|
2005
|
|
|
...akusten dute.Eskualdehonetan zehar(= Txillardegi1985mendebaldekoazentu saila) aurkitzendiren azentu arauak nahikoa desberdinak badira ere, hitz markatuetan bat etortze harrigarria aurkitzen dugu, Mitxelenak (1977: 391) ikusizuenbezala.Adibidebatzuk emateko, beste, leku, le (e) ngusu, belarriedobasuedalontziahitzmarkatuakdiraazentu bereizgarria duten hizkera gehienetan mendebalde erdialdekoeskualde
|
honetan
(ikusGaminde&Hualde1995).
|
|
|
Azentuerabereizgarriamendebaldeanbainoaskoz berriagoa da hemen. Zubereraz hitz batek azentuera markatua (oxitonoa) badauka, arrazoiaizandaitekebukaeranbokalbatgaldudela, ·gizoná (g) ek> gizonék,, fa/ habáa eta> alhabá kasu aipatuetan bezala (edo ta mendían > mendín berriagoan). Modu
|
honetan
hitzbatoxitonoa badazubereraz, kontraziobatpairatuduelasusmatudezakegu.Bainahonekmaileguzaharrakedo konposatu zahar fosilduak aurkitzeko ez digu laguntzen. Mendebaldeko azentua, aldiz, lagungarriagoa izan daiteke etimologia lanetan.
|
|
|
Mendebaldeko azentua, aldiz, lagungarriagoa izan daiteke etimologia lanetan. Badagaraia azentugertakariakkontuanhartzekoproposamen etimologikoen egiantza ebaluatzerakoan.Hau da, esaldibatean esanda, artikuluxka llabur
|
honetan
esannahidudana.
|
|
|
2.Gure hipotesiaren balioheuristikoa ukaezina da, nireustez.Ikusten badugu, esate baterako, amuhitzakazentueramarkatuaduelaOndarroan, Lekeition, Markinan, etab., datu
|
honek
etimologiaren berri ematen digu. Emandezagun ezdakigulaezerhitzhonenetimologiaz (edoezgarelagogoratzen). Gurehipotesiarenarabera, azentumarkatuadutenhitzakelkartu/ eratorriak edomailegatuakdira.Egituragatik hitzhonekezdirudi polimorfemikoa.Orduan, pentsatubehardugumailegubatdela.Etahorrelada.Gureerdal hiztegietarabagoazorain, ikusikodugulatinezkoordainahamus delaetagaztelaniazkohiztegianerehamo hitzaaurkitzen duguesannahihorrekin, nahiz etaosoerabiliaezizan.
|
|
|
Goiko aipuan parentesi artean dagoen lekutik hurrengo hitzak kendu ditut: comoellocativosing.. Hauda, Mitxelenarentzat lokatiboaereberandusartuzendeklinabidean, domekan, horman, etab.baitugu, etaez domekean, hormean.Bainapuntu
|
honetan
Mitxelenaren hipotesiaezdagoados atzizkimarkatuetamarkatugabeenartekobereizkuntzarekin.Lokatiboaezda markatua: basoánhormán, forma azentugabeak ditugu Gernikaldekoazentueran, etaez': < basóan, >: hórman.
|
|
|
Esate baterako, elkarrekin aritzeko, kontuak elkarri esateko erabiltzen dugun kode digitala eta bidaide den analogikoa (maiz askotan gure keinuek, keinadek, imintzioek, oharkabean (edo ohartuki) egindako esku, begi edo gorputz mugimenduek onartzen, gaitzesten, gezurtatzen, xamurtzen edo gaiztotzen baitute ahoz esandakoa).
|
Hau
da, kinesiaren eta proxemikaren eskutik hartzen dugu ahozkoa bezain adierazgarria eta komunikazio intentzionalitateari begira ezinbestekoa den informazioa ekoizpen oharmen prozesu konplexuen deskribapenerako'. Ez da lan honen helburuetan sartzen alderdi horien guztien deskribapena egitea; hala ere, uste dut, errealitatearen murrizte bortitza egin nahi ez badugu, eta prozesu horien muinera heldu, nahitaezko dela aipatu berri ditudan alderdi horiek aintzat hartzea.
|
|
|
Hau da, kinesiaren eta proxemikaren eskutik hartzen dugu ahozkoa bezain adierazgarria eta komunikazio intentzionalitateari begira ezinbestekoa den informazioa ekoizpen oharmen prozesu konplexuen deskribapenerako'. Ez da lan
|
honen
helburuetan sartzen alderdi horien guztien deskribapena egitea; hala ere, uste dut, errealitatearen murrizte bortitza egin nahi ez badugu, eta prozesu horien muinera heldu, nahitaezko dela aipatu berri ditudan alderdi horiek aintzat hartzea.
|
|
|
Teoría aktibo hauen harnean sartuko litzateke Stevens-en (Halle eta Stevens, 1959) Sintesibidetiko analisiaizenekoa. Eredu
|
honek
aurrekoak baino arreta handiagoa jarriko du seinaleakustikoan, izan ere, egileakdio aztarnaaldagaitzakditugulacontinuumhorretan.Entzuleak oharmen prozesuanlehenikcontinuum aaztertukoluketasunbereizleakerauzteko (analisia, alegia), etaondoren alderatuko lituzke hizketa hotshorieksintetizatu dituen artikulaziozkoaginduekin; alderatzehonetananalisiaetasintesiabatbadatoz, hotsak etahots kateakezagutu...
|
|
|
Teoría aktibo hauen harnean sartuko litzateke Stevens-en (Halle eta Stevens, 1959) Sintesibidetiko analisiaizenekoa. ...a jarriko du seinaleakustikoan, izan ere, egileakdio aztarnaaldagaitzakditugulacontinuumhorretan.Entzuleak oharmen prozesuanlehenikcontinuum aaztertukoluketasunbereizleakerauzteko (analisia, alegia), etaondoren alderatuko lituzke hizketa hotshorieksintetizatu dituen artikulaziozkoaginduekin; alderatzehonetananalisiaetasintesiabatbadatoz, hotsak etahots kateakezagutuko lituzke hartzaileak.Teoriaren
|
honen
aldekoekegindakofrogaenpirikoek berrestendute: 1) oharmensistemakbere parametroakigorlearengandik ateratako ezaugarriakustikoetara egokitzen dituela; 2) formakinentrantsizioei eskerhartzaileak bereizditzakeela kategoriafonetiko ezberdinak; 3) ikusmenaren etaentzumenarenbidetiko informazioekbategitendutelahizketa hotsenoharmenean.Denaden, ezinesangabe utzi froga hauetan guztietan gehienez ere sila...
