|
2010
|
|
|
1935eko abenduan Ondarroako herriak lehen omenaldia egin zion Augustin Zubikarai gazteari. 21 urte zituen eta herriak eskertu egin zion ordura arte egindako ahalegina eta, bide batez, haren gogoa piztu nahi zuen etorkizuneko
|
lan
handiagoetarako. Euzkeltzale Bazkunak antolatu zuen eta Augustinek idatzitako bi obra antzeztu ziren:
|
|
|
Egindako
|
lan
guztiaren eta garaitutako buruko minen ordain gisa edo opari lez, idazkortz, eder bat eskaini zioten Augustini, idazten bidea irekitzen jarrai zezan.
|
|
|
Telegrafo nahiz agentzietatik zetozen berriak erdaraz zetozen eta euskaratu egin behar.
|
Lan
izugarria batzen zitzaien eta une askotan ezinean, garaiz ez zirela helduko eta eten beharrean izaten ziren. Lanak gainez eginda, Augustin ez zen Bilbotik irteten.
|
|
|
Lanak gainez eginda, Augustin ez zen Bilbotik irteten. Gerrako kronikak astelehenetan atera ahal izateko, igandeetan ere
|
lan
eta lan jarduten zuen. Informazioa jasotzeko, ostera, idazkaritza nagusian lagun min batzuen, J.M. Arizmendiarrieta.
|
|
|
Lanak gainez eginda, Augustin ez zen Bilbotik irteten. Gerrako kronikak astelehenetan atera ahal izateko, igandeetan ere lan eta
|
lan
jarduten zuen. Informazioa jasotzeko, ostera, idazkaritza nagusian lagun min batzuen, J.M. Arizmendiarrieta.
|
|
|
Hemen etsaien mende erori ziren eta armak kendu eta Castrora eraman zituzten, preso sarturik. Odorengo urteetan, 1941ean askatasuna lortu arte,
|
lan
gogorretan. Trabajadoretan, ibili zen batetik bestera.
|
|
|
Sarreran adierazi dugunez, liburua mugatua da. Mugatua, denborari dagokionez, 1931tik 1937ra artekoa hartzen baitu; eta mugatua, kronika eta artikuluei dagokienez, ez antzerki
|
lanei
dagokienez, hauek garai horretan idatzi zituen hiruak baitatoz. Liburuan sartu ez diren kronikak eta artikuluak cd an datoz, ez Augustinenak soilik, baita Ondarroako gainerako idazleenak ere.
|
|
|
Augustin gaztearen antzerki
|
lana
orduko euskal kulturaren berpizkundean kokatu behar dogu, bereziki antzerkiaren berpizkundean. Berpizkunde kultural honetan sakon parte hartu eban euskal nazionalismoak; eta ekintza kulturala eta sozio-politikoa alkarri lotuta egozan, eta alkarren beharrizanean aurkitzen ziran.
|
|
|
Hau da, Augustin Zubikarairen beraren testuak aurkituko ditu irakurleak liburu honetan. Bestalde, garaia mugatua da eta garai horretako
|
lan
guztiak albait txukunen transkribaturik cd an argitaratu badira ere, liburuan lan hautatuak sartu dira soilik.
|
|
|
Hau da, Augustin Zubikarairen beraren testuak aurkituko ditu irakurleak liburu honetan. Bestalde, garaia mugatua da eta garai horretako lan guztiak albait txukunen transkribaturik cd an argitaratu badira ere, liburuan
|
lan
hautatuak sartu dira soilik.
|
|
|
etab. Haien artean garbi ikusi omen zuen bere bidea zein zen: bere herriaren eta euskararen alde
|
lan
egitea. Eta euskara bultzatzeko eta maite zuen herriari buruzko ideiak agerrarazteko modurik egokiena, jendearengan eragina izan zezaketen bitartekoak erabiltzea zen, hau da, egunkarietan idaztea.
|
|
|
Honek hartu zuen bere gain Kirikiñok sortu eta bere ardurapean izan zuen euskal atala. Lauaxetaren
|
lan
nagusietakoa herrietako berriemaileak eta idazleak bilatu, antolatu eta haiei gogoa piztarazi eta idaztera bultzatzea izango zen. Mitin eta hitzaldietan ibili ohi zen idazle berrien bila.
|
|
|
–Ekinen sortzea ezagutu neban, bertan iñardu nebalako
|
lanean
, nire lenengo ogibidean. Giroa aldatu eta kristautasunari Euskalerrian eusteko, beste era baten plazara urten bearra egoala eta origaitik sortu zan Ekin?.
|
|
|
Harreman hauek sendotuz joango dira gerora eta Lauaxetak, herriko kronikak ez eze, herri jakintza, ohiturak, estropada bertsoak etab. biltzea ere eskatu zion. Eta Augustini, bere bizitzako
|
lan
arlo handi bat izango dena zabaltzen zaio. Horrela, hiru lan esparru landuko ditu Euzkadin:
|
|
|
Eta Augustini, bere bizitzako lan arlo handi bat izango dena zabaltzen zaio. Horrela, hiru
|
lan
esparru landuko ditu Euzkadin: kronikak, artikuluak eta herri jakintza.
