|
2001
|
|
|
Ekarpen hoirek ondoko hau demostratzera zeuden zuzenduak: 2H ikastenduen ikaslearen jarreraren garrantzia 2H hori sostengatzen duen talde etnolinguistikoarekiko, hizkuntza horretako arrakasta azaltzeko, ikaslearen
|
hizkuntz
gaitasunaren eta inteligentziaren gainetik.
|
|
|
3) Bigarren (menpeko) hizkuntzaren aldeko motibazioak sortu eta sendotzeko ere, erabakigarriagoak diruditeerrealitate hurbilaren baldintza objektiboek motibazio idealek baino: ...tzarekiko motibazio mailarik gorenekoa lortu ahal izateko, horretan eragina dutenbaldintza guztiak horren aldekoak behar dira izan; itxuraz azaleko motibazioakhizkuntza baztertuaren aldekoak badira ere, egoera diglosiko batek sakonekomotibazioak ahuldu egingo ditu eta, ondorioz, motibazioen eragina arinduko da; gizarte proiektuek bultzatu behar dituzte hizkuntzaren aldeko motibazioak; etaikasitako
|
hizkuntzaren
gaitasuna eta bere aldeko jarrerek tinko jarrai dezaten, gutxienez ingurune mota batek erabilera ugari ahalbidetu du.
|
|
2003
|
|
|
Ondoren aipatuko ditugun datuak EAEko
|
hizkuntz
gaitasuna eta asmoak izeneko azterketatik hartu ditugu (www 1. euskadi. ne t/ es tu di ossociol ogico s/ es tu di os temase. ap l). Azterketa hori EAEko esparrura mugatzen den arren, ezin
|
|
|
Adibidez, EAEko gizartearen planteamendua ulertzeko, oso adierazgarriak dira" EAEko
|
hizkuntz
gaitasuna eta asmoak" ikerlanean jasotzen diren emaitzak. Horien arabera (www1.euskadi.net/estudios_sociologicos), jendeak euskara hizkuntza normalizatua nahi duela pentsa daiteke, ondoko zifrak kontuan hartuta:
|
|
2004
|
|
|
Hizkuntza biziberritzeko bidean Fishmanek ondua daukan hipotesian familiaren inguruko hizketa trukeen datua izango da daturik esanguratsuena. Familiaren baitako kideen artean hizkuntzak daukan jarraipen modua omen dugu argibiderik argiena kide horien
|
hizkuntza
gaitasuna eta erabilera gainerako esparruetan nondik nora bidera litekeen aurreikusteko. Dirudienez, sendi barruko hizkuntzaren jarraipen naturalak huts egiten duen heinean, gainerako esparruen eraginkortasun maila oinarrian bertan makaldurik eta ezinean ageri zaigu.
|
|
|
Zertan datza, bada, hizkuntzaren gaitasun adierazle eta komunikatzailea? Zertan datza
|
hizkuntzaren
gaitasun eta izaera irudikatzailea. Errealitatearekin amankomunean duen forman, diosku Wittgensteinek.
|
|
2005
|
|
|
|
Hizkuntzaren
gaitasunarekiko eta erabilerarekiko mentalitatea. Jendeak nola baloratzen du zer diren hizkuntzak eta zertarako diren?
|
|
2007
|
|
|
Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere. Gazteen
|
hizkuntza
gaitasuna eta erabileraren arteko korrelazioak, beraz, hobera egin du eta hobera egiten jarraitu du, euskararen erabilera normalizatuko bada.
|
|
|
Hortaz, bada, 1989tik 2001era bitartean gehiago hazi zen haurren hizkuntza gaitasuna kale erabilera baino; haurren gaitasun erlatiboa, berriz, gutxiago hazi zen haurren kale erabilera baino. Horren guztiaren ondorioz,
|
hizkuntza
gaitasuna eta kale erabileraren arteko korrelazioa adierazten duen indizeak behera egin zuen; haurren gaitasun erlatiboa eta kale erabileraren arteko korrelazioa adierazten duen indizeak, berriz, gora egin zuen. Nire ustez, gure artean nagusi den erabilera arauaren isla da hori:
|
|
|
Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere. Gazteen
|
hizkuntza
gaitasuna eta erabileraren arteko korrelazioak, beraz, hobera egin du eta hobera egiten jarraitu du, euskararen erabilera normalizatuko bada.
|
|
2008
|
|
|
Robert H. Scales jeneralak honela definitu du bilatzen duten jendearen perfila: " Behar ditugu' scout' globalak, ondo ikasiak,
|
hizkuntzetarako
gaitasunarekin eta urrutiko parajeetan eroso sentituko direnak". Eta Montgomery McFatek:
|
|
|
Udalez gain, beste eragile batzuen arteko elkarlanaz aritu ziren Lekeitioko (Bizkaia) ikastetxeetako ordezkariak AEK euskaltegiko irakaslearekin batera. Lekeitio herri euskaldunera etorritako ikasle atzerritarren
|
hizkuntza
gaitasuna eta integrazio soziala areagotzeko martxan jarri duten programaren berri eman zuten.
