partaideak sakabanatu egin ziren; Jacques Mestelanen ikuspuntutik, Menditarrak taldea desegin zen, alde batetik, partaideak ez zirelako oso euskaltzaleak581, jadanik aipatu dugun bezala; eta bestetik,
|
Espainiako
gerra piztearekin, iheslariak Iparraldera heltzen hasi zirelako eta La, ttek denbora eta ahaleginak eman baitzituen haiei aterbea aurkitzen, menditar eta euskaltzale taldearen ekintzak alboratuz582.
|
|
|
Hain zuzen ere, guztiek ideia euskaltzaleak bazituzten ere, mugimendua desegin zen partaideen pentsamolde politiko desberdinek eraginda. Jacques Mestelanek horrelaxe azaldu du
|
Espainiako
gerran protagonista izan zenaren garaiko egoera politikoa:
|
|
|
Bainan hitzaldi bat gauza handia da eta segur izan zite polizako uli bat edo bertze kausituko zaitzula barrandari... Beraz mintzatzekotz,
|
Espainiako
Eskualdunez mintza zite nasaiki; hemengoez ahal bezain guti, izenik gabe... , Eugène Gohieneche, un militant... aipatu artikulua, 102 or.
|
|
|
Legasse familiaren irabazpidea makailuaren arrantza zen, Terranovan; Marcen aita Pasaiako Pesquerías y Secaderas de bacalao de
|
España
negozioaren partaidea ere izan zen. Louis Legasse, Marc eta Jacquesen aita, 1939an hil zen eta familiak herentzia jaso zuen.
|
|
|
1937an Salbat Arotçarenak hartu zuen Eskualdunaren zuzendaritza; Ybarnégaryren politika goraipatzeaz gain, Diktadurak garatu ziren urte haietan, Arotçarena
|
Espainiako
asaldutako nazionalisten alde agertu zen, baita Alemaniaren garaipenean itxaropena izan ere. Jakina, La, tteren Arotçarenarekiko harremanak Soubeletekikoak baino txarragoak izan ziren, Eskualdunan idazteari ia uzteraino.
|
|
2008
|
|
|
Beloki/ Goñi pilota partidua, Iurreta/ Durango norgehiagoka,
|
Espainia
/ Euskal Herria gatazka
|
|
|
izan da. Ez dirudi ordea euskara inoiz superestraturik izan denik, nahiz eta Euskal Herritik kanpo joan Errekonkista garaian (geratzen diren arrastoak
|
Espainiako
toponimian edo adstratu bezala geratu zirela dirudi), Merino Urrutiaren garaitik (19783) dakigun bezala, Ameriketara heldu baino lehen oso ezagun den bezala. Horretarako, euskara ez dela inoiz superestratu moduko eraginik adierazi, baliteke arrazoia izatea euskara ez dela behin ere kolonizazio hizkuntza izan ezta ere, lingua franka?
|
|
|
Moza> en> cabello.> Significa lo mismo que doncella ò virgen. Es phrase antigua, que oy se conserva en Vizcaya, Astúrias, Galicia, y otras Provincias Septentrionales de
|
España
, con tal rigór, que la muger que no es tal virgen, aunque no esté casada, no puede andar con el cabello suelto, sino recogido con alguna cinta, ò cubierta la cabeza con alguna toca[...] Fuerz.> de> Vizc.> tit. 12 de las prescripciones, 14 Denunciando contra ellos, que sien do mozas en cabello, las desfloraron, y que se proceda contra ellos11.
|
|
|
Laburbilduz, Larramendik gaztelaniazko hiztegia, eta beraz,
|
Espainiako
kultu ra eta zuzenbidea, euskaraz ematea zuen helburu; hori dela eta, euskal gizartearen berezko kontzeptu eta erakunde askorik ez dugu aurkituko, salbuespenak salbuespen.
|
|
|
Argibide modura aipatu daitezke haren desira betegabe bi: batetik,
|
Espainiako
Errege Fernando VII.ari euskaraz egitea eta, bestetik, Bizkaiko Foruak euskarazko bertsioa izatea.
|
|
|
Horretarako ere, elkarrekin lan egiteko para daren premia, guztion ekarriak ontzeko tenorean. Erakusgarri, gaur egunean behin tzat, oraintsu argitaratu den
|
Espainiako
Zigor Kodearen argitalpen elebiduna, Euskal Herriko Unibertsitateak eta Deustuko Unibertsitateak ondu dutena, IVAP HAEEren itzalpean.
|
|
|
Jatorrian pertsona izena ez duten unitateen izenak, batzuk behintzat, aldatu egi ten dira hizkuntzatik hizkuntzara, baina jatorrian pertsona izena duten unitateen ize nak ez. Euskaltzaindiak volt eta watt eman ditu, baina anpere erabaki du, hau da, jato rrian pertsona izena duen unitatearen izena egokitu egin du, sistema osoaren nomen klaturaren koherentzia bortxaturik(
|
Espainian
bertan, Errege Dekretu baten aginduz1, ampere da forma ofizial bakarra, ez amperio).
|
|
|
1
|
Espainian
, urriaren 27ko 1317/ 1989 Errege Dekretuak lehen eranskinean SI oinarrizko unitateak definitzen ditu eta izenak ematen: ampere da forma ofizial bakarra.
|
|
|
I. Sarasolaren Euskal Hiztegiak (Sarasola 1997) 84 hitz jasotzen ditu Send.> markarekin.
|
Espainiako
Akademiak 2.548 jasotzen ditu (Medikuntza: Anat., > Med.>?), baina ingurumen zientziak (Biol) ere kontuan harturik 5.013 hitz dira Bizitza Zientzien atalekoak.
|
|
|
Lgo. atala.. Erkalaren araudi nagusiak eta Araudi onek diotenez, Araba, Gipuzkoa eta Bizkaya,
|
España
laterriaren soin barrunean, berjabetasunez janzten dira, Euzkadi izen tzat arturik.