|
|
|
Laster agertuko dira haren
|
lanak
Euzkadi egunkarian eta Ekin astekarian ere. Lehenengo kronikak eta geroago artikuluak.
|
|
|
Beste ezaugarri positibo bat, bere gaztetasuna. Gotzain gaztea eta gazteekin
|
lan
egiten dakiana. Bai Zumarragan eta bai Palencian gazte pastoraltzan nabaria izan da bere arrakasta.
|
|
|
Badaki gazteen bihotz barnean, Jaunaren deia suspertzen. Horixe bai dala etorkizunerako
|
lanik
preminazkoenetarikoa. Bestela hemengoak egin dau.
|
|
|
neure iritzi eta usteak jaso nahian. Euren
|
lana
zen. Madrila iristean, autoaren sirena abian jarri eta jo eta fuego ailegatu ginen, gure?
|
|
|
Froga gisa galdera hau botako nieke (batez ere ama hari): Zure seme alabei edo maite dituzun senide edo adiskideei kontatuko al zenieke zure
|
lana
infernu horretan zein den. Urrikalpena barne barneraino sartua nuen eta malkoak isurarazten zizkidan, barnea guztiz hunkiturik nuelarik.
|
|
|
Honekin batean 5 emakume ziren: fiskala, bere laguntzailea(?), beranduago jakingo nuenez, epailearen idazkaria zena?, neu erdian, grabaketak egin dituena, ofiziozko abokatua eta ordenagailuan
|
lanean
ari zena. Eseri eta nire eskubideak jakinarazi zizkidan epaileak.
|
|
|
2003 urteko otsailaren 20an hasi zen guretzat, dena?, guardia zibilak urte batzuk lehenago
|
lanean
ari baziren ere. Orduan 10 lagun eraman gintuzten atxilo eta EGUNKARIA itxi zuten, bai Andoaingo egoitza nagusia bai beste egoitzak (publizitatekoa Donostian, Bilbokoa, Gasteizkoa eta Iruñekoa) ere.
|
|
|
EGUNKARIA itxi, guardia zibilek eskuartean gure kontrako froga sendoagorik izan arte) behin betiko bihurtu dira, eta EUSKALDUNON EGUNKARIA kitto: guk pasatakoaz aparte, langile mordoa kalean,
|
lanik gabe
, zenbait enpresa zerraturik, akziodunak kalteturik, irakurle mordoa euskal egunkaririk gabe e.a. Kalte ordainik izango al da hauentzat guztientzat. Espainiako Audiencia Nacional delakoan zuzentasunik balego, kalte izugarri hau nolabait arintzen edo biguntzen zerbait egin lukete.
|
|
|
Ez dakit ez noiz eta ez nola, baina justizia noizbait egingo zaigula sinetsirik nago, erabat. Nola bizi bestela pozik, gorrotorik gabe, mendeku goseak harrapatzeke, beste askori (Euskal Herrian eta kanpoan) egindako bidegabekeriei begira eta lagundu guran, mundu zuzenagoa eta gizatiarragoarekin amesten eta bere alde
|
lan
egiten. Besterik ere bada:
|
|
|
EGUNKARIA sortzea eta bizirautea ahalegin zoragarria izan da eta merezi izan du, guri 7 urteotan egindako bidegabekeria oroz gain. Inoiz ez naiz damutu sasoi hartan euskararen eta Euskal Herriaren alde egindako
|
lan
ederraz eta EUSKALDUNON EGUNKARIA martxan ipini izanaz. Ondoan izan ditudan lagun berberekin, eta joan direnekin:
|
|
|
guardia zibilek euren burua urduri fiskalak egindako galderengatik? Fiskala bere
|
lana
egiten ari zen. Besterik ez.
|
|
|
Bestalde, badut baikor izateko beste arrazoi handi bat: gure abokatuek egindako
|
lan
ederra eta elkarren osagarria. Lehenengoak gure epaiketaren markoa, nolazbait esan, ipini zuen eta ondoren bere bezeroaren defentsa sutsu eta argitsua egin zuen.
|
|
|
Bost auzipetuok zorte txar hau izan dute: euren izenak edota eurek EGUNKARIAn egindako
|
lana
agertu dela ETAren paper batzuetan. Besterik ez!?
|
|
|
Haritschelhar jaunak, ordea, Barkoxeko tradizio sendoan oinarriturik. Arengaraiko primaren khantoria1? izenburua eman zion bere tesi
|
lan
zoragarrian.
|
|
|
Argitara gabeko eredu bat eta osorik argitara ez den Sallaberriren eredu zoragarria emango ditugu, beraz, artikulu honetan. Gainerako eredu argitaratuak ez ditugu
|
lan
honetara ekarriko leku faltaz2.
|
|
|
Kantu, kanta, khantore, Baiona 1967, 67 or. liburuan Harischelharren. L, oeuvre poètique de Pierre Topet Etchahun?
|
lanean
(Euskera, XIV XV,, batez ere 684 orrialdeetan) bezala kantu osatu bat ematen da, hau da, kantu desberdinen ahapaldiz osatutako kantu, facticio, edo, osatuago?
