|
2000
|
|
|
kritikoa izaki euskaldun askok ere ez dute gehiegi maite izan, ikusi bestela EAJ ko batzuen portaera berarekiko, bereziki, Estatu Batuetan «gerra hotza»ren garaian, «macartismo»a bere erpinean
|
zegoenean
. Oso interesgarria da jakitea euskaldunek hartu zuten jarrera erbestealdian eta baita egiaztatzea ere politika munduan denek bi karta joko diferenterekin mugitzen direla batera eta bestera itxurazko baino ez den errealitate nahiko gezurrezko batean.
|
|
|
Goian, ezkerraldeko argazkian ikusten den bezala, eskuhuskako partidak jokatzen ziren hasieran, baina berehala erremonteak hartu zuen txanda. 1933ko martxoaren 3an, Atano II.a eta III.a, Echave IV.a eta Urcelayren aurkako partida bukatzear
|
zegoenean
, bat batean sutea piztu zen. Gertaera honen lekukoa izan zen Miguel Pelay Orozcok «Pelota, Pelotari, Fronton» liburuan ederki kontatzen digu.
|
|
|
1889an Frantziako Ohorezko Legioaren" Chevalier" izendatu zuten eta, urte berean," El Buscon" ilustrazio sortarekin urrezko domina irabazi zuen Parisko Erakustaldian, Eiffel Dorrea eraiki berri. Lanez gainezka
|
zegoenean
, hemiplejia makurrago batek jo eta 1904an hil zen Urrabieta. 53 urte zituen
|
|
|
Ordutik eta gaur arte, musikarik banguardistenak lekua izan du abesbatzaren baitan, ezinbesteko bihurtuz koruaren errepertorioan. Luis Morondoren agindupean
|
zegoenean
jorratutako bideari atxiki zitzaion Koldo Pastor, sortzaileak Agustin Gonzalez Acilu, Tomas Marco, Leonardo Balada, Fernando Remacha edota Paul Armaren partiturak landu baitzituen bere garaian.
|
|
|
AUZIA puri purian
|
zegoenean
, honako paradoxa triste hau entzun genuen iritzi publikoaren hainbat gidari profesionalen ahotan: gobernuaren alderdi ekonomikoa nagusitu zaio, oraingoan, atal kulturalari.
|
|
|
Ekoizpen aldetik inongo galerarik gabe. Bertako oiloa ia galdua
|
zegoenean
, berreskuratze lanak hasi ziren. Duela hamabost urte INIA ren Animali Genetikako sailan, Fernando Orozko ingenieriaren zuzendaritzapean lanari ekin zioten.
|
|
|
Lanean jarraitzen duten eta dagoeneko desagertu diren antzerki taldeei eman izan die ostatu udazken partean. Euskal antzerkia sustatu du arnas estuka
|
zegoenean
, eta arnasberritzen laguntzen dio mementoan. Hala segi dezan espero dugu.
|
|
|
San Inazio bertan egon zelako izan da famatua. Loiolako santua han bizi zen hiru hilabetez 1535ean gaixo
|
zegoenean
. Hemen zela, egunero ateratzen zen Azpeitiko kalera diru eske eta ondoren, erietxeko behartsuen artean banatzen zuen.
|
|
|
Ametsetan, egoera gatazkatsuen mezuak, hutsuneak, beharrak, betegabeko egoerak etanortasunaren zati desintegratuak azaltzen dira. Esalen en
|
zegoenean
Perls ekametsekin lan egitea nahiago zuela esaten zuen, beraietan gure bizitzan faltandagoenaren, egin ez dugunaren eta bizitzan ekiditen dugunaren mezu existentzialaagertzen baita. Ametsetan, alienatuta dauden gure nortasunaren zatiak berriroasimilatzeko eta lortzeko materiala dagoela uste zuen.
|
|
|
Ez zen herrikoa, baina hala eta guztiz ere arratsero joaten zen Txemak lan egiten zuen tabernara. Izkinatxoan jartzen zen, justu bezerorik ez
|
zegoenean
Txemak bere txokotzat hartua zuen izkina berean. Ez da arraroa, beraz, handik gutxira biak lagun bihurtzea.
|
|
|
Eta anaiaren ezinak eta haren ezerezak hainbesteraino hunkitu ninduten, non iduritu baitzitzaidan ezen uste baino hagitzez maiteago nuela. Eta, oroitu nuenean ezen osasuntsu
|
zegoenean
haren hutsa eta haren ondikoa gutiziatu izan nituela, zeren ez bainuen haren arrakastaren itzalean bizi nahi, neure buruaz ahalketu nintzen. Eta nehoiz baino bihozberago egin nuen otoitz eta desiratu ezen anaiaren iluna argi bihur zedila, ene argiak ilunerat egin behar bazuen ere.
