|
2023
|
|
|
Motibazioa: pertsona edo gizatalde bat zerbait egitera eraman,
|
horretarako
proposamen atseginak eskainiz eta bide errazak eta ulergarriak erakutsiz.
|
|
|
haur eta gazteei proposatu aurretik galdetu, eta zaletasunak, nahiak, desirak eta ametsak ezagutu eta partekatu.
|
Horren arabera
, programazioa adostu dinamika parte hartzailearen eta demokratikoaren bidez. Bide horretatik elkarrekiko errespetua sustatuz, norberaren heldutasunean eraginez, programa guztiona eginez. Betiere helburuak argi izanda eta jarduera horiek lortzeko norabidean jarrita.
|
|
|
haur eta gazteei proposatu aurretik galdetu, eta zaletasunak, nahiak, desirak eta ametsak ezagutu eta partekatu. Horren arabera, programazioa adostu dinamika parte hartzailearen eta demokratikoaren bidez. Bide
|
horretatik
elkarrekiko errespetua sustatuz, norberaren heldutasunean eraginez, programa guztiona eginez. Betiere helburuak argi izanda eta jarduera horiek lortzeko norabidean jarrita.
|
|
|
Zergatik aukeratuko dituzte euskarazko" klikak"? Zergatik eginen dute hautu kontziente
|
hori
–Hori egiteko motibazioa, nahia dutelako eta hori egitean ongi sentitu direlako; izan ere, behar dutena behar dutena topatu baitute.
|
|
|
Zergatik eginen dute hautu kontziente hori?
|
Hori
egiteko motibazioa, nahia dutelako eta hori egitean ongi sentitu direlako; izan ere, behar dutena behar dutena topatu baitute.
|
|
|
Zergatik eginen dute hautu kontziente hori? Hori egiteko motibazioa, nahia dutelako eta
|
hori
egitean ongi sentitu direlako; izan ere, behar dutena behar dutena topatu baitute.
|
|
|
Ahalegin
|
hori
elikatu behar dugu, gozagarri bilakatu behar dugu.
|
|
|
Bestalde, euskarak bizi duen egoera diglosikoa dela bide, ondorioak ezagutzen ari gara eta
|
horri
buelta emateko hauxe gure proposamena:
|
|
|
euskarazko esamolde erakargarriak eskainiz, gazteak esamolde horiek erabiltzen hastea.
|
Horretara
pausoa emateko, ezinbestekoa da saioetan gazteak entzule baino gehiago parte hartzaile zuzenak izatea.
|
|
|
saioetan ondo pasatzea oso garrantzitsua izango da, hizkuntzarekin jolastu eta ondo pasa daitekeela ikusteko. Modu
|
horretan
, errazagoa izango da aurrerantzean ere landutako esamoldeak erabiltzea, edota beraiek berriak bilatzea edo sortzea ere.
|
|
|
Euskaltzaleon Topagunean, aisialdi euskalduna, hezitzailea eta balioetan oinarrituta eskaintzea hautatu dugu.
|
Hori
da gure apustua.
|
|
|
Hizkuntza ohiturak aldatzea ez da lan erraza, pausoz pauso jorratzen den prozesua luzea baita. Horregatik, oso garrantzitsua da helburu txikiak, xumeak, lorgarriak eta neurgarriak jartzea egiten dugun
|
horretan
eraginkorragoak izateko.
|
|
|
Aurretiko plangintza bat edukiko den arren beti, plangintza hau beti aldatuko da ikasturtean zehar, haur eta gazte bakoitzaren eta taldearen nahi eta beharretara moldatu da eta. Uste dugu taldeak ez badu jarduera bere nahi eta interesekin bat datorrela ikusten, interes maila asko jaitsiko dela;
|
horrek
motibazioa eta parte hartzeko nahia murriztuko du, eta, ondorioz, hizkuntza ohituretan eragiteko ahalmena. Baina oraindik garrantzitsuagoa dena, haurrek eta gazteek erabakitzeko ahalmena sumatzen badute, gutxinaka aisialdia haiena bilakatzen badute erabakietan parte hartzearen ondorioz, kide izatearen sentimendua areagotuko da, eta horrek egitasmoa zaintzeko eta zabaltzeko nahia sortuko du.
|
|
|
Uste dugu taldeak ez badu jarduera bere nahi eta interesekin bat datorrela ikusten, interes maila asko jaitsiko dela; horrek motibazioa eta parte hartzeko nahia murriztuko du, eta, ondorioz, hizkuntza ohituretan eragiteko ahalmena. Baina oraindik garrantzitsuagoa dena, haurrek eta gazteek erabakitzeko ahalmena sumatzen badute, gutxinaka aisialdia haiena bilakatzen badute erabakietan parte hartzearen ondorioz, kide izatearen sentimendua areagotuko da, eta
|
horrek
egitasmoa zaintzeko eta zabaltzeko nahia sortuko du. Oraindik garrantzitsuagoa dena, prozesu hau errepikatzeko nahia sortuko du.
