|
2004
|
|
|
hotza. Mila sagar barietate baino
|
gehiago
daude mundu osoan. baina merkatuak eskaintzen digun gama mugatua da, besterik ezin baitugu egin dozena erdi barietate baino gehiagoren artean aukeratu.
|
|
2006
|
|
|
Ez da, ahal dela, euskal komunitatearen promozioa egin behar, etxean oihartzuna izatea nahi badugu. Gure antenak gero eta
|
gehiago
daude mundu mailan eta mundu mailan zirkulatzen duen komunikazioa jasotzen dugu. Ez bazara maila horretara iristen, etxerako egiten duzuna aldameneko antenak ere ez du jasotzen.
|
|
|
Era berean, kontsumo arduratsua eta arroparen merkataritza bidezkoagoa bultzatu nahi ditu, alternatiba ekologiko, sozial eta solidarioak eskainiz. Reintjesek kotoia arduraz kontsumitzeko hainbat arrazoi aipatu zituen, eta mundu osoan eragin handia izan zuela nabarmendu zuen, sektore horretan 100 milioi nekazari baino
|
gehiago
baitaude mundu osoan. Genetikoki manipulatutako kotoiaren hazkunde izugarria eta pestiziden eta uraren neurriz kanpoko erabilera ere salatu zituen, baita egoitzak hegoaldeko herrialdeetan dituzten korporazio transnazionalen abusua ere, herrialde horietako legeen permisibitateaz, soldata apalez eta zerga salbuespenez baliatuta.
|
|
2007
|
|
|
Bi zientzialarien arabera, «kapsaizinak saihestu egiten du ondorio fisiopatologiko hilgarriak dituen pasabide biologiko hori». Koipe gutxiago OMEren arabera, 300 milioi pertsona lodi baino
|
gehiago
daude mundu osoan. Estatu Batuetan, biztanleriaren laurdena bat dator obesitatearen eredu unibertsalarekin, eta Europa joera horretara hurbiltzen da.
|
|
2008
|
|
|
Can Ruti ospitaleko Tuberkulosi Esperimentaleko Unitatean aritzen da Cardona eta berak asmatutako botika da munduan gaur egun tuberkulosiaren kontra txerto moduan erabiltzeko dagoen tresna bakarra. Aurreneko pausoak behar bezala gainditu ondoren, iazko maiatzean gizakiekin hasi zituen probak, 24 boluntarioz osatutako taldearekin egindako ikerketan.XXI. mendean gauden honetan, 2.000 milioi pertsona baino
|
gehiago
daude mundu osoan tuberkulosiak jota. Baina bestetik, medikuntzak azken 50 urteotan egindako aurrerakuntzei esker, Koch en baziloak kutsatutako pertsonen %10ak besterik ez du tuberkulosia garatzen.
|
|
|
OMEren oharra OMEren arabera, munduko biztanleriaren heren bat (2.000 milioi pertsona baino gehiago) kutsatuta egon liteke Koch en baziloak, tuberkulosiaren eragileak, bizitzan zehar gertatutako kutsatze baten bidez. Zorionez, giza immunitate sistema gai da kasu gehienetan baziloa arrastoan mantentzeko, baina nahikoa da sistema hori ahultzea (hiesa, immunosupresio terapeutikoa edo zahartzea) gaixotasuna agertzeko. OMEren estatistiken arabera, gaixotasun horri egotz dakioke munduko herrialde pobreenetako heriotzen %98 Gaur egun, inoiz baino tuberkulosi gaixo
|
gehiago
daude munduan. Erakunde horrek 9 milioi pertsona inguru gaixotzen dira urtero tuberkulosiak jota.
|
|
|
Egia da, nahiz eta gero eta neska
|
gehiago
dauden mundu honetan. Oraindik ere zaila da gure inguruan perkusioa eta baxuzko instrumentuak jotzen dituzten neskak aurkitzea.
|
|
2009
|
|
|
Informazioaren gizartearen paradisua saldu digute. Egun inoiz baino baliabide
|
gehiago
dago munduan informatzeko, baina horrek askotan ez digu laguntzen, modu zuzenean, gertatuaren berri jakiten.