|
|
|
6. Hemen meheago irun daiteke. Argitasun horiek n nahi dituenak jo beza aipatu dugun Haritschelharren tesi
|
lanera
.. Mundian den ederrena, kantuan ere berdin berdin dator.
|
|
|
Kontu honetan ere. L, oeuvre poètique de Pierre Topet Etchahun?
|
laneko
irizpideak izan ditugu oinarritzat.
|
|
|
Salaberriren beraren paperetatik bi ahapaldi berri eta beste lauren aldaerak ekarri ditugu hona. Gure asmo nagusia testuak fidel eskaintzea izan da, gerora era bateko edo besteko ikerketa saio eta
|
lanak
egin ahal izateko.
|
|
|
Zeren zabaldu baita planeta osora, indigenen kulturak geratu direlarik guztiz baztertuak. Agian erakusten dute bai egoera politiko birbanatzailea, baina bizi izan duten oparotasuna naturak eman die, eta ez da usuenean euren
|
lanaren
fruitu izan, eta badaiteke ezen alferrak izan direlako geratu izana gaur egun dauden moduan, guztiz minorizatuak eta gutxietsiak (beste hipotesis bat izan daiteke hau: oparotasunak historikoki alferkeria ekarri duela, eta alferkeriak atzeratzea dakarrela, relajatzeagatik).
|
|
|
Beraz, hiru privazio mota hartu ditut hipotesitzat, adibide bezala, lehena ekonomikoa (eta marxismotik haratago joan naiz nire argumentazioan, eta daukat ezen hobeto esplikatzen dudala historia, batez ere formazio klasisten historiaren jatorria ipiniz basamortuetako kulturetan), bigarrena, alferkeria (eta hor sakondu nahi duenak badu historiaren filosofo musulman bat, Ibn Jaldun), eta hirugarrena harrokeria (lehen bekatua dena, eta esplikatzen duena fenomeno universal bat, hierarkiak egiteko joera, batzuetan, askotan ere, arrazismoraino ere joan delarik, degeneratu delarik)? eta horiek suposatuz direla historiaren eragileak nire historiaren filosofiak, oso simpleak, burutu ditut, larregi zabaldu gabe nire hizpìdea, eta ikasten dut ezen badagoela zertan
|
lan
egin horiek eta beste guztiak, kombatitzeko, nahiz eta privazio jatorrizko bat dugun, eta horregatik utopiarik ezinezkoa den, baina bai, bada posible aurreratzea, eta posible baldin bada orduan obligazioa ere bada. Eta atzera egitea ere posibilitate bat da (esan dezadan egia).
|
|
|
han karmeldarren eleizako bidrierak musulman batek oparituak dira. Misiolariak auzoko ume ta gazteen alde egiten daben
|
lanaren
ezker onez. Holako jazokunak be gogoratzekoak dira, beste jazoera izugarrien ondoan.
|
|
|
Atsegina izan zan USAko Reno-ko uniberidadeko euskal departamentuan izan neban harrera, gure kontseilari iparramerikarrak egoki antolatua: han aurkitu nebazan eskola nagusiko herrikideak, eta egiten daben
|
lanaren
zehaztasunak jakin. Bake, alkarte eta kultura bide hori ezin hobea da gure izen onerako.
|
|
|
Baina hau be gogorazten neban: gure herrian jende askok, eta gazteen artean ez gitxik, boluntario erakundeetan
|
lan
egiten dabela, Euskal Herrian bertan naiz garapen nazinoetan. Beraz, badala hor prestutasuna, eta gerorako itxaropena.
|
|
|
Luis Arostegi-k: Eskerrak zeuoi, hemen
|
lanean
jarraitu dozuenoi. Gure herritik, hemengo Elizatik, hemengo karmeldarrekandik hartu dogu hainbeste, eta hau mundu guztiko Eliza eta herrietatik hartutakoaz alkartzen da egoki.
|
|
|
Rosario, Jose Bizente, Jose Mari eta Arantxa.
|
Lanean
berrogeita bi urte eman eta gero, 1981ean jubilatu zen Arrasate herriaren omena samurkiro jasorik. Handik gutxira, Basarri handiak honela agurtzen zuen kalezain bertsolaria Donostiako egunkari bateko bere bordatxotik:
|
|
|
Urte luzetako bertso
|
lana
eskertuz, 1994ko urtarrilaren 23an, Bertsolari Egunean, bederatzi bertso jartzaile omendu zituen Bertsolari Elkarteak Donostian, eta gerra osteko bederatzi kultur langile horien artean han zegoen Arrasateko kalezaina ere. Hona hemen omenduen zerrenda:
|
|
|
–Mondragoetar guztien nahiaren oihartzuna harturik eta bere
|
lan
eskergaren ordain apal bezala, udaletxeak omenaldi bat eratu nahi izan dio, kalezain zintzo, bertsolari trebe eta, oroz gainetik, gizon jator, arduradun, soil eta leial denari. Jauna, zuregandik du ohore gure herriak!?.
|
|
|
–Gaurko egunean, beraz, ni ez ezik, zera goratzen eta txalotzen dezute: nik urte askoren
|
lanari esker
bildu dedan uzta ori, illunpetik argira atera dedan altxor ori, alakotzat artu bear dala epaituz.