|
|
|
Aurreko egoera gerta dadin berebiziko garrantzia duen puntuetako bat, lehen aipatu bezala, hezitzaileen formakuntza izanen da, baina formakuntza
|
horretan
asko izanen dugu irabazia hezitzaileak eragiten duten komunitatean jada barneratuak badaude, eta oraindik gehiago jarduera horren partaideak izan direnean txikitan.
|
|
|
Aurreko egoera gerta dadin berebiziko garrantzia duen puntuetako bat, lehen aipatu bezala, hezitzaileen formakuntza izanen da, baina formakuntza horretan asko izanen dugu irabazia hezitzaileak eragiten duten komunitatean jada barneratuak badaude, eta oraindik gehiago jarduera
|
horren
partaideak izan direnean txikitan.
|
|
|
Hortik bi alderdi garrantzitsu atera ditzakegu. Alde batetik, hezitzaileak bertakoak izatea,
|
horrek
erreferentzialtasuna sustatuko du. Garai hauetan beharrezkoa da euskarazko erreferenteak bilatu eta sortzea, erdarazko erreferentez beteta baititugu sareak eta gizartea, eta jarraitzeko eredu euskaldunak sortze honek hizkuntza ereduak errepikatzeko nahia sor dezake, baita erreferente horiekin egonen den hizkuntza ohitura euskarazkoa izateko ere.
|
|
|
Garai hauetan beharrezkoa da euskarazko erreferenteak bilatu eta sortzea, erdarazko erreferentez beteta baititugu sareak eta gizartea, eta jarraitzeko eredu euskaldunak sortze honek hizkuntza ereduak errepikatzeko nahia sor dezake, baita erreferente horiekin egonen den hizkuntza ohitura euskarazkoa izateko ere. Hezitzailea bertakoa baldin bada, ohitura
|
hori
jarduerak irauten duen denboran ez ezik, beste espazio informal batzuetan ere mantentzeko aukera emanen du, dinamika hori denboran eta espazioan zabaltzeko aukerak handituz.
|
|
|
Garai hauetan beharrezkoa da euskarazko erreferenteak bilatu eta sortzea, erdarazko erreferentez beteta baititugu sareak eta gizartea, eta jarraitzeko eredu euskaldunak sortze honek hizkuntza ereduak errepikatzeko nahia sor dezake, baita erreferente horiekin egonen den hizkuntza ohitura euskarazkoa izateko ere. Hezitzailea bertakoa baldin bada, ohitura hori jarduerak irauten duen denboran ez ezik, beste espazio informal batzuetan ere mantentzeko aukera emanen du, dinamika
|
hori
denboran eta espazioan zabaltzeko aukerak handituz.
|
|
|
Horretarako, ezinbestekoa da gizarte mailan, denon arduratzat hartzea haur eta gazteei euskaraz ikasteko eta egiteko aukerak bermatzea, eta jarduera horiek izanen duten garapenari garrantzia ematea, garapen
|
horretan
parte hartzeko prestutasuna erakutsiz.
|
|
|
• Ahozkotasuna eta hizkuntza gaitasunak hobetzen laguntzea. Hizkuntza bat ikasteko modurik eraginkorrena hizkuntza
|
hori
erabiltzea da. Hitz eginez ikasi egiten da, eta erraztasuna hartzean hizkuntza hori erabiltzeko joera areagotzen da.
|
|
|
Hizkuntza bat ikasteko modurik eraginkorrena hizkuntza hori erabiltzea da. Hitz eginez ikasi egiten da, eta erraztasuna hartzean hizkuntza
|
hori
erabiltzeko joera areagotzen da.
|
|
|
Programazioa berritzeko begirale arituen lantaldea sortzea da gure asmoa. Orain arte Kilikako langile batek zortzi saiotarako programazioa prestatzen bazuen ere, sormen lan
|
hori
lantaldean burutzea ideia interesgarria iruditzen zaigu, hurrengo urteetan jarraitzeko modukoa.
|
|
|
Laugarren arrazoia, gure ustez, begiraleen profila eta prestakuntza dira. Haurrekin sortzen duten harreman
|
hori
ezinbestekoa da haurrek euskarazko aisialdiaz gozatzeko.
|
|
|
1 Euskara irakaslea naiz, Bigarren Hezkuntzan, azken hogei bat urte luzeetan.
|
Hori
naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala ikusten, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehia... Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua.
|
|
|
1 Euskara irakaslea naiz, Bigarren Hezkuntzan, azken hogei bat urte luzeetan. Hori naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala ikusten, hasteko,
|
horretarako
baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago ikusten dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposamenak, galderak. Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua.
|
|
|
Hori naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala ikusten, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago ikusten dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposamenak, galderak. Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal
|
hori
gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua. Berdin estilo aldetik ere, alde batera utziko ditut halakoei darien akademikotasunaren tonu edo erregistro zantzuak, maila pertsonalean aritu nahi baitut, Ane gisa, ni neu gisa baino ez, gaiarekin kezkatuta, oso kezkatuta dagoen euskal irakasle apal baten moduan.