|
|
|
Ondorioz bost urtetarik hizkuntza egoeraren argazki zehatza badugu: aldagai soziodemografikoak baliatuz, badakigu zein den hiztunen
|
hizkuntza
gaitasuna eta euskararen transmisioa, euskara nola erabiltzen duten etxean, ingurumen hurbilean, gizarte bizitzan, herritarrek zer iritzi eta jarrera duten euskarari buruz. Gainera aldi oroz galdetegia berdintsua baita, euskararen diakronia egin dezakegu inkesta batetik bestera.
|
|
|
Orain arte ikusi dugunez, guraso mota faktore erabakigarria da hizkuntzaren transmisio prozesuan. Baina gurasoen
|
hizkuntza
gaitasuna eta lehen hizkuntza ez dira prozesu horri eragiten dioten aldagai bakarrak. Maila desberdineko hizkuntza gaitasuna duten bikoteen kasuan, transmisio prozesuaren emaitzetan eragiten duen hirugarren aldagai bat da:
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasunari eta hedabideen kontsumoari buruz orain arte esandakoa laburtzeko, hiru ideia nagusi emango ditugu:
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasunari eta hedabideen kontsumoari buruz orain arte esandakoa laburtzeko, hiru ideia nagusi emango ditugu:
|
|
|
Argi dago, hortaz,
|
hizkuntza
gaitasuna eta hedabideen kontsumoa harremanean dauden bi alderdi direla. Aldagai soziolinguistikoek hedabideen kontsumoan izan dezaketen eragina aztertzen jarraituz, honako galdera sortu zaigu:
|
|
|
Ikusi ahal izango duzue bi egunkari horien atzetik datozela Berria, Gara, Diario de Noticias eta gainerakoak. Ikusi ahal izango duzue, gainera, datu horiek aldatu egiten direla herritarren sexuaren, adinaren, zonaldearen, lanbidearen,
|
hizkuntza
gaitasunaren eta beste hainbat aldagairen arabera. Horien guztien inguruko informazio zabala eta xehea aurkituko duzue txostenetan.
|
|
|
• da, halaber, euskarazko hedabideak indartzea, ugaritzea eta geroz eta erakargarriago egitea garrantzitsua izango dela herritarren
|
hizkuntza
gaitasuna eta erabilera ere sendotzeko.
|
|
|
Bada aldea osasun arloko tradiziozko testuen eta gaurko testuen artean, baina alde hori zertan den kontuan izan beharra dago. Alde batetik, hizkuntzaren erabilerarekin batera gertatu den aldaketa, bereziki sintaxiari dagokiona(
|
hizkuntz
gaitasunak eta itzulpenaren morrontzak neurri batean azal dezaketena), eta bestetik lexikoari dagokiona (espezializaziokoari baino gehiago orokorrari). Eta aldaketa horietan bada ahaztu ezin dugun beste eragile bat:
|
|
|
Unitate horietan ingresatutako pazienteek arreta espezializatua jasotzen dute etengabe eta zehaztasunez. Bi edo hiru egun horietan, pazienteak etengabe monitorizatuta egoten dira, hau da, bihotzaren, arnasketaren eta tenperaturaren funtzioa ebaluatzen duten monitoreei konektatuta, eta erizain espezializatu batek aldizka balioesten du haien egoera neurologikoa (kontzientzia maila, gorputz adarren
|
hizkuntza
gaitasuna eta indarra) eta orokorra. Iktus akutua monitorizatzeko unitateak dira, eta paziente erdikritikoen unitate gisa funtzionatzen dute, Jaume Roquer Bartzelonako Itsas Ospitaleko Neurologia Zerbitzuko buruaren informazioaren arabera.
|
|
|
Sexua,
|
hizkuntz
gaitasuna eta bizilekua irizpidetzat hartuta egin dute galdeketa
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Kultura sailburu Miren Azkaratek 2007 Kultura Ohiturei, Jardunbideei eta Kontsumoari buruzko inkestaren emaitzak aurkeztu ditu Bilboko Euskalduna jauregian. Behatokiak 6.785 laguni egin die inkesta, «sexua,
|
hizkuntz
gaitasuna eta bizilekua» irizpidetzat hartuta. Eusko Ikaskuntzaren eta Euskal Kultur Erakundearen laguntzarekin egindako azterketan «zentzuzko» datuak lortu direla ziurtatu du Azkaratek.
|
|
2009
|
|
|
1 Norberaren ezaugarriak, bereziki
|
hizkuntza
gaitasuna eta motibazioa
|
|
|
Hurbilagotik azter ditzagun 4 inkestaren emaitzak bai eta ere lau inkesten arteko bilakaera nagusiak ohizko lau eremuak ikertuz:
|
hizkuntza
gaitasuna eta euskararen transmisioa, euskararen erabilera etxean, ingurumen hurbilean, gizarte bizitzan, herritarren iritziak eta jarrerak
|
|
2010
|
|
|
Bada, beraz, irakurle mota berri bat, orain arte bakana, gisa honetako itzulpenak bereganatzeko baldintzak betetzen dituena:
|
hizkuntz
gaitasuna eta aurreiritzi eza.
