|
2013
|
|
|
Liburu
|
hau
historiografia hain klasikoak diren biografia horietako bat da, alegia, pertsonaia historiko bati buruz dugun ezagutza agortzeko asmo garbia izateaz gain, hura bere giroan eta garaian kokatu nahi duena eta judizio kritikorik emateko batere lotsarik ez duena. Bi hitzetan, pertsonaia eta bere garaia gurutzatzen duen liburua, diskurtso historiko kritiko koherente bat sortuz.
|
|
|
Baina, hala eta guztiz ere, euskaldunok zer ikasi handia dugu liburu honetan. Besteak beste,
|
hau
: gaur egun. Frantzia?
|
|
|
Euskaltzaindiaren webgunean eta, Iker egitasmoaren barruan, Fonetika eta Fonologia esparruan
|
hau
dio: < < Arian arian Akademiari aurkezten zaizkion premiei erantzutea da lantalde suntsikor honen zeregina> >.
|
|
|
< < euskara gaitu, osatu, batu, gaurkotu, zorroztu eta aberasten> > eman ditudala neure urte gehientsuenak aldian aldiko beharrek eskatu didaten eta neure indar eta gaitasunak ahalbidetu nauten neurrian, eta orain neure 66 urteren gaindegitik atzera begiratzean harridura sentitzen dut euskararekin batera egin dudan ibilbidea begiestean, adiskide sentitzen ditut egiteko bikain horretan bidaide izan ditudan guztiak eta azken aldi honetan, Huhezi Garabideren eskutikAbia Yala edo Hego Amerikako, hizkuntza gutxituen ordezkariei euskara batu eta gaurkotzearen gure esperientzia nolakoa izan den azaltzeko aukera izan dut, eta horretan jarraituko dut ahal dudan bitartean gure harridura eta poza beste batzuengan ere loratu dadin. Nire belaunaldiko askok, gutxi gorabehera antzera ikusten dugu euskararen ibilbide
|
hau
, baina badira gerora etorri diren beste belaunaldi batzuk, euskara batuaren baitan jaio direnak, eta batez ere horiei begira idatzi ditut lerro hauek nondik gatozen jakin dezaten eta guztion ahaleginarekin geroan noraino irits gintezkeen suma dezaten.
|
|
|
Lehenik nahi nuke eskertu Deustuko Unibertsitateko errektoreordea, Roberto San Salvador jauna, egin digun harreraren gatik, utzi duelakotz guretzat gela eder
|
hau
. Eskerrik beroenak doaz ere goiz honetako mintzalariei:
|
|
|
gure nahitasun berri
|
hau
bedi
|
|
|
nigar herri
|
hau
dugu arru beltz, negute,
|
|
|
soin ustelkor
|
hau
dugu hemengo hirizar,
|
|
|
Ezin ukatuzkoa da Lizardiren ikutua eguzkiaren pertsonifikazioan, hiztegian eta izenondoen erabileran, edota inbokazioetan; ezta Lauaxetak Artxanda gainetik barruntaturiko uriko bizimoduaren eta herriaren bizimoldearen arteko kinkarena. Edukiaren aldetik, bere garaiaren kume danaren sinesmena, piztuerarena?, soin ustelkor
|
hau
dugu hemengo hirizar?, islatzen dau; eta formaren aldetik, molde klasikoetarako morrontza.
|
|
|
Madrileko agintariak Donostiakoak baino zorrotzagoak bide ziren, eta lortzen zuten etekinik. Julio Urkixo Mintegiko buruak, liburua aurrera ateratzearren, honako proposamen
|
hau
egin zion Madrilekoari:
|
|
|
Euskal genero eta nazioari buruzko ikerketa lerroari begiratu ostean, esan daiteke aurretik ikusitako perspektiba globala kasu lokal honetan ere betetzen dela,
|
hau
da, euskal emakumeek ere euskal nazioa zenbait modutan birsortu dutela. –Biologikoki (amatasunaren bidez), kulturalki (hizkuntza eta kulturaren transmisioa eginez) eta sinbolikoki (baserriarekiko lotura bermatuz, etxekoandre lanari esker).
|
|
|
Pertsonaien barne solasa testu atzekoa, zehar estiloa eta zehar estilo askea darabiltza narratzaileak, gehienetan aditza ezabatuz eta erritmo arinari eutsiz. Baina Olaziregik dio guztiarekin ere amatasunaren alderdi fisikoaz nahiz psikologikoaz haratago joaten ahalegintzen dela nobela
|
hau
, eta amatasunaren alderdi soziala edo politikoa ere azaleratzen saiatzen dela (Olaziregi, 2002: 107).
|
|
|
Eta hor, jendarteak ez dio barkatzen, senarrak seme alabak bahitzen dizkio eta erakundeak amatasuna eta armak bateraezinak direla gogoratzen dio. Eta hausnarketa horretan topatuko dugu literatur pertsonaia transgresore
|
hau
: hain kontrajarriak diren bi mundu ikuskerak elkartzen, hegemonikoki gizonezkoena den armen mundua eta emakumezkoena den amatasuna uztartzen.
|
|
|
Arantxa Urretabizkaiaren Aspaldian espero zaitudalako ez nago sekula bakarrikipuin bildumako Espero zaitudalakoipuinean (Erein, 1983) ama berezi bat agertzen zaigu. Olaziregik esaten duen bezala (1999), 80ko hamarkadan euskal literaturan izan zen ipuingintzaren boom aren barruan kokatu behar dugu liburu
|
hau
. Tenore hartan, gure ipuingintzan nagusiki Ipar Amerikako errealismo zikina eta Hego Amerikako errealismo magikoa sartzen ari zirela, Urretabizkaiak bestelako kontaketa bat ekarri zuen gurera:
|
|
|
Zergatik panpoxeleberriko amatasuna oso gainetik aztertuko dugu, gehiago jakin nahi duenak aldizkari honetan irakur dezake (Lasarte: 2010). Olaziregik (1999) lirikotzat jotzen duen eleberri
|
hau
barne bakarrizketa luze batek osatzen du. Ama batek bere 7 urteko semearekin bizi dituen 24 orduak kontatzen ditu.