|
|
|
Unibertsitateko nire lanari dagokionez, euskaraz lan egingo duten maisu maistren irakaslea naiz NUPen, Haur eta Lehen Hezkuntzako graduetan, baita erdarazkoena ere, kasu
|
horretan
euskal hizkuntzaren inguruko ikasgai bat emanez, erdaldunek euskararen inguruan minimoki jakin beharrekoa erakusteko helburua duena. UPPAn, berriz, Euskal Ikasketen lizentzian aritzen naiz, Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan euskara irakasle izango direnei erakusten.
|
|
|
Eta
|
hori
nahikoa ez dela, Herri honetako periferia osatzen duten lurralde gaztigatuenetan nabil, Nafarroan eta Lapurdin, (oraindik) euskara modu natural (ago) batean bizi ahal duten horiengandik ez hain hurbil, eta horrek gure gaineko agintea duten bi administrazioen (Frantzia eta Espainia) peko bi errealitate diferenteak ezagutzeko parada ematen dit, euskara gutxitzeko edota gutxiesteko bi estilo diferen...
|
|
|
Eta hori nahikoa ez dela, Herri honetako periferia osatzen duten lurralde gaztigatuenetan nabil, Nafarroan eta Lapurdin, (oraindik) euskara modu natural (ago) batean bizi ahal duten horiengandik ez hain hurbil, eta
|
horrek
gure gaineko agintea duten bi administrazioen (Frantzia eta Espainia) peko bi errealitate diferenteak ezagutzeko parada ematen dit, euskara gutxitzeko edota gutxiesteko bi estilo diferente horietan zer den euskal ikasle izatea, edo bederen, zer euskara ikasle.
|
|
|
3 Talaia" pribilegiatu"
|
horretatik
lehen inpresio bat: ikasleek ez dute euskaraz egiten.
|
|
|
Harrigarria izaten da, gertatzen denean, baina oso oso gutxi gertatzen da, zoritxarrez. Noski, Iruñerriko ikasleen artean da bereziki nabarmena erdararekiko joera ikaragarri
|
hori
, zeren eta Nafarroako beste eremu euskaldunago batzuetatik etortzen diren ikasleekin ez da hori gertatzen, ez behintzat hain modu argian. Horiek gehiago egiten dute euskaraz, normala denez, begi bistako arrazoiengatik.
|
|
|
Harrigarria izaten da, gertatzen denean, baina oso oso gutxi gertatzen da, zoritxarrez. Noski, Iruñerriko ikasleen artean da bereziki nabarmena erdararekiko joera ikaragarri hori, zeren eta Nafarroako beste eremu euskaldunago batzuetatik etortzen diren ikasleekin ez da
|
hori
gertatzen, ez behintzat hain modu argian. Horiek gehiago egiten dute euskaraz, normala denez, begi bistako arrazoiengatik.
|
|
|
Dena den, kasu, eremu euskaldunetan arazorik ez dagoela pentsatzearekin. Zeren eta oraindik oso nabaria ez bada ere toki erdaldunetako erdarazko joera
|
hori
, uholdeak hori ere hartuko duela gauza jakina baita, datuak eta begiratuta aurreikusten denez. Herriak berak duen egoeraren ondorio eta sintoma da euskararen egoera, eta erritmoak erritmo, denak hartuko ditu horregatik gainbeherak, analisiak eta diagnostikoak egoki egin ezean, eta neurriak hartzen ez badira.
|
|
|
Dena den, kasu, eremu euskaldunetan arazorik ez dagoela pentsatzearekin. Zeren eta oraindik oso nabaria ez bada ere toki erdaldunetako erdarazko joera hori, uholdeak
|
hori
ere hartuko duela gauza jakina baita, datuak eta begiratuta aurreikusten denez. Herriak berak duen egoeraren ondorio eta sintoma da euskararen egoera, eta erritmoak erritmo, denak hartuko ditu horregatik gainbeherak, analisiak eta diagnostikoak egoki egin ezean, eta neurriak hartzen ez badira.
|
|
|
Zeren eta oraindik oso nabaria ez bada ere toki erdaldunetako erdarazko joera hori, uholdeak hori ere hartuko duela gauza jakina baita, datuak eta begiratuta aurreikusten denez. Herriak berak duen egoeraren ondorio eta sintoma da euskararen egoera, eta erritmoak erritmo, denak hartuko ditu
|
horregatik
gainbeherak, analisiak eta diagnostikoak egoki egin ezean, eta neurriak hartzen ez badira. Aspaldi zaigu kezka iturri, euskaraz dakiten eta ikasten duten haur eta gazte euskaldunak ere euskaraz egiteari uzten hasi direla eskola eremutik kanpo, esate baterako.
|
|
|
Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia dago, eta zaila da
|
hori
gainditzeko eman behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia hartzearekin joaten dena, baina uste baino aldagai gehiagoz osatua dagoena, hala ere. Oso prozesu konplexua da.
|
|
|
Ez ditut garai zaharrak idealizatzen, ongi dakidalako ez dela inoiz erraza izan ikasleak euskarara ekartzea, eta ongi gogoratzen dudalako beti izan dutela ikasleek erdarara jotzeko ohitura. Ezberdintasuna, orain, maiztasuna da, beti entzuten dituzula erdaraz, beti, eta
|
hori
gutxi balitz bezala, guri ere erdaraz egiten digutela da orain nabarmendu beharreko alderik handiena. Ez denek, noski, baina askok eta askok, bai.