|
|
|
TeoríahauenpuntuahulakbetetzeraetorrikodafonetikarienarteanberebizikoarrakastaizanduenOharmenarenentzumenteoriaorokorra.Akustika etaoharmena lotzen ditu teoria
|
honek
. Dena den, izendapen orokorhonen azpian, berenarteanbatetortzen ezdirenhainbatereduetaazalpenezberdin ditugu, ezda, beraz, inondikere, paradigmabateratua.Ikusmoldeteorikoorokorrean baztertzen daanalisiarenbidetikosintesia, mekanismoanalitikoagoetanlurhartzeko.
|
|
|
...izketa bidez kanporatzendiren uhinakustikoak ezdira uste bezain aldakor, aitzitik, badira ezaugarri aldagaitzak eta horieieskeregitendairudikapen fonetiko etapropietate fisikoenarteko moldatzemikroestrukturala (BlumsteinetaStevens, 1979,1980). Bestezenbaitentzat, berriz (Klatt, 1979,1980), seinaleakustikoarenezaugarri aldagaitzak ezdaude mikroestrukturan, goragoko egituretan baizik (makroegituran,
|
hau
da, lexikoan).
|
|
|
Aldaketa datza delako gizon horietan. lurretako kantuan aipatzen ditu euskararen goresleak, gizon handiak, guziz ohoragarriak. Baliatzen dituen hitz ondoekin handi, ohoragarri sarrera
|
hau
laudoriozko sarrera da.
|
|
|
Xehetasunetan sartzen da Dibarrart, Tubalen leinua emanez, Japeten bos garren semea eta
|
hau
Noerena. Horrekin goaz uholde famatu hartara, erakus teko, denbora berean, euskararen zahartasuna, munduko zaharrena (III. ber tsoa).
|
|
|
Etimologikeria ala hitz jokoa? Dena den, edo berak erabakirik edo nor baitek adierazirik gehiegikeria zela, ez da agertzen VI. bertso
|
hau
Donibane Lohizuneko kantuan.
|
|
|
Lehenik ironia, ttipitzailea enplegatuz, Izkribaño (1891), edo mendratzailea erdi jakintsun (1894), gero trufaz beterikako gupidarekin diolarik Gaizoak (1891), edo behar den ñabarduraz baliatuz Gaixoa (1894), eta azkenik, azken neurtitzean, azken eztenkada arranoaren eta pikaren metafora azalduz, ezin sinetsizko gertakaria arranoa pikaren umea jakinik, bertzalde, pika dela hegaztinetan burugabea, ergela, kalakaria. Bertso
|
hau
, zinez, bertsolari batena da, dena ironia, dena zizta eta zirikada, emeki emeki eramaiten gaituena azken neurtitzeraino, dena gatz eta piper.
|
|
|
IX. Eskualdunek oraino
|
hau
dugu loria, Guzia girixtino da Eskual Herria, Fedearen zaintzeko bethi atzarria, Nehork ez baitu hautsi gure lokharria.
|
|
|
Bertso
|
honetan
laudatzen du euskaldun jendea, fermu egon delakotz bere sineste! ln arbasoen ildotik joanez; euskalduna eta fedea osoki lotuak dira eta, berak dioen bezala azken neurtitzean:
|
|
|
Labur bilduz bertso
|
honetan
daukagu «euskaldun fededun» aren itxura.
|
|
|
Hauxe da azken kutsadura,
|
hau
da egiazko etsaia: framazona.
|
|
|
Ahapaldi
|
honetan
biltzen ditu jadanik aipatua duen mintzaiaren inguruan euskaldunen josteta guziak, bereziki dantzak eta pilota.
|
|
|
Ez daiteke ulert bertso
|
hau
ez baldin bada kontutan hartzen zer ziren besta horiek, 1892koa nola 1894koa, abuztuan garela eta Donibane Lohizunera etorriak direla estranjerrak, hala deitzen baitziren orduan. Haiek ere gomitatuak dira.
|
|
|
X. Eskualdunek oraino
|
hau
dugu loria, Guzia giristino da Eskual H erria, Gure fede hazkarra bethi atzarria,
|
|
|
Txillardegiren omenezko liburuan, literatura eta historia gogoko izan dituen gizona dugun heinean, neure saiakera
|
hau
historiografiaz egitea pen tsatu dut. Gonbitea jaso nuenean, euskal Batzar Nagusien elkarkidetza proze zuez, tradizio politikoaz eta, beraz, abertzaletasun politikoaren gihartzeaz XIX. mendean zehar 1877 artekoa lantzea pentsatu nuen, hau da, herrialdee tako Batzar Nagusiak eta bereziki Conferencias izenekoak, herrialdeen elka rren arteko bilkurak3?
|
|
|
Txillardegiren omenezko liburuan, literatura eta historia gogoko izan dituen gizona dugun heinean, neure saiakera hau historiografiaz egitea pen tsatu dut. Gonbitea jaso nuenean, euskal Batzar Nagusien elkarkidetza proze zuez, tradizio politikoaz eta, beraz, abertzaletasun politikoaren gihartzeaz XIX. mendean zehar 1877 artekoa lantzea pentsatu nuen,
|
hau
da, herrialdee tako Batzar Nagusiak eta bereziki Conferencias izenekoak, herrialdeen elka rren arteko bilkurak3. Delako garaian ere euskal abertzaletasun politikoa ere nabarmena izan zelako, bereziki, euskal foruzale liberalen ekimenez.
|
|
|
Hara bada, Euskal Herriko historia lantzea beti izan da gai zaila eta azken hiru mendee tan definitzen eta zehazten joan doa. Gogoeta ibilbide
|
honetan
, A. Oihenart euskal idazleak merezi du goren graduko aipamena.