|
|
|
Skutnabb kangaS t. (2002) Munduko hizkuntza politiken kongresua. bartzelona. euSko Jaurlaritza (2002) EAEko
|
hizkuntza
gaitasuna eta asmoak. kultura Saila. hpS. eusko Jaurlaritzaren argitalpen zerbitzu nagusia.Vitoria gasteiz. euSko Jaurlaritza (2001). Euskararen jarraipena III:
|
|
|
2.1 gizarte eleanitza eraikitzea gure gizartea anitza da sentitzeko, pentsatzeko eta jokatzeko moduei dagokionez, eta anitza da hizkuntzei dagokionez ere. baina bereziki ezberdintzen gaituena, batzuen eta besteen aldetik, herri honetako jatorrizko hizkuntzarekiko atxikimendua da. eusko Jaurlaritzak eginiko inkesta baten arabera, EAEko
|
hizkuntza
gaitasuna eta asmoak (2002ko urria), biztanle ia guztiek gaztelaniaz ahozko gaitasun handia duten bitartean, euskaraz ere gaitasun berdintsua duena, hau da ahoz elebidun dena, laurden bat pasa baino ez da. elebidunen artean berriz, gehiengoa da gaztelania euskara baino hobeto dakiena. ikerketa berdinean esaten da, euskararen gaitasuna esplikatzerakoan adierazgarriena den aldagaia, nortasun etno k...
|
|
|
1 Irudia: Jarrerak sailkatzeko diagrama (Amorrortu eta beste 2009, 311 orr.) ikerketa kualitatiboaren lagina euskadiko eta nafarroako hiri eta herri ezberdinetan (bilbo, barakaldo, gasteiz, iruña, donostia, durango eta zarautz) egindako hamabi eztabaida saioetan parte hartu zuten 47 lagunek osatu dute. hamabi talde horietatik zortzi adina, sexu, lanbide, euskararen
|
hizkuntza
gaitasun eta ideologia politikoa kontuan hartuta heterogeneoak ziren, beste lau lanbide esparru zehatz batzuetakoak ziren, zehazki, enpresariak eta kazetariak. bestalde, eta arestian esanda bezala, azterketa kuantitatiboa egiteko bat erabili da. berriro ere, ez da jo aurretiaz beste batzuek diseinatu eta erabilitako batera eta ez dira egin jarreren inguruko ikerketetan jadanik klasikoak diren gal... lehendabizi, eztabaidetan agertutako ideiak euskadiko biztanleria osora zein punturaino orokortu daitezkeen antzematea, eta, bigarrenez, ideiok zein gizataldeetan diren ohikoagoak zehaztea. helburua ez da izan eztabaidetan agerturiko jarrera denak neurtzea, baizik eta bai baina motakoen artean maizen ageri direnei arreta ipintzea. gainera, galderak zehazterakoan ikerlarien interpretazio edo kontzeptualizazioak erabili ordez partaideen euren adierazpen moduak edo berbalizazioak hartu dira kontuan. euskadiko autonomia elkargoaren 18 eta 55 urte bitarteko 600 lagunek osatu dute ikerketa kuantitatiboaren lagina eta adina, sexu eta eskualde (erdaldunagoa edo elebidunagoa, Inkesta Soziolinguistikoa 2006 lanaren arabera (eusko Jaurlaritza 2008)) aldagaitan gizarte osoaren adierazgarria da. ikerketa kuantitatiboaren emaitza nagusiak ondoko hauek izan dira:
|
|
|
AEKko ikasleen
|
hizkuntza
gaitasunak eta Europako Erreferentzia Markoa, hiru ikasturteetan
|
|
|
Kasu! Bi gauza ezberdin konparatzen ditugu norbanakoen
|
hizkuntza
gaitasuna eta egitura batzuren hizkuntza giroa. Halere, ezberdintasunak ezberdintasun, entsegu bat egin genezake ikusteko zer agertuko den.
|
|
|
Herritarren
|
hizkuntza
gaitasunak eta AEKko ikasleen inguruko hizkuntza giroa
|
|
|
Herritarren
|
hizkuntza
gaitasunak eta AEKko ikasleen inguruko hizkuntza giroa
|
|
|
Bi pertsona horiek, bistan da, gaitasun linguistiko ezberdinak dituzte, ezberdintasun horiek gizarte egoeraren ispilu dira: maila sozialean ezberdin kokatuta daude bi pertsona horiek, eta
|
hizkuntz
gaitasunean eta hizkuntz erabileran ispilatzen da ezberdintasun hori.
|
|
2011
|
|
|
Informazioa euren
|
hizkuntza
gaitasunera eta euren egoerara egokitu litzateke. Kontua ez da ez dutela prestakuntzarik, muturreko egoeran daudela baizik.
|
|
|
Jarrerekin, hizkuntzarekin eta politikarekin jarraitzeko, Sustatu.com en Ibai Iztuetak artikulu interesgarria publikatu zuen(" Hizkuntzak eta politika", http://sustatu.com/129888 7550). Bertan CISek egindako inkestak erabilita,
|
hizkuntza
gaitasunaren eta hautu politikoen arteko loturak aztertzen ditu. Datuen arabera, horien arteko lotura zuzena da eta autorearen ondorioa argia:
|
|
|
Askotan, autore euskaltzaleek hizkuntza despolitizatu behar dela adierazten dutenean, zera esan nahi dute:
|
hizkuntzaren
gaitasunari eta bereziki erabilerari lotuta dauden markak, aurreiritziak etab. apurtu behar dira hizkuntzaren erabilera normalizatu eta hedatu nahi bada. Ez da Iztuetak aipatzen dituen datuekin kontrajarria; euskaltzaleek hizkuntzaren erabilera despolitizatu behar dela adierazten dutenean, euskararen erabilerak normala, markatu gabea izan behar duela adierazi nahi dute, erabilera hori gizarte osoan (edo gizartearen proportzio handi batean) hedatu nahi bada behintzat.