|
|
|
Lehen –eta orain ere bai batzuek– ahalegintxoa egiten zuten. Orain,
|
horri
ere ez diote garrantzirik ematen. Iruditzen zait.
|
|
|
Garai batean (bai, badakit, zaharren moduan ari naizela irudi lezakeela, lehengo garaiak beti hobeak zirela pentsatzen...), jarrera tinkoagoa zegoen, larriagoak iruditzen zitzaizkigun hizkuntzarekin zerikusia zeukaten kontuak. Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango
|
hori
horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela. Ematen du jada ez dela beharrezkoa horretan eragitea, edo ez dakit.
|
|
|
Garai batean (bai, badakit, zaharren moduan ari naizela irudi lezakeela, lehengo garaiak beti hobeak zirela pentsatzen...), jarrera tinkoagoa zegoen, larriagoak iruditzen zitzaizkigun hizkuntzarekin zerikusia zeukaten kontuak. Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi
|
horrek
, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela. Ematen du jada ez dela beharrezkoa horretan eragitea, edo ez dakit.
|
|
|
Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela. Ematen du jada ez dela beharrezkoa
|
horretan
eragitea, edo ez dakit.
|
|
|
Euskararen irakaskuntza eta euskal irakaskuntza politikoki testuinguruan jarri behar dela iruditzen zait, bestela ikasleen hautu pertsonal hutsen esku uzten baitugu erabakia, eta garbi dagoelako
|
horrek
zer dakarren. Izan ere, zergatik egin luke gaur egungo ikasle iruindar batek euskaraz, hobeki dakienean erdaraz eta inguratzen duen guztia erdaraz baldin badu?
|
|
|
Euskara irakasle etsitu baten gogoeta kaiera... dugunaren esku, goiko instantzietan eta politika gorenean egiten eta gertatzen denarenean baizik.
|
Hori
ere jakin behar dugu, ez diezaiogun geure buruari gehiegizko espektatiba baten erronkarik sor.
|
|
|
Zaila da jakitea zer egon daitekeen ikasleek erdaraz egitea irakasle batek onartzearen atzean. Aipatu berri dudan erlaxazio orokor
|
horretaz
gain, baliteke batzuek pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik eman behar. Edo beldur moduko bat diotela ikasleen estimua galtzeari, eta hori gerta daitekeela pentsatzen dutela, buen rollo a denaren gainetik lehenetsi ezean.
|
|
|
Aipatu berri dudan erlaxazio orokor horretaz gain, baliteke batzuek pentsatzea gaztetxoen gauzak direla eta ez zaiela garrantzirik eman behar. Edo beldur moduko bat diotela ikasleen estimua galtzeari, eta
|
hori
gerta daitekeela pentsatzen dutela, buen rollo a denaren gainetik lehenetsi ezean. Beharbada, ohartu ere ez dira egiten, ez dutelako agian arreta eta kontzientzia hor, eta komunikazioan zentratzen dira, zein hizkuntzatan gertatzen den begiratu eta zaindu ordez.
|
|
|
Hau idazten ari naizela, gogora datorkit Lazkao Txikiren profezia," martxa honetan aurki erderaz hitz egingo dugu euskaraz ari garelakoan"; edo besterik gabe, ez da beraientzat garrantzitsua, ez zaie hala iruditzen, kito. Ez dugu ahaztu behar heldu batzuentzat lana lortzeko modu bat baino ez dela jada euskara, edo beste hizkuntza bat, eta
|
hori
hala izateak ez duela atxikimendu berezirik sortzen, ez dutela euskara modu berezi batekin lotzen, ez dutela euskarak euskaldunontzat izan lukeenaren kontzientziarik. Zer eredu ematen diegu ikasleei beren erdara onartuta?
|
|
|
Askotan gertatzen da gaztaroan egitea hizkuntza ohituretako aldaketa, nerabezaro garaiko helduekiko desafio beharra eta gainerako" gorabeherak" gaindituta.
|
Hori
hautu pertsonal baten bitartez gertatzen delako iruditzen zait zeresan handia lukeela hor hezkuntzak kontzientzia soziopolitikoan eragin ahal izatea, eta horregatik uste dut hor eragitetik hasi genukeela irakasleok, egoera iraultzen hasi nahi izatekotan, bederen. Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak eman genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik.
|
|
|
Askotan gertatzen da gaztaroan egitea hizkuntza ohituretako aldaketa, nerabezaro garaiko helduekiko desafio beharra eta gainerako" gorabeherak" gaindituta. Hori hautu pertsonal baten bitartez gertatzen delako iruditzen zait zeresan handia lukeela hor hezkuntzak kontzientzia soziopolitikoan eragin ahal izatea, eta
|
horregatik
uste dut hor eragitetik hasi genukeela irakasleok, egoera iraultzen hasi nahi izatekotan, bederen. Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak eman genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik.
|
|
|
Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak eman genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik.
