|
2013
|
|
|
Taldeka jarrita, formulatu hautaketa egiteko hiru irizpide. Talde
|
handian
kontrastatu ondoren, finkatu behin betiko irizpideak irakaslearen laguntzaz.
|
|
|
Atsegin
|
handiz
.
|
|
|
2 Talde bakoitzak egindakoa talde
|
handian
partekatuko duzue, eta denon artean zuzenketak egingo dituzue.
|
|
|
8 Asteburu honetan taberna batean kanta jarrita, gazte kuadrilla
|
handi
bat ikusi dut kantuan eta zuk bideoan egiten dituzun keinuak zehatz errepikatzen. Zer gogoeta eragiten dizu horrek?
|
|
|
Sinestezina da. Bizkaiko txapeldun izandako guztiak, niretzat, oso errespetagarriak dira, kalitate
|
handiko
pertsonak. Eta, bat batean, esatea gradu hori niri eman didatela edota nik irabazi dudala...
|
|
|
Gero, batzuetan, ez dakit ezetz esaten. Karga
|
handiegiak
hartzen ditut. Eta estresatu egiten naiz.
|
|
|
Pertsonen deskribapenak egiteko baliagarria izango zaizun adjektibo multzo
|
handi
bat duzu hemen. Denak nahastuta daude, beraz, lagungarriagoak gertatuko zaizkizu ordenatzen eta sailkatzen badituzu.
|
|
|
|
handi
|
|
|
Goitik beherakoa: goian dauden elementuetatik hasi, eta
|
handik
behera daudenak aipatu.
|
|
|
2 Deskribapen plan bati ala besteari jarraitzeak eragiten al du deskribatu nahi den lekuaren elementuak hautatzeko orduan? Talde
|
handian
elkartuta, hausnartu zuen artean horren inguruan.
|
|
|
Etxeari zegokionez, hiru bizitza zituen, gela
|
handi
eta balkoi zabalekikoak.
|
|
|
Topatuz gero, deituidazu eta hartuko duzu saria. Zaldirik gabe ezin baitut nik gainditu pena
|
handia
.
|
|
|
Txakur galduaren bilaketa arrakastatsua gerta dadin, ahalik eta zabalkunderik
|
handiena
ematea pentsatu duzu. Albaiteroarengana hurbildu zara laguntza bila, eta hark aholku bat eman dizu:
|
|
|
Irakurketa grazia
|
handiz
egin da.
|
|
|
2 Talde
|
handian
jarraituko duzue. Bikote bakoitzak hautatu dituzuen hiruna izen eta adjektiboetatik, aukeratu izen edo adjektibo bat.
|
|
|
4 Ordenatu eta irakurri dituzuen hitzek adierazkortasun maila
|
handia
izan dute, seguru, zuen ahoskatzeko moduari esker. Eta, bolumena emateaz gainera, keinuak eginez ahoskatuko bazenituzte, lortuko al zenukete are adierazkorragoak izatea?
|
|
|
Bigarren horretarako ere prestatu egin behar! Izan ere, kontu
|
handiz
egin behar dira beti kritikak, are gehiago sentimenduak gora eta sentimenduak behera zabiltzan unitate honetan.
|
|
|
Beti daramat mimo
|
handiz
atondutako koadernoa esku artean. Nire kontsultara datozen guztiei gomendatzen diet sentimenduen inbentarioa egiteko.
|
|
|
Nerabeei, bereziki, sentimenduak borbor egoten direneko sasoia baita, eta horiek aditzera emateko behar
|
handia
izaten dute.
|
|
|
Altxorraren kutxa. Nire ahotsak eta nire irudiak pisu
|
handia
izango dute.
|
|
|
Adibidez: erresumin beroa, poz
|
handia
, paperezko hegazkina, kale estua, oihu gordina
|
|
|
6 Gulliver erraldoia bezain
|
handi
|
|
|
Zuhaitzek berebiziko garrantzia zuten zelten kulturan. Batetik, denbora banaketaren ardatza ziren; bestetik, protagonismo
|
handia
zuten eguneroko bizitzan, eta, hori gutxi balitz, sakratutzat zituzten.