|
|
|
Aztertu ditugun lehen bi eleberrietan amatasun hegemonikoez mintzatu gara,
|
hau
da, gizarteak markaturiko normaz, mugaz eta horien aurrean amek egin beharrekoaz, nahiz eta bietan ere agentzialitateaz mintzo. Baina, aldi berean, amatasunaren alde ezkorrak begi bistan jarri ditugu, Beauvoirrek edota Firestonek aipatu zituzten moduan.
|
|
|
Azken hamarkadetan, euskal literaturan adinean aurrera egindako pertsonaia protagonista sorta bat sortu da, denak ere 80 urte aldera arrimatuxeak, zahartzen ari den jendarte baten ispilua, historia beste modu batera kontatzeko aukera edota gaztetasunari aurrez aurre zahartzaroa jartzeko gogoa bihurturik leitmotiv. Baina, horren haritik, Urretabizkaiaren Hiru Mariaeleberriak ekarpen berri bat egin dio eduki aldetik euskal literaturari, memoria albo batera utzirik, zahartzaroa egitasmo bilakatu digu,
|
hau
da, zahartzaroan ere pentsa daitekeela eta egitasmo bihurtu, gazteen eskuetan edo erakundeen menean utzi gabe. Zahartzaroa antolatzeaz dihardu, eta sendi formula berri bat proposatu digu:
|
|
|
Eta hor, jendarteak ez dio barkatzen, senarrak seme alabak bahitzen dizkio eta erakundeak amatasuna eta armak bateraezinak direla gogoratzen dio. Eta hausnarketa horretan topatuko dugu literatur pertsonaia transgresore
|
hau
, hain kontrajarriak diren bi mundu ikuskera elkartzen: hegemonikoki gizonezkoena den armen mundua eta emakumezkoena den amatasuna uztartzen.
|
|
|
hegemonikoki gizonezkoena den armen mundua eta emakumezkoena den amatasuna uztartzen. Esan behar da eleberri bakarra dugula gai horrekin etorri zaiguna euskal literaturara, horregatik da hain berritzailea eta transgresorea Koaderno gorriaobrako ama,
|
hau
da, aipaturiko literatur pertsonaia transgresore hauek jendartean egun gertatzen ari denaren lekukotasuna dira; izan ere, amak gizonezkoen munduan sartzen ari dira, neurri apal batean bada ere, eta gizonezkoak, berriz, amatasunaren munduan murgiltzen ari dira, neurri apalagoan bada ere. Ama helduak, bakarrak, ezkontzaren erakundetik at dauden amak dira eta, halaber, ohiko rol eta ereduetatik urrunduz posizio bat definitzen ari dira.
|
|
|
maila filosofikoko gogoetak eta ohituren deskripzioak barneratzeko ez ezik, gertaeraren batek iradokitako jazoeraren bat jasotzeko, kantak eta errefrauak sartzeko... Osagai guztiok leku narratiboa betetzen dute;
|
hau
da, berbaldi bihurtzen diren aldetik tokia hartzen dute, beste egiteko bat izan zezakeen berbaldiaren galeratan. Esaterako, kontalariak eman zezakeen pertsonaia nagusiaren ibileren berri zehaztasun gehiagorekin, lanak eragindako jardunari tarte handiagoa eskainiz edo bere maite jokoen gorabeherak xehetasunez betez.
|
|
|
Lan
|
hau
diskurtso markatzaileen azterketa helburu duen ikerketa zabalago baten barruan kokatzen da: EUDIMA proiektua, jomugan markatzaileen hiztegia duena.
|
|
|
Ezaugarritze hori osatzeko, ordea, ezinbestekoa da birformulatzaile horien erabilera eta balioak banan banan eta sakonago aztertzea; horretarako testuetara jo behar da, haiek ematen baitute hizkuntzaren ekoizpen enpirikoetan gertatzen denaren testigantza. Hori da, hain zuzen, lan honen helburua, testuetan, oro har, markatzaile horiek nola erabiltzen diren eta hartzen dituzten balioak aztertzea; horregatik, lan
|
hau
, nolabait, aurrekoa osatzera dator eta, hala, ekarpen xume bat egitera euskarazko diskurtso markatzaileen analisiari.
|
|
|
Euskarari dagokionez, Larringanen (1996, 2007) lanak dira horrelako azterketa bati heltzeko arrasto gehien ematen digutenak, eta arrasto horiei jarraiturik egingo da lan
|
hau
. Hizkuntzalari horren lanean (Larringan, 1996), kontzesiozkoen artean sailkatuta agertzen dira hemen aztergai ditugun birformulatzaile urruntzaileak.
|
|
|
Jarritako adibide horietan egileek ez dute ezabatzen aurretik esan dutena, baina markatzaileak erabilita, arreta bigarren zatian jarri behar dela adierazten dute,
|
hau
da, ezin dela interpretazio zuzena egin lehendabiziko zatian adierazten diren gertakarietatik soilik ondorioak aterata. Aurreko formulazioarekiko ikuspegi berria aurkezten dute eta, alde horretatik, sarritan, izaera polifonikoa (Bakhtine, 1978; Ducrot, 1984) bereganatzen dute markatzaileok.
|
|
|
Birformulazioaren esanahia ondo ulertzeko eduki erreferentziala ezagutu behar da,
|
hau
da, gaia ezagutu behar da, testu horretan agertzen den informazioa ez delako nahikoa. Hala eta guztiz ere, inferentzia medio, interpreta dezakegu egile batek uste duenaren gaineko gaitzespena dagoela.