|
|
|
Tituluan guk binazkaturik ezarriagatik hemen bi apezak ez dugu hutsegiten ahal Erramouspe apezak bere aldetik egin duen bidea, Munduko Xapelgo eta beste. Hauetan ezkerparetako jokoak bere parte haundia izanez
|
Espainia
aldekoen eta Hego-Amerikarren parteetako pilotariekin jokatzeagatik, ohartu zitazkeen berehala Erramouspek joko hortan Monlongen pilotalekuaz geroz zuen trebeziari eta hori izan zen bietarik munduko xapelgoetarat hautatua. Galde hau egin diogu berari Toulet Eskutik jaunak eta biek, nola joan ziren mundialerako hautu horiek eta huna Erramousperen ihardes pena:
|
|
|
Zalantzarik gabe, Lorenzo del Prestamero() dugu argibide emailea; letra harena da (nahiz bigarren pertsona bat tartean datekeen). Urizaharreko semea, apaiza, Euskal Herriaren Adiskideen Elkarteko kidea eta idazkariordea eta
|
Espainiako
Historia Akademiako urgazlea, Prestamerok lan handia egin zuen eta, besteak beste, Akademiak 1802an atera zuen Diccionario> Geográfico Histórico> izenekoan. Pentsatu behar dugu Humboldtek eskatu ziola informazio hau.
|
|
|
Egia da naturaltasunez bizi izan zutela egoera hura. Nazionalismoarekin, euskal nazionalismoarekin eta
|
Espainiak
ere estatu gisa sendotzeko ezinbesteko zuen nazionalismoaren eraginez,
|
|
|
Euskaldun jendea oso goian zuen, Unamunok bezala. Eta, hark bezala, uste zuen ondo
|
Espainiari
euskal izaeraren igurtzi sakon bat; dena den, kulturari dagokionez, uste zuen euskara ez zegoela prestatuta kultura modernoaren erronkari aurre egiteko, eta horretan ere Unamunorekin bat zetorren. Honela dio han eta hemen maiz plazaratutako iritzietako batean:
|
|
|
1938an, Instituto de
|
España
erakundearen eraketa egunean eta frankistek erregimen berria legitimatzeko antolatutako showean.
|
|
|
2005ean, Mungian, Lauaxetari eskainitako omenaldiak zirela-eta, Berria egunkariak Kortazarren iritzi hau plazaratu zuen: . Bide ba rrija k erromantikoa da, eta Arrats beran, modernista(?) Estiloari dagokionez, modernitatearen barruan koka daiteke, edo sinbolismoaren barruan,
|
Espainian
modernitatea zenari Frantzian sinbolismoa esaten baitzioten. Lauaxetak sinboloen bidez adierazi zuen errealitatea, poeta sinbolista izan zen.
|
|
|
Hala eta guztiz ere kudeatu zuen, utilité publique? mailako elkarte bezala onartzea Parisek, hori bai, konforme gaitza izanik behin baino gehi agotan adierazi die idatziz eta publikoki hango agintariei, nola
|
Espainiako
Erresuman, Madrilek ofizialki aitortua duela Euskaltzaindia, Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako lurralde eremuetan, ikus dezaten, konparatiboki Errepublika gibelerago gelditu dela. Ekina okerra baita, bera Zuzendaritzan zelarik hasi ziren Iparraldeko aginte zenbait diru laguntzak ematen Euskaltzaindiari, oraintsuago, Euskararen Erakunde Publikoarekin aurrekon tu laguntza normalizatuagoan sartu bagara ere.
|
|
|
Hiriburu literarioaren izpiritua hor dago, bitartean, gure autoreen eleberrien eta olerki liburuen orrialdeetan flotatzen, balizko gorputz fisiko baten zai. Halakorik gorpuzten ez den bitartean beti izango dugu gure literaturan atzerriko hiriburu literario handietara edo auzo
|
Espainiako
hiriburu nazionalera unibertsaltasun bila jotzeko beharra edo tentazioa artikulu honetan azaltzen saiatu garenez.
|
|
|
Alabaina, garai hartako eskola egitura haren egitekoetarik bat, garbiki aitortua frankotan, Vinson bezalako euskalarien artean ere bai? Errepublikaren barneko kultura eta hizkuntza aniztasunaren desageraraztea baitzen, euskara bezalako hizkuntza museo hizkuntza gisa baizik ez errespetatuz, edo gehienez ere kanpoko hizkuntza gisa,
|
Espainiako
mintzaira gisa, hots. Horri dagokionaz (gainerakoetan ez bezala, bestela hezkuntza publikoaren balioei guziz leial egona baita Haritschelhar) lerrotik doi bat bazter atera da azkenean Baigorriko aldaska hura, horretarako ahalik izan duenean, erran nahi baitu unibertsitateko euskal estudioen sailean sartu ondoan, Haritschelhar, kasik mende laurden batez(), euskararen alde jokatzera lehiatu izan baita, Euskaltzaindian egin lanek osatzen zituztela katedra alkian eginikakoak, Koldo Mitxelena zuela bereziki, mugaz beste partean, bidaide eta gogaide, eta P. Lafitte Iparraldean, euskal gaietan lehen erakasle eta bide erakusle, eta laster euskalaritzako lanetan aholkulari eta lankide.
|
|
|
basa> animal> odolgiroak bere lagüna erho diana. Sortzepena ahatzerik Erromako ezpataren pare jarririik plaza ostandikian doa bere trebandiaren erakhustera ta
|
Españako
zezen> lais > terkarien> ofizioaren egitera.
|
|
|
gramatika konbaratua, alegia, historikoa izan behar zena. Gramatika eredu honek XIX. mendeko linguistikaren joera monopolizatu zuen, toki batzuetan XX. mendean ere iraun duelarik,
|
Espainiaren
kasuan, adibidez3.
|
|
|
Mitxelenak konparantza honetan finkatu argumentuak aurrekari bat badu, eztabaidatzen ez duena, baina berez datxekiona: Echepareren literatura erreferentziak
|
Espainiako
literaturan bilatu beharrak direla, eta beraz Espainiako literaturaren historiaren arabera garaikatu behar dela haren libu ruxka. Garai hartako Nafarroa kontuan izanik, ez dira eskas hipotesi hori on tzat ematera bultzatzen duten arrazoiak.