|
|
|
Modu horretan historiografía nazional espainiarra gorpuzturik dago Aro Berriaren atarían eta XVI. mendez geroztik garrantzia irabaziz joango da. Diego Catalánek arazo
|
hau
ederki adierazten du, historiografía nazionalen sorreraren jatorria azaltzerakoan9. Arrasateko E. Garibay k Espainiakoa eta historia unibertsala landu zuen, tartean euskal herriarena txertatuz.Kontestu honetan kokatu behar dugu A. Oihenarteren lan nagusia:
|
|
|
Sarrera Diego Catalán. ...ontribución de la historiografía a la creación de los españoles, Langaiak, 8 Pamplona 1985, 45 57.37] OSERA AGIRREAZKUENAGAikuspegi kritiko batez burutua zegoena, berez hiritar talde berri batentzat, erakunde desberdinetan banaturik zegoen jende multzoen komuntasun lotu rak azpimarratzen zituen eta, beraz, diskurtso historiko berria asmatu; sub jektua, diskurtso berrian, euskaldunak ziren,
|
hau
da, Vasconiakoak, etni ikus pegi batetik euskaldunak, eta Aro Berriaren modernitateak eskatzen zuen hiritar status hatera jauzia egiteko, bidea eta ikerlana urratu zuen. lnperio berrien baitan herri nortasuna azpimarratu zuen. Vasconia, lurralde kontzep tua, berriz, hasi zen erabiltzen, horrek definitzen baitzuen euskaldun guztien batasun esparrua, ohizko besteak, dela Nafarroa, dela Bizkaia, gaindituz.
|
|
|
Munibe gizon praktiko eta politiko legez ageri zaigu. lrurac bat, laurak bat, zazpiak bat izan dira hari bereko aldarrikapenak gaur egun mundu mundializatuan euskaldunok bat, agian izan luke.Herri Adiskideen elkartean (Real Sociedad Bascongada de Amigos del País) hasieran gogoeta sozialak, historikoak eta politikoak egiten saiatu ziren, baina aurrerantzean gai hauek bazterturik ageri dira, zientzia aplikatuen eta teknologi gaien mesedetan. 1765eko apirilaren 18ko Herri Adiskideen batza rrean elkarteko idazkariak, M. Olasok memoria bat agertu zuen izenburu
|
honekin
: Instrucciones para escribir la Historia Nacional, hau da, txostena bes teak beste Historia de nacion vascongada idazteko plangintza da, Euskal Herriko hiru probintzietara mugaturik, Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabara.
|
|
|
1765eko apirilaren 18ko Herri Adiskideen batza rrean elkarteko idazkariak, M. Olasok memoria bat agertu zuen izenburu honekin: Instrucciones para escribir la Historia Nacional,
|
hau
da, txostena bes teak beste Historia de nacion vascongada idazteko plangintza da, Euskal Herriko hiru probintzietara mugaturik, Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabara. Giro berean beste txosten baten asmoa azaldu zen:
|
|
|
Harrezkero, hiru probintzien arteko harreman politiko instituzionalak indartu eta estutu egin ziren. Batez ere, 1793ko urte az geroztik, hiru komunitate jatorrizko kategoria erabiliz,
|
hau
da, hiru pro bintzien arteko harremanak erakundetu egingo ziren Batzar iraunkorrenbidez, konferentzia izenez ere ezagunak izango zirenak 12Bergarako HerriAdiskideen egoitzan hiru herrialdeetako Batzar Nagusien ordezkariak biltzen hasi ziren, ekintzabide komunak indartzeko asmoz.Herri Adiskideen elkartean, kantabrismo dogmak nagusi izaten jarraituko du eta horretan Herri Adiskideak ez ziren ba... Kontraesana dirudi.
|
|
|
Hegoaldean, aldiz, ohiko Batzar Nagusiak, batzar errepresentatiboak, kultura politikoaren erakusle eta ikur bihurtu ziren. Historiografian iparraldekoak euskaldunen historiak eurrez burutzen hasi ziren, euskaldunen jatorriaz kezkatzen zen his toriografia mota berri
|
hau
, baina euskaldun guztiez arduratzen zen, horra bada bere berezitasuna. Gogora ditzagun Chaho Belzunze, Bladé, Jaurgain.
|
|
|
Esaldi
|
honetan
azpimarratu behar da berriztatu nahi zuela euskal histo riografía. Berriztapena lortzeko, oinarrizko abiapuntua sorburu historikoak kritika zorrotzez aztertu behar ziren eta iturrien irakurketa berriak eginaz, historia berriztatua sortuko zen, dokumentuek berez ez dutelako hitzik egi ten, baina, bestalde, historiarik ezin daiteke buru erudizio enpiriko gabe.
|
|
|
Horregatik Fermín Herrán idazleak eta Biblioteca bascongada bildumako editoreak 1898an zera adierazi zuen: ¡ que no facilmente se arrancan de cuajo leyendas y tradiciones acariciadas por lar gos siglos y que tanto enaltecen a la tierra que uno quiere!. Baieztapen
|
honek
erakusten digu ohiko mitología historikoaren dogmek indarra zutela eta Sabino Arana ere delako literatura mitologioaz baliatuko da bere proposamen politikoak erakusteko unean. Baina ez ditugu nahastu behar biak.
|
|
|
Historia ikertzeko profesionalizazio bidea irekitzen zen unibertsitateetan. Ordura arte, artxibategi eta bibliotekariak ziren historiazko lanetan profesio nal gisa aritzea lortu zutenak.Giro
|
honetan
eta Unibertsitatean ikasia izan arreo, bere kabuz ikerketa lanak eginez, Eusko Ikaskuntzan eta CSIC erakundearen inguruan ibiliaz, euskal historiazko ikerketak beste pertsonaia handi bat ezagutu zuen: Julio Caro Baraja.
|
|
|
Bere bizitzaren amaieran, aldiz, kezka teorikoez jabeturiko lanak argitaratzea ri ekin zion. Benetan harrigarria dugu ikustea zenbat produzitu zuen jakintsu
|
honek
. Zelako trebetasuna, bestalde, gaztelania bizkor, zehatz eta argia erabil tzean.
|
|
|
Bestalde, mikroanalisiaren garrantzia eta premia garatzen doa. Historiografía moeta ugari dugu Euskal Herrian eta arloz arlo aritzerik ez dago txosten
|
honetan
. Bestalde, Euskal Herriari buruz ko historia nagusi edo orokorrak sintesi formatoan edo autore askoren artean ugaldu egin dira.
|
|
|
Bestalde, Euskal Herriari buruz ko historia nagusi edo orokorrak sintesi formatoan edo autore askoren artean ugaldu egin dira. Atal
|
honek
azterketa berezia merezi luke autorez autore. Hala ere, zenbait gogoeta orokor azalduko ditut.ETORKIZUNARI BEGIRAAzpiegiturazko ikerlanak burutu behar dira, oraindik gure iraganaz eza gutza urria dugulako Euskal Herriko ikuspegia garatuz.