|
|
|
Planifikazioaren alderdiari dagokionez, testua antolatzeko moduarekin lotuta dago,
|
hau
da, testu antolatzaileeksekuentzia ezberdinak lotzen eta elkarren artean artikulatzen duten moduarekin. Betiere Larringani (1996) jarraituta, bi erabilera bereiziko lirateke diskurtso markatzaile hauentzat:
|
|
|
Erabilera atzendua dela eta, diskurtso markatzaileak sarbidetzen duen enuntziatua esaldi nagusiaren aurretik zein atzetik ager daiteke, eta baita parentesien artean edo komen artean ere, baina desplazamendu horrek enuntziazioaren desplazamendua ere eragin dezake. Kontuan hartu behar dugu, dena dela, Larringanek eskaintzen dituen adibideetan lokailuak ez diren kontzesiozko antolatzaileak agertzen direla; ikusi egin genuke, beraz, erabilera atzendu
|
hau
lokailuen kasuan ere ohikoa den ala ez.
|
|
|
Lan
|
hau
ikerketa proiektuak garatzeko laguntza hauei esker egin da: EJko IT418, US10/ 10 eta MV
|
|
|
aztergaiak uztartu ditugu. Zehatzago esanda, euskarazko diskurtso juridikoan azalpenezko birformulazioak zer nolako pisua duen eta birformulatzaile esplikatiboak (alegia,
|
hau
da, hots?) nola erabiltzen diren ikertu dugu.
|
|
|
Gako hitzak: birformulazioa, birformulatzaile esplikatiboak, diskurtso markatzaileak, hizkera juridikoa, testu akademikoak, lege testuak, alegia,
|
hau
da, hots
|
|
|
Azken urteotan berriz ere eztabaidagai bihurtu den eta pil pilean dagoen ikerlerro batean kokatzen da gure lan
|
hau
. Diskurtso markatzaileez dihardugu artikulu honetan:
|
|
|
Eta, zehazkiago, birformulatzaileen sail paradigmatiko bat dugu aztergai: birformulatzaile esplikatiboak (alegia,
|
hau
da, hots?). Bestalde, aztergai hori diskurtso juridikoaren azterketarekin uztartu dugu gure ikerlanean.
|
|
|
Hurrengo atalean azalduko denez, diskurtso markatzailetzat jo behar ditugu birformulatzaileak (alegia, hots,
|
hau
da, erran nahi baita, bestela esanda?), kategoria funtzional horren bi ezaugarri bereizgarriak dituztelako: lehenengo eta behin, prozesatze esanahia dutelako eta haien eginkizuna hartzaileari diskurtsoaren interpretazioan eta inferentzietan laguntzea delako; bigarrenik, agertzen diren perpausean funtzio sintaktikorik betetzen ez dutelako.
|
|
|
batzuetan, azalpenak ematen dira; beste batzuetan, zehaztu egiten da informazioa; edo laburbildu egiten da esandakoa; zenbaitetan, esataria urrundu egiten da esandakotik; edo zuzendu egiten da adierazitakoa. Horiek horrela, birformulatzaileen eginkizuna
|
hau
da: enuntziatuen arteko lotura gauzatzea eta haien artean zer nolako erlazio semantiko pragmatikoa dagoen agerian uztea (azalpena, zehaztapena, laburbilketa, berrausnarketa, zuzenketa).
|
|
|
Alegia, urruntze txikienetik handienera, honela sailkatuko genituzke birformulatzaileak: a) esplikatiboak(
|
hau
da, alegia, hots?); b) zehaztaileak (hobeto esanda, zehazkiago, zehatz mehatz?); c) laburbiltzaileak (laburbilduz, labur esanda?; azken batean, azken finean?); d) urruntzaileak (edozein modutan ere, nolanahi ere, dena dela, hala ere?); e) zuzentzaileak (hobeto esanda, (edo) hobeto?). Hots, eskala horretan hurrenez hurren urruntze maila handiagoa adierazten da aurreko formulazioari buruz, parafrasitik zuzenketaraino baikoaz birformulazioan.
|
|
|
Euskaraz honelako birformulatzaileak erabili ohi ditugu azalpenezko birformulazioak bideratzeko: alegia,
|
hau
da, hots, erran nahi baita, bestela esanda?
|
|
|
Baina bideratutako dirua Europako batez bestekora hurbiltzen joateko eskatu zuten;
|
hau
da, Barne Produktu Gordinaren %3 ingurura hurbiltzeko. [EPD prentsa, Berria]
|
|
|
Hortzak ere palanka sistema baten parte dira; 3,5eko desabantaila mekanikoa dago ebakortzetan, eta 1,7koa haginetan,
|
hau
da, mastekatze lan gogorrena egiten den lekuan; haginek, bada, hortzek baino bi aldiz indartsuago estutzen dute. Ingeniaritzaren ikuspuntutik, zera da muskuluen diseinu akatsik nabarmenena:
|
|
|
Inflazioaren kontrakoa da deflazioa,
|
hau
da, prezioek behera egitea. [EPD prentsa, Berria]
|
|
|
Hondakinek zabor izateari utz diezaiokete gai organikoak naturaren ziklora itzultzen badira,
|
hau
da, konpostatzearen bidez. [EPD prentsa, Berria]
|
|
|
Gainera, gehienetan erlazio parafrastikoa dago bi enuntziatuen artean:
|
hau
da, nolabaiteko baliokidetza diskurtsiboa egon ohi da birformulakizunaren eta atal birformulatzailearen artean.