|
|
|
Mitxelenak konparantza honetan finkatu argumentuak aurrekari bat badu, eztabaidatzen ez duena, baina berez datxekiona: Echepareren literatura erreferentziak Espainiako literaturan bilatu beharrak direla, eta beraz
|
Espainiako
literaturaren historiaren arabera garaikatu behar dela haren libu ruxka. Garai hartako Nafarroa kontuan izanik, ez dira eskas hipotesi hori on tzat ematera bultzatzen duten arrazoiak.
|
|
|
18 Baionako apezpikutegiraino heltzen zen XV. mendearen hondarrean
|
Espainiako
erli jio kulturaren eragina, alderdi materialetan bederen. Veilletek (1910, 167 or.) Dubarat eta Daranatzen arabera dioenaz, 1492an Bertrand de Lehet, orduko Baionako Bikario Jeneralak, Baionako brebarioa inprimarazi zuenean, Valentziara jo zuen.
|
|
|
Frantziako aldera batzuek: Michel (1883, 48 or.), Vinson (1891, §1), Gil Bera (1991), Orpustan (1996, 96 or.), Arcocha Scarcia (1996), Urkizu (2001), Salaberri Muñoa (2002, 50 or.), eta
|
Espainiako
aldera besteek: Mitxelena (1960, 46 or.), Villasante (1961 [1971, § 40, 54 or.]), Sarasola (1971 [1976,
|
|
|
Gisa berean Bordeleko inprima tzaile batek egina izaiteak ez ote du frantses kultura giroaren alderako isuria? Are gehiago Orellak (1980) dioena egia bada, hots, si> el> autor> fue> un>" súbdito" > del> rey> español> y> era> además> de> mentalitad> beamontesa, 19 eta beraz Echepare politikoki ongi ikusia bazen
|
Espainiako
aldean. Derragun azkenik, Biarno, Nafarroa Behereko eta inguru haietako garai hartako ingurumenaren arabera, eta Frantziako literaturaren historiaren parametroen arabera kontsideraturik, airatzen dela beste hipotesiari darraion paradoxatasun hura, Echepare Erdi
|
|
|
30
|
Espainiako
aldean hertsiki kontrolatua zen purgatorioari buruzko dotrina garai har tan. Adibide gisa aipa daiteke Bataillonek (1937 [1998, 515 or., 4 oh.] dakarren Enzinasen lekukotasuna, zeinen arabera, Mateo Pascual, Zaragozako artxiprestea, inkisizioaren pre sontegietan franko luzaz egon behar izan zen, hain zuzen, purgatoriorik ote zen dudan eman zuelakoan.
|
|
|
Alegia, pinu baten pean etzan eta
|
Espainiara
begira jarriz gauza zenbaitez oroitzen hasi zela: irabazitako lurraldeez, Frantziaren eztiaz, bere leinuruko gizonez, hezi zuen Xarlemaina bere jaunaz, eta hainbeste maite zuten frantsesez.
|
|
|
Bada ere Xarlemainaren> Saga> bat XIII. mendean Noruegako Haakon IV erregeak moldarazi zuena, Frantzian ohi zirenen eran konposatua, non aipatzen den Karlosek bere ahizparekiko izandako intzestu harremana, zeinetarik jaioko zen Roland, eta zazpigarren kapituluan Xarlemainaren batailak
|
Espainia
eta Orreagan.
|
|
|
|
Espainiako
literaturan XIV. mendean Iruñeako katedralean aurkitu zen 43 poema, zeini Cantar> de> Roncesvalles, deitu zaion6, eta non Karlomagnok Rolanden heriotza deitoratzen duen. Estoria> de> Bernaldo> jasotzen zuten kroniketan eta erromantzeetan bildu zen Roldanen ixtorioa, non heroi frantsesari beste bat gaztelarra kontrajartzen zen.
|
|
|
Haurrentzako film eta komikietako pertsonaiak ere ez ziren salbatzen, inoiz espainiar nazionalismo harroputz hutsez, baina beste batzuetan, eta hau ulergarria ere bada?, ipar amerikarren eragin kolonialistatik ihes egiteko asmoz ere bai, pertsonaia horiek haur erdaldun elebakarren mailara egokitu nahia ahanzteke. Horrela, Mickey> > sasoi batean el> ratón> Miguelito> gisa pantailarazten zen20, eta Silvester> and> Tweety> katu txoriak Piolín> y> Silvestre> izenez ezagutzen dituzte
|
Espainiako
haur guztiek.
|
|
|
20 Mexikon eta
|
Espainiaren
kolonia izandako beste herrietan batez ere.
|
|
|
–Behin> batean, > erresuma> urrun> batean, > neska> bat> bizi> > Halaber, aipatu nahi den Estatua, aldi berean, errege batek gobernatua denean, hitz hori inolako arazorik gabe erabil daiteke: ?
|
Espainiako
errege erreginek Thailandiako erresuma bisitatu dutela?, esate rako. Halere,. Fidel Castrok Chavez, Venezuelako erresumako presidentea, agurtu duela?
|
|
|
–si> te> pica> un> escurpión, > prepara> la> pala> y> el> azadón? atsotitza, ziztatua laster hilko delakoan), begien bistan da berba hori ez dela inondik ere aproposa ani malia hori izendatzeko, erdara estandarrean escorpión> artropodo pozoitsu bat delako, Kantabrian bizi ere egiten ez dena, hegoaldeko
|
Espainian
alacrán> ere deitua42 Antzeko arrazoiengatik, nahasbidea ekiditeko, ez du erdara batuan arrakasta handirik izan, ovejita> hitzak ere, Andaluzia aldean,, erlea, esateko, oso erabilia izan arren43, gure artean, hizkuntza idatzian behintzat, erdialdeko arkakuso k mendebaldeko ardi>, ezerosoa?