|
|
|
Txillardegiren omenez, deialdiari erantzunez, berehala idatzi nuen arti kulu
|
hau
eta 1999ko irailaren lSean igorri nuen. Sei urteren buruan, gai honi buruz, argitalpen berriak egin ditugu eta bat aipatzerakoan, halabeharrez,
|
|
|
Txillardegiren omenez, deialdiari erantzunez, berehala idatzi nuen arti kulu hau eta 1999ko irailaren lSean igorri nuen. Sei urteren buruan, gai
|
honi buruz
, argitalpen berriak egin ditugu eta bat aipatzerakoan, halabeharrez,
|
|
|
ikertzaile askoren ekimenez, honako
|
hau
: AGIRREAZKUENAGA J.
|
|
|
Omenaldi liburu
|
honetarako
merezimendu osoa duen Txillardegik euskararen etorkizunerako oinarri oinarrizko lana egin du beti. Guk ere oinarrizko ideia batzuk ekarri nahi ditugu horren heldugabe dagoen Euskal Soziolinguistikaren eremura, Antiguako hizkuntzalari donostiarrak esanen lukeenez, euskararen endoglosiaren alorrera.
|
|
|
Hizkuntzaren aldakortasunaren gai zabalean murgiltzen denak badaki dialektologiatik soziolinguistikara dagoen muga lausoaren inguruan igerikatu behar duela; hartara, honako eremuak ukituko dira artikuluxka
|
honetan
:
|
|
|
·J. A. Letamendiak, M. L. Oñederrak eta K. Zuazok artikulu
|
honi
oharrak egin zizkioten
|
|
|
eredu estandarra eta folk hizkeren arteko adbergentzia edo goitik beherako eragin diglosikoa, hizkera baten barreneko berregituraketa, hizkuntza arau monozentrikoen eta plurizentrikoen konstelazioak, euskalkien erabilera eta prestijioa eta herriko hizkeraren alde azken urteotan Euskal Herriko hainbat eta hainbat bazterretan sumatzen den kemena, iritzi batzuen kasuan ikuspegi idilikoa izatera ere iristen dena. Dena den, garrantzi handiko gauza da auzi
|
hau
estetika hutsa ez dela jabetzea; azken batean, hizkuntzaren kalitaterik ezak eta haur anitzen euskaran sumatzen den gaitasun murritzak etxeko eta lagunarteko hizkerak jasan duen ahultzean bai tute jatorria eta guztiz loturik dago honekin guraso eta seme alaben arteko euskararen eten edota jauzia (cf. Zuazo 1999a, 1999b, 2000; Martinez de Luna
|
|
|
eredu estandarra eta folk hizkeren arteko adbergentzia edo goitik beherako eragin diglosikoa, hizkera baten barreneko berregituraketa, hizkuntza arau monozentrikoen eta plurizentrikoen konstelazioak, euskalkien erabilera eta prestijioa eta herriko hizkeraren alde azken urteotan Euskal Herriko hainbat eta hainbat bazterretan sumatzen den kemena, iritzi batzuen kasuan ikuspegi idilikoa izatera ere iristen dena. Dena den, garrantzi handiko gauza da auzi hau estetika hutsa ez dela jabetzea; azken batean, hizkuntzaren kalitaterik ezak eta haur anitzen euskaran sumatzen den gaitasun murritzak etxeko eta lagunarteko hizkerak jasan duen ahultzean bai tute jatorria eta guztiz loturik dago
|
honekin
guraso eta seme alaben arteko euskararen eten edota jauzia (cf. Zuazo 1999a, 1999b, 2000; Martinez de Luna
|
|
|
158 eta 168). Halaz guztiz ere, guk ez dugu arazo bihurtu den gai
|
hau
ukituko, hizkeren arteko auzira mugatuko dugu jar duna. Arazoak konpontzen hasteko, gainera, deskribapenak behar izaten dira eta definizioetan bat etortzea ere gauza beharra da.
|
|
|
Zinezadierazgarria daAzpeitiko kasua'. Herri
|
honetan
euskaraindarreandagoetaezdioguhauerabileraren mailagatiksoilik; corpusean erebizitasunnabarmena sumatzen da.Auzotik auzora handixkoa eta, beraz, aberatsa dadagoenaldeaetahiztunek aisebereizten dutepertsona batzeinauzotakoa edoondokozeinherritakoa den.Azpeitikobereko hizkeraren transmisioak etenikezdu, bestalde.Ezdagoiajauzirikgazteenetahelduagoenarteko hizkeran, oraindikere ereduaetxekoadaetahori...
|
|
|
...
|
hau
da, zenbatetanorberarenhizkera, baturakoaukeratudirenformetatikurrunagokoaizan, orduanetagaitzagobatuazondomoldatzea.Arrazoi horregatikberagatik, sarritaneuskaldunberriekereesaterakobizkaitareus kaldunzaharrekbainoitxurahobeaematendute (1996: 551).
|
|
|
Besteleku batzuetan, ordea, ordezkatzearenerritmoa biziagoaizanda: nabarmena da
|
hau
hizkuntza bera galtzeko zorian izan den alderdietan. Nafarroa GaraikoPirinioeninguruko Aezkoaibarrean, esaterako, gibelamendugaitzajasandueuskarakgizaldihonetan, bainabertako bizilagunak garaiz ohartu diraetaazken hamarkadetanberreskuratzearengiltzari gogor eragin diote.Etxeia iaguztietan transmisioaren kateaetenikegondenez, belaunaldi batekbederen hutseginduetaherri euskaraapitxi amutxendakogeldituda, bilobek eskolan eredu batuaikasidutelarik.
|
|
|
...aidatziaere, zailtasunak zailtasun, aitzinatuzdoaemaro emaro; azenontzeko, eguneroko tasunamundu guztian zeharhomogeneoagoabilakatuaz doaetaikus entzutezkohedabideekere lehenezzutengarrantziaduteorain.1968tikaitzinera euskara batua deitzen dugun tresna hori ere badugu euskaldunok, etaezin ahantzi daordura artean euskaldun anitz elkarri ezin ulertuz zebiltzanetan erdaraz mintzo zirelaezinbestean;
|
honetan
, dirudienez, gauzakpixkatxo bat aldatuetabideratu dira.