|
|
|
Ondoko taulan ikus daitekeenez (ikusi 4 taula), EUDIMA corpuseko datu estatistikoen arabera, hiru hauek dira erabilera maiztasun handieneko birformulatzaile esplikatiboak:
|
hau
da, alegia eta hots, hurrenez hurren. Askoz ere agerpen maiztasun txikiagoak dituzte bestela esanda, beste era batera esanda eta horien aldaerek:
|
|
|
|
hau
da (etena bietan)
|
|
|
Izan ere, Mann Withney probaren bidez egindako alderaketek agerian uzten dutenez, aldeak estatistikoki esangarriak dira (%99ko fidagarritasun mailan) hiru antolatzaileren kasuan: alegia,
|
hau
da eta hots. Alde horiek esangarriak dira bai unibertsitateko testu-liburuen kasuan eta baita ELERIA aldizkariko artikulu akademikoen kasuan ere.
|
|
|
Dena den, sail honetako birformulatzaileen banaketa ez da bera testu genero guztietan. Izan ere, maiztasun datuak Osagai Nagusien Faktore Analisia izeneko probaren bahetik pasatuz gero, agerian geratzen da korrelazio esangarria dagoela hots eta alegia birformulatzaileen agerpen maiztasunen artean batetik, eta
|
hau
da eta beste hitz batzuetan antolatzaileen artean, bestetik. Hori horrela, zuzenbidearen alorreko testuetan 1.3 irudian ikusten diren joerak bereizten dira:
|
|
|
Hirugarren multzoan, azkenik, lerro etenetik eskuinera sakabanatuak agertzen dira unibertsitateko eskuliburu gehienak. Multzo honetan birformulatzaile esplikatiboen maiztasunak are handiagoak dira, baina, lan batzuetan
|
hau
da eta beste hitz batzuetan dira nagusi (goialdean kokatutako horietan) eta beste batzuetan, berriz, hots eta alegia erabiltzen dira gehienbat (behean eskuinean kokatutako lanetan).
|
|
|
Azalpenezko birformulazio sekuentzia horiek bideratzeko, lan honetan aztertutako lau markatzaileak erabiltzen dira(
|
hau
da, alegia, hots eta bestela esanda). Hala ere, 5 taulan ikus daitekeenez, hau da markatzaileak besteek baino joera nabarmenagoa du azalpenezko birformulazio aposatu gabeak bideratzeko.
|
|
|
Azalpenezko birformulazio sekuentzia horiek bideratzeko, lan honetan aztertutako lau markatzaileak erabiltzen dira (hau da, alegia, hots eta bestela esanda). Hala ere, 5 taulan ikus daitekeenez,
|
hau
da markatzaileak besteek baino joera nabarmenagoa du azalpenezko birformulazio aposatu gabeak bideratzeko. Izan ere, lagin guztietan hau da markatzaileak agertzen ditu daturik jasoenak.
|
|
|
Hala ere, 5 taulan ikus daitekeenez, hau da markatzaileak besteek baino joera nabarmenagoa du azalpenezko birformulazio aposatu gabeak bideratzeko. Izan ere, lagin guztietan
|
hau
da markatzaileak agertzen ditu daturik jasoenak. Joera horren indarra argiago ikusten da 6 taulan.
|
|
|
Ikusten denez, lagin guztietan
|
hau
da markatzailea da, alde handiz, gehien erabiltzen dena azalpenezko birformulazio aposatu gabeei diskurtsoan bide egiteko. Hala ere, hau da markatzailea ez da zeregin horretarako erabiltzen den bakarra eta, lehen esan denez, beste funtzio batzuk ere betetzen ditu hau da birformulatzaileak.
|
|
|
Ikusten denez, lagin guztietan hau da markatzailea da, alde handiz, gehien erabiltzen dena azalpenezko birformulazio aposatu gabeei diskurtsoan bide egiteko. Hala ere,
|
hau
da markatzailea ez da zeregin horretarako erabiltzen den bakarra eta, lehen esan denez, beste funtzio batzuk ere betetzen ditu hau da birformulatzaileak.
|
|
|
Ikusten denez, lagin guztietan hau da markatzailea da, alde handiz, gehien erabiltzen dena azalpenezko birformulazio aposatu gabeei diskurtsoan bide egiteko. Hala ere, hau da markatzailea ez da zeregin horretarako erabiltzen den bakarra eta, lehen esan denez, beste funtzio batzuk ere betetzen ditu
|
hau
da birformulatzaileak.
|
|
|
Bestalde, ikuspegi estatistikotik, banaketa horiek irmoak eta sistematikoak dira; alegia, ez dirudi ausazkoak direnik. Asistematikotzat jo daitekeen aldakortasun gertakari bakarra da unibertsitateko eskuliburuetan atzematen dena; izan ere, lan batzuetan
|
hau
da eta bestela esanda antolatzaileek maiztasun nabarmen handiagoa dute, eta beste batzuetan, berriz, hots eta alegia gailentzen dira. Esan bezala, joera horiek estilo bereizgarritzat jo daitezke, behin behinean behintzat.
|
|
|
Bestalde, egiaztatu dugunez, azalpenezko birformulazio aposatu gabeen kopurua nabarmen txikiagoa da lege testuetan, bai EUDIMA corpusaren datuekin alderatuta eta baita zuzenbideko testu akademikoetan era horretako birformulazioek duten maiztasuna kontuan hartuta ere. Horrez gain, badirudi birformulazio aposatu gabeak maizago bideratzen direla
|
hau
da markatzailearekin, gainerako markatzaileekin baino (alegia, hots, bestela esanda). Hala ere, egiaztatu dugunez, funtzio hori ez da hau da markatzaileak betetzen duen bakarra eta hau da markatzailea, bestalde, ez da funtzio hori betetzen duen bakarra ere.
|
|
|
Horrez gain, badirudi birformulazio aposatu gabeak maizago bideratzen direla hau da markatzailearekin, gainerako markatzaileekin baino (alegia, hots, bestela esanda). Hala ere, egiaztatu dugunez, funtzio hori ez da
|
hau
da markatzaileak betetzen duen bakarra eta hau da markatzailea, bestalde, ez da funtzio hori betetzen duen bakarra ere.
