|
2002
|
|
|
|
Espainiako
gerla zibila hasi zenean nik artean ez nituen bi urte. Beraz, gerla horren oroitzapenik ez dut batere.
|
|
2003
|
|
|
|
Espainiako
Gerla Zibila bukatu zen hegoaldeko euskaldunen ametsak odolean eta errepresioan ezabatuz. Erran behar da bi gerla karlistetan nola, hala guduka honetan euskaldunak euskaldun izateko hil zirela, hil zituztela, hiltzera joan zirela.
|
|
2005
|
|
|
Ez zen Euskal Herriko berezitasuna. 1940an, nonbaitik jinikako predikari handi batek zioen Baionako katedralean, Frantziako zorigaitzak, honen apostasiaren gatik Jainkoaren eman gaztiguak zirela.60 Zenbait urte lehenago, gutarik bi urratsetan, munduko katolikoen gehiengo handiak, Eliza buruzagiak barne, gain gainetik ohoratu eta estimatu duen Goma kardinaleak ere zioen
|
Espainiako
gerla zibila, 1931ko Errepublikaren apostaziak ekarria zela. Jainkoaren punizionea hori ere!
|
|
|
Ikastetxe horretan nengoela oso lagun egin nuen Corellako gizon bat.
|
Espainiako
gerla zibila zela eta, umetatikErrusiara joana zen. Errusieraz zoragarri egiten zuen etabera rekin aritzen nintzen errusieraz.
|
|
2010
|
|
|
|
Espainiako
Gerla Zibilean eta Bigarren Gerla Handian, Lewis Mumfordek abisatu legez, megateknika agertu zen indarrean. Arrifekoa eta Abisiniakoa aurrekinak izan ziren alde horretatik.
|
|
|
George Orwell Europara itzuli eta down and out ibili zen, handik hona eta hemendik hara, Frantzian nahiz Ingalaterran, sosik gabe, pobreziak inplikatzen duen askatasun faltaz konturatuta.
|
Espainiako
Gerla Zibilera boluntario sartu zen, POUM katalaneko lagunekin, faxismoaren kontra. Bala bat eztarrian edukitzea zer den sentitu eta estalinismoa inguruan aurkitzea zer den ere ikasi zuen egun haietan.
|
|
|
Baina Gobernua ere ez zen ordurako Marokoko eskopeta kargatu hori desmuntatzeko gauza.
|
Espainia
gerla zibilerantz zihoan zuzenean.
|
|
|
Frantsesen alde, Lehen Gerla Handian, 1.000 bat izan ziren parte hartu zuten marokoarrak.665 Bigarrenean, 2.000 ziren. Hainbat arrazoi eman da moroek
|
Espainiako
Gerla Zibilean parte hartzeko, eta ekonomikoa hor zegoen. Arrif aldea hondaturik zegoen bertako gerlaren ondoren, laborantza miserian eta hiri inguruak langabezian.
|
|
|
Sarraskiaren eta krudelkeriaren sailean, bonba apurtzaile eta erretzaileekin batera, leku berezia izan zuen Arrifen populazio zibilaren kontrako armamentu kimikoak. Lehen Gerla Handian erabili ondoren, gas pozoitsuak ez ziren harrezkero Europan erabiliko, ez
|
Espainiako
Gerla Zibilean ez Bigarren Gerla Handian.509 Baina Mendebaldeko estatuek bai erabili zituzten, nazioarteko tratatuek debekatzen zuten arren, kolonietako erresistentziaren kontra.
|
|
|
Mendekua heldu zen gero,
|
Espainiako
Gerla Zibilean, moroek gurutzadan parte hartzeko aukera izan zuten. Antonio Labaienen Lurrikara33 antzezlanean agertzen dira moroak 1936an Gipuzkoako herri batera sartzen.
|
|
2012
|
|
|
50eko hamarkadan, Frantzia munduko inperio handienetarikoa zen, eta bere kulturaren ospe eta aurrerakoitasuna azkarki barnatuak genituen. Alabaina, denek dugu historia pertsonal bat, eta nik
|
Espainiako
gerla zibila errepublikarren begietatik kontatzen zuen Frederic Rossif en Mourir a Madrid filma ikusi nuen. Harrigarria zen, lizeoan egona nintzen, irakasle ezkertiar batzuk ukanak nituen, baina sekula ez nuen kritika bakar bat entzun frankismoaren eta faxismoaren kontra.
