|
2006
|
|
|
Bien arteko ezberdintasunak nabariak dira, adibidez: arruntean
|
gehiago
espero zitekeen soziolinguistika arloa modu aberatsagoan (irakasgai gehiagorekin) eta normalagoan (irakasgai derrigorrezkoekin) aurkitzea, baina alderantziz gertatzen da gure testuinguruan, salbuespenak salbuespen, MUrekin gertatzen den bezala.
|
|
|
3) Derrigorrezko bigarren hezkuntzan ere saio batzuk egin dira, eta
|
gehiago
egiteko aukerak ere ba omen dira, oraindik gehienbat soziolinguistika eta katalanaren soziolinguistika materialak argitaratzea izan bada ere lortu dutena.
|
|
|
unibertsitateko irakaskuntza arruntaz gain, euskal testuinguruan irakaskuntza berezia ere badagoelako (agian, euskal testuinguruan egoera extraordinarioagoan edo anormalagoan gaudelako, soziolinguistikoki, kataluniar testuinguruan daudena baino). Kataluniar testuinguruan soziolinguistika gehienbat Filologia titulazioarekin lotzen da, baina euskal testuinguruan baita, eta agian
|
gehiago
, Soziologia titulazioarekin ere. c) Erdi antzekoa eta erdi ezberdina da derrigorrezko bigarren hezkuntzan soziolinguistikaren irakasgaia sartzea: kataluniar te jadanik hasita daude, eta euskal te eztabaida behintzat jadanik irekia dago, dikatzen ari den euskal kurrikulumaren barruan sartuz.
|
|
|
Portzentaiek, beste alderditik, euskaldungoa adin taldeka une jakin batean nola banatzen den adierazten digute. Adibidez 1981eko 15 urtetik beherako euskaldunak euskaldungo osoaren% 20’71 ziren, 1986ko euskaldunak adin tarte berean% 21’76a ziren eta 1991koak, kopuruz aurrekoak baino
|
gehiago
izanarren proportzio txikiagokoak ziren,% 21’67a hain zuzen. Hamar urteren buruan, beraz, euskaldungoaren barne egitura adinaren banaketarekiko zertxobait aldatu da:
|
|
|
Baldin eta gure datuen arabera 81 epealdian 66.028 euskaldun gehiago lortu baziren horietatik helduen euskalduntzearen ekarpen zuzena% 34’15a dela estima daiteke. Horrela helduen euskalduntzeari esker 81 epealdiko hazkundearen heren bat baino
|
gehiago
azal daitekeela azpimarratu nahi dugu.
|
|
|
81 epealdiko hazkundearen heren bat baino
|
gehiago
azal daitekeela azpimarratu nahi dugu"
|
|
|
" Helduen euskalduntzeak berreuskalduntze prozesuan indarra galdu duela oso nabarmena da" aurreko epealdian beste euskaldun berri espero genezake, are
|
gehiago
86 tartean euskararen aldeko hizkuntz politika areagotu dela pentsatuko bagenu. Zehatzago, adin talde bakoitzean 81 tartean behatutako hazkuntza proportzioari eutsi izan balitzaio 86 epealdirako 29.600 euskaldun berri edo gehiago espero genezakeen.
|
|
|
" Helduen euskalduntzeak berreuskalduntze prozesuan indarra galdu duela oso nabarmena da" aurreko epealdian beste euskaldun berri espero genezake, are gehiago 86 tartean euskararen aldeko hizkuntz politika areagotu dela pentsatuko bagenu. Zehatzago, adin talde bakoitzean 81 tartean behatutako hazkuntza proportzioari eutsi izan balitzaio 86 epealdirako 29.600 euskaldun berri edo
|
gehiago
espero genezakeen. Tamalez hori horrela izan beharrean erabat alderantzizkoa izan da; 12.694 euskaldun heldu galdu baitira.
|
|
|
Hori egia bada ere ez dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino
|
gehiago
Zentsu eta Udal erroldetan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako. Horrela pentsa genezake hizkuntz politikarako hobea dela Galesen eredua Belgikarena baino.
|
|
|
" Ez dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino
|
gehiago
Zentsu eta Udal erroldatan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako. Horrela pentsa genezake hizkuntz politikarako hobea dela Galesen eredua Belgikarena baino.
|
|
|
Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo hitz egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian. Are
|
gehiago
, populazio osoko neurketa izanik erantzun batzuk beste batzuk baino probableagoak dira eta hori probabilitate legeen arabera jakingarria da. Aldez aurretiko probabilitateen azterketa bat eginez probabilitate handiagokoa da iaeuskaldunen kategoria erdaldunena baino.