|
|
|
Espainolak Amerikara heldu, Ekuatore aldeko artxi pelagoa aurkitu eta bertako dortoka handiak ikustean, Islas> Galápagos> deitu zieten, gaur arte dirauen izenaz. Geroago, ordea,
|
Espainian
galápago> berba eskuarki erabiltzen den eskualdean nagusiki aurkitzen diren dortoka bakarrak uretakoak direnez, herpetologoen artean galápago> uretako dortokei hasi zitzaien esaten, eta gaurko erabileran, tortuga> eta galápago> ez dira jada erabat sinonimo espainieraz, lehena generikoa eta bigarrena aurrekoaren talde mugatuago bat izanez, hots, erreka aintziretakoak...
|
|
|
–Batez ere Beterri aldean? OEH I, 687?
|
Espainia
aldean lagunak ez geldi. OEH I, 687. Ondartza aldera okertzen zuen uginaldiak ontzia?
|
|
|
Horregatik, Zurtzaingoa babestu ahal izateko aita santuaren bedeinkapena eta Espainiako erregearen baimena nahi zituen. Hau da, Azkueren aburuz, Errestaurazio garaiko
|
Espainian
, erakunde euskaltzale batek, nahiz ez izan «separatista» (ez baitzuen independentzia bilatzen baizik euskara goi mailan sustatzea) estatuaren errepresioa jasateko aukera guztiak zituen. Eta hori saihesteko aukera bakarra sistema beraren gainetik zeuden botereen bermea zen (erregea eta aita santua).
|
|
|
Nolanahi ere, Zurtzaingo proiektua, ez zen sekula paperetik irten. Azkuek bere egitasmoa gauzatzeko lortu nahi zituen babes haiek(
|
Espainiako
erregearena, aita santuarena, etab.), bere eragin esferatik oso urrun geratzen ziren. Agian elizgizon asko konbentzitu izan balitu bere erakundea sortzeko, presio sozialen bat egingo zuten, baina ez dirudi inor konbentzitu zuenik.
|
|
|
Hola, testu honetan dio Diputazioek Akademia sortuz gero «serían acreedoras de mayor veneración y gratitud de los vascos». Konparatu adierazpide hori Azkuek hilabete batzuk lehenago apezpiku kontuan egindakoarekin («V. E. verá indudablemente en mi deseo, el deseo del Pueblo Euskaldun»; Azkueren 1913.03.22ko gutuna Bizkaiko Diputazioari) eta urte batzuk geroago, Azkue R AEn sartzean,
|
Espainiako
gobernuari eskoletan euskara sartzeko eskatu ziolarik esandakoarekin («Con tal medida se ganaría para siempre el corazón de todo buen vasco», Azkue, 1928: 27).
|
|
|
Azken finean, 1918an aipatzen zituen «konfederazio», «mankomunitate», «aliantza» eta gisako soluzioek, aurreko atalean ikusi denez, Azkueren ikuspegi historiko paktistarekin bat egiten zuten. Hau da, iraganean bezala etorkizunean ere estatus konfederal edo gisakoren bat lortuz gero
|
Espainiarekin
aliatzeko prest zegoen Azkue (bestelako aliantzen aukera baztertu gabe). Edozein kasutan, ikuspegi historiko paktista hartan, euskal herrialdeen estatusa abiapuntuko independentziatik borondatezko aliantzara igaroz finkatzen zen.
|
|
|
Hola, bai 1891ko Azkue foruzaleak zein 1895az geroztiko Azkue abertzaleak, biek euskal nazio kultural beraren alde lan egin zuten. Proiektu horren bertsio foruzalean, euskal nazio kulturala
|
Espainia
plural baten parte gisa kokatuko zen, eta bertsio abertzalean euskal nazio kulturala Espainiatik esentzialki desberdintzat izango zuen Azkuek, nahiz taktikoki hari aliatuta egotea komenigarri ikusi. Edozein kasutan, bertsio bietan, desberdintasun politikoak egon arren, kulturalki euskal nazio proiektu bertsua ageri da.
|
|
|
Hola, bai 1891ko Azkue foruzaleak zein 1895az geroztiko Azkue abertzaleak, biek euskal nazio kultural beraren alde lan egin zuten. Proiektu horren bertsio foruzalean, euskal nazio kulturala Espainia plural baten parte gisa kokatuko zen, eta bertsio abertzalean euskal nazio kulturala
|
Espainiatik
esentzialki desberdintzat izango zuen Azkuek, nahiz taktikoki hari aliatuta egotea komenigarri ikusi. Edozein kasutan, bertsio bietan, desberdintasun politikoak egon arren, kulturalki euskal nazio proiektu bertsua ageri da.
|
|
|
Orain ez da gutun honen testuingurua ez xedea aztertuko. Hemen interesatzen zaigunerako, esan dezadan Azkuek fabore bat lortu nahi zuela
|
Espainiako
erregeagandik, baina berehala jabetu zen arazoak zituela haren aurrean merituak agertzeko, zeren «fuera de mis órbitas de vascófilo y músico» «poco he hecho» bereziki Espainiaren alde. Hain zuzen nazionalista engaiatuen ezaugarri bat beren dedikazio osoa nazio propioari eskaintzea da, gainerako nazioez edo auziez kezkatu gabe.
|
|
|
Orain ez da gutun honen testuingurua ez xedea aztertuko. Hemen interesatzen zaigunerako, esan dezadan Azkuek fabore bat lortu nahi zuela Espainiako erregeagandik, baina berehala jabetu zen arazoak zituela haren aurrean merituak agertzeko, zeren «fuera de mis órbitas de vascófilo y músico» «poco he hecho» bereziki
|
Espainiaren alde
. Hain zuzen nazionalista engaiatuen ezaugarri bat beren dedikazio osoa nazio propioari eskaintzea da, gainerako nazioez edo auziez kezkatu gabe.
|
|
|
musika eta erlijioa. Izan ere, erregearen aurrean
|
Espainiaren aldeko
jarduera gisa aurkeztu nahi zituen ekimenak, nire iritziz, Azkuek Elizaren faboretan burutu zituen nagusiki: azken finean, kongresu euskaristiko internazionaletan Espainiako katolikoen partaidetza bermatzeko bitartekoak jartzean, Azkue ez bide zebilen espainiarren alde hauek espainiar izateagatik, baizik Eliza katoliko unibertsalaren seme gisa haien partaidetza bermatu gura zuelako.