|
|
|
Horrez gain, badirudi birformulazio aposatu gabeak maizago bideratzen direla hau da markatzailearekin, gainerako markatzaileekin baino (alegia, hots, bestela esanda). Hala ere, egiaztatu dugunez, funtzio hori ez da hau da markatzaileak betetzen duen bakarra eta
|
hau
da markatzailea, bestalde, ez da funtzio hori betetzen duen bakarra ere.
|
|
|
(23) Oro har, salbuespenezko baimenik izan ezean, debekaturik dago: a) Debekualdiei buruzko xedapen orokorrean ezartzen diren debeku garaietan ehizan aritzea. b) Ehiza espezieen zulo eta habiak hondatzea, eta kumeak edo arrautzak harrapatzea zirkulazio eta salerosketarako.c) Ehizan aritzeaabantaila egun deituetan,
|
hau
da, sute, epizootia, uholde, lehorte, izotzaldi edo bestelako ezbeharren ondorioz animaliek ohiko defentsak ahuldurik dituztenean edo toki jakinetara jo beharra dutenean [ZCP Lt, Nafarroako ehizari eta arrantzari buruzko Foru Legea, Nafarroako Parlamentua (2005)]
|
|
|
(24) Legeak, helburu hori betetzeko, harremanen objektu horri,
|
hau
da, pisu edo lokalari, erantsi egiten dizkio eraikina bera, eta horri dagozkionak eta zerbitzuak [ZCP Lt, Kode Zibila, Deustuko Unibertsitatea (2007)]
|
|
|
(27) Aurrekoak ez bezalako sozietateek egindako eragiketak direnean eta kapitala handitzen ez duten bazkideen ekarpenetan, zerga oinarria hauxe izanen da: ekarritako diruaren balio garbia,
|
hau
da, ekarritako ondasun eta eskubideen benetako balioa ken kengarriak diren karga eta gastuak eta ekarpen hori egiteagatik sozietateak bere gain hartu dituen zorren balioa [ZCP Lt, Zenbait zerga aldatu eta beste tributu neurri batzuk hartzeko Foru Legea, Nafarroako Parlamentua (2008)]
|
|
|
(28) Zoladura gaineko marrek,
|
hau
da, bide marrek, zirkulazioa arautzea dute helburu, eta bide erabiltzaileei oharrak egin edo berentzat lagungarri izatea [ZCP Lt, Zirkulazioari buruzko Araudi Orokorra, IVAP/ IZO (2003)]
|
|
|
(30) Horretarako, Lehiaren Batzorde Nazionalak kasuan kasuko autonomia erkidegoko organo autonomikora gertakarien berri ematen duen pleguaren kopia igorriko du, eta halakorik izanez gero, baita salaketaren, bestelako dokumentuen eta egindako proben kopiak ere,
|
hau
da, espedientean jasotako agirien berri emango dio organo autonomikoari, eta pleguan interesatu gisa ageri direnei horren berri jakinaraziko zaie [ZCP Lt, Lehia Defendatzeko Legea, IVAP/ IZO (2007)].
|
|
|
Aztertutako corpusetik bildutako adibideek erakusten dutenez, funtzio horiek guztiak betetzen dituzte hiru birformulatzaile esplikatibo nagusiek(
|
hau
da, alegia eta hots); hau da, ez dirudi inolako espezializazio funtzionala dutenik. Alabaina, geroratu ordez, birformulazioa perpausean aposizio gisa txertatzen denean (sintagma baten birformulazio gisa eskuarki), hots markatzailea besteak baino maizago erabiltzen da (34) (35).
|
|
|
Aztertutako corpusetik bildutako adibideek erakusten dutenez, funtzio horiek guztiak betetzen dituzte hiru birformulatzaile esplikatibo nagusiek (hau da, alegia eta hots);
|
hau
da, ez dirudi inolako espezializazio funtzionala dutenik. Alabaina, geroratu ordez, birformulazioa perpausean aposizio gisa txertatzen denean (sintagma baten birformulazio gisa eskuarki), hots markatzailea besteak baino maizago erabiltzen da (34) (35).
|
|
|
Bestalde, lehenago ere esan denez, azalpenezko birformulazio aposatu gabeen kasuan maizago erabiltzen da
|
hau
da markatzailea beste hirurak baino (30). Bestela esanda eta horren kideek ere funtzio metadiskurtsiboak zein funtzio argumentatiboak betetzen dituzte lege testuetan atzemandako adibideetan.
|
|
|
Laburbilduz, nahiz eta birformulatzaile esplikatiboek lege testuetan agerpen maiztasun txikiagoak dituzten beste alor batzuetako testuetan zein alor bereko zuzenbideko testu akademikoetan baino, birformulatzaileek kategoria honi, oro har, egozten zaizkion funtzio nagusi guztiak betetzen dituzte lege diskurtsoan. Nolanahi ere, ez dirudi
|
hau
da, hots eta alegiamarkatzaileek inolako espezializaziorik dutenik, hirurak erabiltzen baitira lege testuetan orotariko birformulazio esplikatiboak bideratzeko (erreferentziazkoak, azalpenezkoak, definizio bidezkoak?). Bestalde, lege testuetan atzemandako ia adibide guztietan birformulatzaile esplikatiboen funtzioa metadiskurtsiboa da (alegia, erreferentzia esleitzea, esanahia argitzea, definitzea, izendapena); bakana da azalpenezko funtzioa birformulakizuna perpausa denean, eta are bakanagoa funtzio argumentatibo edo inferentziazkoa.