|
|
|
Gure kasuan hirugarren multzoa izanagatik, ia euskaldunak, horrek hizkuntzen arteko mugimendua baino ez du adierazten. Hiztun multzo horiek nolakoak diren jakin ezkero, berreskurapenaren norabideaz
|
gehiago
ezagut dezakegulakoan aldagai esanguratsu bat hautatu dugu: adina.
|
|
|
Aipatutako hau aztertzen dugun prozesuaren beste ezaugarri bat baino ez bada ere, gure ustez oso kontutan hartu beharrekoa da. Hala ere lan honetarako adinari lotutako beste alderdi batzuk
|
gehiago
interesatzen zaizkigu.
|
|
|
Kasu honetan, ordenatuetako zenbakiak ehunekotan eman ditugu. Horrela adin talde bakoitzari dagokion are
|
gehiago
, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta" etxeko ohizko hizkuntzaren (euskara) erabilera tasa beha daiteke. Honek ez du adierazten hiztun jakin batek zenbatetan egiten duen euskaraz, baizik eta adin taldekoen artean ehuneko zenbatek aitortzen duen euskaraz egiten duela.
|
|
|
Oro har euskaldunak gero eta
|
gehiago
, gero eta gazteago eta gero eta goiztiarrago elebiduntzen diren hiztunak dira. Jatorrizko hizkuntzaren arabera erraz antzeman daiteke aldibereko elebidunak izateko joera.
|
|
|
Honela, bada, egindako azterketa honetan berreskurapen prozesuaren bizitasuna azaleratu nahi izan dugu. Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun
|
gehiago
dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi.
|
|
|
Horiek gabe prozesuaren norabidea bestelakoa izan zitezkeen. Ezarritako hizkuntz askatasuna deituriko honetan euskaltzaleok beti erne ibiltzera kondenatuta gaude, are
|
gehiago
, egoera okertzen denean gure errua dela esaten digute eta.
|
|
|
Hau da, orain arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik? A ereduaren berpiztea egun hipotesi hutsa baino zeozer
|
gehiago
denean prozesuaren jarraikortasuna oso hauskorra dela antzeman daiteke.
|
|
|
Etorkizunerako aukera handienak ikasleek soziolinguistika lanak jorra ditzaten arloan ikusten ditut: soziolinguistika eta gainerako irakasgaien formazioa hartuta tesina lanetan
|
gehiago
sakon daiteke eta practicumaren bidez ikasitakoa praktikan ipin daiteke.
|
|
|
Titulazio berriak direla eta, gizartearen beharrei erantzuteko, soziolinguistika arloa are
|
gehiago
indartzea ere izan daiteke.
|
|
|
Soziolinguista
|
gehiago
ez kontratatzea eta ikerketa lerroa ez indartzea dira mehatxu nagusiak soziolinguistika arlorako Deustuko Unibertsitatean. Soziolinguistikan interes berezia duten irakasleak egon ezik gaitza da talde lana sortzea eta ikerketa ildoa indartzea.l
|
|
|
Soziolinguista
|
gehiago
ez kontratatzea eta ikerketa lerroa ez indartzea dira mehatxu nagusiak soziolinguistika arlorako Deustuko Unibertsitatean.
|
|
|
Horrez gain, frantsesa gaizki mintzatzearen beldurra, promozio sozialik ez ezagutzearen kezka eta bertan gelditzearen bortxa nagusi ziren. Hori dela eta, ez zuten
|
gehiago
okzitandarrez hitz egin nahi, ez beraien senaremazteekin ezta beraien haurrekin ere.
|
|
|
Beste soziolinguista batzuek aldiz nahasketa gertaerak aztertu dituzte, batez ere kreoloen kasuan. Kreoloak, kolonizazioak sorturiko hizkuntza sistema autonomo bat adierazten du eta, frantziari dagokionez, kolonoek erabiltzen zuten frantsesa komunitate baten ama hizkuntza bilakatu da, batzuetan hizkuntza ofizialak baino askoz
|
gehiago
erabilia dena, besteak beste, eguneroko bizian.
|
|
|
Aniztasuna da nagusi, are eta
|
gehiago
jakitean soziolinguistika albaon dauzkan beste jakingai batzuei loturik dagoela (soziologia, historia, psikologia, linguistika), problematika eta gai berriak sortuz baita ere ikerketak bultzatuz. Labov ek zehazten dituen aztergaiez gain, soziolinguistika garaikidea, hizkuntza komunitatera, komunitateen arteko harremasoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 141 netara ala nortasun bera duten giza taldeetara interesatzen da.
|
|
2007
|
|
|
Asko kostata lortu ditugu nolabaiteko baldintza minimoak profesionaltasunera salto egiteko, eta horrek arrisku batzuk ekar baditzake ere, duda barik, hainbat abantaila dakartza: honetara dedikatu ahal izateak honetan indar
|
gehiago
jartzea dakar azken finean.
