|
2017
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre egin behar dio, eta
|
horrek
zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren). Hori dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei jarraituz edo informazioa partekatzeko gizarte markatzaileak erabiliz (adibidez, Citeulike) (1).?
|
|
|
Gaur egun osasun arloko profesionalak informazio bolumen handiari aurre egin behar dio, eta horrek zailtzen dio informazio baliagarria aurkitzea (adibidez, Pubmed ek, osasun arloko datu base nagusiak, 26 milioi erreferentzia ditu eta bakarrik 2015 urtean 806.000 erreferentzia gehitu ziren).
|
Hori
dela-eta, osasun arloko profesionalak baliabideak izan behar ditu bere interesaren arloan argitaratzen diren ikerketa berrietan eguneratuta egoteko.Hori dena lor dezake bere arloko argitalpenen jakinarazpenen bidez (adibidez, aldizkarien aurkibideen jakinarazpenak), web eta blogetan argitaratzen dena jasotzeko RSS gehigarrien bidez (adibidez, Netvibes), erakunde edo profesionalen Twittermezuei ja... –
|
|
|
|
Horretaz
gain, sarritan bilaketa bibliografiko bat egin behar da. Bilaketa bibliografiko bat egiteko arrazoiak era askotakoak izan daitezke: ia ezagutzen ez dugun gai bati buruzko informazioa nahi dugulako, praktika klinikoan sortutako zalantza bati erantzuna eman behar diogulako, ikertzen ari garen gai baten inguruan azterketarik dagoen jakin nahi dugulako, eta abar.
|
|
|
Aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideek izen
|
hori
hartzen dute, aurretik iragazketa prozesu bat egin delako. Baliabide horien helburua kalitate handieneko ikerketak bakarrik sartzea da.
|
|
|
CATak klinikoek eginak dira eta erakunde batzuek beren profesionalek eginiko CATetarako sarbidea eskaintzen dute.
|
Horren
adibide dira Donostiako Unibertsitate Ospitaleko MBE unitateak eginiko CATak (horietako 2 Osagaiz zenbaki honetan argitaratzen dira), webgune honetan eskuragarri daudenak: <https://10.ikere.net/ HDO/ MBE/ >.
|
|
|
tratamendua, diagnostikoa, etiologia eta pronostikoa.
|
Horren arabera
, galdera horri hoberen
|
|
|
tratamendua, diagnostikoa, etiologia eta pronostikoa. Horren arabera, galdera
|
horri
hoberen
|
|
|
etkatinona, 3 flurometilkatinona, metkatinona eta 3,4 metilendioxipirovalerona (MDPV). Azken
|
hori
, MDPV, droga kanibaledo zonbi ezizenez ere ezagutu da. Sudur bidetik hartzen da eta toxikotasun akutuak eragin neurologikoak, kardiobaskularrak eta psikopatologikoak eragiten ditu.
|
|
|
Kontsumitzaileak zenbait landareren nahasketa bat egosi ondoren, bertatik ateratako erauzkina hartzen du. Nahasketa
|
horretan
Banisteriopsis caapiliana eta Psychotria viridislandarearen hostoak aurkitzen dira gehienbat. Lehenengoaren osagai aktiboak monoaminooxidasa entzimaren inhibitzaileak dira (IMAO), harmina eta harmalina hain zuzen.
|
|
|
Dimetiltriptamina heste hodian degradatua izango litzateke, IMAOekin batera hartuko ez balitz.
|
Hori
dela-eta, ezinbestekoa da bi landareak batera hartzea DMTak bere eragin haluzinatzailea mantendu ahal izateko. Ayahuascak, eragin lasaigarriak izateaz gain, entzumen eta ikusmen haluzinazioak sor ditzake.
|
|
|
Baina landare honen eragin psikoaktiboak eragiten dituen osagai aktiboa hostoetan dago eta Salvinorina A du izena. Substantzia
|
hori
lehenengo haluzinatzaile ez alkaloidea dugu. Salvinorina A k kappa motako hartzaile opioideen agonista indartsua da.
|
|
|
Landare hau Europan aski ezaguna da eta eragin antikolinergikoa duen alkaloide bat dauka, eskopolamina.
|
Hori
antzinatik sorginkerian erabili diren Mandragora autumnale edo Atropa belladonalandareetan ere agertzen den osagai aktiboa da. Egun droga gisa erabiltzen dena, eskopolamina bera izango litzateke, burundaga ezizenarekin ezagutzen dena.
|
|
|
Ipomea violacealandarearen lorea eta LSDaren aitzindari den azido lisergikoaren amida (ergina) ekoizten du. Ergina landare
|
horren
hazietan metatzen da eta erreta edo edabean har daiteke. Eragina orokorrean lasaigarria da, nahiz eta batzuetan haluzinazio arinak ere eragin ditzakeen.
|
|
|
Substantzia hau kolore gabekoa, usainik gabekoa eta zapore gabekoa da.
|
Hori
dela-eta, ura edo beste edariekin nahasten erraza da. Aho bidez hartzean nabaritzen ez denez, intoxikazioa agertzeko arriskua altua da.
|
|
|
Izan ere, gure inguruan duten agerpen eskasa dela-eta, arriskua ez da handia, baina gerora begira, arriskua lazgarri bilaka daiteke. Arazo
|
horri
irtenbidea aurkitu nahian, hainbat elkarte sortu dira kaleko drogak aztertzeko. Gainera, Europar Batasunak hainbat saiakera egin ditu arazoari konponbidea bilatu nahian:
|
|
|
Kontsumoaren prebalentziari dagokionez, Droga eta Toxikomanien Jarraipenerako Espainiako Behatokiak (OEDT) 2015ean argitaratu zuen EDADES 2013 estatistiken txostenean kontuan hartuak izan ziren substantzia psikoaktibo berriak (3).