|
|
|
Baina erran dut, halaber, ezen, ondo
|
zegoenean
, betiko Mattin genuela hura, bihoztuna eta ausarta, halako tailuz, non egun batean erran baitzuen, tigrearen kontu hura zela kausa:
|
|
|
Sinetsi nahi al didazu, jaun André, ezen Lisboako portuan egun bat galdu genuela, bertako ur ezin geldiagoetan masta nagusitik arroako zaku bat gari jaurtitzeko, eta erori zen tokiaren inguruan zirkulu baten trazatzeko? Zeren Pisakoak matematikoki frogatu zuen fenomeno hartaz ari baitziren, igartzen zuelarik ezen masta batetik erortzen utzirikako edozein objektu leku berean erortzen zela, mastaren oinean doi, berez eta halabeharrez, nola untzia geldi
|
zegoenean
hala lasterrean eta ziztu bizian. Eta osabak erantsi eta eratxiki zuen:
|
|
|
Eta hain ziren guztizkoak ene pentsu haiek eta hain gibelaezina ene deliberamendua, non berehala abiatu bainintzen aitaganantz, oinazturak hartua bezala, Mattin eta Elbira beren atsegin lohian utzirik. ...en gainetik bertze boz hura —guztiz enea— lehertu zen ene baitan, odolaren boza, ene esku eta ene begien boza, ene erraien boza eta gorputz osoaren boza, eta boz hark erran zidan ezen ene ohorea —zinezkoa eta minezkoa, eta ez txantxetakoa— jokoan zegoela eta zina hausteko eta hausteko, zeren eta ez bainengoen zinaren betetzerat behartua, zinezko ohorea ohorezko zinaren gainetik
|
zegoenean
; eta erraiten zidan, bertze hitz batzuekin, ezen gizon jokatu behar nuela eta ezin jar nezakeela neure gizontasuna kolokan eta kordokan, nihaur ere gizon nintzenez gero, eta hargatik sentikortu eta anaiarekin muturtu egin behar nuela, eta ez memelo eta lolo ezdeus bat bezala geratu, besoak uztarturik; eta erran zidan, azkenik, ezen osaba Joanikotek guztiz ulertuko zuela ene jokabidea, segur baiet... Eta joan nintzen aitaren langelarat, baina ez nuen ediren; eta baterat eta bertzerat joan nintzen, eta hura nehon ez...
|
|
|
Aitortzen dizut, jaun André: soinekoen kontu hark ustekabean harrapatu ninduen... zeren eta nik bainekien ezen don Fidelek, aldarte gaixtoan
|
zegoenean
, bere emaztekiak jotzen zituela, baina ez nekien ezen, haien jotzeaz apart, bazerabilela eta bazerakusala, bere desiren asetzeko, bertze modu eta bertze mundu partikular bat, hagitzez ere finagoa, baita adimendutsuagoa eta kilikagarriagoa ere, nik uste...
|
|
|
MATTINEK hiru urte egin zituen Madrilen, baina urtero etortzen zen Urbiainerat, uden iragaiterat. Eta nola oroitzen zen aita bere seme kuttun hartaz, hura kanpoan
|
zegoenean
!, mihian mila erran erabiltzen zituela: nola ote dago etxeko primua, nola nabaritzen dudan haren hutsa, datorrenean present bat egin behar zioat...
|
|
|
Eta galdetu zidanean, kasik segidan, ea zer egiten zuen ni bezalako frantses batek Espainiako galeoi batean, gezur erran nion, ihardesten niolarik ezen bitartekoak eta arartekoak zirela gutienekoa, xedea garbi
|
zegoenean
... eta, Utopiari buruzko kontuak aipatu beharrean, El Doradokoak aipatu nizkion, jakina, zeren eta El Dorado nahi bainuen Frantziako koroarentzat...
|
|
|
Eta airea ere mehatxu hutsa zen, zeren espazio hartan heriotzaren itzalak noiznahi den ebaki baitzitzakeen eta sega, errotik, amesgaiztoen artetik loratzen ziren amets urdin bakanak, zeru puska bat zutenak esperantzaren banderatzat, halako suertez, non ametsetik itzarri orduko zimeltzen baitziren loreak eta erortzen zeru puskak. Eta tortura zen, orduan, espazio haren horizontea, urrun
|
zegoenean
ere hurran sentitzen zena, zeren urrun da hurran, noiz eta izua zorte gaixtoko hegazti beltz bat bihurtzen baita, hegaldatzen dena, nola iraganetik gerorat, hala gerotik iraganerat, denboraren nahaste borrastean: lur hartan, non sufrimenduari beldurra baitzerraion eta beldurrari sufrimendua.
|
|
|
Jauzi arrunt bat izan zen, gainerakoen antzekoa. Baina airean
|
zegoenean
, kalatxori edo aztore baten antzera hegan, galdu egin zen bat batean geure begien bistatik, desa  gertu, itzuri; deskuidoz edo propio, ez dago jakiterik, baina, era batera zein bestera, aienatu, ostendu egin zen. Sekula betiko.
|
|
|
sekulako zotina jarri zitzaion, aulkitik altxarazten zuen dardar bortitza, ordubetetxo iraun ziona. Alferrekoak izan zituen uzkurtze deseroso haien kontrako sorgin neurri guztiak, baita bestelakoak ere; eta, jada guztiz etsita
|
zegoenean
, desesperantzaren urak gainezka egiteko zorian zeudenean, Brown jaunak pentsatu zuen ez zegoela hala jarraitzerik, nahikoa mixeria nozitu zuela eta nahikoa zorigaitz, eta irain hura guztia bakardadean eraman beharra zama astunegia zela gizaseme batentzat, are gehiago zotin bortitz harekin, eta ez zegoela gehiago sofritzeko prest; eta gehiago ez sofritzeko, lehen urratsa zotina bera akabatzea zen;... Nori eman bere mixerien berri?
|
|
|
Hala ere, horiek ere ez dira merezi duten arretarekin estudiatu. Eta, gainera, oraindik garai horietako testigu asko bizirik zeuden bitartean gertatu da hori, sarritan lehen eskuko testigantzak eskuratzeko aukera
|
zegoenean
. Dudarik gabe, ahanztura honekin gure ondare kultural eta historikoari ez diogu mesede handirik egiten, baina, zoritxarrez, hori bide da gaur egungo giza dinamika, eta beraz, horren aurka ezer gutxi egin ahal dugu orrialde hauetatik. j
|
|
|
Baserritarren trasteen artean ipintzen nuen kaiola, norbaitek txoria erosi arte. Aldi batean, kardantxilo izugarri kankailua harrapatu nuen; biligarro edo zozoaren tamaina hortxe hortxe izango zuen; ez zen kardantxilo arrunta; ez dut inoiz halakorik ikusi; kaiolako txotxean
|
zegoenean
ere, bazterraren kontra egoten zen; kantari aparta, harrigarria, inguruko guztiak aspertzeko modukoa. Txorizaleren batek entzungo zuen zelan kantatzen zuen, eta gustatu, nonbait.