|
|
|
Duda barik, ikasle
|
gehiago
lortzea da bat. Gaur egun dugun ikasle kopuruarekin, Euskal Herria euskalduntzeko beste ehun bat urte genituzke, eta ezin gara horren zain egon.
|
|
|
Ikasle uholdeak dimentsio berria eman zion helduen irakaskuntzari. Eskola eskaintzak demanda berriari erantzun behar zion; irakasle eta ikasgela
|
gehiago
behar ziren. Hasten ari zen dimentsio honek, ordura arte zeregin horretan arituak ziren taldeen estrukturen ahalmena gainditu zuen, demanda berri horri nekez erantzungo zion era egokian ordura arteko helduen euskara irakaskuntza sakabanatuak.
|
|
|
Bestalde, aurrez aurreko irakaskuntzan, urtetik urtera urrituz joan da ikastaroen trinkotasuna (asteko ordu kopurua), eta autoikaskuntza bidezko ikastaroen arrakasta ere urrats bat
|
gehiago
izan daiteke bide horretan.
|
|
|
EAEko euskaltegi eta autoikaskuntzarako zentroetan ikasten duten ikasleen kopuruak gorabehera bat baino
|
gehiago
izan du urteetan zehar. Horrela, HABEk euskaltegien datuak prozesatzen dituenetik (1985 ikasturtetik), 1995 ikasturtea izan da ikaslerik gehien ezagutu duena:
|
|
|
EAEko euskaltegi eta autoikaskuntzarako zentroetan ikasten duten ikasleen kopuruak gorabehera bat baino
|
gehiago
izan du urteetan zehar. Horrela, HABEk euskaltegien datuak prozesatzen dituenetik (1985 ikasturtetik), 1995 ikasturtea izan da ikaslerik gehien ezagutu duena:
|
|
|
Are
|
gehiago
nabari da aldaketa hau ikasleen lanbideari begiratzen badiogu. Taulan ikusten denez, ia erdira etorri da lanbidez ikasle direnen kopurua, eta nabarmen igo funtzionarioena.
|
|
|
Zentzu honetan, Nafarroan bi faktore nagusi dira helduak euskara ikasteari gero eta
|
gehiago
uzten diotela argitzeko garaian kontuan izatekoak.
|
|
|
Sarrera honetan ageri den moduan, beraz, ajeak
|
gehiago
izanen dira hemen plazaratuko ditugunak, inori zorionak ematea baino. Dena dela, gatozen poliki poliki Nafarroako euskaltegien berri zuzenean jaso eta urte hauetan izandako emaitzak aztertzera.
|
|
|
Dena dela joerak ere aldatzen ari dira jendartea aldatzen ari den moduan. Gero eta mugikortasunerako joera
|
gehiago
dugu eta pixkanaka egia da zenbait eremutan euskaltegi handiak dauden guneetara hurbildu nahi duen jendea ere ugari dela. Joerak joera, urte batetik bestera oraindik ere aldaketa handiak dira, herri batean urte batean euskara taldea egon baina hurrengo urtean taldea osatzeko jende nahikorik ez, eta halakoak maiz errepikatzen baitira.
|
|
|
Zentzu honetan, Nafarroan bi faktore nagusi dira helduak euskara ikasteari gero eta
|
gehiago
uzten diotela argitzeko garaian kontuan izatekoak. Batetik, aipatu dudan derrigortasun eza, eskakizun publiko eza da.
|
|
|
Azken urteetan Nafarroan helduen euskalduntzean beherako joera dugu, gero eta ikasle gutxiago dugu. Milaka eta milaka erdaldun huts izanik nola liteke jende
|
gehiago
ez etortzea euskara ikastera. Nonbait hurbil dugun jendea, euskara ikasi eta maite duena, etorri da.
|
|
|
Erritmo motelagotan hasiz gero, ordea, prozesua izugarri luzatzen da eta nork eman urteak eta urteak euskaltegira etorriz eta betiko" arinaiztarra" izaten. Dirua ordaindu behar gainera eta euskaltegi ofizialetan baino poliki
|
gehiago
, eta hala ere euskaltegiak itolarrian Gobernuaren diru laguntza ziztrinak direla eta. Etxeko ataritik mugitu behar...
|
|
|
Milaka eta milaka erdaldun huts izanik nola liteke jende
|
gehiago
ez etortzea euskara ikastera. Nonbait hurbil dugun jendea, euskara ikasi eta maite duena, etorri da.
|
|
|
10 urte baino
|
gehiago
|
|
|
Bestalde, berriki plazaratu kulturari buruzko inkesta batean Iparraldeko biztanleen% 20 euskara ikasteko prest agertzen da. ru hiztun pasibo zor zaizkiola HEAri. Emaitza mugatuak dudarik gabe, are
|
gehiago
denbora berean egoera soziolinguistikoak eragin duen hiztun galtzearekin konparatuz gero: 5900 jende erdaldun bilakatu eta beste 12200 euskaldun pasibo bilakatu.
