|
2000
|
|
|
osoa eskaini du Salegik tribuaren alde, hots, Euskal Herria eta euskaldunen alde. Hainbat
|
urtetan
bizirik eta osasuntsu darrai bere 82 urterekin bizi eta nozitu dituen abenturek, ezustekoek, etsipenek eta desgraziek oro ez dute batere kikildu eta azkenaldi honetan egindako adierazpen batzuetan inoiz baino baikorrago zegoela adierazi zigun Euskal Herriaren egoerari buruzko galdera bati erantzunez, nahiz eta ikusitakoak eta ikasitakoak ziniko samar bilakatu omen duten bere burua. Liburua aho zabalik irakurtzen den horietakoa da, erabat harrituta uzten baikaitu lehen orrietatik, ikusirik zer nolako bizimodu barojianoa eraman behar izan duen patuak hala nahita noski.
|
|
|
Kaleratu zutenean bera zen barruan denbora gehien zeraman presoa. Aspaldiko
|
urtetan
espetxetik espetxera penintsulan barrena bere atzetik ibilitako ama kalera atera baino aste bat lehenago hil zitzaion Mitxeli. Hori ez du behehalakoan ahaztuko alajaina.
|
|
|
Gure eliza, frontoi eta kaietan egindako lanak bere maisulanak diren arren, liburu irudiztatzaile gisa lan anitz eginez atera zuen bizimodua, hala nola, Edgar Allan Poeren ipuinak, «Lazarillo de Tormes» edota Arturo Kanpionen eleberriak. Bere bizitzaren azken
|
urtetan
, dandikeriak jota edo, gizon pikaro eta xelebrearen arrastoa utzi zuen. Donostian esaterako, bada Tillac en ibilerak gogoan dituenik:
|
|
|
Egun bi dira idatzi erotikoak argitaratzen dituzten aldizkariak. Paperzaleak Kultur Elkartearen «Ostiela! »k, bere bost
|
urtetan
, ia alero kaleratu du testu erotikoren bat. Jaio berri den «Putz» aldizkariak ere azkeneko Durangoko Azokan egin zuen bere aurkezpena bide horretatik jo du eta bestelako edukien artean erotismoari ere egin diote leku.
|
|
|
Une honetan «Zabalik»en elkarrizketa zentralak egiten ditut, astean behin Radio Euskadin saio bat egiten dut, «Diario Vasco»n astean behingo zutabearekin jarraitzen dut... Azken 20
|
urtetan
hortik bizi naiz, ez literaturatik. Pasa dira hamar urte liburu baten eta bestearen artean eta hurrengoan agian hamar ez, baina dozena erdi bat joango dira seguru, zeren bat joan da eta oraindik lerro bakarra ez dut idatzi...
|
|
|
Arantxa Urretabizkaia izatea, euskal emakume idazle bakarretakoa izatea hainbat
|
urtetan
... Zein harremana duzu zure pertsonaiarekin?
|
|
|
Azkenean hemen bat beterana da, eta aurkitzen du bere izena ezagutzen duen jende asko, bakarren batek irratian entzun zaitu, besteak ez dakit zer... Madrilen
|
urtetan
egonda harreman berri batzuk egin ditut. Umeak lagunak izango bazituen, nik ume haien amekin harremanak behar ditut.
|
|
|
Madrilen bizitako hiru
|
urtetan
bonsai honetatik atera zinela nabarituko zenuen.
|
|
|
1918an, Eusko Ikaskuntzaren sorrera biltzarrean, Tomas Etxeberriak euskal biblioteka berezi bat sortzeko asmoa plazaratu zuen; logikoa da bi kasuon artean paralelismo garbia ikustea, hots, gurea ere biblioteka nazionala bilakatzeko bokazioz etortzea. Baina orduan ez zen etorri, eta hurrengo laurogei
|
urtetan
ere ez. Zergatik?
|
|
|
Lanarengandik ihesi ez ginen ibiltzen, eta gehiago esango dizut, urguilua izaten genuen lan asko egiteko: esaterako, nik azken
|
urtetan
makinarekin mendia zulatzen jardun nuen, eta egunean 30 metro baino 50 metro zulatzea nahiago izaten genuen!
|
|
|
Hiru
|
urtetan
hiru hauteskunde garrantzitsuren lekuko izango gara: 1998ko urrian EAEko autonomikoak, 1999ko ekainean udal eta foru hauteskundeak, eta oraingoan Espainiako Parlamentua erabakiko dutenak.
|
|
|
Ingurune babestuak, baliabideen erabilerak murrizten diren gunetzat ulertzen baldin baditugu, ez dira atzo goizean asmaturiko ezer. Esate baterako, ezagunak dira, milaka
|
urtetan
babesturik egon diren mendiak; bertako kulturek sakratutzat dituzte eta beraz, inor gutxi iritsi da paraje haietara. Edo badira, gizarte ehiztariek errespetaturiko baso magikoak, errege eta printzeek bereganaturiko lurrak; bertako ehiza baliabideez jabetzeko sarrera galerazi duteneko eskualdeak eta abar.