|
|
|
Bestalde, lege testuetan atzemandako ia adibide guztietan birformulatzaile esplikatiboen funtzioa metadiskurtsiboa da (alegia, erreferentzia esleitzea, esanahia argitzea, definitzea, izendapena); bakana da azalpenezko funtzioa birformulakizuna perpausa denean, eta are bakanagoa funtzio argumentatibo edo inferentziazkoa. Hala ere, badirudi atal birformulatzailea perpausean tarteki gisa txertatzen denean hotsmaizago erabiltzen dela beste markatzaileak baino, eta azalpenezko birformulazio aposatu gabeen kasuan maizago erabiltzen dela
|
hau
da beste markatzaileak baino. Betiere, EUDIMA corpusean bildutako lege testuetan atzemandako joerak dira horiek.
|
|
|
Alegia, Zientziaren eta Teknologiaren alorreko corpus jakin batzuk kenduta, zuzenbideko testu akademikoak dira balio birformulatzaile esplikatiboen agerpen maiztasun handienak dituztenak, betiere, EUDIMA corpusean bildutako testuei gagozkiela. Bestalde, testu akademikoen eta lege testuen arteko maiztasun datuen aldeak estatistikoki esangarriak dira(% 99tik gorako fidagarritasun tartean) alegia,
|
hau
da eta hots markatzaileen kasuan. Ikuspegi horretatik, beraz, hiru birformulatzaile esplikatibo horiek zuzenbideko testu akademikoen adierazletzat jo daitezke zalantzarako tarte handirik gabe.
|
|
|
(38) Dena den, une honetan, erdiko gunea delakoari buruz esandakoaekarri behar dugu gogora;
|
hau
da, prozesu zibilaren kasuan, batzuetan, interes publikoa nagusituko da eta berarekin batera beharrizan printzipioa ezgaitasun kasuetan, esaterako, eta prozesu penal batzuetan, aukera printzipioa izango dugu oinarri kalumnia kasuetan, adibidez? [ZCP Ak, Zuzenbide Prozesalerako sarrera, A. Saiz, UPV/EHU (2006)]
|
|
|
(43) Lehenengo kasuan
|
hau
da, zilegi ez den kausa bat duen kontratuari dagokionez, Bigarrenean kontratua deuseza litzateke. [?] hau da, zor gabe interesak ordaintzen direnean, errakuntzak ez du garrantzirik [ZCP Ak, Zuzenbide zibila III. Betebeharren zuzenbidea, erantzukizun zibila eta kontratuen teoria orokorra, Ibon Viteri, UPV/EHU (2011)]
|
|
|
(43) Lehenengo kasuan hau da, zilegi ez den kausa bat duen kontratuari dagokionez, Bigarrenean kontratua deuseza litzateke. [?]
|
hau
da, zor gabe interesak ordaintzen direnean, errakuntzak ez du garrantzirik [ZCP Ak, Zuzenbide zibila III. Betebeharren zuzenbidea, erantzukizun zibila eta kontratuen teoria orokorra, Ibon Viteri, UPV/EHU (2011)]
|
|
|
(48) Kontratua bada izan, pertsona bat edo gehiago ados daudenetik, beste pertsona bati edo batzuei begira, beren burua gauzaren bat ematera edo zerbitzuren bat egitera behartzeko (KZren 1254 art.). Kontratuaren alderdiekefektu juridikoa,
|
hau
da, betebeharra sortzera zuzendua dagoen adostasunaematen dute (haien borondate komuna adierazten dute) [ZCP Ak, Zuzenbide zibila III. Betebeharren zuzenbidea, erantzukizun zibila eta kontratuen teoria orokorra. Ibon Viteri, UPV/EHU (2011)+
|
|
|
Horrek argituko luke lege testuen eta testu akademikoen artean atzemandako alde estatistikoen arrazoia. Dena den, erabilera metadiskurtsibo
|
hau
lagungarria da, bide batez, testuaren harian informazioa bereizi, antolatu eta josteko ere. Alegia, markatzaile hauek oso lagungarriak dira, halaber, testuaren kohesioa eta konexioa bermatzeko ere.
|
|
|
Alegia, markatzaile hauek oso lagungarriak dira, halaber, testuaren kohesioa eta konexioa bermatzeko ere. Alde horretatik, baliagarriak izan daitezke testu akademikoek duten helburu komunikatiboa erdiesten laguntzeko,
|
hau
da, irakurleentzat (ikasleentzat, alegia) ezezagunak edota ulergaitzak izan daitezkeen ideiak edota kontzeptuak ulergarriagoak egiten laguntzeko. Alde horretatik ere logikoa dirudi zuzenbideko testu akademikoetan (zientzia eta teknologiako zabalkundeko testuetan bezala) diskurtso markatzaile hauek gehiagotan erabiltzeak, lege testuetan edota zabalkunde asmoa ez duten bestelako testuetan baino.
|
|
|
Bestelako eremu diskurtsiboetan bezalaxe, testu juridikoetan lau markatzaile erabiltzen dira nagusiki birfomulazio esplikatiboei bide egiteko: alegia,
|
hau
da, hots eta bestela esanda. Lauren pisu erlatiboa antzekoa da lege testuetan eta zuzenbideko testu akademikoetan.
|
|
|
Hala ere, azterlan honetan egiaztatu dugunez, lege testuetan birformulazio esplikatibo gehienak aposizio moduan agertzen dira (sintagma soil baten birformulazio gisa eskuarki) eta horien artean ugariak dira birformulakizunaren enuntziatuan tarteki gisa txertaturik ematen direnak. Bada, EUDIMA corpuseko adibidetegian ikusi dugunez, inguramendu horretan lau markatzaileak ageri badaitezke ere (alegia,
|
hau
da, hots zein bestela esanda), lege testuen kasuan hots erabiltzeko joera egiaztatzen da. Testu akademikoetan, berriz, nabarmen ugariagoak dira azalpenezko birformulazio esplikatibo aposatu gabeak, eta, corpuseko datuen arabera, inguramendu horretan maizago erabiltzen da hau da beste hiru markatzaileak baino.