|
|
|
Gainerako sistema nuklearrek bezala, orioko zentralek ez lukete karbono dioxidorik (CO2) isuriko energia sortzen den bitartean, eta hori funtsezkoa da klima aldaketaren aurkako borrokan. Material gisa, torioa ugariagoa da eta uranioa baino
|
gehiago
dago munduan banatuta. Energia Atomikoaren Nazioarteko Erakundearen (OIEA) arabera, uranioa mende batez geratzen da; orio erreserbek datu hori hirukoiztu dezakete.
|
|
|
Unamunok kontatzen du zergatik aukeratu zuen filologia ikastea, eta ez beste edozer, demagun, medikuntza edo zuzenbidea. Bere memorietan idatzia utzi zuen Unamunok nola konturatu zen bera hizkuntza bat baino
|
gehiago
zeudela munduan, gizakiok elkarrekin komunikatzeko era bat baino gehiago dugula. Kontua da behin, Unamunok lauzpabost urte zituela, Mr.
|
|
|
Unamunoren pasarteak zer pentsatua eman zidan. Noiz jabetuko ote nintzen ni hizkuntza bat baino
|
gehiago
zeudela munduan. Etxean izango zen seguruena, gurean osabak ez baitzuen euskaraz egiten.
|
|
2010
|
|
|
Euskal kostaldetik urrun bizi dira hirurak. Izan ere, 300 espezie baino
|
gehiago
daude munduko itsasoetan, eta soilik %10 jotzen dira arriskutsutzat. Gainera, marrazo batek gizakiari eraso egiteko baldintza ugari bete behar dira.
|
|
|
NAROA. Ez... hobe bai Neda
|
gehiago
balego munduan!
|
|
|
Imagen: rubber bullets Gero eta adineko pertsona
|
gehiago
dago munduan, eta, haien arteko desberdintasunek behera egin arren, oraindik ere nabariak dira. “Afrikan eta Latinoamerikan, litekeena da adineko pertsonak erabateko pobrezian bizitzea”, dio HelpAge Internationalek, 75 herrialde baino gehiagorekin lan egiten duen erakundeak.
|
|
|
Eredu horren arabera, norberaren neurrira egokitzen dira usteak, sinesmenak eta iritziak. Baina, zorionez, jende
|
gehiago
dago munduan, gizakia gizartean bizi baita, eta, bide batetik edo bestetik, beste pertsona batzuen ahotsa iritsiko zaio sinestunari. Eta gizakiez gain, mundua bera hor dago.
|
|
2011
|
|
|
Datu bat: duela 30 urte baino ia 2.000 milioi bizilagun
|
gehiago
gaude munduan.
|
|
|
Dena ez da lan egitea, dena ez da txorta jotzea... Guk, zinegotziok, badakigu zerbait
|
gehiago
dagoela munduan, haraindikotasun urdin bat, ez dakit ulertzen diguzun... –Justinak, leun leun.
|
|
|
Ez du deus esaten hainbat erruki egintzak hemen izaten duen zigorraz, ez du aipatzen errukiak duen alibi eskasa gizakion legean: lagun bat eta bi baino
|
gehiago
dago munduko kartzeletan errukizko egintzengatik. Legeak marra bat jartzen du:
|
|
2013
|
|
|
Telebista geroz eta
|
gehiago
dago mundu osoan testatutako formulen menpe eta Galesko telebista ez da salbuespena. Hala ere, haurrentzako animazioaz aparte, Galesko telebistako fikzio saioek gutxitan kopiatu dute beste hizkuntzetatik, besterik gabe ingelesezko programak kopiatzea (Erresuma Batutik edo AEBetatik) ez zelako inoiz aukera sinesgarria galeseraz eta ingelesez dakiten ikus entzule elebidunentzat.