|
|
|
Nazioartean ospetsuak diren pertsonaiekin egin duzu lan hainbat
|
urtetan
. Makina bat artista ezagutu duzu.
|
|
|
1936ko Gerra Zibilak hiru
|
urtetan
zehar geldiarazi zituen lasterketak. Ondorioz hainbat urtetan lasterketetako zaldien urritasuna pairatu zen Espainian.1955ean egin ziren lehen aldiz berritze lanak Donostiako Hipodromoan:
|
|
|
1936ko Gerra Zibilak hiru urtetan zehar geldiarazi zituen lasterketak. Ondorioz hainbat
|
urtetan
lasterketetako zaldien urritasuna pairatu zen Espainian.1955ean egin ziren lehen aldiz berritze lanak Donostiako Hipodromoan: pista osoa belar bihurtu, arrapaladetarako barruko pista sortu eta 1.600 metroko lasterketak ikusgarriagoak izateko erreka aldeko zuzena zubi alderantz luzatu zen.
|
|
|
Hirugarren alorra zinema eskolak osatuko luke. Egun Urnietan dagoen ikasgela Zinealdera eramango dute; Sarobek hainbat
|
urtetan
jasotako esperientzia izango du oinarri eskolak, beraz. Gainera, luzatzea erabaki dutenez, bi urte iraungo ditu.
|
|
|
300 lagun inguru bildu da orotara bertan eta euskaltegi guztiek euren ordezkaritza izan dute. Lau urtez behin egiten du AEK k bere mintegia eta, hortaz, datozen lau
|
urtetan
egin beharrekoak finkatzea izan du xede Arantzazuko bilkura honek.
|
|
|
HBri ere erakundeetara etortzeko dei egiten zion akordio horrek. Pauso horiek guztiak eman dira eta bere burua demokratatzat duten alderdi politiko batzuek, hainbeste
|
urtetan
aldarrikatu duten horri uko egin diote.
|
|
|
" BusinessWeek" aldizkarian jasotako txostenak dio eszeptikoek Amazon.com enpresaren zenbaki gorriak, egunetik egunera handiagoak, aurkezten dituztela argudio gisa. Hala eta guztiz ere, banatzaileek ondo asko dakite lau
|
urtetan
1.400 milioi dolarreko fakturazioa lortu duen edozein enpresa mehatxu bat dela. Eta on line saltzeko ehundaka negozio berri daude saltzeko mahaiaren atzeko aldean dauden arerioei lekua kentzen.
|
|
|
Somorrostrora joaten dira gehienak eta Portugaleteko Santa Maria eta Barakaldoko Regato eskoletan ere badira egunero Castrotik datozenak. Portugaleteko Astileku ikastolak azken hiru
|
urtetan
autobus bat du Castrorako bidea egiten duena. Ruper Ormaza zuzendari gerentearen hitzetan," ikusi genuen urtero joaten zela ikasleren bat Castrora bizitzera eta autobusa jarri genuen haiek euskaraz ikasten jarrai zezaten, nahiz eta bidean horrenbeste denbora galdu".
|
|
|
1394ko Gernikako batzar nagusiak hala onartuta, Castro Urdiales Bizkaiko Jaurerriko zati bilakatu zen. 77
|
urtetan
izan zen Castro Bizkaia barruan, harik eta 1471ko martxoak 4an Castrok berak loturaren deuseztea eskatu zuen arte.
|
|
|
Euskara taldeak jende gehiagoren beharra nabari du, euskararen egoera zaila baita Enkarterrin. Batzuetan euskarak aurrera egiten ez duela iruditzen zaie, baina ez da hala, euskaldunak ugaritu egin dira-eta Balmasedan azken 25
|
urtetan
. Elkartea euskarak norabide hori jarrai dezan dabil lanean.
|
|
|
Halaxe, beterik," Como aprender el vasco facilmente" liburu idorra eskuratu paperari ingia deitzen zioten horietakoa eta zer edo zer ikasi nuen. Nire lizentziatura lau urte beharrean hiru
|
urtetan
amaitu ondoren, nire bizitza aldatu duen erabakia hartu nuen.
|
|
|
PSEren proposamenari EAJk baietza eman bazion eta guk ezetza eman bagenion, ez zen PSEk aurkeztutako guztia baztergarria zelako. Arrazoia da ezin diogula lehendakariari eskatu azken bi
|
urtetan
eskatzen ari garena, PSEk ez legezko proposamena aurkeztu duelako. EAJk proposamenean ikusi badu zerbait berri, hori berak jakingo du.
|
|
|
Bai, aspaldiko
|
urtetan
bai. Ez dakit zergatik.