|
|
|
Ariketa horietan guztietan frantses hizkuntza erabili behar izaten du hautagaiak. Prozesu osoan zehar enpirikoki neurtzen da bere frantsesezko
|
hizkuntza
gaitasuna eta, ondorioz, aski modu errazean, natural natural, lanpostutik kanpora gelditzen da behar adinako hizkuntza gaitasunik ez duena (edo aldaera estandarrarekin ondo moldatzen ez dena).
|
|
2012
|
|
|
Gazte hauen hizkuntza ohituren atzean,
|
hizkuntza
gaitasuna eta autoritateengandik (guraso zein irakasle) bereizi nahia ere badaude. euskara erregistro formaletan soilik erabiltzeko ohitura daukate, guraso edo irakasleekin. horretaz gain, gazte askok ez dauka errekurtsorik, gaitasunik, euskarazko gazte hizkera batean aritzeko edo sortzeko. Barakaldoren eremu geografikoa kontuan hartuta, ez dago horren gertuko erreferentziarik, ez baitago euskalkiaren eraginik eta euskara estandarrak ez du lortu, oraindik, eremu guztietara zabaltzea.
|
|
|
Faktore erabakigarri horiekaipatzearekin batera, egileak hizkuntza egoeraren xehetasunez beteriko argazkiaegiten du bestelako adierazleak erabiliz. Ildo horretatik, transmisioaren eragileenazterketek, populazioaren
|
hizkuntza
gaitasunen eta erabileraren neurketek, eta jarrera eta iritzien azalpenek, euskararen moduko hizkuntza gutxitu batekbirsortzeko dituen eragozpen larriak uzten dituzte agerian. Oro har, argi ikusten dalekuan lekuko hizkuntza egoerak eta hizkuntza joerak bat datozela eremu berekomarko juridikoaren baldintzekin eta garatutako hizkuntza politika motarekin, baitagizartetik bultzaturiko hizkuntzaren aldeko ekimenen indarrarekin ere.
|
|
|
Beraz,
|
hizkuntza
gaitasuna eta irakurmena izanik aipatu herrietan PISAebaluazioak neurtzen duena, honako emaitza hauek lortu ziren:
|
|
|
Azken garaiotan gainditu egin da adimen edo buruargitasunari buruzko ikusmolde tradizionala, zeinaren arabera adimena arlo akademikoari baino ez baitzegokion; ikusmolde itxi eta mugatzaile hark adimena parekatu egiten zuen
|
hizkuntza
gaitasunekin eta gaitasun logiko matematikoekin (adimen kognitiboarekin, alegia), eta haren neurria edo tamaina «adimen kozienteak»? «koziente intelektual» delakoak, ematen zuen.
|
|
|
Bat batean esku edo objektu bat hurbiltzen zaionean, norberaren erreflexuak garatu eta begiak senez ixten ditu.
|
Hizkuntza
gaitasunak eta ikaskuntza Hainbat norabidetatik iristen zaizkion soinu bereiziak bereizten ditu eta interesarekin entzuten ditu. Soinu artikulatuak eta urpekariak igortzen ditu, helduen arreta erakartzeko.
|
|
2013
|
|
|
Enpresa horiek bi zailtasun nagusiri egin behar izaten diote aurre prozesua amaitzeko: enpresetako pertsonen
|
hizkuntza
gaitasunari eta hornitzaileen hizkuntza erabilerari.
|
|
|
3 taula: Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako 2 urtetik gorako populazioa,
|
hizkuntza
gaitasunaren eta bizi den etxeetako hizkuntza egoeraren arabera. Eustat 2006
|
|
|
Framing kontzeptuaren erabilera berria da soziolinguistikaren esparruan, baina jarrerak aspaldiko aztergaia ditu soziolinguistikak. Berez zientzia horren hiru ikerlerro nagusietako bat da,
|
hizkuntzaren
gaitasunarekin eta erabilerarekin batera. Beste bi ikerlerroak baino ilunagoa da.
|
|
2014
|
|
|
Dena den, bi lurraldeetako ikasleek dagokien autonomia erkidegoarekin duten identifikazio mailaren batez bestekoa antzekoa bada ere (7,6 Katalunian, eta 7,8 La Franjan), identifikazio espainiarraren batez bestekoa altuagoa da La Franjan (7,3 Kataluniaren kasuan, eta 8,9 La Franjarenean). Halaber, desberdintasunak antzeman dira
|
hizkuntza
gaitasunari eta konJarrera linguistikoak hartzea: Kataluniako eta La Franjako nerabeek katalanarekiko dituzten jarreren zeharkako azterketa – Josep Ubalde fiantzari dagokienez, batez bestekoak altuagoak baitira Kataluniako ikasleengan La Franjakoengan baino (8,7 eta 6,8 hurrenez hurren gaitasunari dagokionez, eta 4,12 eta 3,43 autokonfiantzari dagokionez).