|
Horren arabera
, 15 eta 65 urte bitarteko biztanleen artean substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren prebalentzia% 3koa da, 15 eta 34 urte bitarteko biztanleria izanik prebalentzia handiena agertzen duena(% 4,9) da. Hala ere, biztanleen% 74,1ek dio ez duela izan substantzia psikoaktibo horien berri.
|
|
|
2016 urtean, berriz, ESTUDES 2012 galdeketaren txostena argitaratu zen. Txosten
|
horren arabera
14 eta 18 urte bitarteko ikasleen artean «substantzia berrien» kontsumoaren prebalentzia% 4koa da(% 4,8 mutilen artean eta% 3,3 nesken artean). Droga berrien artean perretxiko haluzinatzaileak izango lirateke gazteen artean gehien kontsumitzen direnak.
|
|
|
Espainiako Estatuan bada Droga Berrien Detekzio Goiztiarrerako programa (SEAT) daraman erakundea, zeina 2013 urtean eratu zen Europar Batasunaren agindupean. Erakunde
|
horren
funtzioa substantzia psikoaktibo berriak detektatu eta haien inguruko informazio fidagarria banatzea litzake. Haren arabera, 2013 urtean 18 substantzia berri detektatu ziren, 2014an 17 eta 2015 urtean 35?
|
|
|
Ezezagunak diren heinean, legeak ezin ditu kanpoan utzi.
|
Horretaz
gain, legegintzaren abiadura droga horien sintesi abiadura baino motelago doa beti. Legez kanpo ez egote horrek merkatuan libreki mugitzea dakar, eta, Internet sareak gizartean duen eragina kontuan izanda, agerian dago substantzia berriek aurkez dezaketen arriskua handia dela.
|
|
|
Horretaz gain, legegintzaren abiadura droga horien sintesi abiadura baino motelago doa beti. Legez kanpo ez egote
|
horrek
merkatuan libreki mugitzea dakar, eta, Internet sareak gizartean duen eragina kontuan izanda, agerian dago substantzia berriek aurkez dezaketen arriskua handia dela.
|
|
|
Balizko arrisku
|
horren
jarraipena egiteko, 2006 urtean substantzia psikoaktibo berriak sarean saltzen zituzten denda birtualei jarraitzeko erakunde bat sortu zen Europar Batasunean. 2010 urtean 109 denda detektatu ziren 15 lurraldetan banaturik eta 2012 urtean 693 detektatu ziren 20 lurraldetan.
|
|
|
Egoera
|
horri
aurre egiteko, azken urteotan ahalegin handia egin da Europar Batasuna osatzen duten lurraldeek legediak alda ditzaten, substantzia horien salmenta mugatzeko asmoz. Horren ondorioz, Espainiako Estatuan 11 substantzia legez kanpo utzi dira azken hamar urteetan.
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko, azken urteotan ahalegin handia egin da Europar Batasuna osatzen duten lurraldeek legediak alda ditzaten, substantzia horien salmenta mugatzeko asmoz.
|
Horren
ondorioz, Espainiako Estatuan 11 substantzia legez kanpo utzi dira azken hamar urteetan. Gainera, 2017 urtean kontrolpean jarri dira drogen sintesirako erabiltzen diren hainbat lehengai, 2009 urtean Europar Batasunak adostutako legeari jarraituz (7).?
|
|
|
Beste kasu batzuetan, kannabinoide sintetikoak kasu, egitura kimiko guztiz ezberdinak lortu dira antzeko eragin farmakologikoak lortzeko. Izaera kimiko ezberdina izate
|
horrek
asko zaildu ditu substantzia berrien detekziorako lanak laborategietan. Urteak aurrera egin ahala, gero eta talde kimiko gehiago sartu dira substantzia psikoaktibo berrien artean:
|
|
|
Substantzia hauek kontsumitu ondoren, gehiegizko askapenaren ondorio gisa serotoninaren eta dopaminaren gabezia gertatzen da. Gabezia
|
horrek
24 ordu inguru iraungo du eta kontsumitzaileak 2 egun ditu aurreko egoera normalera bueltatu arte. Fenomeno hori dela-eta, kontsumitzaile askok energia falta, geldotasuna eta depresioa pairatuko dituzte substantziaren kontsumoa eten ondoren.
|
|
|
Gabezia horrek 24 ordu inguru iraungo du eta kontsumitzaileak 2 egun ditu aurreko egoera normalera bueltatu arte. Fenomeno
|
hori
dela-eta, kontsumitzaile askok energia falta, geldotasuna eta depresioa pairatuko dituzte substantziaren kontsumoa eten ondoren. Gainera, kontsumo kronikoak neurotoxikotasuna sortuko du eta neuronen galera eragingo.
|
|
|
Egundaino ezagunak diren drogak, heroina kasu, legez kanpo daude eta haien eraginak ezagunak dira. 2005 urtetik hona, ehunka droga berri jarri dira merkatuan eta gehienen egitura kimikoa ezaguna bada ere, kasu askotan
|
hori
da haiei buruz dugun informazio guztia. Droga horiek sintetizatzen dituzten laborategi klandestinoen helburua ohiko drogen eragina imitatzea da, baina eragin ezezaguneko substantziak ekoizten dituzte.
|
|
|
Egun, gure artean substantzia psikoaktibo berriek duten agerpena oso eskasa bada ere, gero eta handiagoa da urtez urte. Substantzia horien zenbatekoa eta merkaturatzea mugaezina denez, talde
|
horrek
gizarteari eragin ahal dizkion balizko kalteak zenbatezinak dira. Izan ere, legez kanpo ez dauden substantziak izanik, kontsumitzaileek droga hauek eskuratzeko duten ahalmena oso handia da, batez ere Internet sareak eskaintzen dituen erraztasunak kontuan izanda.