|
|
|
Izan ere, helburua ez da
|
gehiago
norberaren burua euskalduntzea, baizik eta talde-kideen arteko harremanak euskalduntzea (norberaren burua euskalduntzea helburu honen zati baino ez litzateke izango). Hizkuntz ohiturak aldatzeak ardazten du estrategia eta euskara bera erabiltzea da prozesuaren eragilea (Jauregi, 1996:
|
|
|
Sarritan azpimarratzen den bezala, hauengan euskaraz aritzeko motibazio egokia eragiteko, euskaltegia ez da nahikoa. Euskara egoera gutxituan egonik, bizitzeko beharrezkoa ez izateaz gain, askotan hizkuntza erabiltzeko aukera gutxi egoten da, are
|
gehiago
zenbait lurralde eremu eta gizarte arlotan. Gauzak horrela, Plangintzak dira egun euskalduntze prozesuan aurrera egiteko bidea, eraginkorra eta ilusio sortzailea.
|
|
|
Sarritan azpimarratzen den bezala, hauengan euskaraz aritzeko motibazio egokia eragiteko, euskaltegia ez da nahikoa. Euskara egoera gutxituan egonik, bizitzeko beharrezkoa ez izateaz gain, askotan hizkuntza erabiltzeko aukera gutxi egoten da, are
|
gehiago
zenbait lurralde eremu eta gizarte arlotan. Gauzak horrela, Plangintzak dira egun euskalduntze prozesuan aurrera egiteko bidea
|
|
|
Gainera, ikasleek azterketa pila bat egiten dituzte, aukera
|
gehiago
izateko azterketa guztietara aurkeztu ohi dira eta. Adibidez, goi mailako titulua lortu nahi duen irakasle gaia EGA, Hizkuntz Eskolako Goi Zikloa, IRALEko 2.HE, eta HAEEko 3.HE lortzeko azterketetara joango da.
|
|
|
EEMBk kalifikazio partzialen deskribapena bultzatuko du, trebetasun batzuek besteek baino garrantzi handiagoa izango dutenerako. Bai Euskarariren" Zerbitzua euskaraz" ziurtagirian, adibidez, langile batzuek ahozko elkarreragina, irakurmena eta idazmena baino askoz
|
gehiago
landu dute.
|
|
|
Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta
|
gehiago
hurbiltzen baitira. Era berean, antolatzaileek tokiko euskarazko harreman sareak sortzeko ekimen baliagarritzat hartu dituzte Mintzalagun, Berbalagun, eta Mintzakide egitasmoak.
|
|
|
Baina azken urteotan izan dute hazkunde nabarmenena egitasmoek (azken hiru urteetan egitasmo eta partaide kopuruak bikoiztu egin dira). Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta
|
gehiago
hurbiltzen baitira. tesian hizkuntzaren ikas prozesuan parte hartzen duten hiru elementuak ezagutza, motibazioa eta erabilera direla azaltzen da. " Txepetx" ek azaltzen dituen hiru faktoreak gurera ekarrita, motibazioa izango litzateke hizkuntza bat ikastera edo hizkuntza batean irautera bultzatzen duten arrazoiak, desioak, emozioak edo interesak; ezagutza, hizkuntzaren funtzionamenduaz jabetzeko prozesua zein ahalmena; eta erabilera, hiztun komunitatearen esparru guztietan eta hizkuntza funtzio guztietan jardutea.
|
|
|
Erronka aunitz ditugu etorkizunerako mintzapraktika egitasmoen arloan: dinamizatzaileen arteko koordinazioa hobetzea, programen aldaera berriak lantzea (proiektuak jendearen beharretara gero eta
|
gehiago
egokitzea), programaren eraginkortasuna modu zehatzean ebaluatzeko neurgailuak sortzea eta aplikatzea, eta noski, programak zabaltzea.
|
|
|
Ez dugu orain emango helduen euskalduntzearen bilakaeraren eta aukera metodologikoaren berri. Era batera edo bestera eta arrakasta
|
gehiago
edo gutxiagorekin, ahalegina egin da betidanik jarduera didaktikoa hobetzeko, azken ekarpenak integratzeko eta, azken baten, emaitzak hobetzen lagun dezaketen bideak bilatzeko. Hizkuntzaren normalizazioa jardun pedagogikoan integratzeko esperientzietan zentratuko gara.