|
|
|
Batetik, marko politiko nagusiarekin bateragarri izan behar du; lege aldaketarik gertatzen ez den artean, burugabea da marko hori kontuan hartuko ez duen formulazioa. Bigarrenik, bat etorri behar du ikasleen jatorrizko
|
hizkuntza
gaitasunarekin eta eskola bidezko garapen bidearekin. Hirugarrenik, elementu operatiboak kontuan hartu behar dira:
|
|
|
Kapitulua laburra da: gizartearen beraren
|
hizkuntza
gaitasunari eta eguneroko hizkuntzari buruzko informazioa ematen digu atal honek.
|
|
|
Lan hori guztia eginda, gizarte alor bakoitzari buruzko aurkezpena egin du Juan Madariagak bere liburuan.Hala bada, Jolyren esanetan, euskararen egoera aztertzean, hizkuntzaren soziologian jomuga izaten diren gai nagusiak aztertzen ditu Juan Madariagak: euskararen erabilera, hiztunen
|
hizkuntza
gaitasuna eta hizkuntzei buruzko jarrerak, iritzi eta aurreiritziak".
|
|
|
Bai, gazteon errua dira hizkuntzaren erabilera eskasa, droga kontsumoa zein berotegi efektua. Hamar urtetik hogeita hamarrera bitartean gazteleraz aritzeko joera da nagusi, moda,
|
hizkuntza
gaitasuna eta beste faktore batzuk tarteko. Ostean, guraso izatean (berr) eskuratzen dituzte askok hizkuntzarekiko lotura, motibazioa eta kontzientzia. Askok, ez denek.
|
|
2015
|
|
|
G. GRAFIKOA.
|
HIZKUNTZA
GAITASUNA ETA ETXEAN HITZ EGITEN DUTEN HIZKUNTZA
|
|
|
Ba al da nolabaiteko logikarik hain bilakaera kontrajarriak azaltzeko orduan? Udalerri eta eskualdekako datuak ikusita, intuitiboki edo, argi nabari da gehien euskaldundu direnak eskualde eta udalerri erdaldunagoak izan direla eta, aitzitik, zonalde euskaldunagoek gutxiago aurreratu dutela edo atzera egin dutela euskarazko
|
hizkuntza
gaitasunean eta etxeko erabileran.
|
|
|
3 Oro har, salbuespentzat dituzte euskaraz moldatzen ez diren Aldundiko langileak, eta ikusi dute atal berriak sortu direnean eta langile berriak hasi direnean
|
hizkuntza
gaitasuna eta harreman irizpideak bermatu direla (lehen hitza euskaraz, zerbitzua erabiltzaileak nahi duen hizkuntzan...).
|
|
|
Hasieran aipatu duguna: kontuan izatea oinarri soziolinguistikoa, hizkuntzaren didaktika, ikasleen
|
hizkuntza
gaitasuna eta eskolaren zeregina.
|
|
|
Bart aurkeztu eta osorik jotako Zure aurrekari penalak berriak, hain zuzen, asko dauka hizkuntza jolasetik, ironia punturik ez baitzaio falta, kantariak berak elkarrizketatan azaldu moduan, egunkarietako hizkuntza prozesal eta politikoa – lexiko politikoa, poetikara –, barne samin, galdera eta zalantzen eremu zaurgarrietara eramateko saiakeran.
|
Hizkuntzaren
gaitasun eta ez gaitasunak.
|
|
2016
|
|
|
8 Berez, Hendaia eta inguruetan, azterketa egoki batek eskatuko luke hiru
|
hizkuntzetako
gaitasuna eta erabilera aztertzea etorkizuneko ikerketetan, eta orain arteko planteamendua egokituz eta gainditzea (Hegoaldean euskarari eta gaztelaniari buruz galdetzea eta Iparraldean euskarari eta frantsesari buruz): Errealitatera hurbiltzeko modu hori baliagarria izan zitekeen duela mende laurden Euskal Herri osoan, Bidasoak nahiko muga trinkoa ezartzen baitzuen praktikan bi eremu politiko kultural soziolinguistiko argi bereizteko.
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasunari eta transmisioari buruz argitaratutako datuen sintesia ez ezik, gogoeta interesgarriak jarri ditu mahai gainean Iñakik Euskararen gaitasuna eta transmisioa txostenean (Martinez de Luna, 2016). Gure idatzi honetan, hizkuntza gaitasuna ulertzeko eta ikertzeko moduaz ekarpena egin nahi dugu, Iñakik berak proposatzen duen hizkuntzaren indarberritzearen ikuspegitik landuta eta hizkuntza gaitasunaz bere txostenean egiten duen kuestionamendu terminologiko kontzeptualetik abiatuta.