|
Horregatik
ere pixka bat etsita nago, gorago irakasle (batzu) en inguruan esandakoaren haritik, eta irakaslegaien aldetik sumatzen dudanari erreparatuta, ez duelako ematen etorkizuna oso itxaropentsua izan daitekeenik.
|
|
|
6 Euskara, morse bat da?
|
Horren
sentsazioa dut. Intonazioa, hitz ordena, hiztegia noski, gero eta gehiago dira erdaraz, hainbeste non badirudien erdaraz ari garela, eta euskarak morse kode baten funtzioa baino ez duela betetzen.
|
|
|
Askotan zaila da jakitea ea erdaraz kutsatutako euskara den, ala euskaraz kutsatutako erdara.
|
Horrek
galdera bat pizten du nire baitan. Zer da hizkuntza bat?
|
|
|
Hitz egin daiteke euskaraz, gainerako erreferentzia guztiak erdal mundukoak direnean?... Badakigu" kalitate" aren galera nolabaitekoa onartu dugula hizkuntzaren hedapena gertatuko bada,
|
hori
argi dago, baina zenbateraino. Hegoaldean, euskañola da.
|
|
|
Oso oso nabarmena da. Garbi dago belaunaldi gazteen ahozko euskara desberdina dela, eta hizkera
|
horrekiko
gure jarrerak ere aldatu egin ditugula, gehiegizko arbuioa baino, onarpen kritikoa eta hobekuntzarako dinamikak bultzatuz. Baina, noraino?
|
|
|
Baina, noraino? Bilakaera ezinbesteko
|
horren
kontrola erabat galduko ez badugu, ahozkotasunaren lanketa funtsezkoa izan litzateke, geroago garatuko dudan zentzuan.
|
|
|
Iruñerrian euskaraz ikasteak gero eta antza handiagoa du frantses kolegio batean ikastearekin, esaterako. Eremu akademikoarekin lotzen dute, eta
|
horrek
gazteengan sortzen duen higuina kontuan hartuta, gainera, euskara galtzaile ateratzen da, oso galtzaile atera ere. Ume txikiek gehiago egiten dute euskaraz, helduaren erreferentziak oso garrantzitsuak direlako oraindik, ez dagoelako halako desafio jarrerarik, haien errealitate afektiboa familiak eta eskolak baino ez dutelako osatzen.
|
|
|
Ume txikiek gehiago egiten dute euskaraz, helduaren erreferentziak oso garrantzitsuak direlako oraindik, ez dagoelako halako desafio jarrerarik, haien errealitate afektiboa familiak eta eskolak baino ez dutelako osatzen. Baina euskararen erabilera asko jaisten da mailetan gora egin ahala, gero eta behar sozial handiagoak dituztelako, eta gizarteratze zabalago
|
horretan
euskara topatzen ez dutelako. Hor lehiatzea zaila da, zeren eta afektiboki esanguratsuak diren helduek eduki arren zer esan, zer erakutsi edota zer eredu eskaini, irabazi egiten duelako mundu handiaren hizkuntzak, eta hizkuntza horretan topatzen duten erakargarritasun guztiak.
|
|
|
Baina euskararen erabilera asko jaisten da mailetan gora egin ahala, gero eta behar sozial handiagoak dituztelako, eta gizarteratze zabalago horretan euskara topatzen ez dutelako. Hor lehiatzea zaila da, zeren eta afektiboki esanguratsuak diren helduek eduki arren zer esan, zer erakutsi edota zer eredu eskaini, irabazi egiten duelako mundu handiaren hizkuntzak, eta hizkuntza
|
horretan
topatzen duten erakargarritasun guztiak. Inguratzen dituen errealitate soziolinguistikoaren arauetara errenditzen dira, erreferenteak ez direlako bakarrik gurasoak, irakasleak; gizartera ateratzen dira, eta gizarteak eskatzen duen moduan sozializatzen dira.
|
|
|
Erdaraz.
|
Hori
da prestigioa duena.
|
|
|
Honi lotu behar litzaioke nolakoa den ikasleei, gaztetxoei eskaintzen ari gatzaizkien eskola eredua, zenbateraino erantzuten dien haien benetako beharrei, interesei, jakin minei. Izan ere, euskara eskola hizkuntza baino ez baldin bada, eta gainera eskola eredu
|
horren
nolakotasuna gazteendako modukoa ez baldin bada, haien bizitzatik urrun baldin badago edota arrotza baldin bazaie, pentsa, hainbat okerrago. Hemen, heziketa modu askeago baten aldeko eta pertsonen beharrak hobeki zaintzen dituen eskola eredu baten aldeko nire aldarria egingo dut, horrek
|
|
|
Izan ere, euskara eskola hizkuntza baino ez baldin bada, eta gainera eskola eredu horren nolakotasuna gazteendako modukoa ez baldin bada, haien bizitzatik urrun baldin badago edota arrotza baldin bazaie, pentsa, hainbat okerrago. Hemen, heziketa modu askeago baten aldeko eta pertsonen beharrak hobeki zaintzen dituen eskola eredu baten aldeko nire aldarria egingo dut,
|
horrek
|
|
|
90 euskararen aldeko gure afera honetan lagunduko ligukeela uste dudalako. Ez legoke bizitzaren eta eskolaren arteko halako jauzirik edo amildegirik, eta zentzu
|
horretan
, euskara ez lukete identifikatuko hainbeste" gorroto" duten zerbait horrekin. Gazteen interes, jakin min eta beharretatik abiatu ahal bagenu, gehiago konektatuko genuke haiekin, eta hobekiago ulertuko lukete eskolaren zentzua.