|
|
|
Izan ere, legez kanpo ez dauden substantziak izanik, kontsumitzaileek droga hauek eskuratzeko duten ahalmena oso handia da, batez ere Internet sareak eskaintzen dituen erraztasunak kontuan izanda.
|
Horri
, substantzia bakoitzaren inguruan dugun ezjakintasuna gehitzen badiogu, balizko arazoaren nondik norakoaz jabetu ahal izango dugu. Izan ere, gorago azaldutako substantzia gehienen ezaugarri farmakologikoei buruz ezer gutxi dakigu.
|
|
|
substantzia oso toxikoa dela, gutxieneko dosi eraginkorraren eta dosi toxikoaren arteko tartea oso estua delako.
|
Hori
dela-eta, Europan eta Euskal Herrian izandako heriotza batzuk substantzia horren kontsumoarekin lotu dira.
|
|
|
substantzia oso toxikoa dela, gutxieneko dosi eraginkorraren eta dosi toxikoaren arteko tartea oso estua delako. Hori dela-eta, Europan eta Euskal Herrian izandako heriotza batzuk substantzia
|
horren
kontsumoarekin lotu dira.
|
|
|
Droga sintetiko hauek kalamuaren eragina imitatzea dute helburu (10). Oro har, barne sistema kannabinoidean dute eragina eta neurotransmisio sistema
|
horren
hartzaileak aktibatzen dituzte. Hala ere, haien afinitatea CB1hartzaile kannabinoidearekiko? 9 THC ak duena baino 20 aldiz altuagoa izatera hel daiteke.
|
|
|
Ikusi da erlazio zuzena dagoela sareen heldutasunaren, artatzen diren MIA kopuruaren eta horiek sortutako heriotza tasaren artean (2). Sareak egokia izateko lehentasunezko azalean zeharreko interbentzio koronarioa (LAIK) sustatu behar du, betiere sintomak hasi eta lehen 120 minututan egiten bada; bestela, itxitako arteria fibrinolisi bidez zabaltzea gomendatzen du Europako Kardiologia Elkarteak,
|
horretarako
tartea 30 minutukoa delarik.? –
|
|
|
EAEn bihotzekoak artatzeko sarea 2012an sortu zen. BIHOTZEZ du izena sare
|
horrek
eta bertako partaideak dira 3 probintzietako Emergentzia Osakidetza eta larrialdi, kardiologia eta intentsiboetako zerbitzuak. Lehen unean egoera zein zen aztertu zen, horretarako 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era EAEn jazotako STa igoa duen sindrome koronario akutu (STISKA) guztiak aztertu ziren.
|
|
|
BIHOTZEZ du izena sare horrek eta bertako partaideak dira 3 probintzietako Emergentzia Osakidetza eta larrialdi, kardiologia eta intentsiboetako zerbitzuak. Lehen unean egoera zein zen aztertu zen,
|
horretarako
2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era EAEn jazotako STa igoa duen sindrome koronario akutu (STISKA) guztiak aztertu ziren. Hortik ateratako ondorioekin jarduera protokoloak eguneratu ziren hiru probintzietan eta bigarren azterketa bat egin zen 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era jazotako STISKA guztiekin.
|
|
|
Bigarren mailako jomuga da sarearen kalitatea aztertzea,
|
horretarako
erakunde europarrek ezarritako denbora tarteak hartu dira kontuan, hala nola sintomak hasi eta lehen harreman medikora (LHM) doan tartea, LHM eta fibrinolisia egiten denerako tartea, LHM eta LAIKarako tartea, sintomak hasi eta arteria zabaldu arteko tartea (iskemia denbora). Lehen harreman medikoa da gaitasuna duena STISKA diagnostikatzeko eta pazienteari ezarri beharreko birperfusio tratamenduaz (berehalako fibrinolisia edo azalean zeharreko lehentasunezko interbentzio koronario baterako ospitaleratzea) erabakiak hartzeko (3).
|
|
|
1 irudian ikus daiteke bi epeetan zehar sarearen kalitatea neurtzen duten parametroen bilakaera sexuaren arabera,
|
horretarako
bi epeetako parametroen medianen kenketa egin da.
|
|
|
Bihotzekoa jasaten duten emakumezkoak gizonezkoak baino zazpi bat urte zaharragoak izaten dira, emakumeen batez besteko adina 67,9 urteen artean egoten da (8, 9); 71,6 urte da emakumeen batez besteko adina gure ikerketan. Adin diferentzia
|
hori
estrogenoek endotelioa babesten dutelako dela uste da. Estrogenoek oxido nitrikoa askatzen dute zirkulazio aparatuan, basodilatazioa sortuz, prostaglandinen produkzioa egokitzen dute eta muskulu lisoaren ugaltzea eragozten dute.
|
|
|
Arrisku faktore klasikoen artean gure datuen arabera, emakumeen artean hipertentsio kasu gehiago zeuden gizonezkoen artean baino. Nahiz eta gure datuetan ikusitako diferentzia
|
hori
adinaren ondorioa izan, literaturak dio hipertentsioak lotura estuagoa duela MIArekin emakumeen kasuan: populazioari egotzitako arriskua% 36koa da emakumeen artean, hau da, hipertentsioa kontrolatuko balitz, STISKA arriskua% 36 gutxituko litzateke (12).?