|
|
|
1
|
HizKUnTzA
gAiTASUnArEn ETA ErABiLErArEn ArTEKo ALdEBiKo HArrEMAnA: HizKUnTzAgAiTASUnA, ErABiLErArAKo zorU; ErABiLErA, gAiTASUnArEn MoTor
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasunaren eta erabileraren arteko harremana, ordea, ez da horretara mugatzen, eta aldebikoa da. Izan ere, zenbat eta gehiago erabili hizkuntza bat, orduan eta hobeto, erosoago eta aberatsago hitz egiteko gai izango dira hiztunak.
|
|
|
A. Grafikoa:
|
hizkuntza
gaitasunaren eta erabileraren arteko aldebiko harremana
|
|
|
12). Gogoeta lan horretan kokatzen da, Iñaki Mz. de Lunak
|
hizkuntza
gaitasunaz eta Xabier Erizek iritzi jarrerez paratu dituztenekin batera, Soziolinguistika Klusterraren eskariz hizkuntza erabileraz prestatu dugun txosten hau.
|
|
|
124 Hasieran esan dugunez, erabileran zentraturiko txostena da hau. Aparteko txosten banatan lantzen dira
|
hizkuntza
gaitasuna eta jarrera esparrua.
|
|
|
Ezinbestekoa ez bada ere, aski normala da neurbide hori demolinguistika alorrean: bai erabilera alorrean, bai
|
hizkuntza
gaitasunean eta bai, are, iritzi jarreren esparruan. Hiztunen erabilera maila ordez hiztunen gaitasun maila hizpide harturik ikus, adibidez, Jone Hernandez Garciaren 2010eko azalpen argia:
|
|
|
non geografikoa, non soziofuntzionala/ jardungunea, rol harremana, adierazpidea eta zabaleroa, estiloa, adina. Aparte uzten ditu, bigarren maila batean (ikus bere 31 oin oharra) 1) ama hikuntza, 2)
|
hizkuntza
gaitasuna eta 3) generoa, ikasketa maila eta jarduera sozio profesionala. Bat gatoz autorearekin mintzajardunaren sei aldakortasun iturri horiekin.
|
|
|
Alde batetik, haurtxoak gurasoen intimitatean parte hartzeko gogoa izaten du. Bi urtetik aurrera, gurasoen jokabideak aurreikus ditzake haurtxoak atxikimendu figurarekin izandako harremanen, adimen eta
|
hizkuntza
gaitasunen eta ezarritako harreman ereduaren bidez, eta hobeto egin ditzake eskaerak. Ondorioz, helburuak ezar ditzake, helburuok lortzeko bideak azter ditzake eta gurasoen egoeretara eta erantzunetara hobeto molda daiteke.
|
|
2017
|
|
|
2.1
|
Hizkuntza
gaitasunak eta kategoria identitarioak
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasuna eta bikote profilak
|
|
|
** p≤ 0.01 Harreman adierazgarria
|
hizkuntza
gaitasunaren eta jatorriaren artean. hezkuntza komunitate honetako guraso erdaldunen gehiengoa ehtik kanpo sortua da (%59, 3).
|
|
|
** p≤ 0.01 Harreman adierazgarria
|
hizkuntza
gaitasunaren eta jatorriaren artean. hizkuntza gaitasunak jatorriarekin du zerikusia. Frantziatik etorritako gurasoen artean euskara ikasi dutenen edo zertxobait dakitenen zenbatekoa %38, 1 da.
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasuna eta seme alaben ikas maila haur hezkuntzako9 gurasoen herena da erdalduna (34, 0%) eta lehen hezkuntzan10 zenbateko horrek behera egiten du (21, 5%). guraso berrien soslaia erdaldunagoa da.
|
|
|
3 grafikoa. Gurasoen
|
hizkuntza
gaitasuna eta haurren ikasketa maila%
|
|
|
* p≤ 0.05 Harreman adierazgarria
|
hizkuntza
gaitasunaren eta haurren ikas mailarekin.
|
|
|
Hizkuntza sozializazioa ingurune eleaniztunetan erkidego batean bi hizkuntza edo gehiago izateak haurren
|
hizkuntza
gaitasunean eta garapen sozio-kulturalean eragina dauka, berdin dio egoera horren jatorrian dagoen prozesua (ochs & Schieffelin, 2008: 10). zenbait hizkuntza, dialekto, erregistro, edo estilo bertzeen ordez lehenesteak ondorioak ditu hizkuntza mantentzeari eta ordezkatzeari dagokionez (ibid., 11). ideologia eta hizkuntza zein kultura praktika askotarikoak ezaugarri dituzten erkidegoetan, haur eta helduen bizitza linguistiko eta kulturalak gizarte eta hiztun taldeen arteko" harreman guneetan" gertatzen dira, egonkorrak bezain mugikorrak izaten ahal direnak eta hizkuntza aldaketa edo mintzaira ez atxikitzea ekartzen ahal dutenak (ibid., 15). hizkuntza ordezkapen testuinguru batean, hizkuntza gutxiagotu baten jarraipena gizarte eraldaketa prozesu gisa ulertzen ahal da (ibid., 11).
|
|
|
— Euskararen erabilera osoak honako aldagaiekin du lotura, hau da, honako faktore hauen arabera aldatu egiten da: sexua, adina, lehen hizkuntza,
|
hizkuntza
gaitasuna eta erraztasun erlatiboa.