|
|
|
Aurretik zaintzen bada eta gauzak ongi egiten badira, aukera handiak izaten dira gauzak ongi ateratzeko. Ibili izan naiz botillero, ez orain, aspaldiko
|
urtetan
ere, nire anaiarekin, Urzainkirekin eta koadrila oso batekin... eta haiekin lan asko egiten nuen entrenamenduetan. Gero, gehien nabarmendu zena, Patxi Eugirekin ibili nintzenean izan zen, baina aurretik ere ibilia nintzen.
|
|
|
Eskulan merke eta ugaria Bizkaiatik etorriko da hasieran, Euskal Herri osotik gero eta XIX. mende amaierarako Espainiatik langile ugari hurbilduko da. 40
|
urtetan
Bizkaiko populazioa bikoiztu egiten du inmigrazioak. Etorkinak Ibarrezkerran bilduko dira zonalde hau goitik behera aldatuz.
|
|
|
Ez dugu' mitxelinik', 105 urtetako historiaren ondorioz, oraindik ere alderdi nagusiena EAJ delako. Baina egia da, 20
|
urtetan
egin dugun lanaren ondorioz, batzuek nekea somatzen dute. Arzalluzen hitzak interpretatzeko aukera hori ez zen bidezkoena.
|
|
|
Jaialdia bost
|
urtetan
behin egiten dute eta arrakasta handia izaten du. 1995ean 10.000 lagunetik gora bildu ziren Boisen.
|
|
|
Bigarrenik, PNVren kudeaketa ereduaren porrotaz baliatzen dira, 20
|
urtetan
baino gehiagotan ez baitu euskal kontzientzia garatzeko balio izan. " Nacionalismo del Bienestar" delakoa, Foru Aldundiko eta Gasteizko Udaleko gobernu jeltzaleen etengabeko leloa izan den arren, praktikan araututako sare klientelarra besterik ez du ekarri, interes pertsonaletan oinarrituta abertzale ideologia zikindu duena, eta azken finean, abertzaleon eremuan tirabirak eta mesfidantzak sortarazi dituena (horra hor ELAren jarrera Vital Kutxan).
|
|
|
Zazpi
|
urtetan
desagertzear izan den jatorrizko pottokaren populazioa 10 zaldi eta 50 behorretara igotzea lortu dute. Besteak beste, Bizkaiko Pottoka elkartearekin dute harremana eta Pariseko Zaldi eta Nekazaritza Azokan hartzen dute parte.
|
|
|
Hemezortzi
|
urtetan
euskal antzerkiaren lekuko izan da Azpeitia. Lanean jarraitzen duten eta dagoeneko desagertu diren antzerki taldeei eman izan die ostatu udazken partean.
|
|
|
Horrela, paraje berdeak izugarriak dira, eta betidanik hortxe egon direla dirudi, milaka
|
urtetan
ukitu gabeko lurralde garbiak bailiran, baserriek ere teilatu urdin edo grisa dute, ez dira ikustera ohituta gauden gorri kolorekoak... Zuberotarrak eurak ere nahiko bereziak dira; Iparraldean beste" arraza" batekoak direla esan ohi dute.
|
|
|
\ 1985: EAJ banantzean, 38
|
urtetan
bere alderdia izandakoa utzi zuen EAn sartzeko.
|
|
|
Egoera berri honek Iparraldean ere bere eragina izan zuen; ordurarte sobera
|
urtetan
bata bestearengandik urrunduta egon garen abertzale familia desberdinen arteko elkarrizketak abiatu ziren.
|
|
|
Aurreko urtearekin alderatuta %40ko igoera izan du aurrekontuak. Herri aldizkari eta euskara elkarteen laguntzak izoztuta egon dira azken lau
|
urtetan
. Nire lehen erabakia laguntzak gaurkotu eta gehiketa bat egitea izan da.
|
|
|
Helduentzako musika konposizio lehiaketa egin zen hainbat
|
urtetan
Tolosan CITek antolatuta. Gerora, Abesbatzen Elkartea hasi zen Haur Abesbatzentzat Konposizio Lehiaketa egiten.
|
|
|
Ameztoyk, bere barne ateismoarekin solasean, Erremelluriko Andre Mariaren ermitan sortutako sainduen irudi sorta eta paradisua. Baina bide batez, artistaren bizitzako xehetasun batzuez gainera, kristau, judutar eta mozarabiarren kultur aztarnak biltzen dituen toki horrek pintorearengan eragindako liluraz eta azken zazpi
|
urtetan
, bere pintore lana egin bitartean, bertan bizi izan duen esperientziaz Vicente Ameztoyk Bernardo Atxaga, Jaime Rodriguez Salis, Santi Eraso, Amaia Hernandorena eta Fernardo Golvanorekin izandako elkarrizketa sakona ematen du ezagutzera ere.