|
|
2001
|
|
|
" Intzentsu askotxo? Laudorio gehiegi?" galdetzen zion orduko sinesgogor posibleari, bere berotasuna
|
zegoenean
mantenduz, baina. " Aitzakirik ez al dute?
|
|
|
Hala ere, bainuetxeen loraldia ez da XIX. mendea arte helduko, besteak beste Zestoako ura interes orokorrekoa izendatu (1792) eta lehenbiziko bainuetxea (1804) eraiki zenetik, eta baita Fiteroko bigarrena urbegia aurkitu eta ustiatzen hasten denetik (1846). Aurrerantzean, bainuetxeak dirudunen turismoaren helmuga bihurtuko dira mende luze batez (Zestoakoak Gipuzkoako turismoari hasiera eman zion eta probintzian 11 bainuetxe egon ziren), farmakologia oraindik bere hastapenetan
|
zegoenean
eta oporrak dirudunek bakarrik har zitzaketen garaian; nobleek atzean hamaika zerbitzari ekartzen zituzten, noski.
|
|
|
Euskaldunon balearen, zein hegoaldeko ahaidearen babesa 1937an hasi zen, desagertzeko zorian
|
zegoenean
. Badirudi eubalena australisek errekuperaziorako joera hartu duela eta egun 3.000 aleko populazioa du.
|
|
|
Egia da, egoera politikoak gauzak zailtzen ditu. Su etena
|
zegoenean
errazagoa zen eta orain zailagoa. Mezua zabaltzeko ere zailtasun handiagoak dituzu.
|
|
|
Medio hauek, Afganistango gertaera latz, triste eta anker hau hasi berri
|
zegoenean
, Iparreko Aliantza ez zuten armadatzat jotzen; gaizki armatu, ekipatu, antolatu eta prestatutako gerrilari andana noragabetua zen, baturik ere ez zeuden gaizkile koadrila, ia. Bi hilabete eskas baizik ez dira igaro Aliantzakoak Kabulera sartu diren arte.
|
|
|
batetik, Palestinako estatua sortuko lukeen bake prozesua bultzatzeko interesa dute, nahiz eta estatu hori zentzu guztietan Israelen menpe legokeen; eta bestetik, Sharon eta halakoek bultzatzen duten politikaren menpe dago, eta gainera, azken finean bere politika erasotzailea legitimatzen du, Israelek defentsa legitimoa egiten duela esanez. Arafaten egoera larria da orain, baina seguruenik larriagoa zen 80ko urteetan, Arafat Beiruten inguratua
|
zegoenean
, eta amerikarrek eta frantsesek atera behar izan zutenean.
|
|
|
Eskura ez zeudenean edo ekoizterik ez
|
zegoenean
, elikagai jakin batzuk kontserbatzeko modurik hoberenaren bila jardun izan gara aspaldi aspalditik.
|
|
|
Oraintsu artepentsatu den ez bezala, bere berezitasun etnografiko eta kulturalak gorabehera, lurralde horiek Toledoko erresumaren partea izan bide ziren. Bisigodoak InperioBerantiarreko erregimena luzatzen eta iraunarazten saiatu ziren, antzinako gizarteakrisialdian
|
zegoenean
. Ondorioak larriak izan ziren:
|
|
|
Horrelako kasuak eraskusten dizkigute agiriek. Adibidez, X. mendeabukatzear
|
zegoenean
, Cordovilla-ko Galindo-k baliabide nahikoa bildua zuen bostlur zati erosi ahal izateko. Beste zenbaitetan, funtzio bereziak izateak ematen zuengarrantzi soziala:
|
|
|
Jostun ospetsua izan zen, baina oso gazte hil zen. Bizirik
|
zegoenean
, perfume freskagarri on bat sortu zuen, Green Water, erabilitako mendari esker batik bat.
|
|
|
Izan ere, gainerako egunak gurpil aulki batean igarotzera behartu zuen Firestonek, baina senarrak eta semeak zauri arinak besterik ez zituzten izan. Istripua joan den urteko martxoaren 9an gertatu zen, Rodríguez familia Mexikoko errepide batean
|
zegoenean
, eta atzeko eskubide pneumatikoa lehertu egin zen, eta autoak hainbat bira eman zituen kanpaian. Texasko gortea federal batean egingo da epaiketa, AEBetako Errepideetako Segurtasun Bulegoak (NHTSA, ingelesezko siglak) Firestonerekin pneumatikoak kentzeko beste eztabaida bat egiten duenean.
|
|
|
Eta eztarria korapilatu zitzaion. Fermin biluztu egin zen, belakiaz bere gorputzeko azala marruskatu zuen, goitik behera, eta bustita
|
zegoenean
neskaren gainean etzan zen. Aurpegia aurrez aurre zeukan, purpurinaz estalitako ezpainek diz diz egiten zuten, bizirik baleude bezala.