|
|
|
Izan ere, erregearen aurrean Espainiaren aldeko jarduera gisa aurkeztu nahi zituen ekimenak, nire iritziz, Azkuek Elizaren faboretan burutu zituen nagusiki: azken finean, kongresu euskaristiko internazionaletan
|
Espainiako
katolikoen partaidetza bermatzeko bitartekoak jartzean, Azkue ez bide zebilen espainiarren alde hauek espainiar izateagatik, baizik Eliza katoliko unibertsalaren seme gisa haien partaidetza bermatu gura zuelako.
|
|
|
b. Erromantizismoa eta bere eragina Azkueren garaiko
|
Espainian
|
|
|
Horixe gertatzen da antza erromantizismoarekin. Horregatik,
|
Espainiaren
kasuan, erromantizismoak XIX. mende hasieran izan zuen eragina aztertu barik, Azkueren garaian izan zuena ikusiko da. Horretarako Javier Varelaren La novela de España lanari segitu diot.
|
|
|
Horregatik, Espainiaren kasuan, erromantizismoak XIX. mende hasieran izan zuen eragina aztertu barik, Azkueren garaian izan zuena ikusiko da. Horretarako Javier Varelaren La novela de
|
España
lanari segitu diot.
|
|
|
Varelak ikerturiko espainiar autoreengan etengabe aipatzen duen ezaugarri bat elementu erromantikoen iraupena da. Hau da, 1870etik aurrera, beraz garai propioki erromantikoa igarota,
|
Espainiako
idazle eta intelektual mota eta belaunaldi praktikoki guztien idealetan, ñabardura eta konbinazio oso desberdinekin izan arren, etorki erromantikoa bide duen herriareneta jatorrarenideal bat mantendu zen. Zentzu horretan, politikan eta erlijio kontuan oso kontrajarriak ziren autoreak bat etorri ohi ziren nazioak edo herriakgeometrikoa gauza esentzial gisa ikustean (Jainkoaren edo Naturaren fruitu).
|
|
|
42, 48, 63, 79), espainiar erromantikoek eta kastizistek Herder edo Hegel irakurri zutenik (hots aleman erromantizismoa bere iturrietatik jaso zutenik) frogatzeke dago. Ia ziur bigarren eskuko iturrietatik eta frantses bitartekotzaz iritsi zen erromantizismoa
|
Espainiara
. Eta gerora, XIX. mende amaieran Espainian hain ohiko bihurtu ziren herriarenarima edo arrazarenarima kontzeptuak ere ez lirateke Volksgeist famatuaren itzulpena, baizik ideia berriak, garai hartan (ez lehenago) sortutako Herrien Psikologia defendatzen zuten autoreetan inspiratua (Renan, Taine, Lazarus, Wundt...).
|
|
|
Ia ziur bigarren eskuko iturrietatik eta frantses bitartekotzaz iritsi zen erromantizismoa Espainiara. Eta gerora, XIX. mende amaieran
|
Espainian
hain ohiko bihurtu ziren herriarenarima edo arrazarenarima kontzeptuak ere ez lirateke Volksgeist famatuaren itzulpena, baizik ideia berriak, garai hartan (ez lehenago) sortutako Herrien Psikologia defendatzen zuten autoreetan inspiratua (Renan, Taine, Lazarus, Wundt...). Hortaz, Azurmendiren arabera, Varela oker legoke 1870etik
|
|
|
Beren ekarpen nagusia, Eliza katoliko ortodoxoarekin haustea izan zen, erlijio naturalago bat, tolerantea eta espontanoago bat bilatuz (beraz jainkotasuna onartuz baina ez era katolikoan, baizik aleman Naturphilosophie erara). Naturara jotzea, harekin komunioan sartzea bilatzen zuten, eta horrek bereziki
|
Espainiako
eta Gaztelako paisaian extasiatzera eraman zituen, exkursionismoa landuz etab. Nazioak eta herriak, errealitate primigeniotzat, organikotzat, naturaltzat zituzten, erromantikoek bezala, familia, udalerri eta gizateriarekin batera, denen arteko harmonia bilatuz. Hori ageri da Altamira historialari krausistan adibidez.
|
|
|
Hola, Costa k krausistek zuten joera erromantiko kastizista (jatorra, organikoa eta herrikoia bilatzekoa) haiek baino urrunago eraman zuen. Costa bada, herrikoia, usadiozkoa, tradizionala, jatorra eta halakoak bilatzeko ekimen erromantikoari lotu zitzaion, folklorean eta herri izpirituan aurkituz
|
Espainia
erregeneratzeko oinarria. (Gero erradikalismo akrataz aplikatu nahi izan zuen populismo hori, eta zentzu horretan ba ei du XIX. mendeko populista errusiarren antzik) 231.
|
|
|
Ikusten denez, Macpherson en eta batez ere Lönnrot en 1833ko egitasmoak Menéndez Pidal ek ia hitzez hitz errepikatu zituen ehun urte geroago (1928an). Herriaren tradizioaren partaide sentitzea Europa osoan ohiko ideia izan baitzen, XVIII. mende amaieratik XX. menderaino, Eskoziatik Serbiara eta Finlandiatik
|
Espainiara
, Euskal Herria ere tartean harrapatuz. Zentzu horretan esan liteke ideal komun batzuk, izendapen hoberik ezean erromantiko dei daitezkeenak, mantendu egin zirela luzaz.
|
|
|
Erromantizismoak (aipatu den zentzu zabalean) bere garai betetik kanpo oso eragin luzea izan bazuen
|
Espainian
, zer esanik ez Azkue sortu zen Euskal Herrian. Izan ere Azkue euskal erromantizismo literario eta kultural bete betearen testuinguruan jaio eta hazi zen.