|
|
|
Irakasle
|
lanean
–edozein irakasgaitan dihardugunean gaia azaltzen dugunean, jariotasunaribegiratzen diogu, hots, edukiari, zuzentasunariedo formari baino gehiago. Eta jariotasunakbarruan ditu:
|
|
|
Ikasleen aurrean, bestalde, erne jartzen garela ere baieztatu dugu, zeren kontzentrazioa eskatzen baitu hizlari, aktore hizlaria aktore baita, beste izen batekin bada ere
|
lanak
eta askok uste baino handiagoa gainera. Lagungarri zait niri neuri paperezko euskarria eskuetan dudala ikasgelaratzea, txosteneko garrantzitsuena koloreztaturik dudala, azpimarraturik, ideia nagusiak argi bezain garbi azaldurik.
|
|
|
19?. Aitzol, Ernandorena eta besteren
|
lana
gutxietsi gabe, Zubimendi egon zen 1935 eta 1936ko Bertsolari Egunen antolamendu gaitz haien oinarrian. Horretarako derrigorrezkoa zen lan astunaz gainera, gure idazleak eman zien haize publizitarioa gero, bertsoak argitararaziz eta jardun haiei buruzko komentarioak eginez.
|
|
|
19?. Aitzol, Ernandorena eta besteren lana gutxietsi gabe, Zubimendi egon zen 1935 eta 1936ko Bertsolari Egunen antolamendu gaitz haien oinarrian. Horretarako derrigorrezkoa zen
|
lan
astunaz gainera, gure idazleak eman zien haize publizitarioa gero, bertsoak argitararaziz eta jardun haiei buruzko komentarioak eginez. Mende erdi luze bat joan da hil zenetik, eta orain altxor preziatu gisa irakurtzen ahal ditugu hartaz idatzi zituenak.
|
|
|
Bizkai' ko Urduliz' en jaioa zan. Arrobi batean
|
lan
egiten zuan. Bañan, egun batez, desgaraiean lertu zan tiro batek bi eskuak kendu zizkion.
|
|
|
J. Urkizaren. Bertso eta olerkien hemeroteka? eta. Euskal prentsaren
|
lanak
–(www.armiarma.com).
|
|
|
Abarrategiren inguruko dokumentazio
|
lana
egiten ari ginela, urduliztarraren hiru bertsopaperekin egin genuen topo. Hirurak Donostiako koldo Mitxelena kulturuneko liburutegian daude.
|
|
|
Gora!? (Patxi Erauskin bertsolaria III, 19); Abarrategirenak
|
lan
honetan ikus ditzake irakurleak.
|
|
|
Eta problema da zeren oparotasunean gizakia historikoki alfertu izan delako (hori beste hipotesis bat izan daiteke beste historiaren filosofia bat garatzeko modukoa), eta alferkeriak dekadencia dakar, eta hortik ondorioztatzea ezen behar beharrezkoa dela
|
lanaren
kultura bat aurrera egin nahi bada. Baina soilik oparotasunean konpontzen ahal da zekenkeriaren arazo etiko politikoa, izanik oparatusuna bilatzen duen sozialismoa horren soluzioa.
|
|
|
Baina soilik oparotasunean konpontzen ahal da zekenkeriaren arazo etiko politikoa, izanik oparatusuna bilatzen duen sozialismoa horren soluzioa. Sozialismo horrek ez badu ere zertan jabego pribatuaren inguruko legedia ezereztatu, eta permititu ere dezake jabego pribatua, merkatu ekonomia, ezten bezalako bat baitaitezke legearen barruan
|
lan
egiteko gogoa edukitzeko (etorkizun batean, joera birbanatzailearen bidean bagoaz, jakina, kontzeptu horiek aberastuak izan daitezke definizio zehatzagoekin, baina etorkizun dena ez dakigu zein izango den, beraz, gero gerokoa). Zeren dirudienez elkartasuna ez baita nahikoa, gaur egungo sozialismoetan ikasi ahal izan den moduan, gogorik pizteko lanaren alde, gizakia kultura metatzailean oso zekena baita, eta hori ezin da egun batetik bestera aldatu.
|
|
|
Sozialismo horrek ez badu ere zertan jabego pribatuaren inguruko legedia ezereztatu, eta permititu ere dezake jabego pribatua, merkatu ekonomia, ezten bezalako bat baitaitezke legearen barruan lan egiteko gogoa edukitzeko (etorkizun batean, joera birbanatzailearen bidean bagoaz, jakina, kontzeptu horiek aberastuak izan daitezke definizio zehatzagoekin, baina etorkizun dena ez dakigu zein izango den, beraz, gero gerokoa). Zeren dirudienez elkartasuna ez baita nahikoa, gaur egungo sozialismoetan ikasi ahal izan den moduan, gogorik pizteko
|
lanaren alde
, gizakia kultura metatzailean oso zekena baita, eta hori ezin da egun batetik bestera aldatu. Eta galdera inportantea da ea nola demontre egoera oparoetan (demografian ere eragin daiteke, zeren gehiegi bagara gaitzagoa baita oparotasun kondizioak lortzea), nola demontre egoera oparoetan, non historikoki gizakia eskuzabala bihurtzen den, eta baita alfertu ere egiten den, mantentzea lanaren kultura bat, eta ez erortzea horrela eta bai aurrera egitea.