|
|
|
Eta, bertzetik, nik erranen nuke historia tradizionalean bezala, historia militarra egiten tematzen garela gu ere, izandako porrot guztien gorabehera erresistentzia luze baten historia epikoa hain zuzen ere: konkistatik hasi eta
|
Espainiako
gerla zibilera, karlistaldietatik pasatuz.
|
|
2014
|
|
|
Uztailaren 8an zorionak egin ziozkaten Marie Jeanne Doyharçabal i bere 100 urterentzat, bainan bere urtebetetzea egin eta laster joan zaiku Jaunaren alderat. Bai, huts ederra eginen du zeren bazuen memorio bat ezin bezalakoa, ez da harritu behar, mende bateko bizian bazuen asko ikusia eta egina,
|
Espainiako
gerla zibila eta azkeneko gerlan ainitz errefuxiatu lagundu zituen bere senar Leopoldekin, ainitz jende berezi ezagutu ditu, hala nola herriko zazpi auzapez. Ohore zuri Marie Jeanne.
|
|
2015
|
|
|
–Hegoaldeko iheslariak honara etortzearekin haiekin kurutzatu ziren Aintzinakoak eta erregionalismotik abertzalegorateko urratsa egin zuten. (...) Aintzinaren lehen garaia gelditu zen
|
Espainiako
gerla zibilarekin eta lehen kideak Alemaniaren kontrako gerlara joan ziren 1939an. (...)?.
|
|
|
Eibarko Astelena frontoia 1904ko ekainaren 24an inauguratu zen.
|
Espainako
Gerla Zibilaren garaian, badirudi soldaduek Astelena frontoia hartu zutela kuartel eta jangela gisa. Zoritxarrez, Gerla Zibila hasi zenean frentera joateko momentua etorri zitzaion.
|
|
|
munduko bigarren gerla denboran 64000 gudari kartzelatuak egonak dira hor eta kasik 1100 ek bizia galdu dute. Gudarietan asko hegazkilari bai ta ere euskaldun multzo bat ihes egin zutenak
|
Españako
gerla zibilaren ondotik Franco-k boterea hartzean. Gudariek bezala atzerritar jende eta politikaz ados etziren batzuk ere egin dute hor egonaldia.
|
|
|
Kazeta batzuk diote dolu handia uzten duela.
|
Espainiako
gerla zibilean jadanik Errepublikanoen alderdia hartua zuen eta hortik ari zen zuzentasunaren alde gure Leny handia.
|
|
2016
|
|
|
Frankismo garaian Sakanan fusilatutako ehunka nafartar gogoratu dituzte Urbasan egin den omenaldi ekitaldian.
|
Espainiako
Gerla Zibila duela 80 urte baduelarik piztu zela, Sakana eskualdeko bederatzi Herriko Etxek hitzarmena sinatu dute gorpuak lurpetik ateratzen jarraitzeko eta memoria bizirik mantentzeko.
|
|
|
|
Espainiako
Gerla Zibilean eta frankismo denboran desagerrarazi ziren pertsonak identifikatzeko bertze urrats bat eman du Nafarroako Gobernuak. DNA banku bat sortuko du deshobiratu gorpuzkiak norenak diren jakin ahal izateko.
|
|
|
|
Espainiako
gerla zibila duela 80 urte abiatu zen
|
|
2017
|
|
|
Kazetari eta idazle bezala ezagun egin zen.
|
Espainiako
gerla zibilean, Errepublikanoen alderdia hartu zuen. Frankistek haatik arrastatu zuten eta hiltzera kondenatu.
|
|
|
|
Espainiako
gerla zibileko haurrak Donibane Garaziko Zitadelan
|
|
|
Eta lan gaitza du eraman hiru urtez, artxibo asko ikerturik, Bilbo, Baiona eta Pauekoak bereziki. 1937ko ekainean,
|
Espainiako
gerla zibil suntsikorrari ihes eginik, Bizkaiko 500 haur baino gehiago ziren Donibane Garazirat etorri, adineko 30 bat presunek inguraturik, orduko euskal gobernuak zuela hori guzia antolatu eta ondotik kudeatu. Haur horietarik 10 bat aurkitu ahal izan ditu kanboar ikerlariak eta haien lekukotasuna bildu.
|
|
|
Orain duela 80 urte milaka haurrek ihes egin behar izan zuten
|
Espainiako
Gerla Zibiletik. Gurasoek Habana izeneko ontzian sartu zituzten Santurtziko portuan, eta Britainia Handira joan ziren.