|
|
|
Haien eta besteren ahalegin horrekin 1960tik aurrera helduen euskalduntzea antolatzen eta zabaltzen hasi zen. Hurrengo hamabost urteetan helduentzako eskolak zabaltzen hasi ziren, ikasmaterialak eta tresnak hasi ziren egiten, eta ondorioz euskaldun berriak ere gero eta
|
gehiago
.
|
|
|
• Euskaltegien artean eta euskalgintzako beste erakundeekin kolaborazio
|
gehiago
plan eta programa globalak arrakastaz burutu nahi badira.
|
|
|
Hutsune honi aurre egiteko eta euskararen erabileraren datu zuzenagoak eta fidagarriagoak lortzeko sortu zituen euskararen kale neurketak SIADECOk (sorrera horri buruz
|
gehiago
jakin nahi izanez gero: " SIADECO:
|
|
|
2006an, aldiz, aurrerago aurkeztuko ditugun lau irizpideen arabera lagin bat aukeratu da eta 64 herri neurtu dira. Herrien tamainaren arabera ibilbide bat edo
|
gehiago
izan dezake herri bakoitzak, ibilbideei dagokienez, 2001ean 358 ibilbide neurtu baziren, 2006an 199 ibilbide neurtu dira.
|
|
|
Hego Euskal Herriko udalerriak aukeratzeko hauek izan dira erabilitako lau irizpideak: Aurreko hiru neurketetan neurtuak izatea. Datuen arteko gorabehera nabarmenik ez izatea. Erabilera tasa ezagutza tasa baino txikiagoa izatea. 1000 biztanle baino
|
gehiago
edukitzea.
|
|
|
Joera orokorretan ez dut uste alde handiegirik egongo denik 2006ko eta aurreko neurketaren artean. Are
|
gehiago
, zonalde erdaldunenetan, haurrekiko harremanetan hobekuntza handiagoa espero daiteke.
|
|
|
Izan zitekeen, noski, eremu mugatuago batean, esate baterako, eskolan, enpresan, etxean... Eta, izatez, gero eta
|
gehiago
dira eremu mugatuagoetan egiten ari diren ikerketak metodo hau abiapuntu hartuta. Baina honakoan kalea aukeratu da, bere zentzurik zabalenean:
|
|
|
Esan gabe doa, hortaz, zein garrantzitsua den horrelako ikuspegiz egindako ikerlana.
|
Gehiago
behar genituzke horrelakoak euskararen egoeraz eta bilakaeraz ezagutza orokorra eduki nahi izatera.
|
|
|
•" Udalerri bakoitzean ibilbide bat (edo
|
gehiago
) zehaztuko da (dira) herri tamainaren arabera. Oro har, 15.000 hiztunetik2 beherako udalerrietan ibilbide bakarra neurtuko da, hortik gora 10.000 biztanleko ibilbide bat gehituko da3(...).
|
|
|
Azkenik, V. Kale Neurketako fitxan" bakarrizketak" atala mantendu egin da. Bakarrizketak, 2001ean neurtu genituen lehen aldiz, batez ere, eskuko telefonoak kalean geroz eta
|
gehiago
erabiltzen zirelako. Bakarrizketen multzoan sartu ditugu, eskuko telefonoz hitz egiten ari direnekin batera, etxe atarietako interfonoz ari direnak, animaliekin hitz egiten dutenak, etab.
|
|
|
Adinekoen erabilera uste baino
|
gehiago
jaitsi da. Helduen eta adinekoen ezagupen mailak eta erabilera proportzioak bateratzen ari direnez (ezagupen maila jaitsi egiten da urtez urte zaharrenak direlako euskaldunenak, ezagupen mailarik txikiena gaur egun 60 urte inguru dituztenen artean kokatzen delarik), erabilera proportzioak bere horretantsu mantenduko zirela uste genuen, baina adinekoen beheranzko joera mantendu ez ezik, aeragotu egin da.
|
|
|
Lau hiriburuetan eta adin tarte guztietan emakumeek gizonezkoek baino euskara
|
gehiago
darabilte. Salbuespen bakarra hiribururik euskalduneneko (Donostia) adin tarterik zaharrenean aurkitu dugu.
|
|
|
Lau hiriburuetan eta adin tarte guztietan emakumeek gizonezkoek baino euskara
|
gehiago
darabilte. Salbuespen bakarra hiribururik euskalduneneko (Donostia) adin tarterik zaharrenean aurkitu dugu.
|
|
|
Joera orokorretan ez da alde handiegirik egongo 2006ko eta aurreko neurketaren artean. Are
|
gehiago
, zonalde erdaldunenetan, haurrekiko harremanetan hobekuntza handiagoa espero daiteke".