|
|
|
Horregatik baztertu zituen artaziak eta, atxurra eta aparra hartuta, ispiluaren aurrean jarri eta burua berak, Ferminek zurituko zuela erabaki zuen. Baina logelako apaintze mahaiaren aurrean
|
zegoenean
, ispiluak Rebekaren irudia eskaini zion. Eta hark, ipuinetatik datorren sorgin maltzurra balitz bezala, begia kliskatu eta ispiluaren beste aldera eraman nahi zuela iruditu zitzaion.
|
|
|
Txiza zorrotadaren erdian
|
zegoenean
, Lucasek bira egin eta aingeruaren oinarrira apuntatu zuen, plazer handia ematen baitzion mausoleo haren azpian garai bateko alkatearen hilobia zegoela pentsatzeak, edo diputatu batena.
|
|
|
Trenak egonean zeuden eta burdinbideak moztuta. Bagoien artean ibiltzen zen Lucas Rosa ez
|
zegoenean
. Tren garbitzaileekin aritzen zen hizketan.
|
|
|
Ezkondu eta hilabete batzuen buruan emaztea jotzen hasi zen gizona, edozein estakururengatik, haurdun
|
zegoenean
ere. Indian askoz ankerrago egin zen gizona.
|
|
|
Ez dakit irakurri duzuen gure Okondoko Ulibarrik, Abandoko ferratzaileak, utzi zuen gutun liburua; zegoen
|
zegoenean
argitaratua dago fotokopia bidez Gasteizen5 eta, egia esan, ez da oso erraza irakurtzen eta ez dut uste bekatu larria denik inorentzat hori ez irakurria izatea. Baina nolanahi ere pixka bat saiatzen baldin bazarete, beharbada aurkituko duzue Ulibarri honek aita Zabalari egin zion gutun horietako bat6 eta gutun horretan hauxe eskatzen zuen:
|
|
|
Badirudi gainera iratxo madarikaturen batek okertzen zituela âezin zuzentzen esanâ gure pausoak hitz eta esaera jatorren ordezko bila genbiltzanean. Gerraren edo gerlaren bila ez, baina ihesi genbiltzala, gudu  jatorra hautatu beharrean, besterik esan nahi badu ere, guda sasikoa aukeratu genuen; santu (saindu) eta fruituren ihesi genbiltzala, deun eta arnari gurasorik gabekoak hartu genituen; abuztua atsegin ez zitzaigulako, antzinako hitz galdu bat" ederturik" âzegoen
|
zegoenean
ezin utziâ dagonilla  sortu genuen3; eztakit hau zer dukan eta antzeko barrabaskeriak idazten hasiak gara (ez ote digu oraintsu gramatikari ezagun batek erakutsi izan bedi, izan bitez hitanoz nola esan behar diren?)," Logika" k horrela eska  tzen duelako; horrexegatik beragatik, dautso, daust erabili behar omen dira Bizkaian, deutso, deust zokoratuaz," orainaldiak a behar ... Batasunera bidean, gutxietsi dituzte Bizkaian Euskal Herri osoko ditu (z) eta bere kideak," giputzak direlako".
|
|
|
Ele zaharrak (erdaraz hainbeste egosi berri agertu zitzaizkigun garaian bertan) eta berriak urri azaldu dira oraintsu arte. Bagenituen herri ipuinak, ehunka eta milaka galduak honezkero, nork konta ez
|
zegoenean
baizik idazten ez zirenak, nolabaiteko izkirimiriak eta kondairak: Testamentu zahar eta berriak kontagai ugariago eskaintzen zuten, Larregik eta Lardizabalek batez ere ongi ikusi zutenez, Gipuzkoak baino, adibidez.
|
|
|
Dassancek, dirudienez, argitalpenerako dirua jartzea besterik ez zuen egin. Haranederren eskuizkribua galdutzat jotzen da, gaur egun, baina Robinen kopia Ustaritzeko Seminarioko liburutegian egon da gordeta, eta 1990ean, zegoen
|
zegoenean
argitaratu du Patxi Altunak.
|
|
|
Mamia euskal mami garbi ez bada ere, euskal azal ederrez jantziak ager  tzen zaizkigu. Eta geroago berriz aipatu dena, gure aurrekoek ez zuten, agi danean, begi lauso handirik gaizkiari, estalirik
|
zegoenean
ere, antzemateko, ezta eragozpenik mingainean bere izena emateko.
|
|
|
Lehengo batean esan nizuenez2, euskal (hots, euskaraz mintzatzen direnen) literaturaren kondairez edo historiaz inoiz mintzatu baldin  banaiz, ez naiz ezinbestean edo baizik mintzatu, alor hori orain dagoen bezain landua ez
|
zegoenean
. Halaz guztiz, esan dezakezue, mintzatzeko asmoetan nabilela orain ere.
|
|
|
Etxegorri bikarioak ez zuen Balantsun gogotik galdu haatik, Eskualzaleen Biltzarreko bazkarietara gonbidatu zuelako aldi oroz, gerla bukatzerakoan. Bortuan edo arditegian ez
|
zegoenean
, Balantsun publiko aurrean zen, eskuak gerrian, zango bat zuzen eta bestea plegaturik, txapela buruan trebes, Euskal Herriaren eta Euskararen amodioz zartatzeraino hanpatu testuak eskaintzen. Tradizionalak –odolaren, arrazaren eta izenaren garbitasunaren ideologia lehen jartzen zutenak– eta moderno zaleak –gerla ondoko Hegoaldeko errefuxiatuek ekarri kultura herrikoiaren maitasuna txertatua zeukatenak– konformismo berdinaz zoratzen zituen.