|
|
|
6 Itzal
|
handiko
pertsona da.
|
|
|
Zuhaitzek zelten kulturan zuten garrantziak zur eta lur utziko luke edonor. Batetik, denbora banaketaren ardatza ziren; bestetik, protagonismo
|
handia
zuten eguneroko bizitzan, eta, hori gutxi balitz, sakratutzat zituzten.
|
|
|
; bestetik, protagonismo
|
handia
zuten eguneroko bizitzan, eta, hori gutxi
|
|
|
4 Eraldatzeko proposamena: Ikusirik zeltek halako balio
|
handia
ematen zietela zuhaitzei, eta halako errespetua zietela, esan daiteke zelten zuhaitzek itzal handia zutela.
|
|
|
4 Eraldatzeko proposamena: Ikusirik zeltek halako balio handia ematen zietela zuhaitzei, eta halako errespetua zietela, esan daiteke zelten zuhaitzek itzal
|
handia
zutela.
|
|
|
5 Foruak indargabetu zirenean, Bizkaiko Jaurerriak haritz honen azpian zin egin zuen Bizkaiko lurraldearen askatasunak errespetatzea. Han egin ziren Bizkaiko Jaurerrien lehendabiziko batzarrak, eta,
|
handik
aurrera, herri baten eta erakundeen iraunkortasunaren sinbolo bilakatu zen.
|
|
|
Trikitiak konpetentzia
|
handia
zuen hirietan
|
|
|
harremanak bideratzeko garrantzia
|
handia
zuen.
|
|
|
2 XVI. mendeko euskal emakumeek liho fin finezko buru estalkiak erabiltzen zituzten, adar forma eginez txirikordatuta. Buru estalkiak zenbat eta metro gehiago izan, emakumeak kategoria
|
handiagoa
zuen: aberastasuna lihoan oinarritzen zen.
|
|
|
2 Oraingoan, esaldi multzo
|
handia
duzu. Idatz ezazu euskal baleari buruzko testu labur bat, esaldiak paragrafotan banatuz eta elkarrekin josiz.
|
|
|
Euskal baleak beste baleekiko zuen bereizgarri nagusia burualdean zuen: buru
|
handia
izateaz gain (gorputzaren laurdena), buru gainean bizkarroiez betea egon ohi zen gangarra zuen.
|
|
|
Euskal balearen ahoak kurba
|
handia
zuen.
|
|
|
Hori izango da bere artikuluaren iturburua. Hortaz, zuri ere komeni zaizu informazioa erregistratzen joatea, bai
|
handik
eta hemendik bai unitatean zehar irakurriko dituzun testuetatik, batez ere, hasiera hasieratik ez duzuelako garbi izango zertaz idatzi. Horretarako, erregistro fitxa bat sortu duzu.
|
|
|
Horregatik, bermatu duzue testutik hautatzen duzuen informazioa fitxan zuzen jasotzen duzuela, alegia, idazketa arauak zaintzen dituzuela: ortografia, deklinabide atzizkiak, datu jakinen idazkera& Ezinbestekoa da, beraz, informazioa arreta
|
handiz
jasotzea eta, amaitutakoan, berrikustea. Ez ahaztu!
|
|
|
aharrak berri unitatean kazetari bihurtuko zara, eta, kazetariek egiten duten moduan, dibulgazio artikuluak idatziko dituzu. Erantzukizun
|
handiko
lana da: Euskal Herriko gazteen artean
|
|
|
Txalapartak baditu jotzeko arauak, eta oso estuak badira ere, askatasun
|
handia
ematen diete jotzaileei beren irudimena eta inprobisatzeko ahalmena erabil ditzaten.
|
|
|
Esan daiteke, beraz, jauzi
|
handi
bat eman duela txalapartaren egoerak XXI. mendean. Txalapartarien kopurua hazi egin da, eta Euskal Herriko mugetatik kanpo ere entzun daiteke txalaparta.