|
|
|
garai berri hauetan eta gauzak zihoazen moduan, edo autoantolatzen gara mugimendu kultural moduan bertsoaren transmisioa eta hedapena ziurtatzeko, edo bestela ez diogu etorkizunari aurre egingo. Esan liteke bertso mundua nahi genuen lekura joan dela, ez dakigu ongi edo gaizki, baina azken 15
|
urtetan
nahi genituen pausoak eman ditugu mugimendu bezala.
|
|
|
Eta ez atzean beste zera politiko batzuek zeudelako. Hainbat
|
urtetan
aurpegiratu zaigu" ezker abertzalekoak direnez, administrazioaren kontra hitz egiten dute, ETBrekin puskatzen dute..." baina elkartearen traiektorian ez da inolako interferentziarik eta esku sartzerik egon ezker abertzalearen inongo erakunderekiko. Elkartea horretan oso garbia izan da.
|
|
|
telebista (Hitzetik Hortzera), irrati, prentsa idatzi..., jaialdi antolaketa (Lanku) eta baita erdal munduarekiko harremanak ere landu nahi dira Bertso Zale Elkartearen bidez. Beraz inoiz izan den proiekturik serioenean sarturik gaude eta autonomo izateko bide horretan urrats garrantzitsuak ematen bai instituzioek bete behar luketen esparruak izendatzerakoan eta baita mogimenduak berak bere eraginetik sortu behar duena zehazterakoan. Azken 15
|
urtetan
urrats sendoak eman direlakoan nago. Ez du ordea dena antolatua izan behar, herritar bertsozale eta antolatzaileek ere behar dute beren erara funtzionatzeko lekua.
|
|
|
Baina alderantziz: lurraldetasun espiritual batean bizi izan naiz 52
|
urtetan
, eta aurrera segituko dut horretan, badakit eutsiko diodala. Eta lurraldetasun politikorik gabe ere funtzionatzen du, eta iraungo du, baina alderantziz, ikusteko dago.
|
|
|
Hiriburu izana, hainbat mendetan Euskal Herrian izan duen garrantziaren adibidea da. Alde zaharrean 700
|
urtetan
zehar monumentu multzo zabala eta aberatsa egokitu da eta hainbat estilotan egindako eraikinek Gipuzkoako alde zaharrik osoenetakoa bihurtzen dute.
|
|
|
Zein gutxienekoaz hasi dute berbetan, eta zein baldintzaz. Konponbidea, edo hortik dator edo ETAren suntsipen polizialetik, eta 40
|
urtetan
lortu ez dena ez du orain Aznarrek egingo. Ezta komeni ere.
|
|
|
Euskalgintzako taldeek, sindikatu euskaltzaleek eta alderdi politiko abertzaleek oso argi izan behar dute hurrengo
|
urtetan
euskalgintzak emango dituen urratsak eta zenbait gizarte joeren garapenak (lerro euskaldunen matrikulazioa, euskararen aldeko jarrera, arloz arloko egitasmo desberdinen garapena etab), ematekotan, gizarte komunikazio sare erraldoi horren bultzada ez den beste eragile baikorrik ez duela izango.
|
|
|
liburuzaina goiz batez T herrian bakarrik esnatzen da, eta herriko gainontzeko biztanleak desagertu direla ikustean, zoratzear dago. Azkenean, bere nobela idazteko liburutegitik zortzi
|
urtetan
ez ateratzea erabakiko du. Honela, hasiera eta amaierako bi ipuinek Berardoren istorioa kontatzen digute, eta beste guztiek Berardoren nobela amaigabearen zati lirateke.
|
|
|
Hainbeste
|
urtetan
lortu ezinez, azkenerako euskara legez onartua izan den Euskal Herriaren parte batean ere, oraindik euskalduna euskaraz epaitu ezinik gabiltza. Zer itxaron genezake bakoitza berari aukerakoen zaion hizkuntzan epaitu ezik?
|
|
|
Izan ere, gehiegi eskatzea ote da milaka
|
urtetan
iraun duen hizkuntzaren alde?
|
|
|
Nolanahi ere, betebehar hauek modu progresiboan betetzeko modua (gehienez jota ere 5
|
urtetan
) zehaztu daiteke kable, satelite eta telebista digital lurrazalekoen kasuetan.
|
|
|
John Bell: psikologia irakasle hau izan zen beharbada metodo berriarenhedatzaile nagusia lehen
|
urtetan
, baina gerora garrantzi txikia izan du.