|
|
|
2006ko datuek berretsi egiten dute hipotesi hori, baina neurri batean bakarrik. Izan ere: Elkarrizketetan haurrak tarteko direnean, euskararen erabilera nabarmen handiagoa da, haurrik ez dagoenean baino, Iruñean izan ezik. Nagusiak haurrekin ari direnean ere, askoz ere euskara
|
gehiago
darabilte, nagusien artean ari direnean baino. Baina oso datu kezkagarria da, Donostia ez beste hiriburuetako haurren arteko elkarrizketetako euskararen erabilera baxua. Gasteizkoa iazkoaren oso antzekoa da, Bilbon hobetu egin da (%2, 6tik %4, 3ra) baina Iruñean aitzitik, sekulako jaitsiera gertatu da:
|
|
|
(Egindako ahaleginak eginda gero, oso motel goaz! edo Askoz ere
|
gehiago
aurreratu zitekeen!). Alegia, pozteko, konformatzeko ala kezkatzeko moduko datua da, 1989tik 2006ra bitartean, 17 urtetan, euskararen erabilera %11tik %14ra igo izana?
|
|
|
• Euskara gero eta
|
gehiago
erabiltzen da Euskal Herrian. 2006an Euskal Herriko elkarrizketen %14, 2 euskaraz izan dira.
|
|
|
Hamazazpi urteko tartea osorik hartuta, haur, gazte eta helduengan norabide berdineko joera agertzen zaigu Araban eta Gasteizen: euskara gero eta
|
gehiago
erabiltzearena. Zehatzago, 2006ko haur eta gazteen adin taldeak dira euskara gehien erabiltzen dutenak, batez ere Araban (%6, 8 eta %6, 6, hurrenez hurren), baina baita Gasteizen ere (%5, 8 eta %6, 3, hurrenez hurren).
|
|
|
Bestela esanda, irakaskuntzan, batez ere, eta eremu publiko zein pribatuko hainbat planHamazazpi urteko tartea osorik hartuta, haur, gazte eta helduengan norabide berdineko joera agertzen zaigu Araban eta Gasteizen: euskara gero eta
|
gehiago
erabiltzearena. Zehatzago, 2006ko haur eta gazteen adin taldeak dira euskara gehien erabiltzen dutenak, batez ere Araban (%6, 8 eta %6, 6, hurrenez hurren), baina baita Gasteizen ere (%5, 8 eta %6, 3, hurrenez hurren).
|
|
|
Hegoaldeko beste hiriburuekin homologa dezakegun beste berezitasuna da sexuen arabera erabileran dagoen aldearena: euskaraz emakumezkoek gizonezkoek baino
|
gehiago
hitz egitearena, alegia. Hizkuntza erabilera ezberdin horiek behin eta berriz agertzen direla ikusita, horien azpian dagoen funtsa sendoaren susmoa berresten da.
|
|
|
Beste lurraldeekiko homogeneotasuna agertzen da, berriz ere, solasaldietan haurrak presente daudenean: euskara ondorengotaratzeaz kezkatuta edo, gainontzeko egoeratan baino
|
gehiago
jotzen dute helduek hizkuntza horretara haurren bat tartean dagoenean eta, bereziki, haurrari zuzentzen zaizkionean.
|
|
|
2006an jasotako datuek hipotesi hori edota beste batzuk eraikitzeko zilegitasuna berresten dute, Hegoaldeko hiriburuei dagokionez, bederen. Hemen, hala ere, joera horren aipatze hutsean gelditu beharra dugu, baina honetaz maila teorikoan
|
gehiago
jakin nahi duenari Jone Miren Hernandezen artikulu interesagarrira jo dezala gomendatzen diogu (Hernandez, 2004: 79).
|
|
|
neurketetako indizea 0,70etik gorakoa da (2001eko indizea zertxobait txikiagoa da). Euskaldunen dentsitatea %50 eta %75 bitartekoa denean, indizeak behera egiten du, baina, hala ere, euskaraz erdaraz baino
|
gehiago
egiten dute. Euskaldunen dentsitatea %25 denean, euskaraz erdaraz baino gutxiago hitz egiten dute euskaldunek kalean.
|
|
|
Euskaldunen dentsitatea %25 denean, euskaraz erdaraz baino gutxiago hitz egiten dute euskaldunek kalean. Eta, azkenik, dentsitatea %20tik beherakoa denean, erdaraz
|
gehiago
egiten da euskaraz baino. Alabaina, azken gune horretan 2001 eta 2006ko indizeetan ia parekatuta daude euskara eta gaztelaniaren erabilera.