|
|
|
Iskemia denbora zenbat eta luzeagoa izan, orduan eta ondorio larriagoak izango ditu IAk bihotzean. Iskemia denbora luze
|
hori
izan daiteke emakumeek egoera hemodinamiko kaxkarragoarekin aurkeztearen arduraduna; izan ere, emakumezko gutxiago azaldu zen KILLIP 1 egoeran ospitalean(% 89,3 vs% 94,4). Zaila da atzerapen horren arrazoia zein den jakitea, IAk jasandako emakumeen artean egindako ikerketa batek dioenaren arabera, arrazoi nagusiak hauek dira:
|
|
|
Iskemia denbora luze hori izan daiteke emakumeek egoera hemodinamiko kaxkarragoarekin aurkeztearen arduraduna; izan ere, emakumezko gutxiago azaldu zen KILLIP 1 egoeran ospitalean(% 89,3 vs% 94,4). Zaila da atzerapen
|
horren
arrazoia zein den jakitea, IAk jasandako emakumeen artean egindako ikerketa batek dioenaren arabera, arrazoi nagusiak hauek dira: sintomak bihotzekoarenak ez zirela pentsatzea eta azkenean IA ez bazen, hipokondriakotzat hartzearen beldurra (15).
|
|
|
artatzen den IA kopurua handitzea. Igoera
|
hori
tratamendurik jasotzen ez duten gaixoen portzentajea jaitsi egiten delako gertatzen da, LAIKaren mesedetan (16).? –
|
|
|
Geroz eta emakume gehiago artatzen dira bai zenbaki absolutuetan baita erlatiboetan ere, gaur egun bihotzekoa jasaten dutenen herena dira emakumeak. Gorakada
|
hori
izan daiteke sareak MIAren diagnosiaren inguruko sentsibilitatea hobetu duelako, emakumeen artean batez ere.
|
|
|
Emakumezkoek iskemia denbora luzeagoak izaten dituzte (17), batetik sintomak hasi eta LHMrako tarte luzeagoa izaten dutelako, eta, bestetik, LHMtik tratamendua jaso arteko epea ere luzeagoa delako. Oro har, angiografia koronarioa ez da
|
horren
maiz erabiltzen emakumeengan, horien arriskua ez baita behar bezala baloratua izaten, heriotza tasa altuagoak izan arren (18).? –
|
|
|
Ikerketa honek EAEko emakumeak salbuespena ez direla erakusten digu; izan ere, gizonekin alderatuta emakume gutxiagok jaso dute arteria zabaltzeko tratamenduren bat(% 91,5 vs% 95,3); gainera, jasotzen dutenek beranduago jaso dute (iskemia denbora 217 (145) vs 170 (115) min.). Nahiz eta atzerapen
|
horren
zatirik handiena MIA jasaten duen emakumeari dagokion (sintomak LHM 108 min (55) emakumeen artean, 77 min (41) gizonezkoen artean), ez da arduradun bakarra. Izan ere, behin osasun sistemarekin kontaktuan jarri ostean, emakumezkoek atzerapen handiagoarekin jasotzen dute itxitako arteria zabaltzeko tratamendua:
|
|
|
Aipatzeko beste puntu bat da sintomak hasi eta LHMrako denbora tartea,
|
hori
izaten baita iskemia denboraren tarterik luzeena. Oro har, emakumezkoek eta 75 urtetik gorakoek izaten dituzte
|
|
|
atzerapen luzeenak (17). Sarea eraginkorra izango bada, bere helburuetako batek izan behar du tarte
|
hori
murriztea (19). EAEko sarean ikusi da ez dela aldaketarik egon aztertutako bi epeen artean.
|
|
|
Emakumezkoen artean, aldiz, 115 (60) eta 108,5 (48,75) minutukoak izan ziren tarte horiek, hurrenez hurren. Denbora
|
hori
murrizteko modua kontzientziazio kanpaina bat kaleratzea da, Mooneyk IAren testuinguruan bideratutako metaanalisi batean dio kanpainak eraginkorrak direla osasun sistema unibertsala duten sistemetan (20). Sintomak hasi eta LHMra doan tartea 170 minutukoa izatetik 80 minutukoa izatea lortu zuen Portugalen Stent For Life ekimen europarrak eta Portugaleko kardiologia interbentzionistaren elkarteak bultzatutako kanpaina batek (22), kanpaina ondo egina bada, eraginkorra dela adierazgarri.
|
|
|
Bihotzekoak gizonezkoen gaixotasuna bakarrik ez direla, populazioan zabaltzeaz gain, profesionalen artean ere zabaldu beharreko mezua da; besteak beste,
|
horrek
lagun baitezake emakumezkoek osasun sistemarekin kontaktuan jarri ostean dituzten atzerapenak murrizten (LHM LAIK).
|
|
|
MIA jasaten duten emakumeen% 7% 32k ez du estutasunik koronarioetan, MIAren arrazoia ateroma plakaren haustura, ultzerazioa, erosioa, espasmoa edo disekzioa izan daiteke (8). Circulationaldizkariak bere azken zenbakian plazaratutako gai
|
horri buruzko
azterketak dio ezen, oro har, gaixo horiek bihotz hodietako gertakizun bat izateko arrisku handiagoa dutela, hala nola SKA, bihotz gutxiegitasuna eta iktusa (22). Ez da aztertu gure ikerketan arteria koronarioen lesioetan sexuen arteko diferentziarik ote zegoen.
|
|
|
EAEn 2012ko apiriletik 2013ko urrira eta 2014ko apiriletik 2015ko urrira jazo diren MIAk aztertu dira artatzeko orduan gizon eta emakumeen artean diferentziarik dagoen ikusteko eta sarearen eragina aztertzeko.
|
Horretarako
aztertu dira hilgarritasun tasa eta sarearen kalitatea neurtzen duten denborak: sintomak hasi eta lehen harreman medikorakoa (LHM), LHM eta lehentasunezko azaleko interbentzio koronariorakoa (LHM LAIK) eta LHM eta fibrinolisirakoa (LHM fibrinolisia).
|
|
|
Aldi berean, gure zerbitzuan arrisku taldeak daudela kontuan izanik, haurdunak eta fetuak zein jaioberriak, diagnostiko goiztiar bat egiteko protokolo bat eraiki da. Bestetik, gaixotasun infekzioso bat denez, biztanleei zuzendu beharreko gomendio eta prebentzio neurriak zehaztu nahi izan ditugu,
|
horretarako
gomendio neurriak modu argi batean adieraziz.