|
|
|
Baina herriarekiko joera erromantikoa mantendu zuten. Adibidez Unamunok, euskal literatura foruzalea gogor zafratu ostean, filiazio itxuraz erromantikoa duen intrahistoria kontzeptua sortu zuen, kastizismoarekiko eta herri izpirituarekiko kezka etengabea agertuz (nahiz bere herritzat zuena gero eta gehiago izango zen Gaztela edo
|
Espainia
eta ez Euskal Herria) 259 Espainian hain zuzen, Menéndez Pidal moduko positibista batek ere hondo erromantiko nabarmena zuen, herri tradizioak jasotzeko bere kezka etengabean ageri denez260 Eta jada azaldu direnez, ez noa gehiago aipatzera espainiar intelektualen artean erromantizismoak izan zituen erro luzeak.
|
|
|
Baina herriarekiko joera erromantikoa mantendu zuten. Adibidez Unamunok, euskal literatura foruzalea gogor zafratu ostean, filiazio itxuraz erromantikoa duen intrahistoria kontzeptua sortu zuen, kastizismoarekiko eta herri izpirituarekiko kezka etengabea agertuz (nahiz bere herritzat zuena gero eta gehiago izango zen Gaztela edo Espainia eta ez Euskal Herria) 259
|
Espainian
hain zuzen, Menéndez Pidal moduko positibista batek ere hondo erromantiko nabarmena zuen, herri tradizioak jasotzeko bere kezka etengabean ageri denez260 Eta jada azaldu direnez, ez noa gehiago aipatzera espainiar intelektualen artean erromantizismoak izan zituen erro luzeak.
|
|
|
«porque la Revista de los Sres. Hannermann y Linschmann está ordinariamente escrita en lenguas que no poseen la mayoría de los pocos aficionados que tiene en
|
España
nuestra lengua» [etzana Azkuerena] 267.
|
|
|
Gure inguruan euskara zientifikoki ikertzeko oinarri eta azpiegitura guztiek huts egiten zuten: ez zegoen propioki unibertsitaterik;
|
Espainiakoek
(eta berdin Frantziakoek) ez zuten euskal ikerketarik bultzatzen268; euskal gaiekiko kezka zientifikoa urria zen eta gainera nazioarteko kultur hizkuntza nagusiak ulertzeko prestaketa bera falta zen. Sintomatikoa da oso Hegoaldeko euskaldunek, Euskara aldizkarira artikulu bakarra bidaltzea, gaztelaniaz egitea eta gainera astarloatar ildokoa izatea (eta Iparraldekoek bidalitako gauza bakarra Bonaparterekiko atxikimendu adierazpen bat izatea).
|
|
|
Azkueren positibismoa agerikoa bada ere, ez zion horregatik erromantiko izateari utzi. Positibismo eta erromantizismo arteko konbinazio hau, gorago aipatu denez, ez zen Azkueren ezaugarri esklusiboa izan, zeren garaiko ikertzaileengan, bai Euskal Herrian zein
|
Espainian
eta Europan, aski arrunta izan zen. Javier Varelak dioen bezala «al contrario de lo que a menudo se piensa, positivismo y romanticismo hacen buenas migas»292 Izan ere, erromantikoek aldarrikatzen zuten herri tradizioen bilketa apasionatutik, positibisten datu bilketa hotzagora, ez zegoen hainbesteko aldea.
|
|
|
Dena dela, Juaristik aipatzen duen bezala, garai hartan, Unamuno gazteak, «Mientras[...] redacta artículos[...] [y] escribe estudios de filología vasca que publica en la Revista de Vizcaya[...] recoge materiales para su primera novela»294 Eta hola 1890etik aurrera Unamunok ikerketak alboratu eta literaturarantz jo zuen, baina hein handiz lehenago bildutako datuak eta teoria zientifistak erabiliz bere nobeletan295 Izatez hautaketa kontziente bat izan zen, zientzia modernoa diziplina akademiko gisa barik literaturaren bidez hobeto sozializatuko zen ustean: «Hoy por hoy la labor fecunda en
|
España
es la literaria, pues por ella entran en forma asimilable los resultados del espíritu moderno, es la que conviene a pueblos como el nuestro. No, no, no, mil veces no... no se debe especializar»296 Hortaz Menéndez Pidalen alderantzizko bidea aukeratu zuen Unamunok, forma literarioa hobetsiz zientifikoaren lekuan.
|
|
|
La Gramática del Cid me lleva a la lengua preliteraria, Orígenes; y Orígenes, a Leyes fonéticas. El texto del Poema me obliga a localizarlo, [y a la] reconstrucción de la familia Beni Gómez; los documentos del IX al X II reconstructores de la
|
España
del Cid, del infante García, del Imperio leonés, de Sancho el Mayor u otros sectores totalmente desatendidos. El metro del poema me lleva al estudio del metro irregular.
|
|
|
Honetan guztian Azkue Menéndez Pidalen antzekoa zen. Menéndez Pidalek
|
Espainiarekin
eta espainiar hizkuntzarekin lotura izan zezakeen guztia landu nahi izan zuen, Azkuek Euskal Herriarekin eta euskararekin lotuta zegoena jorratu gura zuen bezalaxe. Hola, Azkuek ustez Ipar Afrikan zeuden euskal leinuak eta haien kultura ikertzeko prestutasuna agertu zuen bezala, Menéndez Pidal ere, Ipar Afrikan bizi ziren baina jatorria Espainian zuten eta gaztelara arkaikoa mintzo zuen leinu bat, hau egiazkoa (judu sefardiak), ikertzen ibili zen (eta xede berberaz Europa Ekialdera ere joan zen hango judu sefardien erromantzeak aztertzera, etab).
|
|
|
Menéndez Pidalek Espainiarekin eta espainiar hizkuntzarekin lotura izan zezakeen guztia landu nahi izan zuen, Azkuek Euskal Herriarekin eta euskararekin lotuta zegoena jorratu gura zuen bezalaxe. Hola, Azkuek ustez Ipar Afrikan zeuden euskal leinuak eta haien kultura ikertzeko prestutasuna agertu zuen bezala, Menéndez Pidal ere, Ipar Afrikan bizi ziren baina jatorria
|
Espainian
zuten eta gaztelara arkaikoa mintzo zuen leinu bat, hau egiazkoa (judu sefardiak), ikertzen ibili zen (eta xede berberaz Europa Ekialdera ere joan zen hango judu sefardien erromantzeak aztertzera, etab). Eta Menéndez Pidal bezala Azkue ere ikergai eta langai bakoitzean sakontzen eta espezializatzen saiatu zen.