|
|
|
Dialektoenartekoeragite edotaberdintzehorretanbaduzerikustekorik hizkuntza heriotzakere: behinUrraulgoiti, Artzibar, Erroibar, Auritz erdararaturiketaeuskaraAezkoanindarragaltzenhasirik, bizibideaartzaintzaduten mende
|
honetako
gizon orbaizetarrenkonbergentziaeraoro Garazi aldeko
|
|
|
Dialektoen artean eregertatzen diraaldaketak etaeraginak.Ezda soilikdialektoa versusestandarra hartu emandiglosikoa gertatzen. Diaglosi batdagodialektoen continuum enarteanere, eskualdeetako dialektoak edota regiolektoak daude: alemanierazmintzodirensuitzarrenarteannabarmenada
|
hau
(Christen 1998: 55); bestalde, flandrieran Brabante aldekohizkerak dira prestigioaren jamugaegun, beradaregiolektohobetsia.Zeinahieredenberen abstrakzio mailagora, eskualdeko hizkeraedo«regiolekto> > izendatzenditu gunhoriekizatez badira.Euskara batuedoestandarra gauzatzen aridenune honetan ezin garrantzizkoagoada hizkeren arteko iraganbide lauso baina egiazkohonetaz jabetzea.
|
|
|
1 Euskera aldizkariaren 1959 urteko IV zenbakian aurki daitezke gai
|
honen inguruan
aritu ziren Gorostiaga eta Txillardegiren txostenak.
|
|
|
Txillardegik 1958ko txostenean egokientzat hartu zuena hain zuzen ere. Irtenbide
|
honen alde
egin zuten Villasantek eta Mitxelenak ere 1968 urtean Euskaltzaindiaren 50 mendeurrena ospatzeko Arantzazun egin zen hilera ospetsuan.
|
|
|
Hauek denak, senitartekoa edo lagunartekoa ez bezala, eta arrantzaleen edo nekazarien hizkuntza berezitua ez bezala, hizkuntza estandarra erabili behar duten esparruak dira, baina garatuz hasi zirenean euskara batua hastapenetan baino ez zegoen. Edonola, euskararen komunikazio orokorrerako erabilera izugarri handitu zen eta
|
honek
berez zekarren
|
|
|
Euskara estandarraren beharra eta sorrera kezka eta eztabaida iturri izan dira mendeetan zehar eta horren berri nahi duenak informazio paregabea aurki dezake Zuazoren (1988) lanean. Era berean, batez ere XX. mendearen bigarren erdialde
|
honetan
egin diren euskara ordura arte landu gabeko espa
|
|
|
' Sarasolak (1997a: 8) ohartarazi gaitu hurbiltze
|
hau
hegoaldeko euskalkien artekoa baino ez dela izan eta egun euskarak bi euskalki nagusi dituela: batetik, iparraldekoa eta, bestetik hegoaldekoa, hurrenez hurren gaztelaniaren eta frantsesaren eraginaren pean bizi direnak.
|
|
|
rruetara hedatzeko ahaleginak ere, eztabaida sutsuen iturri izan dira eta horretaz arituko naiz lan xume
|
honetan
. Bereziki euskararen helburu tekniko zientifikoetarako erabileraz mintzatuko naiz eta han hemenka dabiltzan zenbait zalantza eta eztabaidaren inguruan:
|
|
|
Ene iritzian, guztien arteko lankidetzan oinarritu behar bada ere, lehenengo pausoa eman behar dutenak hizkuntza praktikan erabiliko duten espezialistak dira, nahiz eta gero hizkuntzaren teknikariak direnen kritika eta gomendioak onartu behar dituzten. Eta puntu
|
hau
azpimarratu nahi nuke, gaur egunean ere behin eta berriro plazaratzen ari den eztabaida dinamikoa delako... > >.
|
|
|
gaztelania eta, beste maila batean, ingelesa bezalako hizkuntza handi eta boteretsuak direla hizkuntza menderatzaileak. Hain zuzen ere
|
honek
ekarri du euskararengan hizkuntzen mailakako heriotzaren, adierazletzat har litezkeen zenbait ezaugarri egotea.
|
|
|
a) bat batekoa b) errotikakoa e) behetik gorakoa eta d) mailakakoa. Lehenengoa, hizkuntza baten hiztun guztiak erailtzen direnean gertatzen da,
|
hau
da, genozidio bat gertatzen denean. Bigarrena, antzeko gogorkeria egoeretan gertatzen da:
|
|
|
hauetako euskara garatzeko egin diren saioek berebiziko garrantzia dute euskararen garapenerako eta iraupenerako ere, baina gainera, esparru bakoitzeko zientzialariak edo teknikariak dira esparru horretako euskara gara dezaketen bakarrak.
|
Hau
oso garbi islatu zuen Etxebarriak (1972) Anaitasuna aldizkarian hauxe idatzi zuenean: «[...] Euskararen beharra sentitzen dugunok euskararen balioaz arduratzen gara, eta euskara erabilgarri bihurtu nahi dugu.
|
|
|
«[...] Euskararen beharra sentitzen dugunok euskararen balioaz arduratzen gara, eta euskara erabilgarri bihurtu nahi dugu. Eta
|
hau
jakintzaren arlo guztietan lortu gura dugu[...] nortzuk dira euskara teknikoaren problema konpontzen saiatu behar dutenak. Bistan da ez dela nahikoa euskara menperatzea, gai tekniko eta zientifikoak ere menperatu behar baitira[...] Bigarrenik, zein izanen litzateke bidea?
|
|
|
Euskara teknikoaren inguruko azterketek testuak behar dituzte, ordea, eta hizkuntzalarien edozein argibide, proposamen edo kritikak ez du ezertarako balio kontuan hartzen duen zientzialaririk ez badago9? Hortaz, elkarlana behar da ezinbestean esparru
|
hau
jorratzeko. Euskal testu tekniko zientifikoek ez dute oraindik lortu lauzpabost mendeko atzerapena gainditzea, baina hau ez da harritzekoa.
|
|
|
Hortaz, elkarlana behar da ezinbestean esparru hau jorratzeko. Euskal testu tekniko zientifikoek ez dute oraindik lortu lauzpabost mendeko atzerapena gainditzea, baina
|
hau
ez da harritzekoa. Zalantzarik ez dago, ordea, testu horiek nabariki hobetuz doazela euskara batuaren bestelako erabilerekin batera.
|
|
|
gero eta gehiago dira zientziaz edo teknologiaz ari diren euskaldunak beren esparruetan euskara erabiltzea erabaki dutenak.
|
Honek
eragile indartzailea izan behar du zalantzarik gabe, galtze prozesuetan gertatzen den erabileraren murriztearen eta goi mailako eremuetan ez erabiltzearen alderantzizkoa baita.