|
|
|
Oinarri teorikoa, 1967an Filadelfia-n izandako familia terapeuten batzar bateanBowen ek (Bowen, 1989) eginiko aurkezpen, anonimo? batean aurki dezakegu.Bertan hainbat
|
urtetan
zehar eginiko lana azaldu zuen, bere teoriak bere familiariaplikatuz eta bere jatorrizko familiaren sistema emozionalak irentsia ez izatensaiatuz. Elkarloturik dauden sei funtsezko kontzeptutan oinarritu zen:
|
|
|
Lehenengo eta behin, zorionak! Liburu hau ez da behin adin baterahelduta gizon publiko bati zor zaion omenaldi derrigorrezkoa, baizik eta, honezkeroohartuko zinenez,
|
urtetan
jo eta su ibili ondoren lagun batzuek egin nahi izan dizutenurtebetetze oparia. Badago aldea!
|
|
|
gertatzen zaiola: . Zer esangodugu Euskal Herrian Euskaraz erakundeaz, edo Abokatu Euskaldunen Elkarteaz, edota Kilometroak jendetsuez (jadanik 23
|
urtetan
ospatuak), edo Arrasateko A.E.D.harrigarriaz, edo beste anitzez. Kanpotarrak harritu egiten dira gure Herri Mugimenduaren indarra ezagutzean (eta bertakook ere, egia aitortzekotan, ez gutxiago!). Mirari dirudi.
|
|
|
Lehenengo 5urteak herri batean bizi ondoren, bizitza osorako gogorapena gordeko duzu. Gerobeharbada, beste 20
|
urtetan
biziko zara atzerria irudituko zaizun beste nonbait.
|
|
|
Hala ere, euskararekiko ikerketa gehienak euskaraz egiten dira azkeneko urteetan, eta horrela egingo dira datozen urteetan, espero daitekeen bezala gertatzen badabehintzat. Alde honetatik, aipagarriak dira euskararekiko eta euskaraz doktoregotesiak egiteko 1992 eta 1993 urteetan Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz PolitikarakoIdazkariak sorturiko bekak, horien laguntzaz zenbait tesi interesgarri egin direlakoeta egiten ari direlako; baina, zoritxarrez, bi
|
urtetan
zehar bakarrik iraun zueniniziatiba izan zen hori. Zentzu honetan, paradoxikoa dirudi, Euskal Herriandauden unibertsitate handietan gertatzen denarekin konparatuz gero, UEU barruanbultzatu eta/ edo bideratu direla gaur egunean dauden euskararekiko euskarazegindako zenbait ikerketa, hala nola, lehen aipatutako Txillardegik eta bestebatzuek euskararen erabilerari buruz eginiko ikerketak, edo baita horrenaipagarria den lau urtetik lau urtera euskararen kale erabileraren neurketarenikerketa aurrera eramatea ere (dagoeneko, hiru jasoketa aztertu edo aztertzen aridirelarik).
|
|
|
Ordaintzeko orduan,, nagusitasuna? 14/ 16
|
urtetan
jarrita zegoen. Pelikuletan sartu ahal izateko, hala ere, ohiko hamazortziak ziren muga.
|
|
|
Ez dago esan beharrik konkistatzaile guztiek, garaiguztietan, konkistatuen ustiaketa eragin dutela. Espainiarrek egunen batean EuskalHerriko konkistari amore eman badiote ere, gure Herriaren ustiaketa beste 20urtetan zehar luzatu ahal izanez gero, zertarako 10
|
urtetan
bakarrik edo 3 urtetanbakarrik ustiatu. Tamalez, ez du ematen gaur egun Espainiak Euskal Herriari eragitendion ustiaketa ekonomikoaz ikerketa lan handirik egiten denik.
|
|
|
Krisi ekonomikoak, krisi soziala piztu zuen XIII. mendean, Euskal Herria banderizoen guduetan murgilduz. Familia desberdinen arteko borroka horietako ezagunenak oinaztarren eta ganboatarren artekoa eta agramondarren eta beaumondarren artekoa ditugun arren, Karrantzan ere gertatu ziren horrelakoak, eta hainbat
|
urtetan
bertako biztanleak eta lurrak Karrantza errekak bereizitako bando bitan banatuta egon ziren, Gil sendiaren aldekoak batetik eta Negrete sendiaren partaideak bestetik.
|
|
|
Dublin Cashel Killarney Dingle Lahinch Clifden Derry Belfast. Zerrenda osoa buruz esaten ikasi zuen,
|
urtetan
zaharragoek botatzen zutenaren antzera: Iriondo, Venancio, Zarra, Panizo, Gainza.
|
|
|
Baina minutu batzuk aski izan nituen tentazioan ez erortzeko: Dublin ez da aldatuko, ezta ehun
|
urtetan
ere, eta beti izango dut bueltatzeko aukera. Gainera, nire gidaren azaleko argazkiak gogorarazi zidan lurralde esmeralda deskubritu behar nuela, eta berarekin batera irlandar musika zoragarria sortzen den epizentroa.