|
|
|
Ingurumen Ikerkuntza eta Osasun Publikoko teknikariek egin dute eta laginen azterketa Osasun Publikoko laborategiak egin du. Laginen azterketa molekularra PFGE (pulsed field gel electrophoresis) teknikaren bidez egin da, modu
|
horretan
andui ezberdinak isolatuz. Ikerketa molekularrak Donostia Ospitaleko Mikrobiologia Zerbitzuan eta Euskal Autonomia Erkidegoko Mikrobiologia Zentroan egin dira.
|
|
|
Beste taldekatzeak 21 kasu biltzen zituen, eta I patroikoa zen. Azken taldekatze
|
horren
azterketaren ostean, arriskuko elikagaia foie zela ohartu ziren (OR= 18 IC 95%, 3.4 95.2 p= 0.0001).
|
|
|
|
Hori
horrela izanda, gizarte talde ahulenetan prebentzio neurriak areagotu behar dira eta segi beharreko jarraibideak helarazi behar zaizkie talde horiei.
|
|
|
Protokolo klinikoa ezarri ostean, ordea, diagnostikoa haurdunaldian zeharrekoa izan da eta ez erditu ostean.
|
Hori
dela-eta, aurrez aipatutako algoritmo edo protokoloa proposatzen dugu sintoma inespezifikoak dauzkaten haurdunen kasuetan (6, 7).
|
|
|
Lortutako datuen arabera, eta behaketa honen ostean infekzio bide nagusia elikagai kutsatuen bidezkoa dela ohartuz, prebentzio neurriak areagotu behar direla atzeman dugu eta
|
horretarako
elikagaien inguruko heziketa egokia eta lehen mailako prebentzio neurriak azaltzen ditugu.
|
|
|
Bestalde, diagnostiko eta tratamendu goiztiarrak haurdunaldiaren eboluzioan duen garrantzia aipatzekoa da. Izan ere, diagnostiko eta tratamendu egoki batekin, infekzio
|
horren
konplikazioak ekidin daitezke (6, 7, 8).
|
|
|
Listeriosia prebenitzeko jarraitu behar diren gomendioak haurdunaldiaren lehenengo hiruhilekoan ematen dira. Gaur egun, ahoz azaltzen dira eta informazio
|
hori
era egokian zabaltzeko, ondorengo azalpen orria banatzea proposatzen dugu.
|
|
|
Esne gordina edo esne mota
|
horrekin
elaboratutako esnekiak.
|
|
|
2013 urtean, 22 kasurekin, azken 10 urteetako intzidentzia hirukoiztu zen. Urte
|
horretan
, haurdun eta jaioberriak arrisku taldeen% 50 izan ziren (9 kasu). Haurdunaren infekzioa detektatzea zaila izan liteke, sintoma inespezifikoak eragiten ditu-eta (digestio aparatuarekin lotutako sintomak eta sukarra), baina umekiarengan ondorio kaltegarriak izan ditzake (abortu septikoa, goiztiartasuna). Lan honetan aztertutako kasu gehienetan haurdunak sukarrarekin agertu ziren eta kasu gehienetan erditze goiztiarra gertatu zen.
|
|
|
2012ko kasuek banaketa topografiko zehatz bat izan zuten eta 2014ko kasuak, ordea, elikagai konkretu bati loturikoak izan dira. Lortutako datuen arabera, eta behaketa
|
horren
ostean infekzio bide nagusia elikagai kutsatuen bidezkoa dela ohartuta, prebentzio neurriak areagotu behar direla atzeman dugu, eta, horretarako, elikagaien inguruko heziketa egokia eta lehen mailako prebentzio neurriak azaltzen ditugu.
|
|
|
OF1 sagu arren talde bati B16F10 melanoma tumorearen zelulak inokulatu zitzaizkion eta 6 egun geroago, azpitalde bati estres soziala eragin zitzaion kontaktu sentsorialaren ereduaren bidez. Horretarako, saguak agresibitate maila altuko beste sagu baten kaxan sartu ziren 24 orduz. Denbora
|
horretan
, zuzeneko interakzioa jasan zuten 5 minutuko 3 saiotan, eta saio batetik besterako tartean, eraso fisikoetatik babestuta egon ziren zulatutako metakrilatozko bereizle batekin, zeinak kontaktu sentsoriala mantentzea ahalbidetu zuen. Gainera, saguen arteko elkarrekintzak grabatu ziren, haien jokabidea ebaluatu eta saguak talde aktibo edo pasiboetan sailkatzeko.
|
|
|
Lehenengo SPT proba pasa zitzaien, anhedonia maila neurtzeko. 24 orduz sakarosa eta ur botila batetik nahi adina edateko aukera izan zuten, eta epe
|
horretan
kontsumitutakoa neurtu zen. Hurrengo egunean, OFT testaren bidez, eremu irekian esploratzen (mugimenduan) edo geldirik iragandako denbora neurtu zen, eta 21 egunean uretan igerian edo geldi iragandako denborak eskuratu ziren, FST probaren bidez. Segidan, saguak sakrifikatu ziren, odola eta garuneko hipokanpo eta nukleo estriatua eskuratzeko.
|
|
|
Emaitzen arabera, tumoreak aldaketak eragingo lituzke serotoninaren sintesian. Tumoredun saguek triptofano gutxiago erabili dute hipokanpoan serotoninaren sintesirako, eta
|
horren
azalpena triptofanoa kinureninaren bidetik degradatu izana litzateke. Gainera, ondorengo emaitzek hipotesi hori indartuko lukete.