|
|
|
Areago, euskara tekniko zientifikoaren erabilera berezituak jorratzen ari diren zientzialari hauek bereziki garatua dute hizkuntz kontzientzia eta biderik egokiena aurkitzen eta arrazoitzen saiatzen dira. Jokaera
|
hau
gaizki onartzen dute askotan hizkuntzalariek, intrusismotzat hartzen baitute. Edonola, soziolinguistikaren ikuspuntutik hizkuntzaren aldeko indartzailetzat har genezake hau ere.
|
|
|
Jokaera hau gaizki onartzen dute askotan hizkuntzalariek, intrusismotzat hartzen baitute. Edonola, soziolinguistikaren ikuspuntutik hizkuntzaren aldeko indartzailetzat har genezake
|
hau
ere. Izan ere, hizkuntza ahulduen ezaugarri nabarmenetako bat da arau bateraturik gabeko aldakortasuna (Elordui, 1995):
|
|
|
Edonola, Filologia idatzitako testu jakin batzuetan oinarritzen da eta, beraz, garai batean hizkuntzak onartzen zituen bideen berri ematen digu; ez digu, ordea, ezinezkoak ziren erabileren berri ematen.
|
Hau
da, testuetan mota bateko eraikuntzarik ez agertzeak ez du ezinbestean esan nahi testua idatzi zen garaiko hiztunentzat erabilera hori ezinezkoa zenik eta hilda dauden hiztunek
|
|
|
Zehazkiago euskara tekniko zientifikoari dagokionez, are zailagoa da kontua: era
|
honetako
testu bakan batzuk baino ez daudelarik, zaila gerta dakiguke batzuetan mota bateko hitz, esapide edo egiturarik ez egotea hiztunentzat onartezina izatearen edota esku artean ditugun testuen tipologiaren ondorio ote den. Filologiak aldaketez ohartzen laguntzen digu, baina aldaketa horien artean bereizi beharrekoak dira hizkuntzaren esparru berrietara egokitzeko beharrak azaltzen dituenak eta egokitze horretan lagundu beharrean oztopo gertatzen direnak.
|
|
|
Orain arte egon ez den hizkuntzaren erabilera batean ezinbestean egon behar dute orain arte sortu ez diren esaldiek eta hiztunon gaur eguneko hizkuntz ahalmena ezagutzea lagungarria izan daiteke esaldi horiek sortzeko edo epaitzeko orduan. Edonola, arreta bereziaz jokatu behar dugu esparru
|
honetan
ere, hizkuntzalarion tentazioa baita askotan gure anali sitik ateratzen ditugun ondorioak hiztunen intuizioaren gainean ezartzea: gure analisitik ateratzen diren ondorioak hiztunek egiten dutenarekin bat ez datozenean gure analisia da egokitu beharrekoa, ez hiztunak.
|
|
|
hizkuntzalaritzaren arlo desberdinetan gertatzen diren aurrerapenek hizkuntzaren erabilera bere zituetan izan dezaketen erabilgarritasuna aztertu behar da eta zientzialariei beren eguneroko jardueran baliagarri gerta dakizkiekeen baliabideak propasatu. Esparru
|
honetan
ari diren hizkuntzalariek zientzia eta teknikarako hizkuntzaren erabileraren hizkuntz berezitasunak aztertu behar dituzte eta zientzialariekiko elkarlana ere ezinbestekoa dute: batetik, zientzialarien beharrak ezagutu behar dituzte eta, bestetik, hizkuntzalaritzaren esparru desberdinetako datuak aztertuz lortzen dituzten ondorioak zientzialariei helarazten jakin behar dute emankorrak izango badira 12?
|
|
|
12 Euskara Teknikoa izeneko gaien irakasleak dira, beste batzuen artean, profesional egokiak mota
|
honetako
eginkizunak aurrera eramateko, hizkuntzalaritzarekin eta euskara tekniko zientifikoarekin lan egiten baitute. Hizkuntzalaritza aplikatuak hizkuntzalaritza teorikoa ren ekarpenak ere kontuan hartu behar ditu eta haren eginkizuna neurri handian erabiltzai leei zuzenduta badago ere, ateratzen dituen ondorioek erkagarriak izan behar dute, hiz kuntzalarien bermea edota kritika jaso ahal izateko.
|
|
|
14 Euskararen kasuan nekez azter dezakegu bestelako erabilerarik, oso mugatuak baitira oraindik. Hona hemen Zalbidek (1993) kontu
|
honen inguruan
esaten diguna:
|
|
|
helburua ez da irakurlea harritzea edo testu anbiguo baten aukera guztien funtzio estetikoa aztertzera bultzatzea; igorleak adierazi nahi duenaren eta hartzaileak jasotzen duen informazioaren arteko distantzia minimoa izatea da helburua.
|
Honek
eragina du testuaren antolakuntzan berean: gaia laburtzen duten izenburu luzeak, testua irakurtzen hasi aurretik horri ekiteko prestatzen gaituzten laburpenak, ideiak antolatzen dituzten atal,
|
|
|
Egoera
|
honen
argigarri mailakako hizkuntz heriotzaren eragileetako bat den mendekotasun kulturalaren ondorioak ditugu (Elordui, 1995): hizkuntza menderatua eskolan ez erabiltze ak ekartzen du hiztunak haien jarduera profesionalerako ama hizkuntza erabiltzeko gai ez izatea, hizkuntza hori esparru batzuetara zokoratua izatea eta azkenik erabilera berezitue tarako garatua ez izatea.
|
|
|
15
|
Honen inguruan
argibide gehiago nahi duenak Cabré-ren (1993) lana ikus dezake.
|
|
|
Bigarrenik, mintzagai kontrastiboak azpimarratzeko eginkizuna duten aldiz, berriz, behin tzat eta ere bezalako antolatzaileak (Osa, 1990), mintzagaiaren eskuinean kokaturik gerta tuko dira argigarrien. Azkenik, iruzkinak txertatzeko eginkizuna duten
|
hau
da, alegia, adi bidez eta hain zuzen ere bezalako antolatzaileetarako kokagunerik egokiena iruzkinaren hasiera izango da, azalpen bat irakurtzeko prestatuko baikaituzte horrela. Mota honetako testu antolatzaileen inguruan ikus Zabala (1996c).