|
|
|
Eta, segidan, eni beha paratzen zela, kapitainak erran zidan nola lau urte lehenago itsasoa utzi zuen, eta nola, handik gutirat, gure amaren bisita izan zuen, gutien igurikitzen zuenean... zeren gure amak baitzekien orduko ezen ni harekin ibilia nintzela hango eta hemengo itsasoetan barrena hainbat
|
urtetan
, eta zeren ene berri jakin nahi baitzuen, bere arimaren osasunarekin loturik zegoen kontu ezin seriosago batek hartarat bulkaturik...
|
|
|
Fardelak gure aitaren izenean zetozen, zeina ere hil berria baikenuen eta zeinak bertze hiru anaia baitzituen Indietan sakabanatuak: haietarik bat kakao saltzaile bat zen, aski aberatsa, Simón de Osorio zeritzana, Caracasen bizi zena eta bizpahiru
|
urtetan
behin bisitaren bat egiten ziguna. Baina, erraiten ari nintzaizun bezala, iritsi ziren, bada, fardelak; ekin genion haien irekitzeari, aitaren faltan, amak eta hiru ahizpok; edeki genion koadroa biltzen zuen fardelari estalkia... eta egia diotsut:
|
|
|
" Handik aitzinakoak, badakizkizu, jaun Joanes: egun batean, jaun Ricardo Menesesekin ezkondu nintzen, bizi izan nintzen harekin sei
|
urtetan
seme alabarik izan gabe, alargundu nintzen..." Eta, isilune baten ondotik, erran zidan: " Beraz, badakizu ezen emazteki ezkondua izan nintzela eta ez zarela, halatan, ene bihotzeko ateak irekiko dituen lehen gizona izanen...", eta bertze irri hura egin zidan, zeinak baitzuen esperantzatik zuhurtziatik bezainbat.
|
|
|
Ez, jaun André, ez nuen harekin deus ere egin, zeren promes egin bainion Jain koari ezen ez nuela bortz sei
|
urtetan
emaztekirik hartuko, eta epe hura ez zen artean konplitu, eta zeren bertze asmo batzuk bainerabiltzan nik istant haietan, hagitzez ere inportantagoak eta hil edo bizikoagoak.
|
|
|
Sei urte dira, bertze hautabiderik ezean, desterrurako bidea hartu eta Parisat joan zinela, non lagun zahar batzuen karitatetik bizi izan baitzinen lau
|
urtetan
, harik eta Ipar Europako herrialde horretarantz abiatu zinen arte, orduan ere esku hutsik eta burumakur. Ordea, azken gutunean diostazunaren arabera, Leyden go Unibertsitateko irakasle egin berri zaituzte eta altxatu duzu burua, aurkitu duzu arnaslekua, berreskuratu duzu bizigogoa, eta zin degizut ezen nekez jaso nezakeela hori baino berri arraiagorik eta alegeragorik.
|
|
|
" Nikolas: etxegoiendarrok gari gaineko txoriak izan gintuan eta gari gaineko txoriak izanen gaituk... zeren eta ehun
|
urtetan
ikus baitezakek jauna bilauturik, baina baita bilaua jaundurik ere".
|
|
|
Mutiko aparta, Unai, fidagarria arras. Zazpi
|
urtetan
harengatik sentitu ez nuen harrotasuna sentitzen ari nintzen abuztuko ortziral arrats horretan, kez beteriko autoan, anaia sastakatuaren oroitzapenak uzten ez ninduela.
|
|
|
Ulertu ez ote zuen, Parisen 18
|
urtetan
lagunok elkarrekin ikusitako filme pornografiko batez ari izan zitzaion. Bi gizonezko eta emakume bat, batera.
|
|
|
—Bai? —harrituxea— Ni atzo sartu ninduan lehenbizikoz hainbat
|
urtetan
. Goiti egin ziguk, redio!, dena moketa eta ordenagailu berri!
|
|
|
Hobe horrela. Hemezortzi
|
urtetan
norberaren autoestimuari ez dio kalte handirik egiten porrot bat aitortzeak emakume aferetan. Berrogeiak hautsita, hondagarri gerta daiteke, buru nahiz gorputz.
|
|
|
Ez du, dena dela, axola handirik: hamar
|
urtetan
ala hamabitan izan, zerua ortoska eta oinazturaka zegokeen, hain segur ere, harako egun txar hartan. Oraindainokoan hartu ditudan erabaki ustel ugarietan, horra ustelena.
|
|
|
Merkatu plazako arrain saltzaile larriagoarekin bere lehen esperientzia homerikoaren ondotik, ezin konpreniturik geunden zer ikus zezakeen Charlyk saindu jale motz estu horrengan. Hemezortzi
|
urtetan
adiskide baten alde zernahi egiteko gauza zarela frogatzen dute guk aldi hartan entzundako meza kantuz ederki luzaturiko guztiek. Kristoren gorputzak Charlyrenak baino gehiago erakartzen zuen, ordea, Kristina gaztea, eta amore eman, hondarrean, gure lagunak.