|
|
|
Neguko solstizioan egunak berriz hasten zirela ospatzen zen. Solstizio hartan, egunak urteko laburrenak ziren, baina,
|
handik
aurrera, luzatuz zihoazen; horregatik egiten zen jaia. Sua zen ospakizun haren erdigunea, baina urak ere leku berezia zeukan.
|
|
|
3 Letrakera lodiz idatzita dauden izenburuen artean zergatik dago bat besteak baino letra tamaina
|
handiagoan
idatzita. Zein da gehien nabarmentzen dena?
|
|
|
Ahozko tradizioa informazio iturri
|
handia
izan da orain arte; belaunaldiz belaunaldi, ahozko ondarearen bidez zabaldu da tradizioa. Gurasoengandik seme alabenganako irakaskuntza izan da jakituria horren oinarria.
|
|
|
Gurasoengandik seme alabenganako irakaskuntza izan da jakituria horren oinarria. Gaur egun, ordea, ahozko tradiziotik zetorren familia transmisioa eten egin da, eta, hura berreskuratzeko helburuarekin, bilketa lan
|
handiak
egin dira. Bilduma klasiko handi batzuk dauzkagu gure artean; kontuan hartzekoak dira, esate baterako, Joxe Miel Barandiaranek, Resurrección Maria de Azkuek eta Manuel Lekuonak egindakoak.
|
|
|
Gaur egun, ordea, ahozko tradiziotik zetorren familia transmisioa eten egin da, eta, hura berreskuratzeko helburuarekin, bilketa lan handiak egin dira. Bilduma klasiko
|
handi
batzuk dauzkagu gure artean; kontuan hartzekoak dira, esate baterako, Joxe Miel Barandiaranek, Resurrección Maria de Azkuek eta Manuel Lekuonak egindakoak.
|
|
|
Horrela, gaiak errepikatzea saihestuko duzue eta aldizkariak osotasun bat izango du. Bakarka proposamenak pentsatu ondoren, heldu adostasun batera talde
|
handian
.
|
|
|
ozik egoteko moduan egongo zarete, lan
|
handia
egin duzue eta! Gainera, Izena duena izana du elkartekoen eskutitza jaso duzue, zeinean egindako lanagatik eskerrak ematen dizkizueten.
|
|
|
Euskal Herrian tradizio
|
handikoak
dira herri kirolak. Horietako bat dira estropadak.
|
|
|
Mapa fisikoetan, koloreak erabiliz irudikatzen da erliebea. Oro har, kolore argiek altitude txikia adierazten dute eta kolore ilunek altitude
|
handia
.
|
|
|
1 Aldapa
|
handia
dagoela esan nahi du.
|
|
|
Altitudea kalkulatzeko, itsas mailaren batez bestekoa hartzen da erreferentziatzat, itsasoa 0 metrora dago eta. Hortik gorako altitudeak tarteka adierazten dira, 100 metroko edo 50 metroko tarteak dira ohikoenak; zenbat eta tarte txikiagoa orduan eta zehaztasun
|
handiagoa
du mapa topografikoak.
|
|
|
Sestra kurbak elkarren oso hurbilean daudenean, aldapa
|
handia
dagoela esan nahi du; sestra kurben arteko distantzia handia denean, berriz, aldapa txikia dagoela.
|
|
|
Sestra kurbak elkarren oso hurbilean daudenean, aldapa handia dagoela esan nahi du; sestra kurben arteko distantzia
|
handia
denean, berriz, aldapa txikia dagoela.
|
|
|
2 Orain, zuen herriko erliebea irudikatzen duen mapa egingo duzue. Horretarako, talde
|
handian
, zerrenda itzazue bizi zareten inguruan dauden zortzi hamar bat erliebe elementu garrantzitsu (mendia, ibaia, aintzira, lautada, itsasoa, ur jauzia, lurmuturra...), eta ezar itzazue haien izenak taularen lehen bi zutabeetan. Adostu horiek markatzeko ikurrak.