|
|
|
Azkenik, inkestatuei zenbait datu pertsonal ere eskatu zaizkie, hala nola adina, sexua edo generoa, lehen hizkuntza,
|
hizkuntza
gaitasuna eta hizkuntza batean edo bestean egiteko erraztasun erlatiboa.
|
|
|
Oiartzabal, Eneko 2017 Zenbat denboraz bizi ote gara euskaraz? bukatzeko,
|
hizkuntza
gaitasunaren eta erraztasun erlatiboaren kasuan, trebetasunez trebetasun galdetu zaie: euskaraz hitz egiteko, entzundakoa ulertzeko, irakurtzeko eta idazteko duten gaitasuna eta erraztasun erlatiboa. ondoren, lau trebetasunetan erantzundakoarekin aldagai bakarra osatu da:
|
|
|
" Euskararen erabilera osoak honako aldagaiekin du lotura, hau da, honako faktore hauen arabera aldatu egiten da: sexua, adina, lehen hizkuntza,
|
hizkuntza
gaitasuna eta erraztasun erlatiboa".
|
|
|
Uste dut behar dugula pixka bat hori ere, denok gizaki bezala, baina euskaldunok ere bai, mirestea, hau da, eredugarriak diren sortzaileak hor daudela, eta
|
hizkuntzaren
gaitasuna eta artearen gaitasuna gorenera edo behintzat gu baino gorago eraman dezaketen pertsonak badaudela ikustea, behar du herri batek. Eta nik uste bertsolariek hori sinbolizatzen dutela.
|
|
|
Azken hitza hizkuntzaren estatus sozial errealak dauka gai horretan ere. Hiztunak ez dauka berezko autonomiarik, ez da beregaina,
|
hizkuntzaren gaineko
gaitasun eta identitate auziotan. Sistema sozial elebidunaren kontraesanak atzeman behar ditugu euskararen komunitate nazionala zertan den jakiteko.
|
|
2018
|
|
|
BILA izeneko tipologiaren balioetako bat da. BILA tipologia aldagai sintetikoa da, eta
|
hizkuntza
gaitasuna eta lehen hizkuntza aldagaien arteko gurutzaketatik eratzen da.
|
|
|
24 Jon Maiak 1997ko finaleko bukaerako agurra bota zuenean, ez da hutsala, esaterako, bere
|
hizkuntza
gaitasuna eta erabilera azpimarratzea(" euskeraz badakit, bertsoz darabilkit"), familiaren jatorri ez euskalduna" aitortu" ondoren. Izan ere, bazekien familia jatoHiztun berriak eta bertso mundua – Miren Artetxe Sarasola rriz Extremadura eta Zamorakoa izateak ez zuela bat egiten bertsolariaren irudiarekin:
|
|
|
EGAren helburua, beraz, goi mailako
|
hizkuntza
gaitasuna eta giza komunikaziorako erabilera egiaztatzea da. Ez du erabilera berezietarako gaitasuna eskatzen (hezkuntza, itzulpena edo kazetaritza), baina komunikazio konpetentziaren erreferentzia gisara hartzen da irakaskuntzan eta beste hainbat esparrutan.
|
|
|
Kapitulua laburra da: gizartearen beraren
|
hizkuntza
gaitasunari eta eguneroko hizkuntzari buruzko informazioa ematen digu atal honek.
|
|
|
Ikasketak finlandieraz nahiz suedieraz egiten dituzten ikasleei, goi mailako bigarren hezkuntza amaitutakoan egiten die estatuak gaitasun froga, lehen aldiz, titulua lortzeko eta unibertsitatean ikasketekin jarraitu ahal izateko. Suedieraz ikasi dutenei froga berezia egiten zaie, erakutsi behar dituztelako suomierazko
|
hizkuntza
gaitasuna eta kulturaren ezagupena.
|
|
|
Ez dugu beti elkar ulertu. Lizardi, Lauaxeta eta Orixeri euren garaikideen
|
hizkuntza
gaitasun eta ereduarekin ezin sinkronizatua gertatu zitzaien. Handik urte batzuetara, Ibon Sarasolaren iritziz, ber gauza gertatu zitzaion nobelagintza modernoari:
|
|
2019
|
|
|
Parte hartzaileen lehen hizkuntza eta hizkuntza gaitasuna, gurasoen
|
hizkuntza
gaitasunak eta etxekohizkuntza ohiturak
|
|
|
Beste galdera multzo batzuek izenburuan aipatutako gaiei buruzko informazioa lortzeko baliokodute. Zehazki
|
hizkuntza
gaitasunei eta hizkuntza ohiturei dagokienez, txikitatik gaur egun artealdaketarik egon den ala ez jakin ahal izateko galderak txertatu ditugu. Esate baterako, hizkuntzaohituren kasuan:
|
|
|
ereduan euskara ikasitako gazteen hizkuntza jarrerei dagokienez, Ortega eta besteren (2016) liburua erreferentziazko lana da. Beste ekarpen askoren artean, hizkuntza identitate ezberdina dutenhiztun berri gazteen profilak identifikatu dituzte (euskaldun zaharra, euskalduna eta euskaldun berria), eta baita profil horietan eragiten duten faktoreak ere (besteak beste,
|
hizkuntza
gaitasuna eta harremansareak). Gazteek beren burua profil batean ala bestean kokatzeko orduan, gainera, Ortega eta bestekikusi dute gazteek beren buruari euskal hiztun gisa ematen dioten benetakotasuna eta zilegitasuna erealdagai garrantzitsuak direla.