|
|
2002
|
|
|
Baina zenbat txantxangorri erortzen ziren! Orduan esan ziguten txantxangorria harrapatzea bekatua zela, Jesukristo gurutzean
|
zegoenean
argi egin omen ziolako bere papar gorri horrekin. Guk kontzientzia garbitzeko hilerri moduko bat egin genuen elkarren ondoan harriak jarrita.
|
|
|
pilota hartu, piezaren gainean botea eman eskua luzatu eta zast! azken mementoan heldu egin dio, hainbat bisitari handik pilotakada buruan hartuta irteteko beldurrez
|
zegoenean
. «Orain arte behintzat ongi atera zait» dio eskultoreak.
|
|
|
Bere lagun izandako idazle zahar batzuk ezagutzeko aukera izan nuen, eta haiek ziotenez, Bergamin, ia hiltzear
|
zegoenean
ere, Donostiako kaleetatik neska eder bat ikusiz gero, hari begira gelditu eta gauzak esaten hasten zitzaion. Oso emakumezalea zen.
|
|
|
Lehen aukera galdua 1839an gertatu zen, foruak kendu zizkigutenean: lau diputazioak joan ziren negoziatzera Madrilera eta orduan ere Nafarroako ordezkariak aldendu egin ziren beste hiru herrialdekoetatik konponketa batera iristeko, elkarrekin konponbide bateratu bat lortzeko modua
|
zegoenean
.
|
|
|
Han
|
zegoenean
eta zebilenean Basotxek Izarnel ezagutu, eta ordutik gero, beti heren ondorik eta haren jarrai ibilten omen zen.
|
|
|
Aitz bakar erpinean
|
zegoenean
, han behetian, uraren zirimol berezia somatu zuen, kantua ozenago bilakatu zen eta, xurrust xurrust, andre baten burua eta bular hanpatuak uraren barrenetik azalera ziren.
|
|
|
Nokia 8310 oso ona baizik ez zen izan estaldura handia
|
zegoenean
eta, bi kasuetan ere, denetan okerrena Trium Neptune lagina izan zen, bolumen ahuleko eta komunikazio kalitate txarrekoa zelako.
|
|
|
Zine guztiak oztoporik gabe zeuden, edo horrelakorik
|
zegoenean
, areto barruan aurkitzen ziren oztopook.
|
|
|
Baina pentsakorrago eta tristeago
|
zegoenean
, ahots bat entzun zuen bere alboan:
|
|
|
Liburua amaitu eta inprentarako bidean
|
zegoenean
, kontzertua berritu egin zen, bi administrazioen arteko negoziazio luze eta gatazkatsu baten ondoren. 2002 urtea hitzarmenik gabe hasibazen ere, otsailaren 20an hitzartu eta martxoaren 7an mugagabea izango den akordioa sinatu zuten.Apirilaren bukaerarako indarrean egotea espero dute.
|
|
|
Etxebarriak eta Jazinto Iturbek (1990). Etxebarriarentzat, euskararen inguruko legerik ez
|
zegoenean
, urterik urte aurrerapausoak eman ziren, ikastetxe gehienetako euskal lerroak sortuz. Baina Estatutuak egokiak izan arren, paper erre bilakatuziren, aplikaziorako borondate politikoa falta baitzen.
|
|
|
Halaere, ez dago inolako arrazoirik hori horrela ez denik pentsatzeko. Alabaina, horrelaizanda ere, Euskal Herrian unibertsitatea izatea onuragarria da; okerrago geundenEuskal Herrian unibertsitate autonomorik ez
|
zegoenean
. Harian hari, ezbai honetanegoki datozkigu K. Mitxelenak idatzitakoak:
|
|
|
Beste erritual edo jarduera magiko bat izan daitekeena ere aipatzen da: hilobietan metalezko arma, apaingailu, etab. okertuta, hautsita edo baliogabetutauztekoa, alegia. Logikoa den bezala, jarduera magiko hori kasu batzuetan bakarrikegingo zuten, horren premia
|
zegoenean
; horregatik, inoiz ez da proportzio handitanagertzen. Akitanian Erdi Brontze Arotik aurrera eta batez ere Burdin Aroan (Beyneix eta Couhade, 1995) ezagutzen da, baina baita beste toki batzuetan ere, antzeko egoeran aurkitu baitira penintsulako beste hilobi batzuetan dirudienez.Numancia ko hilerriko hilobi bakar batzuetan berreskuratutako materialak, ezpataeta lantza okertuak?
|
|
|
Bake sozialaren garrantziazkonturatu behar ziren agintariak; alegia, bake soziala neurririk gabeko etekinakateratzea baino premia handiagokoa zela onartu behar zuten agintariek. Thompson ekonartzen du hori ez zela aski jende guztia aberastasunean bizitzeko; baina oreka etaelkarren arteko loturarik ez
|
zegoenean
, gosea azaltzen zen.
|
|
|
Ez batak, ez besteak ez zuten emititzeko baimenik lortu, euskaraz ari ziren irrati nafar bakarrak ziren arren. Epai horren aurkako protestak ugaritu ziren Nafarroan zehar, euskaldunak irratirik gabe uzten zituztelako, askoz gehiago RTVN11 zelakoa sortzeko egitasmoa bertan behera
|
zegoenean
. Alde batetik, alderdi politikoek. HB, EA, EE, EAJ eta BatzarreAEK kk?, euskal erakundeek?, Euskaltzaindiak, EHEk, Nafarroako Ikastolen Elkarteak, IKAk eta Eusko Ikaskuntzak?, eta udal batzuek. Aranok, Aresok, Goizuetak eta Leitzak, esaterako?