|
|
|
8 Atlas
|
Handia
|
|
|
10 Mendikate Banatzaile
|
Handia
|
|
|
3 Hartzaren Aintzira
|
Handia
|
|
|
4 Aintzira
|
Handiak
|
|
|
7 Hareazko Basamortu
|
Handia
|
|
|
Aztertu horko erliebe elementu nagusiak, hainbat mapa erabiliz. Behatu, baita ere, zer altueratan dauden, ea aldapa
|
handirik
dagoen... eta osa ezazu lagunei igortzeko mapa eta deskribapen labur bat, honako eredu hau oinarri hartuta.
|
|
|
Inguruan bi ibai
|
handi
ditu, Uruguai eta Parana; biak beste bokale edo itsasadar handi batean biltzen dira, Rio de la Platan. Hiritik gertu Ingeniero Roggero urtegia dago.
|
|
|
Inguruan bi ibai handi ditu, Uruguai eta Parana; biak beste bokale edo itsasadar
|
handi
batean biltzen dira, Rio de la Platan. Hiritik gertu Ingeniero Roggero urtegia dago.
|
|
|
i) Alde
|
handia
al dago hilabeteen arteko prezipitazio kopuruen artean?
|
|
|
Tenperatura altuena C-koa da, bero gehien (hilabetea) egiten du. Hotz
|
handiena
. (hilabetea) egiten du, tenperatura baxuena C-koa da. Tenperatura bitartea
|
|
|
C-koa da; beraz, esan dezakegu tenperatura bitartea(
|
handia
/ ertaina/ txikia) dela.
|
|
|
a) Australia: koralezko arrezifeak (Hesi
|
Handia
)
|
|
|
g) Ba al da inguruan trafiko
|
handia
duen errepiderik?
|
|
|
Bestalde, herri barruan trafiko
|
handia
dago, autoek dute lehentasuna eta bizikleta nahiz oinezkoentzat dauden bideak oso urriak dira.
|
|
|
Buenos Aires hiri
|
handia
da; han biziko nintzateke
|
|
|
Klima epela du, ez bero larregi, ezta hotz
|
handirik
ere.
|
|
|
Hiri oso
|
handia
da eta
|
|
|
Egia da leku ederra dela, kostaldean dago eta leku laua da. Klima ere ona du; nahiz eta euri asko egin, ez du bero larregirik egiten, ezta hotz
|
handirik
ere.
|
|
|
Baina hiria oso
|
handia
da eta aitonak aipatzen zituen landaguneetatik oso urrun gelditzen da.
|
|
|
Baina zalantza asko daukate programa grabatzeko lekuaren inguruan. Hori erabakitzeko, oso garrantzitsua da lurraldeen kokapena eta ezaugarriak ezagutzea; izan ere, urruti badago, bidaia garesti aterako zaie; orduetan alde
|
handia
badago, zaila suerta daiteke zuzeneko programak egitea; eguraldiak ere grabaketak zaildu ditzake eta, nola ez, erliebeak nahiz biomak ekintzak baldintzatuko ditu.
|
|
|
Korronte
|
handiko
ibai handi bat baltsa batean pasatu.
|
|
|
Korronte handiko ibai
|
handi
bat baltsa batean pasatu.
|
|
|
Ba al da urtaro lehor eta epelik? Lurraldea oso euritsua bada, zaila gertatzen da programa grabatzea, baita tenperatura altuegia edo baxuegia bada ere; izan ere, hezetasun
|
handiarekin
eta muturreko tenperaturekin, oso hotz nahiz oso bero, kamerak hondatu egin daitezke.
|
|
|
Horretarako, ziurtatu lekuak ez direla errepikatzen, eta munduko alde askotakoak daudela. Ondoren, talde
|
handian
, eman ezazue bakoitzak bere erabakien berri, eta, behar izanez gero, irakaslearen laguntzarekin, egin egokitze lanak.
|
|
|
Buenos Aires hiri
|
handia
da, hantxe biziko nintzateke, inguru haiek ezagutzeko.
|
|
|
2 Itsasoan olatu
|
handiak
izango diren edo ez.
|
|
|
3 Gure Lurrean, naturak eragindako aldaketa
|
handiak
izan dira. Azter itzazu Euskal Herrian eta beste leku batzuetan gertatu diren zenbait kasu.