|
|
|
Zeren dirudienez elkartasuna ez baita nahikoa, gaur egungo sozialismoetan ikasi ahal izan den moduan, gogorik pizteko lanaren alde, gizakia kultura metatzailean oso zekena baita, eta hori ezin da egun batetik bestera aldatu. Eta galdera inportantea da ea nola demontre egoera oparoetan (demografian ere eragin daiteke, zeren gehiegi bagara gaitzagoa baita oparotasun kondizioak lortzea), nola demontre egoera oparoetan, non historikoki gizakia eskuzabala bihurtzen den, eta baita alfertu ere egiten den, mantentzea
|
lanaren
kultura bat, eta ez erortzea horrela eta bai aurrera egitea. Hori da nik lantxo honetan (sei artikulurekin osatua) lagatzen dudan interrogante handia.
|
|
|
4 Eta lektoreak ikasi behar du, amaitzeko, nola nik etika katolikoan estudiatzen den vicio baten inguruan soilik zentratu naizela nire lehen historiaren filosofian, eta bigarrenean alferkeria hartu dut hipotesitzat. Vicio eta bekatu askoz gehiago daude (harrokeria ere aipatu dut, adibidez, eta horregatik proposatzen dudan sozialismoak joera aristokratikoa izan lukeela deritzot, harrokeriazkoa ez dena niretzat), vicio eta bekatu askoz gehiago daude, ordenatua dagoela haien estudioa, eta hor ere
|
lana
ez da makala, izanik helburua ezagutza universala, hau da, perfekzio morala, zeina ezinezkoa den kosmos honetan, nahiz eta betebehar argia den hobetzea bilatzea, bistan dago.
|
|
|
Beraz, ezin esan daiteke
|
lanik
ez dagoela. Izan ere, behar beharrezkoa da aurrera egiteko lanaren kultura bat edukitzea (zeren soilik oparotasunean posible baita joera redistributivoa nagusitzea, eta oparotasuna lanak dakar).
|
|
|
Beraz, ezin esan daiteke lanik ez dagoela. Izan ere, behar beharrezkoa da aurrera egiteko
|
lanaren
kultura bat edukitzea (zeren soilik oparotasunean posible baita joera redistributivoa nagusitzea, eta oparotasuna lanak dakar).
|
|
|
Beraz, ezin esan daiteke lanik ez dagoela. Izan ere, behar beharrezkoa da aurrera egiteko lanaren kultura bat edukitzea (zeren soilik oparotasunean posible baita joera redistributivoa nagusitzea, eta oparotasuna
|
lanak
dakar).
|
|
|
5 Sozialismo aristokratikoa proposatzen dut, baina nire
|
lanetan
arakatu duenak badaki ezen niretzat, eta ahal izan dudan ondoen demostratua dut, niretzat hoberenaren alde egotea Jesusen alde egotea da, eta alde ikaragarriz gainera da Jesus hoberena, beraz sozialismo aristokratiko hori nik bihurtzen dut sozialismo kristaua, eta soluzio horrekin katoliko diren sozialistek ba dukete eduki partidu bat eurena demokrazian bere jokoa egingo lukeena eta bere indarrak... justifikatzerakoan, eta hola.
|
|
|
justifikatzerakoan, eta hola. Helburua?, izango litzateke zibilizazioaren joera ekonomiko nagusia aldatzea, eta joera acumulativotik igarotzea, dagoen eskarmentua aintzat harturik, joera redistributivoaren nagusitasunera, bidean hain inportantea den
|
lanaren
kultura hori galdu gabe. Nahikoa da.
|
|
|
Hor hazi da zekenkeria, eta hor ikertu dira vicio horren kontrako neurriak, inportanteena delarik jabego pribatuaren deskubrimendu juridikoa, erromatarrek hainbeste desarroilatua. Baina jabego pribatuak zekenkeria, eta horren ondorio lazgarriak, alde batetik gelditu egin du, bai, baina bada baita zekenkeriaren eragilea ere historikoki, eta
|
lanaren
akuilu ere (gaurko gizakia ez da solidarioa, eta ez du besteendako lanik egin nahi, hortik Sobiet Batasunaren frakasoaren arrazoietako bat). Eta nik sentimendu ditut jabego pribatuaz.
|
|
|
Hor hazi da zekenkeria, eta hor ikertu dira vicio horren kontrako neurriak, inportanteena delarik jabego pribatuaren deskubrimendu juridikoa, erromatarrek hainbeste desarroilatua. Baina jabego pribatuak zekenkeria, eta horren ondorio lazgarriak, alde batetik gelditu egin du, bai, baina bada baita zekenkeriaren eragilea ere historikoki, eta lanaren akuilu ere (gaurko gizakia ez da solidarioa, eta ez du besteendako
|
lanik
egin nahi, hortik Sobiet Batasunaren frakasoaren arrazoietako bat). Eta nik sentimendu ditut jabego pribatuaz.