|
|
|
Tumoredun saguek triptofano gutxiago erabili dute hipokanpoan serotoninaren sintesirako, eta horren azalpena triptofanoa kinureninaren bidetik degradatu izana litzateke. Gainera, ondorengo emaitzek hipotesi
|
hori
indartuko lukete. Tumoredun subjektuek tumoregabeek baino azido kinolinikoaren aurrendari den 3 HK maila altuagoa dutenez, tumoreak kinureninaren bide toxikoa aktibatu duela ondoriozta genezake.
|
|
|
Tumoredun subjektuek tumoregabeek baino azido kinolinikoaren aurrendari den 3 HK maila altuagoa dutenez, tumoreak kinureninaren bide toxikoa aktibatu duela ondoriozta genezake. Eskuratutako emaitzek bide
|
hori
iradokitzen duten arren, azido kinolinikoaren inguruko datuak genituzke hipotesia baieztatzeko. Jokaerari dagokionez, aldaketa biologikoek jokabide depresiboaren ezaugarri diren jokamoldeak bultzatu dituztela esan genezake.
|
|
|
Estresak berak, aldiz, ez du jokaera mailan aldaketarik eragin, baina estresaren aurrean izandako jokaerak, hau da, sagu aktibo edo pasibo izateak, eragina izan du estriatuko 3 HK/ KIN ratioan. Sagu pasiboek 3 HK maila altuagoa azaldu dute KIN mailarekiko, eta
|
horrek
, tumoreak bezala, estrategia pasiboa izateak bide toxikoa aktibatu duela adierazten du. Hortaz, jokaera aktiboagoak garunean neurotoxizitate maila baxuagoa izatea eragingo luke.
|
|
|
Tumoreek zein estresak garunean eragindako aldaketa batzuk aztertu ostean, garuneko egitura horietan eta odolean zitokina mailak zehaztea da hurrengo urratsa, datorren hilabeteetan egingo duguna.
|
Horrekin
, aztertu ahal izango dugu zer erlazio duten zitokinek garunean zein jokabidean ikusitako aldaketekin.
|
|
|
Hortaz, gaixotasuna izanda ere, subjektuen arteko desberdintasunek depresio jokaerak garatzea edo ez garatzea eragin dezakete.
|
Hori
horrela izanik, subjektuen banakotasunak jokaera depresiboen garapenean duen eraginean sakontzea litzateke beste urrats garrantzitsu bat. Hau da, buru nahasteak garatzeko aukerak areagotzea edo murriztea zein ezaugarrik eragingo luketen aztertzea.
|
|
|
Depresioak lotura estua du minbiziarekin eta estres sozialarekin, baina harreman
|
hori
eragiten duten mekanismoen inguruko informazioa ez dago erabat osatuta. Hori dela-eta, tumoreek eta estresak garunaren aktibitatean duten eragina aztertzea izan du helburu ikerketa honek.
|
|
|
Depresioak lotura estua du minbiziarekin eta estres sozialarekin, baina harreman hori eragiten duten mekanismoen inguruko informazioa ez dago erabat osatuta.
|
Hori
dela-eta, tumoreek eta estresak garunaren aktibitatean duten eragina aztertzea izan du helburu ikerketa honek. Horretarako, Oncins France 1 (OF1) sagu arrei B16F10 melanoma zelulak inokulatu eta azpitalde bati estres soziala eragin zaio.
|
|
|
Tumoreak garuneko serotonina maila murriztu eta 3 HK neurotoxikoaren maila handitu du. Azken efektu
|
hori
estresari aurre egiteko estrategia pasiboak dituzten saguetan ere azaldu da. Jokaerari dagokionez, tumoreak sakarosarekiko preferentzia txikitu eta eremu irekiko proban gelditasuna handitu ditu.
|
|
|
Hainbat ikerketaren arabera, nahaste depresiboen prebalentzia hirukoitza da minbizia igaro duten gaixoetan (3).
|
Hori
azaltzen duten hainbat aldagai daude. Alde batetik, ezin da ahaztu minbiziaren diagnosiak eragindako estres egoerak depresio jokabidea garatzeko aukerak areagotu egiten dituela, baina badira beste arrazoi biologiko batzuk.
|
|
|
Zitokinak molekula mezulariak dira, gorputzeko periferian izandako hantura prozesuen inguruko informazioa garunera helarazten dutenak. Baina funtzio
|
horrez gain
, hainbat prozesu fisiologikotan eta neurokimikotan ere parte hartzen dute (7).
|
|
|
HPA ardatzaren jarduera handia atzeman da depresio nahastea duten pertsonengan. Zitokinek ardatzaren aktibitatea handitu eta
|
horren
funtzionamendu okerra eragiten dute. Gainera, bertan jariatzen den kortikotropina askatzailearen hormona depresio nahasteekin erlazionatuta dago, eta honako eragin hauek ditu:
|
|
|
depresioaren inguruko lehen ikerketek ondorioztatu zuten depresioa setononina mailaren beherakadak eragiten zuela (13). Geroago burututako beste ikerketek, ordea, neurotransmisore
|
horren
hartzaile eta garraiatzaileei egotzi zieten jokaera aldaketen ardura (14). Horien ondorioz, serotonina eta haren aurrendari den triptofanoaren maila baxuagoak atzeman dira depresio nahastea duten pertsonengan (15).
|
|
|
funtzio babeslea duen azido kinurenikoa eta neurotoxikoa den azido kinolinikoa. Azken
|
horrek
garunaren neurodegenerazioan eragina du, jokabide aldaketak eraginez (19).