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean
|
gehiago
dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak) euskal elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak).
|
|
|
Euskararen erabileran eragiten duen hirugarren faktorea hizkuntza gaitasun erlatiboa da. Goian esandako ikerketaren arabera, euskaldunen artean
|
gehiago
dira erdal elebidunak (erdaraz euskaraz baino erraztasun handiagoa dutenak) eta elebidun orekatuak (batean eta bestean berdin moldatzen direnak) euskal elebidunak baino (euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen direnak). Horrek, jakina, zuzenean eragiten du hizkuntzaren erabileran:
|
|
|
Adinekoen indizeak ere gora egin zuen, erabilerak behera egin zuen arren: izan ere, adinekoen hizkuntza gaitasun erlatiboa ere jaitsi zen, adin talde horretako erabilera baino askoz
|
gehiago
jaitsi ere. Azkenik, esan beharra dago handia izan zela Gipuzkoako indizearen hazkundea, hazkunde erritmoa motelduz doan arren.
|
|
|
Orduko gizarte arauaren arabera euskara hauJakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun
|
gehiago
behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Bestalde, gertuko harremanak izaten diren eremuetan –aisian, zerbitzuetan, merkataritzan eta lanean, bereziki– euskara erabiltzeko aukerak areagotu beharra dago. rren hizkuntza zen, haurrek eurek edo haurrekin erabiltzekoa, alegia. Orain ere horrela da, baina orduan
|
gehiago
. Geroztik asko hazi da euskara lehen hizkuntza duten haurren ehunekoa (aldian %40tik %49ra pasatu zen) eta are gehiago euskara bigarren hizkuntza duten haurrena (aldian %48tik %76ra pasatu zen), bai eta haurren kale erabilera ere (2001ean %44 zen).
|
|
|
Orain ere horrela da, baina orduan gehiago. Geroztik asko hazi da euskara lehen hizkuntza duten haurren ehunekoa (aldian %40tik %49ra pasatu zen) eta are
|
gehiago
euskara bigarren hizkuntza duten haurrena (aldian %48tik %76ra pasatu zen), bai eta haurren kale erabilera ere (2001ean %44 zen). Hortaz, bada, 1989tik 2001era bitartean gehiago hazi zen haurren hizkuntza gaitasuna kale erabilera baino; haurren gaitasun erlatiboa, berriz, gutxiago hazi zen haurren kale erabilera baino.
|
|
|
Geroztik asko hazi da euskara lehen hizkuntza duten haurren ehunekoa (aldian %40tik %49ra pasatu zen) eta are gehiago euskara bigarren hizkuntza duten haurrena (aldian %48tik %76ra pasatu zen), bai eta haurren kale erabilera ere (2001ean %44 zen). Hortaz, bada, 1989tik 2001era bitartean
|
gehiago
hazi zen haurren hizkuntza gaitasuna kale erabilera baino; haurren gaitasun erlatiboa, berriz, gutxiago hazi zen haurren kale erabilera baino. Horren guztiaren ondorioz, hizkuntza gaitasuna eta kale erabileraren arteko korrelazioa adierazten duen indizeak behera egin zuen; haurren gaitasun erlatiboa eta kale erabileraren arteko korrelazioa adierazten duen indizeak, berriz, gora egin zuen.
|
|
|
Jakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun
|
gehiago
behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen. Bestalde, gertuko harremanak izaten diren eremuetan –aisian, zerbitzuetan, merkataritzan eta lanean, bereziki– euskara erabiltzeko aukerak areagotu beharra dago.
|
|
|
Aurrerantzean ere horrela izaten jarraituko duela ematen du. Gainera, gero eta
|
gehiago
dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak. Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere.
|
|
|
Gainera, gero eta gehiago dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak. Zenbat eta
|
gehiago
izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere. Euskaldun berriek euskara familia bidez transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten jarraitzeko luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
|
Gainera, gero eta gehiago dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak. Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu
|
gehiago
izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere. Euskaldun berriek euskara familia bidez transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten jarraitzeko luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
|
Alabaina, esan beharra dago ez dela erraza euskararen kale erabilerari buruzko datuak interpretatzea eta ondorio garbiak ateratzea eta, sarri askotan, lan hipotesi moduan ulertu behar direla datuon azterketako emaitzak. Are
|
gehiago
, Euskararen Erabileraren Kale Neurketako emaitzak sinesgarriak badira ere, horrek ez du esan nahi interpretazio guztiak hala direnik. Dena dela, bada gauza bat datuok interpretatzeko orduan garbi eduki beharra dagoena:
|
|
|
Gune soziolinguistikoari dagokionez, goian aipatutako lanaren arabera, euskaldunak %80tik gora direnean, nagusiki euskaraz hitz egiten dute, bai senideekin bai lagunartean. Euskaldunen dentsitatea %45 eta %80 bitartekoa denean, berriz, euskaraz
|
gehiago
egiten dute erdaraz baino. Dentsitatea txikiagoa denean, euskararen erabilerak behera egiten du eta erdararenak gora:
|
|
|
Dentsitatea txikiagoa denean, euskararen erabilerak behera egiten du eta erdararenak gora: euskaldunen dentsitatea %20 denean, euskaraz erdaraz beste hitz egiten dute, bai etxean bai lagunartean; eta dentsitatea %20tik beherakoa denean, erdaraz
|
gehiago
egiten dute euskaraz baino.