|
|
|
Gaur egun nik konbatitu egingo nuke zientzia politikotik zekenkeria, joera akumulativoa, sozialismo moderatuak (moderatua bai, baina ez aberatsen morroi izateraino, eta bai sendoa) bultzatzen dituen neurriekin, adibidez, seguritate soziala bultzatuz, seguritate sozial indartsua,
|
lanaren
eskubidea efektivoa eginez denean, eta hori planeta osoan. Hor agerian geratuko litzateke zenbateriano den gure zivilizazioa oparoa, ala, nik uste dudan moduan, pobrea, eta horren ondorioz akumulativoa, eta gerrazale eta patriarkala.
|
|
|
Baserrietako bizimodua, bestalde, oso egokia zen transmisiorako. Familiak nahiko handiak izatean, etxean nahiz
|
lanean
bertako kideek elkarren artean hitz egiteko aukera ugari izaten zuten. Berez berez ikasten ziren euskarako esakuneak eta ohiturak.
|
|
|
Erakunde eta talde asko dira euskararen alde
|
lanean
dihardutenak. Denei eskatu zien euskaltzain berriak adorez eta gogoz lanean jarraitzeko.
|
|
|
Erakunde eta talde asko dira euskararen alde lanean dihardutenak. Denei eskatu zien euskaltzain berriak adorez eta gogoz
|
lanean
jarraitzeko. Hauentzat izan zituen esker hitzak eta txalo bat ere eskatu zuen gizarteko arlo desberdinetan euskararen alde lan egiten ari diren pertsona guztientzat.
|
|
|
Denei eskatu zien euskaltzain berriak adorez eta gogoz lanean jarraitzeko. Hauentzat izan zituen esker hitzak eta txalo bat ere eskatu zuen gizarteko arlo desberdinetan euskararen alde
|
lan
egiten ari diren pertsona guztientzat.
|
|
|
izenburutzat duen hitzaldiarekin. ...al bat eskaini zuen euskararen munduan izan dituen jarduera nagusiak gogoratuz, hots, Gogoz aldizkariko zuzendari, Bilboko karmelo komentuko euskarazko elizkizunen antolatzaile, Santutxuko euskara taldeen bultzatzaile, Bizkaiko Foru Aldundiko itzultzaile, etab. Jose Luis Lizundiak gogoratu zuen bezala, euskaltzain berriak Karmel aldizkarian eta Bostak Bat taldeko argitalpenetan burutu ditu hainbat
|
lan
interesgarri.
|
|
|
Lizundia jaunak. Ganbarruetatik, Araba euskaldunera? deituriko
|
lanean
datu interesgarriak bildu zituen:
|
|
|
Karmelotarren komentutik zukegin duzu
|
lan
politaaspaldi zaude euskeran aldelana egiten hasita.Hainbat hiztegi oparitu du... ta gainera eskeinitafamiliako etxeak daudehiztegiekin josita.
|
|
|
Mezua hartu genuenetik sentitzen genuen, bai, egun hau iristeko gogoa edo ilusioa. Alde batetik, karmel Ordenako bere anaiek urteetan euskararen alde egindako
|
lan
oparoaren aitorpena ikusten zuten, bereziki Markina eta Larreako komentuetan isil isilik lanean aritu diren hainbat karmeldarrek egindakoaren aitorpena. Burura datozkit, besteak beste, Aita Santi, Lino, Luis, etab.
|
|
|
Mezua hartu genuenetik sentitzen genuen, bai, egun hau iristeko gogoa edo ilusioa. Alde batetik, karmel Ordenako bere anaiek urteetan euskararen alde egindako lan oparoaren aitorpena ikusten zuten, bereziki Markina eta Larreako komentuetan isil isilik
|
lanean
aritu diren hainbat karmeldarrek egindakoaren aitorpena. Burura datozkit, besteak beste, Aita Santi, Lino, Luis, etab.
|
|
|
Estimatua zuela agerian jarri zen, biek euskararen alde jardun baitute urteetan zehar beren lurraldean. Patxik adierazi zuen bezala, zaila gertatzen da hitz gutxitan adieraztea Henrikek burututako
|
lan
guztia. Aipagarria onomastikan eta toponimian aditua zela eta besteen laguntzaz Gasteizeko Euskal Filologiako fakultatea mar txan jarri izana.
|
|
|
Txikitatik garatu behar da hizkuntzarekiko gertutasuna, hor oinarritzen baitira geroko norabidearen oinarriak. Beraz, euskara bizirik ikusi nahi badugu, badakigu nondik hasi behar dugun
|
lanean
.
|
|
|
Gerra aurreko aldian herrian erabiltzen zen hizkuntza euskara zela gogoratu zuen, nahiz eta XIX. mendearen azkenetan erdararen erabilpena sartu. Gerra ondorengo urteak gogorrak izan ziren euskararentzat eta euskararen alde
|
lan
egiten zuten gizon eta emakumeentzat. Horren adierazleetariko bat, aipatu zuen Patxik, Oletako Aita Leon Aranguren karmeldarraren kasua izan zen, hots, bederatzi urte kartzelan pasatu baitzituen.