|
|
|
haiek hainbat kultura bereizi eta kronologikoki sailkatu dituzte; baina, ezin dute erran zer hizkuntzetan ari ziren. Gu
|
hizkuntza
gaitasunak eta esaldi motak kronologikoki sailkatzen ari gara; baina, ezin erran gabiltza Aurignac kultura garatu zutenek zer hizkuntza maila zuten. Hala ere, badakigu gure aztarnategietan jasotako langaiek trantsizio bera egin dutela:
|
|
|
Gizaldi haien
|
hizkuntza
gaitasuna eta beren unibertsoa kontuan hartuta, zer izaki ote zen momentu batean DA eta bertze momentu batean ZENizaten ahal zena. Akaso garai hartan ezagutzen zuten izakirik momentu batean ZEN eta bertze batean DA izaten ahal zena?
|
|
|
Ondarroako nerabeen
|
hizkuntza
gaitasunari eta erabilerari buruzko datuek, lehenik eta behin, udalerri horien arnasgune izaera baieztatzen dute. Datuek argi erakusten dute euskara dela bertako nerabeen artean hizkuntza nagusia:
|
|
|
Horretarako, nerabeon
|
hizkuntza
gaitasunari eta erabilerari buruzko errealitatea deskribatuko dugu, honako lau ikerketa galderak erantzuten ahaleginduz:
|
|
|
Hara datu guztien lehenengo interpretazioa: nerabeen erantzunen arabera, bai euren
|
hizkuntza
gaitasunean eta baita euren erabileran ere, tokiko euskarak nagusitasun handia dauka. Konparazio bat eginez, Ondarroan euskarak gaztelaniarekiko duen nagusitasuna baino erabatekoagoa da tokiko euskarak batuarekiko duena.
|
|
|
Informazio hori zuzenean jasotzeko bestelako ikerketa teknikaren bat erabili genuke, gaitasun froga objektiboak edo erabilera neurtzeko behaketa sistematikoak, esaterako. Horren ordez, ikertuek euren
|
hizkuntza
gaitasunaz eta erabileraz aitortutako informazioak osatzen du gure ikerketaren lehengaia. Eta euren erantzunek ez dute zertan guztiz bat etorri benetan aztertu nahi dugun errealitatearekin, soziolinguistika arloan behin baino gehiagotan frogatu izan den bezala (lurrebaso Biteri, 2012; O Riagain, 2018).
|
|
|
Diglosia eta endodiglosia arnasguneetan. Ondarroako nerabeen
|
hizkuntza
gaitasuna eta erabilera ohiturak: euskara eta gaztelania; batua eta tokiko euskara
|
|
|
Ikerketa honekin arnasgune bateko (Ondarroako) nerabeek duten hizkuntza errealitatea deskribatu nahi dugu, euren errealitatea diglosiaren kontzeptuarekin zein neurritan azal daitekeen aztertzen saiatuz. Gure ahaleginean,
|
hizkuntza
gaitasuna eta erabilera ohiturak aztertu ditugu, bai euskara eta gaztelaniaren artekoak eta baita euskara batua eta tokiko euskararen artekoak ere.
|
|
2020
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasunaren eta espainiar alderdiek jasotako babes elektoralaren arteko harremana Hego Euskal Herriko udalerrietan
|
|
2021
|
|
|
Azken batean, ahozko erabilera da euskararen sozializaziorako gune garrantzizko bat; ahozko interakzio horien bitartez bideratzen dira ezagutzarekiko harremanak, irizpide didaktikoak, identitate harremanak, eta abar, labur esanda, ikasketa espezifikoak gauzatzeko baldintzak bideratzen dira ahozkoaren bitartez. Hori horrela izanik, ezin dira alferrik galdu arloek
|
hizkuntza
gaitasunak eta komunikaziorako trebetasunak lantzeko eskaintzen duten aukera. Baina horretarako ezinbestekoa da irakasleak garrantzi hori barnera dezan eta eginkizunaren kontzientzia har dezan.
|
|
|
Bildutako grabazioak oinarri hartuta, edo berriak eginda, etorkizunari begira badago oraindik zer aztertu eta zertan sakondu: interakzioen deskribapen zehatza, hizkuntzaren alderdi ezberdinak (pragmatikoa, soziolinguistikoa...; mugiarazten diren
|
hizkuntza
gaitasun eta errepertorio diskurtsibo zehatzak...); didaktikaren alderdia, alderdi kognitiboa... Ahozko hizkuntzaren azterketak oraindik bide luzea du egiteko eta eskola barruko interakzio komunikatiboen azterketak ekarpen interesgarria egin diezaioke hezkuntza sisbesteko irakasgaietan euskararen ahozko erabilera indartzen tema eleaniztunari, bide bat eskaintzen baitu hizkuntzaren tratamendu integratuan eta integralean aurrerapausoak emateko.
|