|
|
|
Seguidamente, reseña diversas variantes de este cuento, citando extensamente la que considera primigenia (la sánscrita), y brevemente otras hebrea, griega y latina, mencionando sólo otra castellana del Infante Don Juan Manuel y otra de «el escritor montañés Don Antonio de Trueba y Cosío» (1891a: 18), es decir, casi contemporánea. Así, implícitamente, Pidal sitúa a
|
España
dentro de la extensa unidad cultural europea[?] 325.
|
|
|
Berez, mediterranear herrialdeetan, eta bereziki
|
Espainian
, Frantziak erreferente intelektual garrantzitsuena izaten segitu zuen garai honetan guztian. Sintomatikoki, espainiar ikasien bigarren hizkuntza frantsesa zen, ez alemana (ezta ingelesa ere).
|
|
|
Sintomatikoki, espainiar ikasien bigarren hizkuntza frantsesa zen, ez alemana (ezta ingelesa ere). Izan ere, Sedan aurreko frantses hegemoniaren inertziek indarrean segitzen zuten
|
Espainian
. Baina jada Frantzia ez zen, lehen bezala, erreferente bakarra.
|
|
|
La gente por lo menos aquí á orillas del Rhin es complaciente y afabilísima hasta casi lo inconcebible. Así como en
|
España
se acostumbra (lo que no sé si en ninguna otra parte del mundo) á dar pasos y hasta una ligera corrida por ser el primero en pagar el gasto de varios, aquí lleva la gente su amabilidad hasta acompañar á uno largo trecho para buscar lo que desea, no contentándose con decir «por aquí se va».
|
|
|
Batetik Europan gailen zen ikuspegitik (Ipar aurreratua vs. Hego atzeratua) baina batez ere Errestaurazio garaian
|
Espainian
gailen zen kultura nazionalarekiko ezinikusitik.
|
|
|
Hainbat ikerketa daude aztertuz nola planteatzen zuten
|
Espainiaren
irudia, identitatea edota kultura nazionala Azkueren garaiko espainiar historialariek, intelektualek edo politikoek374 Hala ere, Cánovas del Castillo, Giner de los Rios edo Ortega Gasset modukoen ideiak ezin har daitezke orduko ohiko ikuspegi gisa. Aitzitik autore horiek eta gisako beste batzuk (Menéndez Pelayo, Altamira, Costa, Unamuno, Azorín, Menéndez Pidal...) goi mailakoak ziren, elite giro batzuetan eragin handikoak, baina herritarren errealitatetik eta errepresentazioetatik aldentzen zirenak.
|
|
|
374 Cf. Oro har XIX X X. mendeko espainiar intelektualek
|
Espainiari buruz
zuten irudia aztertzen da in Fox (1997), Varela (1999) eta Álvarez Junco (2001); intelektual konkretuaten zentraturik, Menéndez Pidali buruz Gartzia Isasti (2004), eta Ortega Gasseti buruz Bastida (1996).
|
|
|
Europako beste herrialde batzuen aldean
|
Espainian
ohiko sinbolo nazionalek hedapen sozial urria izan zuten (banderak, himnoak, heroien monumentuek, eskolatze bidez zabaldutako topikoek...). Nolanahi ere, Jon Juaristik nabarmendu du ia ez dagoela herri ertain edo are txikiagorik zezen plaza edo zezenketen inguruko festarik ez duenik.
|
|
|
«la intriga zarzuelesca, siempre amorosa, tiende a atribuir la función de protagonista masculino al brioso militar[...] Dicho de otra forma, la herencia milistarista que manifiesta la zarzuela como género desemboca rápidamente en esa exaltación de lo bélico forrado en patriotismo»376 Eta zarzuelek islatzen eta sustatzen zuten abertzaletasun militarista herrikoi hori 1885 urtean argi azaldu zen, Karolinetako gatazka tarteko: milaka herritar esponteneoki manifestatu ziren
|
Espainiako
hiri nagusietan Alemaniaren aurkako gerra eskatzera. Garai berean Isaac Peral ingeniari militarrak ere izugarrizko ospea lortu zuen masen artean, heroi mailarainokoa, alemanen aurka aritzeko urpeko bat sortzeko saioengatik377 Juan Pablo Fusi ikertzaileak laburbiltzen duen bezala:
|
|
|
la percepción de la identidad española. En gran medida, la idea popular de
|
España
era género chico y toros, madrileñismo y andalucismo378.
|
|
|
Ez hainbeste intelektual «handiek» (Costa, Altamira, Unamuno, etab.), baizik gehiago erdi mailako idazle, kazetari eta gisakoek. Zezenketen kultura, kasurako, talde subalternoek adina burgesek eta aristokratek maite zuten(
|
Espainiako
erregea bera sarri joaten ei zen zezenketetara), eta ehundaka aldizkari espezializaturen bidez erreproduzitzen eta hedatzen zen (1900 urtean, adibidez, 303 aldizkari taurino ei zeuden Espainian380, ohiko egunkarietako kronika finkoez gain).
|
|
|
De ellas, la considerada por antonomasia de consenso, por encima de toda discrepancia política, era la afirmación de la identidad nacional»381 Hola zarzuelek espainiartasun ideia transmititzen zuten, eta aktiboki egin ere: zarzueletan kantatzen ziren Cadiz-eko martxa edo De
|
España
vengo moduko abesti aberkoi eta itsaskorrak. Eta kantu horiek Errestaurazioko gerretan himno patriotiko gisa baliatu izana adierazgarria da oso (herritarrek kalean eta soldaduek Kuban eta Marokon abestu baitzituzten) 382 Gerra haien alde antolatu ziren, halaber, corrida patriótica izeneko zezenketa saioak383.