|
|
|
Euskara erabiltzeaz gainera, euskaldun izaten ere ikasi nuen. Nire bizitzako ibilbidean eragin handia izan duten hainbat balio ere jaso nituen bertan; auzolanean edo talde
|
lanean
jarduten, trukean ezer eskatu gabe beharrizanean denari laguntzen, ingurua eta natura maitatzen, luzaroan isilean egoten, pertsona nagusiei begirunea izaten, uzta oparo jasotzeko eskuzabalez ereiten, ondasunak tentuz eta neurriz erabiltzen, eta beste hainbat gauza eder. kristau bizitza ere bertan jaso nuen, etxean, elizan eta auzoan. Esan dudan moduan, berez berez?.
|
|
|
Txapela lortu ez arren, esan dezakegu bigarren postu hori lorpen handi ere handia izan zela Iparraldeko bertsogintzako partaide guztientzat; txalogarria eta eredugarria, kontuan hartzen badugu, orain urte batzuk nola zegoen Iparraldeko bertsolaritza. Ondo egindako
|
lanaren
saritzat har daiteke, zalantza barik, bigarren postu hori, berandu baino lehen lehenengo bihur daitekeena.
|
|
|
Maitenik zuen kanta xaharra zen: joan zait
|
lana
, joan zait loa, nehon ez dut pakerik, amodiozko kantua. Bitxikeria aurkitu izan dut hemezortzi mendeko eliza kantu bat hitz hoiekin berekin hasten zena.
|
|
|
Henri Duhauk ere, senpertarrak berak jaulkitako esaldi bat aipatzen digu: . Karia hortarat [1986an eginiko omenaldia] egin
|
lanean
ikusten dugu Matxinek ziola dakidan guzia apezekin ikasia dut?. Edozelan ere, jarraian, honako komentarioa egiten du Duhauk:
|
|
|
antolatu zituen Oiartzunen (Gipuzkoa). Jardunaldiotan, Yves Beaupérin frantses irakasleak bi hitzaldi eskaini zizkien bertara bildutakoei, eta eurotan Pariseko Sorbona unibertsitatean urte luzetan irakasle izan zen Marcel Jousseren82ikerketak eta
|
lanak
izan zituen mintzagai nagusi. Edozelan ere, Beaupérinek M. Lekuonaz83, bertsolaritzaz, eta...
|
|
|
Tresna benetan lagungarria izan zen, beraz, Jousseren lan hau M. Lekuonarentzat: . Ikaslan konparatiboak egiteko eta hemengoa zabalagoko beste ikuspegi, irizpide eta lanetara jartzeko, laguntza paregabea izan zuen Manuel Lekuonak gorago aipatu dugun Marcel Jousseren idazki nagusia, Le style oral deiturikoa, egilearen lehenengo
|
lana
eta idazlan handi bakarra? (Lekuona, Juan Mari:
|
|
|
77Gorago aipatu dugunez, Henri Duhauk bere
|
lanean
zazpi ahapaldiko sorta bat argitaratu zuen. Harrezkero, iaz, 2009 urtean, Franck Dolosorrek bere Senperetik Senperera liburuan (123) Matxinen. Gerlako kantuak?
|
|
|
–Osagai hauetako bakoitzaren [ahozkotasunaren ezaugarri nagusiak] agerpen teorikoa egingo digu Jousseren liburua aipatuz, bereziki aipamen biblikoak eta beste kulturetakoak egiteko denean, zitak espresuki emanez?. Tresna benetan lagungarria izan zen, beraz, Jousseren
|
lan
hau M. Lekuonarentzat: –Ikaslan konparatiboak egiteko eta hemengoa zabalagoko beste ikuspegi, irizpide eta lanetara jartzeko, laguntza paregabea izan zuen Manuel Lekuonak gorago aipatu dugun Marcel Jousseren idazki nagusia, Le style oral deiturikoa, egilearen lehenengo lana eta idazlan handi bakarra?
|
|
|
Tresna benetan lagungarria izan zen, beraz, Jousseren lan hau M. Lekuonarentzat: . Ikaslan konparatiboak egiteko eta hemengoa zabalagoko beste ikuspegi, irizpide eta
|
lanetara
jartzeko, laguntza paregabea izan zuen Manuel Lekuonak gorago aipatu dugun Marcel Jousseren idazki nagusia, Le style oral deiturikoa, egilearen lehenengo lana eta idazlan handi bakarra? (Lekuona, Juan Mari:
|
|
|
–Egungo egunetan [1939 urtearen bueltan] baino maiteago baitzen orduan eusko mintzaira eta koplaren pullita? 35 Matxinek, alde egitean, berarekin eraman zuen bertsolaritza zaharraren lekukoa; hala ere, bertso iturria ez zen agortu Senperen. Hona hemen, zubi
|
lana
egin zuten bertsolari batzuen izenak: Panpilli(), Salvador Yarçabal (19162002), Larreko (1924), Xanpun()...
|
|
|
Izugarrizko
|
lana
egin dugu euskara normalizatuz gaur egungo premietarako prestatzen, baita euskarari komunikabideetan, irakaskuntzan nahiz administrazioan bidea egiten. Hala ere, ahaleginak ahalegin, kili kolo ageri zaigu euskara gizarteko harremanetan.