|
|
|
90 euskararen aldeko gure afera honetan lagunduko ligukeela uste dudalako. Ez legoke bizitzaren eta eskolaren arteko halako jauzirik edo amildegirik, eta zentzu horretan, euskara ez lukete identifikatuko hainbeste" gorroto" duten zerbait
|
horrekin
. Gazteen interes, jakin min eta beharretatik abiatu ahal bagenu, gehiago konektatuko genuke haiekin, eta hobekiago ulertuko lukete eskolaren zentzua.
|
|
|
Muga jartzen diegu sakelako telefonoaren erabilerari, jarrera matxistei, eta zergatik ez erdararen erabilerari? Ikasleek aukera dezakete beste eredu batean izena ematea –ez dago haien esku, gurasoenean baizik, badakit–, baina ulertu behar dute gurean egoteak dakarren inplikazioa, gure identitatearen funtsa euskara dela argi adierazi behar diegu, hitzez eta ekintzaz, hala dela, eta ez dugula onartuko
|
horren kontra
doan jarrerarik. Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan.
|
|
|
Ikasleek aukera dezakete beste eredu batean izena ematea –ez dago haien esku, gurasoenean baizik, badakit–, baina ulertu behar dute gurean egoteak dakarren inplikazioa, gure identitatearen funtsa euskara dela argi adierazi behar diegu, hitzez eta ekintzaz, hala dela, eta ez dugula onartuko horren kontra doan jarrerarik. Ez dugula onartuko
|
hori
abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan. Motibazio alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak ere bai, jada aipatu dudan bezala, baina ez hori bakarrik.
|
|
|
Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan. Motibazio alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak ere bai, jada aipatu dudan bezala, baina ez
|
hori
bakarrik. Modu batean ala bestean, mugatu egin behar da ikasleen joera geldiezin hori, eta haiek jakitun izan behar dira horretaz.
|
|
|
Motibazio alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak ere bai, jada aipatu dudan bezala, baina ez hori bakarrik. Modu batean ala bestean, mugatu egin behar da ikasleen joera geldiezin
|
hori
, eta haiek jakitun izan behar dira horretaz. Gainera, askotan oharkabean pasatzen zaigun kontu bat ere badago, eta honakoa da:
|
|
|
Motibazio alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak ere bai, jada aipatu dudan bezala, baina ez hori bakarrik. Modu batean ala bestean, mugatu egin behar da ikasleen joera geldiezin hori, eta haiek jakitun izan behar dira
|
horretaz
. Gainera, askotan oharkabean pasatzen zaigun kontu bat ere badago, eta honakoa da:
|
|
|
Erdara mugatzea euskara hobeki ikasteko aukera edukitzea da, eta euskara hobeki jakinda, erabilera ere errazagoa izango zaie. Zerbait mugatzen zaigunean min egiten digu, egia da, frustrazioa eta abar sortzen zaigu, baina aukera bat suposatzen du, eta
|
hori
da gure esku dagoena, gure ardura dena: euskararen aukera sortzea.
|
|
|
hizkuntza ez da inoiz aukera naturala, aukera askea, gurea bezalako herrietan, bederen. Askatasuna ez da besterik gabe umeen hautua errespetatzea, hautu
|
hori
beti dagoelako inguruko zirkunstantziek baldintzatuta. Zapalkuntza dagoenean, zapaldua dagoenari hitza ematea da askeena, askatzailea delako.
|
|
|
Euskara ongi ikastea ezin da bakarrik euskara irakaslearen esku egon, euskara ezin delako izan ikasgai hutsa. Euskara ardatza izan behar da ikastetxeetan, identitatea
|
horren inguruan
gorpuzteraino. Baina horrez gain, euskara tresna da, ikasketa baliabidea, eta ezin da gertatu euskara geuk bakarrik zuzentzea, euskararen zuzentasunari ematen zaion arreta euskara irakasleena baino ez izatea.
|
|
|
Euskara ardatza izan behar da ikastetxeetan, identitatea horren inguruan gorpuzteraino. Baina
|
horrez
gain, euskara tresna da, ikasketa baliabidea, eta ezin da gertatu euskara geuk bakarrik zuzentzea, euskararen zuzentasunari ematen zaion arreta euskara irakasleena baino ez izatea. Eta horrekin lotuta, euskara ikasgaiaren nolakotasuna erabat eta errotik aldatzeko aldarri ozena, lerro hauetatik.
|
|
|
Baina horrez gain, euskara tresna da, ikasketa baliabidea, eta ezin da gertatu euskara geuk bakarrik zuzentzea, euskararen zuzentasunari ematen zaion arreta euskara irakasleena baino ez izatea. Eta
|
horrekin
lotuta, euskara ikasgaiaren nolakotasuna erabat eta errotik aldatzeko aldarri ozena, lerro hauetatik. Ezin dugu jarraitu euskara irakasten espainola, frantsesa edo ingelesa erakusten dugun modu berean.