|
|
|
Hanturazko zitokinen eta depresioaren arteko harremana baieztatzen duten datuak izan arren, depresioaren kontrako hainbat farmakok ez dute substantzia
|
hori
ardatz hartzen. Norabide horretan esku hartuko luketen farmako berriak aurkitzeko zailtasun nagusia zera da:
|
|
|
Hanturazko zitokinen eta depresioaren arteko harremana baieztatzen duten datuak izan arren, depresioaren kontrako hainbat farmakok ez dute substantzia hori ardatz hartzen. Norabide
|
horretan
esku hartuko luketen farmako berriak aurkitzeko zailtasun nagusia zera da: zitokinek depresioa eragiteko duten prozeduren inguruko informazio osatua falta izatea.
|
|
|
zitokinek depresioa eragiteko duten prozeduren inguruko informazio osatua falta izatea.
|
Hori
dela-eta, mekanismo horien inguruko ikerketa gehiago lirateke.
|
|
|
Gure kasuan, Euskal Autonomia Erkidegoan, gaur egun oraindik osasun sistema publikoko komunikazio hizkuntza gaztelania da. Bai gurean eta bai beste testuinguru elebidun batzuetan dagoen joera
|
horrek
aurresuposatzen du gaixo elebidunak sintomak hizkuntza batean edo bestean berdin adieraziko dituela, gaixotasun psikiatrikoen kasuan aurresuposizio hori ziurtzat nekez eman daitekeen arren.
|
|
|
Gure kasuan, Euskal Autonomia Erkidegoan, gaur egun oraindik osasun sistema publikoko komunikazio hizkuntza gaztelania da. Bai gurean eta bai beste testuinguru elebidun batzuetan dagoen joera horrek aurresuposatzen du gaixo elebidunak sintomak hizkuntza batean edo bestean berdin adieraziko dituela, gaixotasun psikiatrikoen kasuan aurresuposizio
|
hori
ziurtzat nekez eman daitekeen arren.
|
|
|
Del Castillo-k 1970ean (7) 5 gaixo eskizofrenikok osatutako kasu sorta batean, sintoma psikotiko larriagoak ama hizkuntzan adierazten zituztela deskribatu zuen. Bigarren hizkuntzan hitz egitearen esfortzuak emozioei arreta gehiago eskaintzea eragiten zuela proposatu zuen,
|
horrek
errealitateari lotuta mantentzen laguntzen zielarik, eta hori dela-eta, sintomen adierazpena arinagoa zela.
|
|
|
Del Castillo-k 1970ean (7) 5 gaixo eskizofrenikok osatutako kasu sorta batean, sintoma psikotiko larriagoak ama hizkuntzan adierazten zituztela deskribatu zuen. Bigarren hizkuntzan hitz egitearen esfortzuak emozioei arreta gehiago eskaintzea eragiten zuela proposatu zuen, horrek errealitateari lotuta mantentzen laguntzen zielarik, eta
|
hori
dela-eta, sintomen adierazpena arinagoa zela.
|
|
|
Price eta Cuellar ek 1981ean (11) 32 gaixo eskizofreniko mexikar amerikarrei psikopatologiaren azterketa orokorra egin zieten gaztelaniaz eta ingelesez elkarrizketa klinikoan oinarritutako BPRSren bitartez. Emaitzek gaztelaniaz sintomatologia larriagoa adierazten zutela ondorioztatu zuten, eta larritasun handiago
|
hori
hizkuntzan zuten gaitasun mailarekin lotuta zegoela, besteak beste.
|
|
|
Entzutezko haluzinazioei dagokienez, ezberdinak dira itxuraz ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan. Badirudi orokorrean sintoma
|
hori
ere ama hizkuntzan agertzeko joera handiagoa dagoela, baina edukiaren eta etiologiaren araberako aldakortasuna ere deskribatu da. Hainbatek diote eduki mehatxagarria daukaten haluzinazioak bigarren hizkuntzan agertzen direla sarriago, eta toxikoek sortutakoak hizkuntza batean baino gehiagotan ager daitezkeela.
|
|
|
Zentzuzkoa dirudi, orduan, sintoma psikiatrikoek adierazpen ezberdina izatea hizkuntza ezberdinetan, modu konplexuan bada ere, egitura ezberdinen aktibazioa eta inhibizioa eragiten baitute. Gainera, ama hizkuntzan prozesu automatikoak, hau da, batez ere prozedura oroimena, erabiltzen den bitartean, bigarren hizkuntzaren erabilerak esfortzudun kontrola eta memoria deklaratiboaren erabilera behar dituela azaltzen du ikertzaile
|
horrek
; lehen ere aipatu bezala, funtzio betearazleen parte hartze handiagoa, hizkuntza igorpenean arreta gehiago ipintzea ekarriko lukeena.
|
|
|
Hizkuntzaren kontrolarekin lotuta dauden eremuen parte hartze zabalagoa zegoen gainera, kortex prefrontal dortsolateralarena eta aurreko kortex zingulatuarena. Gainera, lehen hizkuntzarekin alderatuta, ezkerreko lobulu tenporalaren parte hartze txikiagoa hauteman zen; eremu
|
hori
hizkuntzaren prozesamendu semantikoarekin dago lotuta, eta entzutezko haluzinazioekin ere lotu izan da. Datu hori kontuan hartzen badugu, deigarria da ikusitako lan askok entzutezko haluzinazioak ama hizkuntzan aditzeko joera zegoela behatu izana.
|
|
|
Gainera, lehen hizkuntzarekin alderatuta, ezkerreko lobulu tenporalaren parte hartze txikiagoa hauteman zen; eremu hori hizkuntzaren prozesamendu semantikoarekin dago lotuta, eta entzutezko haluzinazioekin ere lotu izan da. Datu
|
hori
kontuan hartzen badugu, deigarria da ikusitako lan askok entzutezko haluzinazioak ama hizkuntzan aditzeko joera zegoela behatu izana.
|
|
|
Azterketa psikopatologiko osoa ez bada ere, garrantzitsua litzateke behintzat sintoma zehatzen azterketa edo sakontzea hizkuntza bietan egitea.