|
|
|
Azkenik, iruzkinak txertatzeko eginkizuna duten hau da, alegia, adi bidez eta hain zuzen ere bezalako antolatzaileetarako kokagunerik egokiena iruzkinaren hasiera izango da, azalpen bat irakurtzeko prestatuko baikaituzte horrela. Mota
|
honetako
testu antolatzaileen inguruan ikus Zabala (1996c).
|
|
|
b) Erabilera tekniko zientifikoek duten berezko eremuaren zati garrantzitsuena terminologia berezituarena da zalantzarik gabe; areago, hizkuntzalari batzuen arabera horixe da testu tekniko zientifikoen berezitasun bakarra. Multzo
|
honetan
sartzen diren hitzak ez dira hiztegi komunaren parte eta, beraz, esparru bateko zientzialariek baizik ez dituzte erabiltzen. Hori dela eta
|
|
|
oso erabiltzaile kopuru txikia dute hiztun komunitate osoarekin erkatuz gero; izan ere, era
|
honetako
terminoen ezagutzarako garrantzia duen aurkakotasuna ez da zientzialaria/ ez zientzialaria, baizik eta zientziaren esparru jakin bateko aditua/ gainerako hiztun guztiak.
|
|
|
Maila
|
honetan
garrantzi handia du, ordea, nazioartekotasunak, komunikazioa hizkuntza batez mintzatzen diren hiztunen artekoa baino areago hizkuntza desberdinez mintzatzen diren jakintza esparru bateko adituen artekoa baita. Terminoa sortu duen ikertzailearen hizkuntzaz eratzen da askotan eta bestelako hizkuntzetako zientzialariek mailegatu egiten dute, edo, batez ere, jatorrizko terminoa zabalkuntza semantikoaz lortu bada, kalko semantikoa egiten dute hizkuntza bakoitzean, nazioarteko mailan adigai baterako antzeko etiketak izateko asmoarekin.
|
|
|
Terminoa sortu duen ikertzailearen hizkuntzaz eratzen da askotan eta bestelako hizkuntzetako zientzialariek mailegatu egiten dute, edo, batez ere, jatorrizko terminoa zabalkuntza semantikoaz lortu bada, kalko semantikoa egiten dute hizkuntza bakoitzean, nazioarteko mailan adigai baterako antzeko etiketak izateko asmoarekin.
|
Honek
eragiten du mailegutza eta kalko semantikoa hizkuntzaren gainerako esparruetan baino ugariagoa izatea, baina,
|
|
|
Termino berezituen esparru
|
honek
duen beste
|
|
|
ezaugarri bat da sailkapenerako joera handia, ikertzaileak gai bati buruzko jakintzan sakonduz doazen neurrian sailak eta azpisailak egiten baitituzte eta
|
honek
ekartzen baitu terminoak gehienetan konplexuak izatea: aurrizkiak eta atzizkiak daramatzate askotan (biopolimero, sulfogatz, disolbagaitz...) eta sarritan izaten dira izen elkartuak (disoziazio konstante, kristal sistema, elek troi dentsitate...), izena+ adjektiboa moduko segidak (eremu magnetiko, osa era mineralogiko, sienita feldespatoidedun...) edo are konplexuagoak diren sintagma hedapenak (behetik gorako analisi sintaktiko, bitarrean kodetutako hamartarren batutzaile...).
|
|
|
Esparru berezitu horietako zientzialariek, aldiz, argi eta garbi nahiago dituzte termino horiek, euskaraz asma litezkeen txikijale edo antzeko zerbait baino adigai berezitu horietarako nazioartean erabiltzen diren terminoen ordain zuzenak baitira. Hortaz, ekonomia eta hizkuntzaren gaineko eraginkortasun txikia kontuan hartu beharrekoak dira maila
|
honetan
.
|
|
|
eta berdinak dira edozein hizkuntzatan idatziriko testuetan. Mota
|
honetakoak
dira Nazioarteko Sistemako unitateen laburtzapenak, elementu kimikoen ikurrak eta formulazioa, eta formula eta ekuazio matematiko eta fisikoak. Honelako ikurrek testu idatziak laburtzeko balio dute, baina irakurtzeko orduan deskodetu egin behar dira hizkuntza bakoitzean.
|
|
|
Honelako euskaldunek etengabeko hobekuntza behar dute baina dituzten hutsune asko eta asko ezin har daitezke euskara tekniko zientifiko aren ajetzat, artikulu zientifiko bat ingelesez idazten duen beste hizkuntza bateko hiztunak egiten dituen akatsak ingeles zientifikoaren hutsunetzat hartzen ez diren bezala. Lan
|
honetan
aztertu nahi ditugunak dira hizkuntz ahal men oneko hiztunek dituzten joera hedatuak, benetan hizkuntza bide batetik aldarazten dutenak. Hiru dira ahuldutako hizkuntzek dituzten ezaugarriak27:
|
|
|
Arau bateraturik gabeko aldakortasuna, aldiz, ez dut uste euskara tekniko zientifikoaren arazoa denik. Izan ere, batzuetan egokiak diren eta beste batzuetan horren egokiak ez diren ereduak hedatu ohi dira hizkuntzaren erabilera
|
honetan
, zientzialarien eta teknikarien estandarizaziorako berezko joeragatik eta bide berriak urratu beharrak eragiten duen edozein argibideren eskaeragatik.
|
|
|
euskaldun gehienek berdin ebakitzen dituzte esaldiak lagunarteko egoeretan eta ebakera zaindua eskatzen duten egoera formaletan. Ezaugarri
|
honek
bere isla du zalantzarik gabe euskara tekniko zientifiko mintzatuan, baina idatzian ere suma daitezke estilo bakarrerako joerak.Euskara Teknikoaz hitz egiten dugu askotan euskararen erabilera bakarra bailitzen, baina hamaika erabilera sartzen dira horren barman, bi ardatzen ara bera muga daitezkeenak: batetik, jakintza esparruari edota gaiari dagokion ardatza dugu eta, bestetik, informazio trukearekin zerikusia duten baldintzei dagokiena.
|
|
|
Kanpo eragiletzat har daiteke hizkuntza indartsuago batekiko ukipena, baina kanpo eragiletzat hartu behar dira era berean estandarizazioa eta oro har hizkuntzalarien, zuzentzaileen, estilo liburuen idazleen e.a.en esku hartzea. Azkenik, barnetik eragindako aldaketak ere bereizi behar ditugu eta lan
|
honen
testuinguruan, batez ere, hizkuntza tekniko zientifikoaren berezitasunek eragindakoak.Estandarizazioa izan da azken urteetako testuetan (baita testu tekniko zientifikoetan ere) ikus daitezkeen aldaketa askoren iturria. Edonola, lotura zuzena dago mota honetako aldaketen eta Euskaltzaindiaren araugintzaren artean, eta honelako aldaketak hizkuntzaren indartzaileak dira zalantzarik gabe, estandar bat izatea hizkuntzak bizirik irauteko ezinbesteko baldintzatzat hartu dugula kontuan hartuta.