|
|
|
Oro har, irakaskuntzak eskain diezaiola denbora eta tarte gehiago ahozkotasunari, ez bakarrik hizkuntza irakasleek, denek baizik. Gure kasuan, garbi dago, beharbada ahozkoa baino ez genuke erakutsi behar,
|
hori
dute-eta gabezia, hor baitute hutsunea. Gainera, gazte hizkerak erakutsi genituzke; gazteentzako edukiak, moduak eta abar eraman klasera.
|
|
|
Hau da: abiatu gaitezen dakiten euskara" apur"
|
horretatik
, ez gaitezen saiatu eduki gramatikal gehiago erakusten, ez bada egunero klaseko ahozko jardunean agertzen diren akatsak zuzentzeko helburuarekin, eta kontuz honi dagokionean ere: beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia eman.
|
|
|
beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia eman. Euskara ikasgaia izan dadila euskaraz (gainerako ikasgaiak) ikasteko behar duten laguntza
|
hori
, eta bereziki eta nagusiki, egunerokoan jario pixka bat handiagoz egiteko luketen tresneria hornitzearen funtzioa izan. Ez dezagun ahaztu hizkuntza eta afektua oso estuki eta hertsiki lotutako gauzak direla, eta jar dezagun hor arreta, ardatza, helburua.
|
|
|
Baina askotan, gauzen errealitate krudeletik ateratzen dira txinpartak eta esperantza hariak.
|
Hori
da nire borondatea, ez dezazuela zalantzarik egin. Egoera ez da atsegina, ez da oso iradokitzailea, baina euskaldunok beti erakutsi dugu borondatea, kemena, eta adorea.
|
|
|
Testu jakin batzuen dotorezia, edo izaera ludikoa, edo erritmo burutik kendu ezina deskubritu eta haien jabe egin buruz —bihotzez— ikasteraino. Deskubrimendu
|
horrek
eramango gaitu —ez beste ezerk— umeari hitzaren poza transmititzera. Irakasleak horrelakorik lortzen badu, umeak etxeraino eramango du poz hori, eta aitaren edo amaren esku bateko hatzak harturik, kantatzen hasiko da irakasleari ikasi dion lelo xumea:
|
|
|
Deskubrimendu horrek eramango gaitu —ez beste ezerk— umeari hitzaren poza transmititzera. Irakasleak horrelakorik lortzen badu, umeak etxeraino eramango du poz
|
hori
, eta aitaren edo amaren esku bateko hatzak harturik, kantatzen hasiko da irakasleari ikasi dion lelo xumea:
|
|
|
|
Hori
gertatu bada, irakasleak irakatsi du testua, baina ez du poza transmititu.
|
|
|
Hizkuntzaren muin muinean dauden ezaugarrietan. Eta haurra corpus
|
horren
jabe egiten bada, ia ibiltzen ikasi aurretik hasi bada ezagutzen hizkuntzaren poza, pozarekin batera hizkuntzaren magia ari da bereganatzen, ia hitz egiten ikasi aurretik ari da gozatzen hizkuntzaren poza.
|
|
|
Etxeetan eta haurtzaindegietan transmititu liteke poz
|
hori
. Eguneroko jardunean, ia oharkabean.
|
|
|
Umearen egoeraz eta portaeraz mintzatzeaz gainera, transmisioaz ere hitz egingo zuten inoiz. Harreman
|
horrek
duen garrantziaz. Transmisioaren ontzi berean egoteaz.
|
|
|
Hitzen gozamena —esperientzia poetikoa— hitzez eraikia bada ere, ezin da hitzetan esplikatu, adierazezina da. Umeak ikasi duenean Do re mi, hanka oker
|
hori
, fa sol la, zuzendu zaiola kantatzen, ez daki zer den solfeoa, ez daki zer diren nota musikalak. Hanka okerrak Doremi ote du izena?
|
|
|
Ahozko magia belarrietatik iristen da imajinaziora eta buruko almazenera. Idatzizko magia, berriz, begietatik sartzen da, eta hogeitaka letra dira magia
|
horren
giltza. Haiek elkarrekin lotuz haien magia gauzatzen ari da umea.
|
|
|
Izango dira berrogeita hamar urte esaldi horixe bera eta ia hitz horiexekin esaten genuela irakaskuntzari buruzko eztabaidetan. Aspaldi utzi nuen irakaskuntza eta oso oker egon ninteke, baina errezeloa dut hausnarketa
|
horrek
ez ote duen orduan baino gehiago esaten. Euskarazko musikarekin esanda:
|
|
|
Zein baliabide dugu euskaraz ahozko jarduna hobetzeko ikasgeletan? Nolako irakaskuntza ematen diegu, eta ahozkoak zer leku du irakaskuntza sistema
|
horretan
–
|
|
|
Nafarroa Garaian euskaldun gehien duen eremua eremu mistoa da, Iruñerria. Harrigarria ez dena, bestalde, nafar populazioaren gehiengoa eremu
|
horretan
bizi baita.