|
|
|
Menturaz, konplitu ere, inoiz ez genituen egiazki konplitu. Hala ere, abuztuko astearte horretan, hamasei
|
urtetan
baino beharrago nituen lagunak.
|
|
|
Izerdia aurretik generaman bakoitzaren esku ahurrean, ez tinkadaren bero eskasak eraginda. Hamazazpi hemezortzi
|
urtetan
ere ez ninduen sobera maite. Konkiloker bat omen ni, haren kume distiratsuarekin ibiltzeko inola ere duin ez zena.
|
|
|
Eskalatzaileak, mahaiaren gibelean gerizatua, balarik gabe gelditutako ehiztariak pantera zaurituaren atzaparrei bezala egiten zidan so. Gehiago erranen nion,
|
urtetan
erran gogo nizkion guztiak etorri baitzitzaizkidan oldarka gogora.
|
|
|
—Zer da Ttipi belztu behar hau? Hamabortz
|
urtetan
ez zizkian Fisikako ariketak kopiatzera uzten?
|
|
|
—Bazakiat ez naizela mintzatzeko aproposena, zakur eta katu baikaude elkar ezagutzen dugunetik —Charlyk, beti, porrua niregandik bilduta— Hamabortz
|
urtetan
ere parte txarrekoa iduritzen zitzaidaan haren orizta puta hori, eta handik goiti egin dituen guztiek ez zidatek baietsi baizik hasierako aburua. Putakume bat duk, gu denak saltzeko gauza, horretan irabazpide izanen badu.
|
|
|
—Elbarria halakoa! Hogei
|
urtetan
ez duk begia zuzendu —Ximurrak, gero eta txarragoan.
|
|
|
—Gaur baino mozkorrago geundean noski —Ximurrak, ahapetik marmarika— Zenbat ergelkeria erran daitekeen hogei
|
urtetan
!
|
|
|
katu gernuaren urrin mina, amatxi zenaren etxearen gomuta ezabatuen ordezko, edo" Talco" hautsen balaku oretsua, anai arreba berriren baten etorrerari lotzen dudana. Bertzelakoan, hamahiru urte ingurukoak ditut lehen lehenak eta, hamahiru
|
urtetan
, imajina izugarriak kaskoratzen zitzaizkidan, lo arinak lo astunari zainak erauzi ondoan, erdi amets erdi ernai egiten nituen goiz orenetan. Imajina horietarik lazgarrienean —zer eta apez bat, ostia kontsagratua landatzen emakume baten iztape beltzean— anabasten zitzaizkidan nire orduko bi obsesioak:
|
|
|
Hura, bizkitartean, kantatzeari lotu zaio," Badakizu? Rock and rollak bizia salbatu zion...", baina Amagoia Felicitasen, edo Edurneren, edo Kristinaren, edo Klararen, edo Anaren bozaren partez, gurea da emakumearen ahoaren adabakitik jalgitzen den boza, erran nahi baita, Charlyrena, Ximurrarena, Ttipirena eta laurona, hogei
|
urtetan
farra bati akabaila eman beharrez kantatzen genuen hordi aire urratu eta ozen berean. Nik —gainka beti, gainka, gainka— isiltzeko eskatu diot, guti baitut falta, baina hura ez isiltzen.
|
|
|
Laburtuz gero hark, egurra nik. Hogei
|
urtetan
alde egin zigun; ez nuen amaren negarrekin bat egin, hartarainoko denboran partzuer izan gintuen gelako nagusi bakar ikusirik neure burua. Izengoitia lehenago ezarria nion:
|
|
|
Nihaurek ere banuen eskua harreman gatazkatsu haietan: hamabortz hamasei
|
urtetan
gogotik xaxatzen nituen anaia gazteagoaren aurka. Alu gogorra izaten ahal zara adin horretan.
|
|
|
Izengoitia hortik etorki. Tximistak bezala goiti, lau bortz
|
urtetan
Nazio Nazioarte Ekonomia ataleko erredakzioburu bilakatua zen. Lantokian, berrogei berrogeita hamar bat lagun ezagutu ditut Togas baino doilorragoak berez.
|
|
|
Manolok burua eta boza apaldu zituen, beldur antzean inguruko mahaietatik belarri luzeren batek deus adituko ote. Hamazazpi
|
urtetan
ere aski antzerkizalea zen. Espantu hutsa.
|
|
|
Ez nion galdetu bere ustea zertan bermatzen zuen orain. Hamazazpi
|
urtetan
ere beti haztatzen zuen.