|
|
|
Liburu izenpetze Txomin Hiriart Urruty, Spar Oronos saltegian izanen da igande huntan, ekainaren 11n, goizeko 10.00etarik 12.00ak arte," La Citadelle" idatzi duen liburua izenpetzeko. Liburu huntan kontatzen du
|
Espainiako
gerla zibila denboran (1937/ 1939) Hegoaldetik Iparralderat errefuxiatu 4/ 14 urteko haurrak elkartasunez nola babestuak ziren Donibane Garaziko Zitadelan, hauen bizia nola antolatua zen, zer baldintzetan eta zer leku zaukan euskal kultur eta hizkuntzak hor zagon hezkuntza sistiman, konparaketa eginez ere beste kolonia batzuekin
|
|
|
Irailekoa beraz ortzegun huntan, irailak 28, aratseko 7 etan, baratze botanikoan. Gaia,
|
Espainiako
gerla zibila nola iragan zen Euskal Herrian. Hizlaria, Jean Claude Larronde erakasle eta ikerle ezagutua.
|
|
|
1936an, uztailean,
|
Espainiako
gerla zibila hasi zen. 1937an, Nazioarteko erakusketaren karietara, Errepublikako estatuak errepublika irudikatzen zuen pintura bat eskatu zion Parisen bizi zen Pablo Picasso margolariari.
|
|
2018
|
|
|
895 metroko goratasuna du eta San Kristobal gotorlekua aurkitzen da haren kaskoan. Gertakari garrantzitsu baten kokaleku izan zen gune hori
|
Espainiako
gerla zibil denboran. 1938ko maiatzaren 22a zen; gotorlekuan preso atxikiak ziren 800 bat lagun ihesi joan ziren kartzela frankistatik.
|
|
2019
|
|
|
|
Espainiako
gerla zibila zela medio, haren pilota ibilbideak geldialdi bat ezagutu zuen. Miliziano gisa ari izan zen Amuategi batailoian, eta jatekoa eramaten zien Kalamuako lubakietako kideei.
|
|
|
Bi estatu demokratikoetan banatua izan arren, Euskal Herriak hainbat giza eskubideenurraketa ezagutu du.
|
Espainiako
Gerla zibiletik (1936) gaur egun arte; lurralde honekkonfliktoan oinarritutako historia bat ezagutu du. Gerla zibila bukatu eta, frankismoaren garaianbiderkatu ziren gizakiaren aurkako krimenak gertatu ziren.
|
|
2021
|
|
|
Gipuzkoar horietako batzuk, 36ko
|
Espainiako
gerla zibilean frankismotik ihesi joanak, Bigarren Mundu Gerla hastapenean eraman zituzten kontzentrazioeremuetara, mendebaldeko frontean preso hartu ondoan. Gainerakoei bide bera harrarazi zieten geroago, Frantzia okupatuan erresistentziaren ekintzetan atxilotu ondoan.
|
|
|
|
Espainiako
Gerla Zibilean izan ziren bonbardaketak ikertzen dituen txosten luzea aurkeztu du Beatriz Artolazabal Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuak. Xabier Irujo historialari eta Nevadako unibertsitateko Euskal Ikasketen Zentroko zuzendariak egin du lana, Gogora Institutuak sustaturik.
|
|
|
Berak erraiten du
|
Espainiako
gerla zibilaren denboran, Iparraldera etorri errefuxiatuek eragin handia ukan dutela, euskara erakutsi baitiote, euskararen maitasuna partekatu... eta bere baitan, euskararen ildotik, abertzaletasuna finkatu, besteak beste, Telesforo de Monzon eta Manu de la Sota adiskide handiekin.
|
|
|
|
Espainiako
gerla zibilean eta ondoko urteetan hildako 60 lagunen gorpuzkiak berreskuratzeko lanak hasi ditu Aranzadi elkarteak Bilboko Begoñako hilerrian. Gogora institutuak eraman ikerketen arabera, gudariak, bai eta ere biktima zibilak daude han ehortzirik, bertzeak bertze, 1937ko apirilaren 18an Cotorrueloko babeslekuan gertatu zen bonbardaketan hil zirenak.
|
|
|
Adibideak emateko, has gaitezen hiztunek aurretik modu seguruan ezagunak dituzten kontuekin: Francoren armadak
|
Espainiako
gerla zibila galdu balu/* bazuen... baldintzazkoan, adizkiaren aldetik,(+ alegialdia) bakarrik da onargarria (balu), mendeko perpaus horretan esana kontrafaktuala izanik, iraganeko adizkia (bazuen) ez baita egokia gertatu ez zen zerbait adierazteko, inferentziazko erabileraren batean ez bada behintzat. Aldiz, Francoren armadak Espainiako gerla zibila irabazi* balu/ bazuen... adibidean, alderantzizko egoera aurkitzen dugu.