|
|
|
Gero eta maizago darabiltzagu horien gisako galderak gure artean, gogoeta franko egin da gai
|
horretaz
. Horren ildotik, 2022an, Euskarazko ahozko jarduna Nafarroako gaztetxoen artean:
|
|
|
Gero eta maizago darabiltzagu horien gisako galderak gure artean, gogoeta franko egin da gai horretaz.
|
Horren
ildotik, 2022an, Euskarazko ahozko jarduna Nafarroako gaztetxoen artean: egoera eta aukera berriak izeneko mintegia antolatu zuten Iruñeko Komunikabideak Fundazioak eta Euskaltzaindiaren Sustapen batzordeak.
|
|
|
Liburuan aurkituko dituzun artikuluak ez dira, ordea, denak mintegi hartan aurkeztu zirenak. Eta mintegian azaldu ziren zenbait ere ez dituzu hemen, ez eta egun
|
horretan
gazteek mahai inguruan esan zituztenak ere, interesgarriak izan arren. Mintegiaren izenean aurreikus zitekeena baino, alegia, Nafarroako
|
|
|
" Hizkuntza eta hitzak ez dira berez eder zein gris, nik egiten ditut eder zein aspergarri". Eta zuek, liburu hau gauzatu duzuenok, Ane, Ander, Anjel, Esther, Rosa, Xabier eta Yolanda zeuen artikuluen bidez erakutsi diguzue oraindik asko falta dugula etxean, karrikan, eta ikastetxean euskaraz modu erraz eta goxoan aritzeko; baina,
|
horrezaz
gainera, hizkuntza eder egiteko, bidea zein izan daitekeen eta zer eta nola landu behar dugun hizkuntza formala eta informala, eskolan eta eskolatik kanpo, ere erakutsi diguzue.
|
|
|
Proposamen honen nahia bada, baita ere, noski, irakasleei laguntzea eta
|
horregatik
proposatuko dira Haur Hezkuntzatik hasi eta Bigarren Hezkuntzarainoko irakasleek eurek egindako eta gelaratutako sekuentzia didaktikoak, helburu komunikatiboak eta testu generoak, eskola ibilbide guztian ikasleek ikasturtero ahozkoa lantzeko sekuentzia didaktiko bat jaso dezaten bermatze aldera.
|
|
|
Dolz ek (1994) baieztatzen duen moduan, ahozkoaren garapena, idatziarekin batera, derrigorrezko irakaskuntzaren erronka handietako bat da; hala ere, muga handiak daude
|
horren
garapenean, bai baliabide didaktikoei dagokienez, bai orientabide metodologikoei, bai irakasleen prestakuntzari dagokienez. Hori bera ikusi ahal izan dugu azkeneko 10 urteotan, nekez ari baikara aurreratzen bederen inplementazioan.
|
|
|
Dolz ek (1994) baieztatzen duen moduan, ahozkoaren garapena, idatziarekin batera, derrigorrezko irakaskuntzaren erronka handietako bat da; hala ere, muga handiak daude horren garapenean, bai baliabide didaktikoei dagokienez, bai orientabide metodologikoei, bai irakasleen prestakuntzari dagokienez.
|
Hori
bera ikusi ahal izan dugu azkeneko 10 urteotan, nekez ari baikara aurreratzen bederen inplementazioan.
|
|
|
Aurreko guztia jasotzeko modu aproposa eskaintzen du, azkenik, Ikastetxeko Hizkuntza Proiektuak.
|
Horretaz
baliatzea da gaur egungo erronketako bat gure eskoletan.
|
|
|
Izan ere, hiztunak, komunikazio ekintzen bidez, inguruan dauzkan eta inporta zaizkion pertsonekin harremanak eraikitzea du helburu nagusia. Komunikazioaren alderdi
|
horretan
sakonduz gero, esan daiteke pertsonak komunikazioaren bidez bihurtzen garela gizartearen eta gure talde erreferentzialaren parte. Komunikazioak egiten gaitu nor.
|
|
|
Gizarte harremanak eraikitzeko lan
|
horretan
entzuleengan eragitea ezinbestekoa zaigu. Beste era batez esanda, komunikazioa ekintza pertsuasiboa da eta elkarreragina komunikazioaren funtsezko alderdia (Apodaka, 2004:
|
|
|
Harreman digitalak izan daitezke adibiderik nabarmenena, non ahozkoa eta idatzizkoa etengabe uztartzen diren testuinguru informaletan, baita zenbait testuinguru formalagotan ere. Sare sozialetan gazteek kode idatzia erabiltzen badute ere, ahozkotik gertu kokatzen den erregistroa da
|
hori
, eta ez eskolako erabilera akademikoan ikasten dutena.
|
|
|
Mezua igorlearen eta entzulearen artean sortzen dute eta kanala, erregistroa eta gainerakoak negoziatu eta adostu behar dituzte, komunikazioa arrakastatsua izan dadin.
|
Horregatik
mezua eraikitzen duten eragileen arteko gaitasun erlatiboa ere
|