|
|
|
–Norbanako helduon eguneroko bizipen eta harreman gehienak
|
lan
munduaren eta aisiaren eremuetan egiten ditugu, gure eguneko denbora tarte ia osoa ematen baitugu horretan (lana eta lantokia, zerbitzuen eskaintza, aisia, bezeroak). Eta edonork ziurta dezakeenez, Euskal Herriko gizarte bizitzan gaztelaniak eta frantsesak euskarak baino erabilpen askoz ere handiago dute, euskarak hainbat esparru erabat arrotz izateraino.
|
|
|
–Norbanako helduon eguneroko bizipen eta harreman gehienak lan munduaren eta aisiaren eremuetan egiten ditugu, gure eguneko denbora tarte ia osoa ematen baitugu horretan(
|
lana
eta lantokia, zerbitzuen eskaintza, aisia, bezeroak). Eta edonork ziurta dezakeenez, Euskal Herriko gizarte bizitzan gaztelaniak eta frantsesak euskarak baino erabilpen askoz ere handiago dute, euskarak hainbat esparru erabat arrotz izateraino.
|
|
|
Eta, azkenean, honetan ere aurrerantz egitea lortu dugu. Atera berri ditu Kontseiluak (Euskal Herrian euskaraz
|
lanean
diharduten berrogeita hamasei erakundeetako ordezkariek osotutako erakundeak) horretarako bide izan daitezkeen bi liburuxka eder: Ikasle euskaldun eleanitzak sortzen eta Euskararen erabilera areagotzeko estrategiak eskolatik abiatuta.
|
|
|
Etorkizuna gazteen esku izango dugunez, kezkarik eta egonezinik handiena gazte horiek, itxura batean, euskarari bizkar egiten ari direla ikusteak sortzen digu. Egin eginean ere, zenbait alorretan, euskararenean ere bai, hain jantzia dugun gazteria euskararen erabileratik aldentzen ari dela ikusteak edo, behinik behin, hala gertatzen ari dela susmatzeak jota uzten gaitu, bizitzan zehar euskararen alde jo eta ke
|
lanean
jardun izan dugunok.
|
|
|
4 Gogoetarako
|
lanik
aipagarrienak
|
|
|
Egin dituztenikerketen arabera, hiru faktore dira gazteengan eragin zuzenadutenak: a) lehen eta behin faktore indibidualak, hots, berak bizi duen bizitzako gunea, sentimenduak eta abar; b) faktore mikrosozialak edo norberaren inguru hurbilekoak (familia, koadrila, lagunak, eskola,
|
lana
, bikotea); c) faktore makrosozialak, guztiontzat berdintsuak (komunikabideak, testu-inguru politikoa?). Hizkuntza bat edo bestea erabiltzeko hartzen duen hautua, beraz, guzti horren emaitza izango da.
|
|
|
arte luzea gurata garaituaantzera ezin areen aurrean; gizakiak berak, bere eskuz apurtu eban, goikoak goraltzeko, bere
|
lana
ertilariak.
|
|
|
Amaitzeko laburbilduta hauxe esango dut: nire irudiko eskrituristek, oso
|
lan
polita egiten dutenak ostean, itsatsi zaien joera, ilustratu, hori albo batera utzi lukete historia, batez ere errevelazioaren historia, ikertzerakoan, eta hortara errevelazioarekin batera agertzen diren seinaleak aintzat hartu, behar duten garrantziaz ohartuz, ez hartu halakoak deskribatzen direnean legendarioak bezala, edo mitologikoak (gezurrezkoak), horretara positivisten bidea hartzen baita, eta bide hortatik ezin egin daiteke demostraziorik ezer sobrenaturala denaz, baina aldi berean milagrero izan ez ditezela, jakina (lana ere egin dugu erregular), eta gutxiago oraindik, nigromante, esoterista edo holakoren bat.
|
|
|
nire irudiko eskrituristek, oso lan polita egiten dutenak ostean, itsatsi zaien joera, ilustratu? ...toria, ikertzerakoan, eta hortara errevelazioarekin batera agertzen diren seinaleak aintzat hartu, behar duten garrantziaz ohartuz, ez hartu halakoak deskribatzen direnean legendarioak bezala, edo mitologikoak (gezurrezkoak), horretara positivisten bidea hartzen baita, eta bide hortatik ezin egin daiteke demostraziorik ezer sobrenaturala denaz, baina aldi berean milagrero izan ez ditezela, jakina(
|
lana
ere egin dugu erregular), eta gutxiago oraindik, nigromante, esoterista edo holakoren bat.
|
|
|
Feminitxismoa ereiten ari direnak. Hauen
|
lanak
lortu du lege hau eraiki eta onetsia izatea.
|
|
|
Hona hemen, itzultze
|
lanetan
jardunez, berbertatik ezagutu dudan historia harian han hemenka zuretzat bildu ditudanak.
|
|
|
Aurkezpenean hau dio: , lehen lehenik azpimarratu behar dut,
|
lan
hau Antonio Unzueta, Angel Fernandez Mendiola eta Julen Urkiza Karmeldarrek erdaraz burututako beste estudio askoz zabalago baten laburpena dela (Provincia carmelitana de San Joaquín de Navarra. Carmelitas en Euskal Herria, siglos XIII XX, 2005ean argitaratua).
|