|
|
|
Ikus dezagun zabalxeago arestian esandakoa. Komunitate primitiboan, lanaren banaketa oraindik bermatu barik
|
zegoenean
, gizakiaren zeregin nagusia naturak berak eskaintzen zituen produktuez baliaturik bizimodua aurkitzea zenean, komunikazioaren beharrak oso ziren oinarri oinarrizkoak. Komunikazioa gauzatzeko, paralengoaiaz eta kinesiaz gain, objektu errealak erabili ei zituen gizaki primitiboak, hasiera hartan ekintzak adierazteko ahaleginean.
|
|
|
Eta ez naiz horren zatarra: arestian neure burua ikusi dut itsasertzean, itsasoa haizeekin lasai
|
zegoenean
; ez naiz, zu epaile, Daphnisen beldur izango, irudiak inoiz engainatzen ez badu. Oi!
|
|
|
Gero idaz kanabera horiek brontzez eta ere egin ziren, egungo estilografikoen antzera. Jakina, papiro zuntza jarrera horizontalean zegoen aldetik idazten zen, zutabetan; baina batzuetan, materiala urri
|
zegoenean
, bi aldeetatik ere idazten zen. Eta are idatzitakoa karraskatuz ezabatu eta gainean idatzi ere.
|
|
|
Hortaz, idazle guztien idazlan esanguratsuenen zatiren bat eman nahi izan dugu euskaraz: zerbait euskaratuta
|
zegoenean
hura hartuta eta euskaraturikorik ez geneukanean geuk euskaratuta.
|
|
|
Itzulitakoen artean lan banakaren bat
|
zegoenean
, bere hartan hartu dugu. Lan osoak zeudenean (Virgilioren lan guztiak, Apuleioren Urrezko astoa, Horazioren oda eta epodoak, Lukrezioren De rerum natura...), ordea, pasarteren bat edo zatiren bat aukeratu dugu.
|
|
|
Antolaketa lanetan buru belarri sartuta
|
zegoenean
, kartagotarrek bakezkoak egin zituzten erromatarrekin. Hanibalek, hala ere, gudarostearen buru jarraitu zuen gero ere eta guda ekintzak eragin zituen Afrikan kontsul Publio Sulpizio eta Gaio Aurelio izan ziren arte.
|
|
|
Izan ere, egoera “baliogabetzailea” erretiro adinera iristean egiaztatu zen. Kaltetuak miokardioko infartua izan zuen 1999ko azaroaren 16an, aldi baterako baliaezintasunean
|
zegoenean
eta 65 urte bete baino bi hilabete lehenago, erretirorako ezarritako adina. Bartzelonako Lan arloko 13 Epaitegiak pentsioaren %100 aitortu zion langileari 2001eko ekainaren 13ko epaian, ondorio ezgaitzaileak erretiroa hartu aurretik gertatu zirela uste baitzuen.
|
|
|
Batzuetan ez omen zituen errealitatea eta fantasia bereizten. Eta tumoreak, urtetan ia zegoen
|
zegoenean
mantendu ondoren, okerrera egin omen zuen. Gaizki sentitu nintzen.
|
|
|
Mirari ez zitzaiola gustatzen erabaki nahi izan zuen. Ez zela batere eroso sentitzen harekin
|
zegoenean
; arraroegia zela; asaldagarriegia. Baina gero ile xerlo hura zegoen, bere aurpegian jolasean.
|
|
|
Badirudi, gainera, haurrek gaizki hartu zutela Whoopi, Oiartzunen
|
zegoenean
. Haurra eta batez ere haurra pilotarekin ikusiz gero, deabruak hartua bezala ihes egiten du.
|
|
|
Ez zen artzalea. Ugara
|
zegoenean
arrak hurbiltzea (Txuti barne) ez zuen laket. Behin bakarrik izan zituen umeak.
|
|
|
Banekien nik ordurako Sararen eta haren amaren arteko harreman gaiztotuen berri. Banekien, konparazio batera, nola ama, bere garaian, Sararekin haserretu zen, azken honek, ezkontzeko puntuan
|
zegoenean
, Edu utzi zuelako, eta Sergiorekin hasi. Gero, Alpujarretatik lur jota itzuli zenean, Sara amarekin egon izan zen, bai, behin baino gehiagotan, eta amak lagundu izan zion inoiz, baina haien harremanek, funtsean, betiko hartan zirauten, biak ala biak aspaldi irekitako zaurian hatza sartzeko beldur balira bezala, hura guztiz orbaindu ez zen seinale, zu hor eta ni hemen, nor bere etxean.
|
|
|
Gorputz gihartsu hura zen, zinez, Sarak behar zuen zutabe sendoa, haren inguruan hazi eta garatu ahal izateko, nola hainbat landare igokari zurkaitzaren inguruan. Bakarrik
|
zegoenean
ez baitzen deus sentitzen; Sergioren besoetan, aldiz, mundu osoari aurre egiteko adina indar bereganatzen zuen.
|
|
2003
|
|
|
Arestiko galdera horiei erantzuteko eta proposamenaren alde eta kontrako ikuspuntuen inguruan eztabaidatzeko, Sozialista Abertzaleen eledun Pernando Barrena eta EAJko GBBko lehendakari Juan Mari Juaristi ipini genituen parez pare, Batasuna oraindik ilegalizatu gabe
|
zegoenean
, «Euskaldunon Egunkaria»ren aurkako operazioa baino egun batzuk lehenago.