|
Horrekin
loturik, Oquendok (23) psikoterapian bigarren hizkuntzaren erabilera bikoitza azaldu zuen hizkuntza independentziaren kontzeptutik abiatuta. Azaldu zuen moduan, oroitzapenak eta haiei lotuta dauden emozioak aldi berean hizkuntza bati lotuta egoten dira.
|
|
|
Oroimen esanguratsu eta goiztiarrenen kasuan, normalean, ama hizkuntzari lotuta.
|
Horrek
, alde batetik, bigarren hizkuntza erresistentzia moduan erabili ahal izatea ekarriko luke, emozioak aldenduta mantentzeko modua baita, baina bestetik, jazoera traumatikoez errazago hitz egitea ere ahalbidetu lezake. Kontzeptu berdina abiapuntutzat hartuta,
|
|
|
Hala ere, ikerlan bi horiek bat datoz esatean profesionalen eta gaixoaren arteko gertutasunak atxikidura hobetzen duela. Gaixoa bere lehen hizkuntzan artatzeak gertutasun
|
hori
areagotu lezake, eta, ondorioz, atxikidura maila. Hori Ozamiz ek argitaratutakoarekin bat dator (26), alegia, gaixo psikiatriko baten tratamenduarekiko atxikimendua esanguratsuki hobetu zela gaixoa bere ama hizkuntzan artatzen hasitakoan.
|
|
|
Gaixoa bere lehen hizkuntzan artatzeak gertutasun hori areagotu lezake, eta, ondorioz, atxikidura maila.
|
Hori
Ozamiz ek argitaratutakoarekin bat dator (26), alegia, gaixo psikiatriko baten tratamenduarekiko atxikimendua esanguratsuki hobetu zela gaixoa bere ama hizkuntzan artatzen hasitakoan. Orobat bat dator Gilmer eta besteen gomendioarekin, hots, gaixo elebidunak profesional elebidunek artatzeko eskaintza egitea tratamenduarekiko atxikidura hobetzeko.
|
|
|
Hala ere, lan horien metodologiari lotutako eragozpen batzuk ere nabarmendu nahi ditugu. Izan ere, haluzinazioei buruzko azken behaketa
|
hori
egitean, adibidez, gehienek ez dute zehazten informazioa jasotzeko elkarrizketa zein hizkuntzatan egin duten. Ildo berean, pentsa liteke gaixoak ama hizkuntza hobeto menperatzen duen heinean, bere hizkuntzan luze eta sakonago hitz egiteko joera edukiko duela, azpitik garuneko zirkuituekin lotutako arrazoiak egon edo ez egon.
|
|
|
Ildo berean, pentsa liteke gaixoak ama hizkuntza hobeto menperatzen duen heinean, bere hizkuntzan luze eta sakonago hitz egiteko joera edukiko duela, azpitik garuneko zirkuituekin lotutako arrazoiak egon edo ez egon. Gainera, kontuan eduki behar dugu psikosiaren oinarria pentsamenduaren nahasmendua dela, eta pentsamendu nahasi
|
hori
mintzairaren bidez adieraziko dela. Hori horrela izanda, azterketa bigarren hizkuntzan egitean mintzairaren defizitak hautematen direnean, hizkuntzaren ezaguera okerrari leporatzeko arriskua egon daiteke, pentsamenduaren nahasmendu moduan interpretatu ordez.
|
|
|
Gainera, kontuan eduki behar dugu psikosiaren oinarria pentsamenduaren nahasmendua dela, eta pentsamendu nahasi hori mintzairaren bidez adieraziko dela.
|
Hori
horrela izanda, azterketa bigarren hizkuntzan egitean mintzairaren defizitak hautematen direnean, hizkuntzaren ezaguera okerrari leporatzeko arriskua egon daiteke, pentsamenduaren nahasmendu moduan interpretatu ordez. Alderdi linguistikoari begiratuta, Seeman ek 2016an (27) gaiari buruzko berrikusketa bat egin zuen.
|
|
|
Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu.
|
Hori
dela eta, ezin dugu esan argitaratuta dagoen informazio guztia batu dugunik berrikusketa honetan. Alabaina, mugak muga eta ikusitakoaren arrazoia edozein izanda ere, praktika klinikorako erabilgarria den aurkikuntza nagusia aipatutako bi puntuetan laburbildutakoa da, alegia, gaixo psikotiko elebidunak sintomen adierazpen ezberdina egiteko joera daukala bere bi hizkuntzetan, eta, beraz, egokiena azterketa psikopatologikoa bi hizkuntzak erabiliz egitea izango litzatekeela.
|
|
|
Hego Euskal Herria eremu elebiduna izanda ere, osasun sistemetan gaztelania da komunikazio hizkuntza eta idatzizko informazio kliniko gehiena hizkuntza
|
horretan
dago. Txosten eta eboluzio oharrak gaztelaniaz idatzi beharrak zaildu egiten du ahozko harremana beste hizkuntza batean ezartzea, eguneroko jardunean nekeza baita ahoz jaso eta idatziz gorde behar den informazioa bi hizkuntzatan maneiatzea.
|
|
|
Txosten eta eboluzio oharrak gaztelaniaz idatzi beharrak zaildu egiten du ahozko harremana beste hizkuntza batean ezartzea, eguneroko jardunean nekeza baita ahoz jaso eta idatziz gorde behar den informazioa bi hizkuntzatan maneiatzea. Joera
|
hori
aldatzea zaila da, gainera, gaur egun oraindik profesionalen zati handi batek ez du euskara menperatzen, eta dokumentazio klinikoa denek ulertzea gaztelaniak baino ez du bermatzen. Hizkuntza eskakizunen orokortzeak bakarrik lortu dezake aldaketa alor honetan; ordura arte, lehentasuna gaixoaren osasuna den heinean, txosten klinikoek denontzako ulergarriak izan baitute.
|