|
|
|
Halako ordu tikietan, errezeta erakutsita baizik ez dizkizute beren ateak irekiko, eta lehenbiziko bietan drogazale botika ebasle bat banintz bezala ohildu ninduten, horietariko batean polizia deituko zutela mehatxatuta. Gurasoeneko barride baten alabarenera jo nuen hondarrean, hemezortzi hogei
|
urtetan
Charlyri esker aldirian ezagutu genituen auzoetariko batera. Ez zen batere konforme gelditu, baina ez zuen eskatzen niona ukatzeko barrenik izan.
|
|
|
Kanta baten xuxurla ezpainetaratu zitzaidan. Hainbat
|
urtetan
entzun gabe egonda, hiru aldiz aditua nuen aurreko egunetan, garun zokoren batean habia egiteraino.
|
|
|
Hamazazpi
|
urtetan
ere geure onetik ateratzen gintuen delako esaldiak. Banekien goiz edo berant adituko niola.
|
|
|
" Campary" bat, limoi ur tanta zenbaitez bataiatua. Behin dastatu nuen, 18
|
urtetan
, aitak seta pairaezina hartuta. Garai hartan, gure harremanak erreka jotzekotan zeuden, eta edariaren zapore mingotsak ez zituen hobebidean eman.
|
|
|
—Hiru, Eduardo, hiru, hogei
|
urtetan
bezala. Hi nora galdu hintzen hire beltxaranarekin?
|
|
|
" Charly" erran genion beti. Izengoitia eratxikia zekarren 15
|
urtetan
gurekin bat egin orduko. Etxean horrela zela uste dut, eta fraideetan ere, arruntean hain zorrotzak beren menpeko ikasleekikoetan, bazen gaitzizenaz deitzen zuenik, zerrendetako Karlos Ripodas ofizialaren kaltetan.
|
|
|
Zein hamarkadatan, baina? Zein
|
urtetan
–Zein egunetan?
|
|
|
Edurneri begiratu nion, eta biribil ikusten nuen hainbat
|
urtetan
polita aurkitu izan nuen aurpegi hura.
|
|
|
Ruben musu bat ematera hurbildu izan balitzait, erantzun egingo niolakoan nago. Bai, badakit hilabete batean ezin dudala bizi Dabidekin
|
urtetan
bizi izan ez dudana, baina, ez dakit nola esan. Amodio souvenir ak...
|
|
|
Urte askotako utzikeria eta atzerapenaz bat batean ohartu izan balira bezala, agintariek eraikin handi enblematikoen lasterraldiari heldu diote. Ondare arkitektonikoan inbertitzeko aldia da, hogei bat
|
urtetan
, gastua unean uneko ekitaldien antolaketan eta kaxet handiko artisten kontratazioan egin ondoren. Beste gisa batez ere esan daiteke:
|
|
|
Alfabetatze eta Euskalduntze Koordinakundearen bideak bihurgune asko izan ditu sortu zenetik. Ia laguntzarik gabe bide luzea egina, era guztietako argudioak erabili izan dira
|
urtetan
ia ia klandestinitatean aritu behar izateko, irakasleen maila, titulazio eta eskarmentu faltatik ikasgaietan —ikastoletan bezalaxe— terrorismoa bultzatzen zela ziurtatzera iritsi arte. Eta oraingoan, urtetako isolamendua gaindituta eta homologazioaren bidez normalizazioa lortuta, Eusko Jaurlaritzarekin akordioa berritu eta ikasturte berrirako dirulaguntzak adostu direnean etorri da Garzonen bahimendua.
|
|
|
Herri a, Euska ld unaaldizkariaren ondorengoa, lehenengo euskal astekaria izan zena alegia," Journal basque français hebdomadaire" epigrafearekin Baionan atera zen, 1944ko urriaren 19an. Argitaratzeko baimena eskuratzeko, Pierre Lafittek, hogeita hamar
|
urtetan
komunikabide honen zuzendaria izango zenak, nazien aurka erakutsitako merituak azaldu behar izan zituen. Herriaez zen atera erbesteratuen eraginen ondorio bezala, eta honen helburu nagusia Iparraldeko biztanleria nekazaria izango zen, hain zuzen; horretarako, bertako euskalkiak erabiliko zituen.
|
|
|
Munduarekin bakean bizi nauk. Baina, jakina, artzain ere ezin nauk egin orain, 40
|
urtetan
. Zaharregia nauk horretarako.
|
|
|
1937an hila zen, gogoan zituen Gasteizko hilerriko fusilamenduko xehetasunak. Orain, ezerezetik bat batean jalgia, ezkutuko indar batek heriotzaren ilunpeetatik biziaren argira itsumustuan erauzia, plaza bateko bankuan eserita berpiztu berria zen, gerra aurreko traje dotorez jantzita, gorbatadun eta betaurrekodun, baina fusilatu zutenean aurpegia estaltzen zion bizarraren aztarrenik gabe; eta ez zekien non eta noiz berpiztua zen, zein herritan eta zein
|
urtetan
, ez zekien noiz arte, eta, batez ere, ez zekien zertarako.
|