|
|
|
X. Saldias: Urtero kanta bat izaten dugu, nahiz eta jendeak eskatu," hemendik ez nauk ba pasako!" esaten duguna;" Bomba" kantua modan
|
zegoenean
, adibidez, edo" Asereje". Eta uda guztia horren kontra egon eta gero, jende gutxi gelditzen den goizalde batean erori egiten zara:
|
|
|
Gure hizketaren abailtzea, barru barrutiko aaaiii...! batetara kondenatua
|
zegoenean
, oxigeno bila edo, berari egin genion galde: " Zuk nola ikusten duzu hau guztia, Jackie?" Bat batean, xume eta lehor erantzun zuen:
|
|
|
Bigarren Burdin Arotik aurrera dataturiko aztarnak gero eta ugariagoak dira eta badirudi teknologia gero eta hobea erabiltzen zutela. Nekazaritza, metalurgia eta merkataritzaren garapena bere gorenean
|
zegoenean
, ustekabean, bertako biztanleek herri horiek abandonatu zituzten, data batetik aurrera ez baita arrasto gehiago aurkitzen. Ez zegoen inolako gatazka edo arazorik eta ez da suntsipen baten arrastorik ageri inon; ez dakigu zer arrazoiengatik joan ziren herri horietatik, baliteke bertako biztanleria altuera baxuagoko eremuetara jaitsi izana.
|
|
|
Artean hain hur gogoratzen zuen lorea ireki zion eguna, erdi dardaraz
|
zegoenean
etorriko zitzaionaren zain... Eta aspaldiko partez zalantzak ziztatzen zion kontzientzia.
|
|
|
Jauzi batez zutundu eta gero, agur egin zion, aurpegira bere ohiko irria itzulirik. Atean
|
zegoenean
Bibiotek begi keinu batekin azken aholkua eman zion, txantxetako doinuz apainduta:
|
|
|
Populazioaren %14k lehen baino maizago darabil orain kutxazain automatikoa; %35en esanetan, pezeta indarrean
|
zegoenean
baino diru gehiago ateratzen du egun.
|
|
|
Gosea zela eta, jateko zer
|
zegoenean
, gehiegi jateko ohitura egon da Euskal Herrian. Foruek honen inguruan gehiegikerien kontrako legeak agertzen dituzte (ezkontzetan, hiletetan, bataioetan,...).
|
|
|
Giro aparta bizi izan zen Larraona, San Fermin Ikastola eta Martin Azpilikueta egoitzetako geletan. Egin egunkariak UEUri eskainitako artikulu askotan lanaren eta aisialdiaren uztarketa azpimarratu zen39, eta gauza bera gertatu zen Argia-k ikastaroei eskainitako orrialdeetan40 Giro umoretsuaren lekuko dugu, gaur ez bezala, Pio XII.a kalean, Larraonaren kalean, apenas etxerik ez
|
zegoenean
eta are gutxiago tabernarik, Larraonako kafetegiaren barra bitan banatu izatea,. Izkiña, taberna alde batean eta. Ongi etorri?
|
|
|
Lehenik eta behin, espezie horren ale guztiei eragiten zielako, eta ez bakarrik afanomikosia duten karramarroei, modu frogatuan edo susmoa dagoenean. Eta, bigarrenik, merkataritza egintza guztiak debekatzen zirelako, merkataritza egintzaren eta Gaztela eta Leongo lurraldeko uretan apestatutako karramarroen arteko arrazoizko loturarik ez
|
zegoenean
. Beste argudio batzuen artean, Estatuko abokatuak adierazi zuen merkataritza egintza askok ez zutela nahitaez, ezta uste ere, gaixotasuna zabaltzen laguntzeko aukerarik.
|
|
|
Ez errugbikoak bezain irregularra baina inkoherenteagoa; azken batean errugbiko pilotaren boteak irregularra behar du, definizioz, baina gomazko pilota batenak ez, pilota biribila delako, waterpolokoa bezala. Eta gomazko pilotaren boteak distraitu egiten zuen Matias nerbioso
|
zegoenean
edo bere burua lekuz kanpo sentitzen zuenean. Esate baterako koktel batean edo argazki ofizialen bat egiten ziotenean.
|
|
|
Eta jolasak asmatzen zituen pilotarekin nerbioso
|
zegoenean
. Trenean ere jolasa asmatu zuen:
|
|
|
Halako batean, baina, gogoratu zuen txikitan piku lodi lodi bat ireki zuela behin eta, ahora sartzeko
|
zegoenean
, erle bat topatu zuela barruan, hilda, eta urteak eman zituela gero pikuak jan gabe. Eta izugarri gustatzen zitzaizkion pikuak Matiasi.
|
|
|
Nezeserra logelan utzi eta gosarian pentsatu zuen, gosari beharrizan handia zeukala. Izan ere, etxean
|
zegoenean
, garbitu aurretik gosaltzen zuen, baina pentsioan dekorosoagoa iruditu zitzaion lehenengo apur bat garbitzea. Orain, ordea, hego haizea sentitzen zuen digestio aparatuan zehar, eztarrira eta biriketara hedatzen.
|
|
|
Arratsaldean, gelan
|
zegoenean
, Malco etorri zitzaion Matiasi gogora. Eta pentsatu zuen espezialista ona izan behar zuela Malcok, hain urrunetik ekarri bazuten Iduseraino.
|
|
|
Umore onez
|
zegoenean
belarriak mugitzen zitzaizkion Dimasi, gora eta behera ezker eskuma; gauzak umorez esaten zituenean mugitzen zitzaizkion, barre egiteko gauzak esaten zituenean. Eta orduan mugitu zitzaizkion belarriak Dimasi, gora eta behera, eskumara eta ezkerrera, prezisioz.