|
|
|
Beraz, datu horiek ikusita erratea legoke Iruñean euskara erabiltzen dutenak nagusiki emakumezkoak direla. Erabileraren feminizazio hori deigarriagoa zaigu ezagutza datu berrienen aldean paratuta, Iruñerrian euskaraz ongi dakiten gizonezkoak emakumezkoak baino% 5,7
|
gehiago
baitira11.
|
|
|
Haurrak komunikazio egoeretan egoteak ala ez euskararen erabileran duen eragina neurtuta, Hegoaldeko hiriburuetan joera garbia da euskara
|
gehiago
erabiltzea haurrei zuzentzen zaizkion mintza jardunetan. Iruñean% 6,9 da erabilera tasa hori, aurreko neurketatik jaitsi bada ere(:
|
|
|
Dena dela, badira hiru datu Iruñea Hegoaldeko bertze hiriburuen joera nagusitik bereizten dutenak. Lehenik, Iruñean haurrik egoteak ez dakar euskara
|
gehiago
erabiltzea: haurrak tartean daudela% 4,4 da euskararen erabilera ([2001] 6,2_ [2006] 4,4) eta haurrik ez dagoelarik% 5,3 ([2001] 1,3_ [2006] 5,3).
|
|
|
Atentzio ematen du solaskidea bertan ez dagoela buruz buru egiten diren elkarrizketetan baino euskara
|
gehiago
erabiltzea: Nafarroan% 6,6 da euskararen erabilera orokorra eta% 9,2 solaskidea bertan ez dagoela euskaraz egiten dena.
|
|
|
Datu horiek ikusita erratea legoke Iruñean euskara erabiltzen dutenak nagusiki emakumezkoak direla. Erabileraren feminizazio hori deigarriagoa zaigu ezagutza datu berrienen aldean paratuta, Iruñerrian euskaraz ongi dakiten gizonezkoak emakumezkoak baino% 5,7
|
gehiago
baitira.
|
|
|
Haurrak komunikazio egoeretan egoteak ala ez euskararen erabileran duen eragina neurtuta, Hegoaldeko hiriburuetan joera garbia da euskara
|
gehiago
erabiltzea haurrei zuzentzen zaizkion mintza jardunetan. Iruñean% 6,9 da erabilera tasa hori, aurreko neurketatik jaitsi bada ere.
|
|
|
Adibidez: haurrik egoteak euskara
|
gehiago
|
|
|
Kontuan hartua den multzoa zinez handiagoa da 2006an 210 bakarrizketarekin, eta euskararen erabileraren ehunekoa% 1,1ez goratu da. Euskara elkarrizketetan baino
|
gehiago
erabilia dela azpimarra dezagun,% 9,52 alde batetik eta% 4,6 bestetik. Zein ondorio atera datu horretarik?
|
|
|
Eta beherakadaren erritmoari so egiten badiogu, bizkortzen ari dela ohartzen gara. Alderantziz, Euskal Herri osoan kale erabileraren bilakaera positiboa da, 2006ean% 14,2ra helduz, datuen arabera 1989az geroztik hiru puntu baino
|
gehiago
irabaziz(% 3,4), neurketa bakoitzean gora eginez.
|
|
|
Helduekin datuak txarragoak dira, 1993ko% 6,2tik 2006ko% 4,0ra jaitsiz. Beraz, epe horretan 2 puntu baino
|
gehiago
galdu dira eta beherakada handiago da 2001etik 2006ra,% 1,4 Adin talde honekin izan daitekeen gauzeen aldatzeko eragile nagusiena helduen euskalduntzea litzateke. Baina irakaskuntza honek 1000 bat ikasle hunkitzen du Ipar Euskal Herrian eta dakigun bezala hiztun osoak eskuratzeko epea luzea da.
|
|
|
Alderantziz, Euskal Herri osoan kale erabileraren bilakaera positiboa da, 2006ean% 14,2ra helduz, datuen arabera 1989az geroztik hiru puntu baino
|
gehiago
irabaziz(% 3,4), neurketa bakoitzean gora eginez.
|
|
|
Hoiekin kale erabilera tasa% 7,6 da. Bertan, agertzen den bigarren emaitza da adin talde horrek% 3,7 galdu dituela,
|
gehiago
galdu duen adin taldea da beraz. Datu hori ulertzen da belaunaldi horrek euskara eskolatik kanpo ikasi zuela kontuan hartzen badugu, familian eta auzoko eremuan beraz, orduan euskararen irakaskuntzarik ez baitzen.
|