|
|
|
Bada, EUDIMA corpuseko adibidetegian ikusi dugunez, inguramendu horretan lau markatzaileak ageri badaitezke ere (alegia, hau da, hots zein bestela esanda), lege testuen kasuan hots erabiltzeko joera egiaztatzen da. Testu akademikoetan, berriz, nabarmen ugariagoak dira azalpenezko birformulazio esplikatibo aposatu gabeak, eta, corpuseko datuen arabera, inguramendu horretan maizago erabiltzen da
|
hau
da beste hiru markatzaileak baino. Ondorioz, hots birformulatzaileak pisu erlatibo handixeagoa du lege testuetan, eta hau da markatzaileak, berriz, agerpen nabarmenagoa testu akademikoetan; betiere, testu horiek dituzten bereizgarri diskurtsiboen adierazle gisa.
|
|
|
Testu akademikoetan, berriz, nabarmen ugariagoak dira azalpenezko birformulazio esplikatibo aposatu gabeak, eta, corpuseko datuen arabera, inguramendu horretan maizago erabiltzen da hau da beste hiru markatzaileak baino. Ondorioz, hots birformulatzaileak pisu erlatibo handixeagoa du lege testuetan, eta
|
hau
da markatzaileak, berriz, agerpen nabarmenagoa testu akademikoetan; betiere, testu horiek dituzten bereizgarri diskurtsiboen adierazle gisa.
|
|
|
Zeregin diskurtsibo zehatzei bagagozkie, bestalde, egiaztatu dugunez, birformulatzaile esplikatiboek markatzaileen kategoria honi oro har egozten zaizkion funtzio nagusi guztiak betetzen dituzte lege diskurtsoan: erreferentziazkoak, definiziozkoak, izendapenezkoak eta azalpenezkoak (hots, ez dirudi
|
hau
da, hotseta alegiamarkatzaileek inolako espezializaziorik dutenik). Hala ere, batetik, azalpenezko birformulazio aposatu gabeen adibide gutxi topatu ditugu lege testuetan; bestetik, sail honetako markatzaileak lege testuen aurkezpen eta zioen ataletan agertzen dira nagusiki.
|
|
|
Alegia, agerian uzten dituzte birformulatzaile esplikatiboek arlo juridikoko testu mota desberdinetan (lege testuak/ testu akademikoak) dituzten banaketak eta erabilerak. Baina, areago, egiaztatzen dute aztertutako diskurtso markatzaileek berez dutela funtzio komunikatibo estrategikoa;
|
hau
da, hartzaileari diskurtsotik inferentziak ateratzen laguntzeko gida edo jarraibide moduko batzuk eskaintzeko funtzio diskurtsibo berezkoa dutela, eta funtzio hori hertsiki lotuta datorrela testu generoaren nolakotasunarekin eta zeregin komunikatiboarekin. Beraz, aurkeztu ditugun datu estatistikoak zein adibideen analisi kualitatiboak ikuspegi horretatik hartu behar dira; alegia, testuen inguramendu diskurtsiboari atxikita aztertu eta interpretatu behar dira; izan ere, lan honen euskarri teorikoak azaldu direnean agertu denez, inguramendu diskurtsibo horretan aztertzekoak dira markatzaile diskurtsiboak berak hizkuntza kategoria gisa ere.
|
|
|
Zabala, I., 1996, < < Testuan iruzkinak sartzeko funtzioa izan dezaketen antolatzaileak:
|
hau
da, hain zuzen (ere), adibidez, batez ere> >, I. Zabala (koord.): Testu loturarako baliabideak:
|
|
|
Artikulu
|
hau
Universidad del País Vasco/ Euskal Herriko Unibertsitateak (UPV/EHU). Unibertsitatea Gizartea modalitatean, finantzatu duen US10/ 10" Euskarazko diskurtso markatzaileen hiztegia (I)/ Diccionario de marcadores discursivos del euskera (I)" ikerketa proiektuaren emaitzetariko bat da.
|
|
|
Datu hauek kalkulatzeko EUDIMA corpusetik erauzitako adibide zerrendak murriztu dira corpus tresnak horretarako eskaintzen duen murrizketa baliabidearen laguntzaz (Ikusi http://www.ehu.es/ehg/ eudima/ corpusa/), baina, zerrendak eskuz egiaztatu dira. Bestalde, aposatu gabeko adibideen ehunekoa eragiketa
|
hau
eginez kalkulatu da: (markatzaile jakin batez markatutako aposatu gabeko kasuen zenbatekoa/ birformulazio esplikatiboen kopuru osoa) x 100.
|
|
|
Kalkulu
|
hau
egiteko eragiketa hau erabili da: (markatzaile jakin batez markatutako aposatu gabeko azalpenen zenbatekoa/ aposatu gabeko azalpenen kopuru osoa) x 100.
|
|
|
Kalkulu hau egiteko eragiketa
|
hau
erabili da: (markatzaile jakin batez markatutako aposatu gabeko azalpenen zenbatekoa/ aposatu gabeko azalpenen kopuru osoa) x 100.
|
|
|
Niretzat ohore handia da jardunaldi
|
hau
Deustuko Unibertsitatean egitea, baina ez nigatik, Eusebiogatik beragatik baino. Esan dut ni hemengo ikaslea nintzela, Euskal Filologia eta euskaraz ikasten nuen.
|
|
|
Erkiagak berak liburu batean olerki guztiak batzeko asmoari heldu zionean,
|
hau
idatzi zuen edukiari buruz:
|
|
|
Argitaratzeko lekuei erreparatuta, hogeita bost egunkari aldizkaritan daude sakabanatuta, sasoi, aldi, joera askotakoetan. Datei begiratuz gero bi parentesi edo hutsune daude bere produkzioan;
|
hau
da, aldi bitan olerki gutxiago idatzi zituen, gorabehera pertsonalei lotuta.