|
|
|
Francoren armadak Espainiako gerla zibila galdu balu/* bazuen... baldintzazkoan, adizkiaren aldetik,(+ alegialdia) bakarrik da onargarria (balu), mendeko perpaus horretan esana kontrafaktuala izanik, iraganeko adizkia (bazuen) ez baita egokia gertatu ez zen zerbait adierazteko, inferentziazko erabileraren batean ez bada behintzat. Aldiz, Francoren armadak
|
Espainiako
gerla zibila irabazi* balu/ bazuen... adibidean, alderantzizko egoera aurkitzen dugu. Adizkiak(+ alegialdia) ezaugarria duenean (balu), baldintza irreala izango genuke, eta (alegialdia) ezaugarriarekin (bazuen), baldintza erreala.
|
|
2022
|
|
|
Eta horrek eragina izan du euskararen gibelatzean. Ondotik,
|
Espainiako
gerla zibilak ere ez zuen lagundu, bistan dena, gerlarekin, nafar eta aragoitar anitz etorri baitziren Maule Lextarrera. Erdaldunak ziren gehien gehienak, eta eman zioten Maule Lextarreri hein bateko espainol kutsua.
|
|
|
1936an, Franco bürüetarik zen estatü kolpea agitürik, honekila piztü zen
|
Espainiako
Gerla Zibilak Ipar Eüskal Herriala ihes egitera behartü züan eta Baionan ediren züan aterbü. Ordüan züan Baionako apezküpüak bikario izentatü eta aski fite Liginaga Astüerat igorri, 48 urtetan.
|
|
|
Zer izan ziren karlistadak, gerla karlistak, karlisten gerlak:
|
Espainiako
gerla zibil batzuk XIX. mendean. Hegoaldeko Euskal Herrian biga izan ziren, handiak: lehena sei urtekoa, mende hartako hogeita hamahirutik hemeretzira(); bigarrena lau urtekoa, hiruetan hogeita hamabitik hamaseira().
|
|
|
Niretzat ez ezaguna zinen, ez zindotan sekulan ikusia ordu arte, nahiz eta hegoaldeko frangoren topatzeko aukera izana nuen azken urteetan Enbata mugimendu abertzalean nintzanetik, baita Seaskan sartu geroztik euskara irakasteko haurrei. Donibane Lohizuneko ikastolan nituen ikasleen buraso batzuk hemen aterpetuak ziren berrikitan edo
|
Espainiako
gerla zibileko errefuxiatuen semeak ziren. Gure ondoko mahian jarri zira elaire dutan 5 bizkaitar bikote batekin, galdegin didana:
|
|
|
orduan frankismoaren kontrako erresistenteak zinaten. Oroitarazi behar ote da nork hartu dituen armak gobernu demokratiko baten aurka, 1936an
|
Espainian
gerla zibila eraginez, nork bonbarda arazi dituen Gernika, Durango eta beste hainbat herri. Nork desegin duen Espainiako Errepublika, Euskadiko lehen gobernu legitimoa eta diktadura bat inposatu 1975 arte iraun duena?
|
|
2023
|
|
|
Gogora Institutuak eta Aranzadi Zientzia Elkarteak badute
|
Espainiako
Gerla Zibileko desagertuak bilatzeko programa berezia, elkarlanean gauzatzen dutena. Programa horren baitan egin dituzten indusketa batzuei esker, Gerla Zibilean hil ziren jende batzuen hezurrak aurkitu dituzte Zornotzako hilerrian.
|
|
|
Txadeko martxa erregimentuko 9 konpainiako soldaduak," La Nueve" deitutakoak, Leclerc jeneralaren 2 dibisio blindatuari lotuak zirenak. Harritzeko historia hori
|
Espainiako
gerla zibilaren denboran hasi zen.
|
|
|
40 XX. mendeko idazle kristau ezaguna
|
Espainiako
gerla zibilaz idatzi zuena.
|
|
|
Horrela 1932ko udan Alemanian egon zen nazismoaren arrakasta ulertu nahian. Geroago, 1936ko abuztuan,
|
Espainiako
gerla zibila zela, Kataluniara joanen zen eta handik Durruti anarkistaren milizianoen artean Aragoiko frontera. Han hurbildik ukan zuen indarkeria orokortuarekiko esperientziak asko eman zion pentsatzera.
|
|
|
|
Espainiako
Gerla Zibilaren irudi enblematikoa zen: preso egon ondoan, Sobietar Batasunera (oraingo Errusia) ihes egin zuen.
|