|
|
|
4 Gizakiaren jarduerek ere aldaketa
|
handiak
eragiten dituzte. Bi argazki hauek Lasartekoak dira.
|
|
|
Munduko biomak ezagutuko ditugu, klimei buruzko informazioa bildu ondoren. Klimek eta biomek erabateko lotura dute; hein
|
handi
batean, lurralde bateko bizi baldintzak klimak markatzen ditu, eta bizidunok hainbat estrategia garatu ditugu horietara egokitzeko.
|
|
|
Biomak sailkatzeko irizpide nagusia klima da; klimak eragin
|
handia
du toki jakin bateko izaki bizidunen ezaugarrietan. Baina biomak aztertzeko garaian, beste puntu hauek ere edukiko ditugu kontuan:
|
|
|
5 Gizakiaren jarduera, bioman aldaketa
|
handiak
eragiten dituelako.
|
|
|
Ikusi duzun bezala, klima eta bioma leku baten ezaugarri esanguratsuak dira, eta eragin
|
handia
dute gizakion bizi baldintzetan. Hori dela eta, zuk balizko bizilekutzat hautatu duzun lekuaren informazioa osatzeko, hango eguraldia, klima eta bioma deskribatuko dituzu, orain arte ikasitakoa baliatuz.
|
|
|
Hotz
|
handiegirik
ez du egiten; beraz, txamarra lodirik, eskularrurik eta horrelakorik ez ekarri.
|
|
|
1 Talde
|
handian
, adibideetan gizakion beharrak asetzeak sortzen dituen ondorio batzuk aztertuko dituzue. Hasteko, azal ezazu argazkiak zer iradokitzen dizuen.
|
|
|
b) Zer desberdintasun dago eskala txikia (km 1) duen maparen edo eskala
|
handiagoa
duen maparen artean. Zer adierazten digu horrek?
|
|
|
Datuak bilatzeko Ekigunean eskaintzen zaizkizun web orriak erabil ditzakezu. Nahi duzun herriko datuak topatzen ez badituzu, egin proba inguruko herri
|
handi
batekin.
|
|
|
a) Azaldu elkarri lehen puntuko a, b eta c ataletan talde bakoitzak egindakoa, eta beharrezkoa balitz, egokitu. Desberdintasun
|
handiak
al daude taldeen artean. Zergatik dela uste duzu?
|
|
|
2 Talde
|
handian
zuzendu, eta gorde ezazu arretaz denbora lerro hori, gero behin eta berriz erabiliko duzu eta.
|
|
|
A2 La Hoya, Guardia K.a. 450 Metalezko entengak edo iltze
|
handiak
egiteko
|
|
|
H4 Aloria (Amurrio) K.o. 80 Entenga bat da, burdinazko iltze
|
handi
bat. H5 Billoda, Tresponde (Iruña Oka) K.o. 250 Dado bat da.
|
|
|
Trikuharriak eraikitzeak lan
|
handia
eta neketsua eskatzen zuen; beraz, argi dago taldean egingo zituztela.
|
|
|
Familia
|
handiak
, leinuak eta tribuak
|
|
|
1 Neolitoan, gizakia harrapari eta ibiltari izatetik behar zituen produktuak ekoiztera pasatu zen; hura aurrerapen
|
handia
izan zen gizateriarentzat. Horren arabera, zein ote zen garai hartako gizarterik aurreratuena?
|
|
|
b) Aterako zenituen zenbait ondorio, osatu dituzun bikoteetan oinarrituta. Aldaketa
|
handiak
izan al dira antzinatik hona. Ala ez horrenbestekoak?
|
|
|
d) Egin ezazu hausnarketa bera antzekotasun
|
handia
duten beste objektu edo jarduera batzuekin.
|
|
|
Adieraz ezazue asmakizun horrek zer egitea ahalbidetu zien garai hartako gizakiei, eta balioetsi aurrerapenaren garrantzia. Ariketa hau talde
|
handian
egingo dugu.
|