|
|
|
Aurretik ere bagenekien Erkiaga poeta genuela, baina emaitza oraindino ere ugariagoa izan zen behin dena batuta. Ale bitan 1034 orri osatzen du lanak, 410 poesia gehi 10 poema luze;
|
hau
da, bakarrean poesia sorta autonomoa osatzen dutenak. Horietatik asko, erdia baino gehiago, lehenengoz liburu horretan argitaratuak.
|
|
|
Idazten hasi zenean, literaturaren gaineko eztabaida bizia egon zen, eta bide bat baino gehiago igartzen zen. Eztabaidaren muina poesia gaitzaren eta errazaren arteko hautua zen neurri handi batean;
|
hau
da, alde batetik, poesia tradizionala, ordura arte gehien ezagutzen zena, bertsolaritzan oinarritua, erromantizismoaren jarraipentzat hartzeko modukoa eta deskribatzailea. Eta beste aldetik, poesia berria, sinbolisten poesia lirikoa.
|
|
|
ez duen euskalki bateko solasturiak, gura eta gura ez, markatutzat joko du parafrasi horren bitartez eratutako ele katea. Hortaz, dena delako estrategia erabiltzeaz jardutean, soziolinguistikan bezala, idiolektoak izan behar ditugu kontuan,
|
hau
da, dena delako berbaldia jaso behar duenaren sistema. Bestela esanda, Hizkuntza Atlasak mintzamoldeen gainean emandako informazioa abiaburu hartuta, estilistika ere ikertzen hasi dugu maiztasunen arabera, Euskal Herri osoan zein hurrenkera diren arruntak eta zein berezi oinarri zientifikoz argituko badugu, bestela bakoitzak bere iritziaren arabera, txokokeriatzat?
|
|
|
Erabilera estrategikoa lanak jorratzen duen gaia beste argi batez ikusten lagunduko digulako. Lehena ondoko
|
hau
da: hiztegia zurruna da, berba baten esangura ezin delako behartu hiztunaren edo idazlearen nahierara.
|
|
|
igorleak, hiztegiaren aukera zurrunagoak gaindituta, oso tresna ahaltsua du komunikatu nahi duena antolatzeko, berbak hurrenez hurren josteko aukera ia mugagabeak direnez gero (markatuak zein gabeak). Bestalde, ez dugu ahaztu behar berbaldirik edo testurik teknikoenean ere, terminoak (erabilera arruntetik bereizten den erabileradun berbak) osotasunaren% 5 eta% 10 bitartean besterik ez direla, gainerakoa fraseologia hutsa da,
|
hau
da, estiloa. Eta estilo aukerak mugagabeak izan daitezke.
|
|
|
aipatzea, estrategiez dihardugula,, arazoak? pentsamendua idatziz jartzerakoan sortu ohi direla argi samar ikusi eta halaxe onartzen dugulako denok,
|
hau
da, ahozkoa edo pentsamendua, paperera, itzultzen dugunean.
|
|
|
Horretara ere, elkarrekin loturik agertzen dira Eusebio Erkiagaren lana eta etorkizuna, egungo ikasle gazteek lekukotza ezin hobea izan dezaten, jardunaldi honen bitartez, haren figurari buruz. Eskerrak, beraz, hona hurreratu zareten guztioi eta bereziki, Euskaltzaindiaren Literatura Batzordeari, ekitaldi
|
hau
antolatzearren. Ezin baztertu, bestalde, hauxe dela lehen emaitza, Deustuko Unibertsitateak eta Euskaltzaindiak berrikitan itxuraldatu duten lankidetza hitzarmenaren aldetik.
|
|
|
Ezin baztertu, bestalde, hauxe dela lehen emaitza, Deustuko Unibertsitateak eta Euskaltzaindiak berrikitan itxuraldatu duten lankidetza hitzarmenaren aldetik. Eskerrak, beraz, Deustuko Unibertsitateari, areto eder
|
hau
gure esku jartzearren.
|
|
|
Nolabait, hitzaurreen atzean dagoen mezua hauxe da: testu honek zailtasun jakin bat du, eta laguntzera dator testu gehigarri
|
hau
(Ouvry Vial, 2004). Hitzaurregai izaten dira lanaren zergatiaren azalpena, garrantzia, berritasuna, tradizioa, batasuna, egiazkotasuna, nolakotasuna, genesia, publikoaren hautua, izenburuari buruzko oharrak, fikziozko kontratuak, irakurtzeko ordena, testuinguruaren adierazleak, intentzioaren deklarazioa, definizio generikoak...
|
|
|
Urtetan galdetu diot neure buruari Literatura Unibertsala saileko liburuei zergatik ez dien obra bakoitzean aditu batek idazten. Ez nuke kasu bakar batean zentratu nahi (gainbegiratu ditudan eta jatorrizkoan lehenagotik eta ia buruz ezagutzen nituen pasarteetan behintzat, nire ustez, onik atera baita itzultzailea), baina kezka
|
hau
berritu dit Literatura Unibertsalekoetatik eskuratu dudan azken aleak, Pedro Calderón de la Barcaren Bizitza amets ek, Xabier Payák euskaratuak. Itzultzaileak hitzaurrea ere idatzi dio, Calderónen lana argitu eta hurbilduko lukeen aurkezpenean baino itzulpenaren irizpideetan luzaturik.
|
|
|
Erantzunetan honako
|
hau
ageri da:
|
|
|
Nobela
|
hau
itzultzeko argitarapen hau erabili dut: «Les liaisons dangereuses, Pierre Choderlos de Laclos.
|
|
|
Nobela hau itzultzeko argitarapen
|
hau
erabili dut: «Les liaisons dangereuses, Pierre Choderlos de Laclos.
|