|
|
|
Azkenik, barnetik eragindako aldaketak ere bereizi behar ditugu eta lan honen testuinguruan, batez ere, hizkuntza tekniko zientifikoaren berezitasunek eragindakoak.Estandarizazioa izan da azken urteetako testuetan (baita testu tekniko zientifikoetan ere) ikus daitezkeen aldaketa askoren iturria. Edonola, lotura zuzena dago mota
|
honetako
aldaketen eta Euskaltzaindiaren araugintzaren artean, eta honelako aldaketak hizkuntzaren indartzaileak dira zalantzarik gabe, estandar bat izatea hizkuntzak bizirik irauteko ezinbesteko baldintzatzat hartu dugula kontuan hartuta. Zailagoak dira ikusten batzuetan gramatika eta estilo liburuen egileek egindako analisiek eta emandako gomendioek eragindako aldaketak.
|
|
|
Askotan aipatzen da, esate baterako, Azkuek (1891) eta Altubek (1929) XX. mendeko testuen hitz hurrenkeran izan duten eragina' t, neurri handian ordura arteko ohiturak aldatu zituena (ikus Hidalgo, 1994). Atal
|
honetan
, neurri batean behintzat, euskara tekniko zientifikoari egozten zaizkion zenbait joeraz edota aldaketaz arituko naiz' 2. Erreferentziazko erdal adjektiboen kontua dugu bereziki azpimarratzekoa. Hirugarren atalean aipatu bezala, hizkuntza tekniko zientifikoaren berezitasunetako bat da izakiak eta gertaerak sailkatzeko joera handia eta sailkapen horretarako erruz erabiltzen dira euskararen inguruko erdaretan erreferentziazko adjektiboak.
|
|
|
«... aukera paregabea eskaintzen du, orobat, erdal izen+ adjektibo erreferentzial egiturak ordezkatzeko: esku-lan (trabajo manual! travail manuel), abo literatura (literatura oral! lit térature orale) ekonomi teoria (teoría económica/ théorie économique), etab. Bide
|
honi
eutsi litzaioke orain ere, ahal den guztian, erdal hitz mol daera arrotzen menpekoegi bihurtu nahi ez badugu...» (Euskaltzaindia (1992: 31 Euskara Tekniko zientifikorako ere hitz hurrenkera hori hartu izan da inoiz eredugarritzat (Zabala eta Odriozola, 1992). Lan honetan aipatuko ez ditudan zenbait joera aurki daitezke Odriozola eta Zabala (1992)
|
|
|
«... aukera paregabea eskaintzen du, orobat, erdal izen+ adjektibo erreferentzial egiturak ordezkatzeko: ...el), abo literatura (literatura oral! lit térature orale) ekonomi teoria (teoría económica/ théorie économique), etab. Bide honi eutsi litzaioke orain ere, ahal den guztian, erdal hitz mol daera arrotzen menpekoegi bihurtu nahi ez badugu...» (Euskaltzaindia (1992: 31 Euskara Tekniko zientifikorako ere hitz hurrenkera hori hartu izan da inoiz eredugarritzat (Zabala eta Odriozola, 1992). Lan
|
honetan
aipatuko ez ditudan zenbait joera aurki daitezke Odriozola eta Zabala (1992)
|
|
|
Bi joera hauek batera gertatzeak dakarrena da euskararen barnean urrunduz doazen hi eredu sortzea, batasunerako kaltegarria dena. Hortaz, beharrezkoa da mota
|
honetako
segi den artean dagoen kasuistika sakonkiago aztertzea eta hiztunei ikusaraztea erdal adjektiboak noiz mailegatu behar dituzten eta mailegatze hori noiz ez den inola ere egoki gertatzen36?
|
|
|
« ?..Eskuarki, hortaz, adjektiboa izenaren ondotik doa. Salbuespenak, dun eta (t) ar atzizkiez osatutakoak dira (eta bigarrenen baliokide maileguzkoak37.
|
Honek
esan nahi du maileguz hartzen ditugun gainerantzeko adjektiboek izenaren eskuinetara joan behar dutela. Bereziki aipatu beharrekoak iruditzen zaizkigu hain maiz gaizki erabiliak ikusten ditugun ekonomiko, politiko, sozial, nazional... Adjektibo diren neurrian izenaren eskuinetan ipini behar ditugu, lehen esan hezala (arazo ekonomiko (ez* ekonomiko arazo))...».
|
|
|
Bereziki aipatu beharrekoak iruditzen zaizkigu hain maiz gaizki erabiliak ikusten ditugun ekonomiko, politiko, sozial, nazional... Adjektibo diren neurrian izenaren eskuinetan ipini behar ditugu, lehen esan hezala (arazo ekonomiko (ez* ekonomiko arazo))...». Harrigarria da hiztunen joera
|
hau
gaztelania eta frantsesa bezalako erdaretan adjektiboak, euskaraz hezala, eskuinean baitoaz. Oñederraren (1992) arabera hiztunek erdal sistematik urruntzeko egiten duten aldaketa dateke eta Odriozola eta Canteroren (1992) arabera aldiz, hiztunen hizkuntz ahalmen murritzaren ondorioa bide da:
|
|
|
ere izan lezake, ordea, gertaera
|
honek
. Izan ere, tar daramaten adjektiboak euskarak dituen erreferentziazko adjektibo bakarrak dira, izenarekiko beste lako harremanak daudenean izen elkartuak erabili ohi baititugu.
|
|
|
Bestetik, maileguak euskal atzizkiez ezkutatzeko joera hedatu zen garai batean, Euskaltzaindiak (1994) zuzentzeko gomendioa eman duenetik neurri handian geldiarazi bada ere; ins talazio, ebaluazio eta integrazio izenen ordez instalakuntza, integrapena eta ebaluaketa erabiltzeaz ari naiz.
|
Honen
eragilea erdal sistematik urruntzeko saioa bide da. Alderantzizkoa izan da garri eta kor atzizkien erabilera alda tzera eraman gaituena, alegia, euskal garri atzizkia erdal ble atzizkiarekin parekatzea.
|