|
|
|
Espainiartasunaren irudia biribiltzeko osagai andaluzista falta zen. Europar erromantizismoak aspalditik egin zuen
|
Espainiaren
irakurketa «orientala»: Alhambra, Andaluzia, moriskoak, ijitoak, flamenkoa...
|
|
|
Granados, Falla, Turina edo Albeniz moduko goi mailako musikariek, adibidez, «orientar [on] su producción hacia temas morisco andalucistas, que eran justamente los que el mercado internacional identificaba con, lo español? »385 Arkitekturan ere, estilo neomudejarra sortu zen, berau, aipagarriro, hainbat zezen plaza eraikitzeko erabili zelarik. Era berean XIX. mende erdialdetik Andaluziako zenbait fenomeno folkloriko, bereziki flamenkoa, baina baita sevillanak eta beste ere, beren jatorrizko herri eta giro lokalizatuetatik atera ziren
|
Espainia
osoko hirietako café cantante espektakuluen bidez ospetsu bihurtzeko386 Garai honetan azaldu ziren orobat kafetegi dotore askotan ferra arkudun apaindurak eta bestelako dekorazio «moriskoak». Eta hola, atzerritik zetorren moda orientalista, espainiar eliteek sustaturiko «arte nazionala», eta merkatu estatalaren finkatzetik sortu eta hedatu ziren masagizartearentzako ikuskizun folkloristek, bat egin zuten espainiar estereotipo andaluzistaren eraikuntzan.
|
|
|
Prozesioak aipatzen ditu Juaristik, zezenketekin batera, espainiar masa sinbolo nagusi gisa. Izan ere talde sozial guztiak biltzen ziren zeremonia katoliko horren inguruan387 Prozesioei bestelako erritu eta espainiar katolizismoaren agerpen bereziak gehi dakizkioke (fede milagreroa, santuzalea, etab.). Eta izatez Errestaurazio garaian nazionalkatolizismoak erlijioa bihurtu nahi izan zuen
|
Espainiaren
nortasun zeinu nagusi, aldi berean patroi, amabirjina eta santu espezifikoki aberkoiak bultzatuz: Pilarica, Santa Teresa Jesusekoa, Santo Domingo de la Calzada, Santiago «matamoros», Espainian erreinatuko zuen Jesusen Bihotza, San Fernando, etab. Edonola ere zail da fede unibertsalista bat identitate nazional baten zeinu bereizgarri bihurtzea, bereziki identitate erlijioso hori munduan milioika pertsonekin konpartitzen denean:
|
|
|
Izan ere talde sozial guztiak biltzen ziren zeremonia katoliko horren inguruan387 Prozesioei bestelako erritu eta espainiar katolizismoaren agerpen bereziak gehi dakizkioke (fede milagreroa, santuzalea, etab.). Eta izatez Errestaurazio garaian nazionalkatolizismoak erlijioa bihurtu nahi izan zuen Espainiaren nortasun zeinu nagusi, aldi berean patroi, amabirjina eta santu espezifikoki aberkoiak bultzatuz: Pilarica, Santa Teresa Jesusekoa, Santo Domingo de la Calzada, Santiago «matamoros»,
|
Espainian
erreinatuko zuen Jesusen Bihotza, San Fernando, etab. Edonola ere zail da fede unibertsalista bat identitate nazional baten zeinu bereizgarri bihurtzea, bereziki identitate erlijioso hori munduan milioika pertsonekin konpartitzen denean: gauza bat da ideologia batentzat «egiazko» espainiar izateko funtsezkotzat jotzea katoliko ere izan beharra, eta beste bat katoliko izate soilak espainiartasuna adieraztea.
|
|
|
gauza bat da ideologia batentzat «egiazko» espainiar izateko funtsezkotzat jotzea katoliko ere izan beharra, eta beste bat katoliko izate soilak espainiartasuna adieraztea. Gainera,
|
Espainian
, erlijiotasun katolikoaren alboan antiklerikalismo nabaria ere bazegoen. Hola zezenzaletasunak edo flamenkismoak ezker eskuin ideologien gainetik espainiar irudi konpartitu bat osatzeko balio zezakeen bitartean, erlijioaren inguruan ezin lor zitekeen halako kontsentsurik.
|
|
|
Kultura horrek beti eta derrigor esangura politikorik ez bazuen ere, erraz identifikatzen zen espainolismoarekin. Hola, adibidez, 1919an Mutrikun diputatu maurista bati egindako omenaldian, kaleetan espainiar banderak jarri eta harrerazko manifestazio bat antolatu zen, haren buru «una españolísima extremeña» jarriz, zeina «iba ataviada de charra» eta pasodoble baten doinuari segituz ibiltzen baitzen392 Mauristak, esan beharrik ez dago, Errestaurazioko
|
Espainia
ofizialaren defendatzaile eta euskal autonomiaren aurkakoak ziren.
|
|
|
Errestaurazioko espainolismo hori salatu zuten, osoki edo bere osagai batzuei zegokionez, Azkuek ez ezik espainiar intelektual erregenerazionistek ere. Unamuno batek, adibidez,
|
Espainia
proiektuari inondik ere uko egin ez arren, gorrotatu egiten zuen Errestaurazio garaian gailen zen espainiar kultura eta politika eredu hura:
|
|
|
¡ Salvemos a
|
España
, quieralo o no! Los vascos debemos decir otra cosa; no que nos dejen gobernarnos, sino que queremos gobernar a los demás, por ser los más capaces de hacerlo.
|
|
|
Zezenketak, zarzuela, flamenkoa, hegoalde eta mediterranio aldeko herri eta kultura «orientalak» (napolitanoak, andaluzak, beduinoak) ziren bada Unamunoren kontraereduak, Azkuerenak bezalatsu. Baina batak
|
Espainia
berri eta europeista batean zuen gogoa jarrita (euskal inperialismoa bezalako xelebrekeriak planteatuz) eta besteak Euskal Herri europeista batean, espainiar eredu «orientaletik» aldenduz. Espainiar erregenerazionista eta intelektual guztiak ez ziren Unamuno bezain erradikalak Errestaurazioko ereduen kontra.
|