|
|
|
Lehergailu batek eztanda egin ondoren bezala, denak ezkutatu egin zirela ematen zuen. Handik egun batzuetara, iragarpenon oihartzuna galtzen hasia
|
zegoenean
, Ramon Saizarbitoriaren gutuna agertu zen egunkarian, oso kexu, berak hainbat neke eta sufrikarioren bidez eraikitako pertsonaiak igarleak une batean zirriborratu zituelako eta bukatzeko zorian zuen nobela inprentara igorri ordez sutara bota edo ez zalantzan zegoela jakinaraziz. Koldo Izagirrek eta Atxagak ere hitz egiten dute azkenik, igarleak bete betean asmatu duela aitortuz, urte berrirako iragarri zituen nobela horietan lanean ari direla jakinaraziz eta sormen askatasunaren aurka egindako erasoaren kontra epaitegira joko dutela abisu emanez.
|
|
|
–Bizirik
|
zegoenean
inoiz ez nuen erabat benetakoa zenik sinetsi eta orain ezin dut onartu hila dagoenik –esan zuen ahots mehar batekin. Kolpetik haurtzarora itzuli nahi zuela zirudien, orduan bezala gupidarik gabe negar egiteko.
|
|
|
" Hurrengo edizio batean neu ere sartu behar nindukezu", esan ohi zuen bere bularrak hanpatu, eskuak aldaketan jarri eta gerriari lizunki eraginez. Nik Barthesen pare bat liburu sartu nituen, besterik ez bada goizetan, Monika ispiluaren aurrean
|
zegoenean
edo zer arropa jantzi erabaki ezinik maletak desegin eta bere burua torturatzen zuen bitartean, denbora zertan pasatua izan nezan, eta, bidenabar, aitzakia horrekin Baionan idazlearen amaren etxea bisitatu nahi nuen, edozer gauza nahiago, aurreko bidaian egin genuen bezala Bonnat museoan orduak egitea baino. Ziburuko faroan geratu behar izan genuen, ni gogoratzen ez nintzen arren, hiru urte lehenago han erabaki zuelako Monikak nire etxera bizitzera etortzea, edo Arranbideren jatetxean izango zen, ez dut oso ondo gogoan.
|
|
|
Besoak antxumatuta, atalburuan zutik, itxoiten ikusi nuen komisarioa, trajearen mahuken gainetik esku banarekin besondoak igurtziz edo neurtuz, bere giharrez harro, sabela barneratuz, arnasa lasai hartzea debekatu baliote bezala. Postura koreografiko hori hartu ohi zuen urduri
|
zegoenean
, bere giharrei heltzeak segurtasuna ematen zion nonbait. Ni ikustean adeitasunezko imintzio bat egin zuen eskuarekin airean, erdibidean geratu zitzaion keinu labur eta lotsati bat, ikustekoa baita zeinen urria den gizasemeok elkarri diosalak egiteko erabiltzen dugun imintzioen errepertorioa:
|
|
|
Horrelakoetan ohi denez, obraren ederra bezainbat miresten zuten artistaren adurra. Kolpetik eta gutxien espero zuenean, egitekoren baten erdian edo okupatuenik
|
zegoenean
etortzen omen zitzaizkion haurtzaroko irudiok, eta esku artean zuena utzi eta alde egiten omen zuen pintatzera edo zegoen lekuan geratzen omen zen, begirada urrunean galdurik, xehetasun ikaragarriz ikusten zituen irudiei begira. Nolanahi ere, haurtzaroko memoriaren jabe baino gehiago memoria horren morroi eta mirabe bizi zela esan daiteke.
|
|
|
Leihoz leiho bizi ziren auzokoek ziotenez, maiz ikusten omen zuten bere gelan gorputz osoko ispiluaren aurrean bakarka dantzan, eta horretan ari zenean zoriontsu zela nabarmentzen omen zitzaion. Arin samar jantzia ibiltzen omen zen udan behinik behin etxe barruan
|
zegoenean
, jendeak esan edo pentsatu zezakeenari kasu handirik egin gabe, eta arinegi jantzia ere bai inoiz, norbaitek iragaitzez bezala bere adierazpenetan esan zuenez.
|
|
|
–Oskar izara pean sartu zen. Haserre zegoen munduarekin eta haserre
|
zegoenean
zakar jartzen zen. Bakarrik egon nahi izaten zuen.
|
|
|
Halaxe iruditu zaio, behinik behin, telefonoak jo duela. Jon institutuan
|
zegoenean
askotan gertatzen zen. Batzuetan  telefonoa hartu eta" nor da?" galdetzearekin batera, komunikazioa eteten zen.
|
|
|
Orain Pasaiako garabia, orain  suhiltzaile kamioia. Lehen, berriz, sano
|
zegoenean
, ez zion uzten afaldu ondotik jostai  luekin aritzen, asteburuan ez bazen. Eskolako lanak eginarazten zizkion.
|
|
|
Ez zituen bere senideak larritu nahi, ordea, ez eta mirespenik eragin jendearengan (hantuste bekatua juzkatzen baitzuen hori); horrela, bere aitorleak izan ezik beste inork ezagutzen ez zituen penitentzia moduak perfekzionatzen joan zen. Ia egunero egiten zuen barau, eta, etxean edo etxetik kanpo otordu bereziren bat
|
zegoenean
, belar mikatz bat botatzen zuen platerean, atseginik har ez zezan. Bi oholen gainean egiten zuen lo, postura ezerosoetan berariaz, eta hiruzpalau orduz baino ez egunean.
|
|
|
Bordeleko kartzelako ziega batean eduki zuten lehenbizi, ontzi hartan eraman zituzten gainerako preso guztiak bezala. Han
|
zegoenean
, zomorro harrigarri bat ikusi zuen lurzoruko harlauzen artetik irteten. Txikia zen, zentimetro erdi baino ez luze.
|