|
|
2015
|
|
|
Oraingo diskurtsoan, kapitalismoa daudenen arteko sistemarik hoberena dela esaten da, eta, frogatzeko, mundu osoaren bizitza maila altxatzen lagundu duela esaten da, apurka apurka eta oso hein ezberdinez bada ere. Baina, Wallersteinek dioenez, egia da kapitalismoarekin aberats
|
gehiago
dagoela munduan, eta horientzat argiak dira haren abantailak. Hala ere, munduko populazioaren %50 egoerak txarrera egin duela esan daiteke, aldaketa teknologikoak eta guzti (1997:
|
|
|
Energia berriztagarrien arloa laguntzen eta lantzen hasi behar da. Geroz eta jende
|
gehiago
dago munduan eta hortaz, energia gehiago kontsumitzen da. Energia azken finean, modu anitzetakoa izan daiteke, nuklearra adibidez.
|
|
|
Orduan, jende
|
gehiago
dago munduan?
|
|
2016
|
|
|
Baina, tira, idazle laguna, halakoak aldatzea oso zaila denez, argi dago egunen batean edo bestean hildako idazle baten hilberria egitea egokituko zaizula, edo agian bat baino gehiago. Izan ere, gaur eguneko literatur genero gorenetako bat da hilberriena, ez alferrik gero eta idazle
|
gehiago
daude munduan eta, ondorioz, maizago hiltzen dira?, eta tentu handiz egin behar zaio aurre, zoriari edo inprobisazioari lekurik utzi gabe. Hona hemen, beraz, gida labur bat, ataka horretatik ateratzen lagunduko dizuna.
|
|
|
Panamako paperak izeneko ikerketa da inoiz baino dokumentu handiagoak iragaztea. 11 milioi espediente baino
|
gehiago
daude mundu osoko politikari, enpresari, artista eta futbolarien negozioei buruz, offshore enpresak sortuz, ustez, offshore enpresak sortuz eta haien muntak Mossack Fonseca abokatu bulegoaren bitartez kapitalizatuz, Panaman egoitza duena. Hurrengo lerroetan azaltzen da Panamako paperak zer diren eta zer adierazten duten, zer diren offshore gizarteak eta zer abantaila dituzten, legalak badira eta non dauden, Panaman ez ezik.
|
|
2017
|
|
|
Harresi eta errefuxiatu kopurua ikaragarri igo da azken urteotan: 11 harresi zeuden 1989 urtean, 70 baino gehiago daude gaur egun. Errefuxiatu kopuruari dagokionez, gaur egun 65 milioi errefuxiatu baino
|
gehiago
daude mundu zabalean eta egunetik egunera igotzen ari da kopurua. 5.000 lagun inguruk uzten dute beraien herrialdea egunero.
|
|
|
Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandariak igorritako datuen arabera 65 milioi errefuxiatu baino gehiago daude gaur egun munduan, asilodunak edota euren estatuko mugen barnean. Hau da, inoiz baino iheslari
|
gehiago
daude munduan. Nabarmengarria da gainera, errefuxiatu gehienek errenta baxuko herrialdeetatik ihes egin dutela.
|
|
2019
|
|
|
Azken hamarkada hauetan, haur eta nerabeen gehiegizko pisua eta obesitatea, Osasun Publikokoarazo larriak bilakatu dira gure ingurunean. Urteak pasa ahala, obesitatea pairatzeko arriskuahanditzen da eta horregatik, gero eta pertsona obeso
|
gehiago
dago mundu osoan zehar. Obesitateakhaurtzaroan zein helduaroan gaixotasunak eragiten ditu (gaixotasun kardiobaskularrak, diabetesa edoarazo psikosozialak) eta honen ondorioz, haur eta helduen bizi kalitatea asko murrizten da.
|
|
|
Esaten du, nolanahi ere, datorren urtea baino lehen haien unibertsitateak hondakinak besterik ez direla izango. Gero eta hondamen eta katastrofe
|
gehiago
dago munduan. Bilera bakoitzean hizpidera atera  tzen da gai hori.
|
|
2020
|
|
|
Hainbat mota daude, eta horietako batzuek gaixotasunak eragiten dituzte gizakiengan, hala nola SARSrenak (2002an 8.000 infekzio eragin zituen) eta MERSrenak (2012an batez ere Ekialde Ertainean izan zuen eragina, eta 2.500 infekzio eragin zituen). Gaur egun, SARS CoV kutsaduraren 900.000 kasu baino
|
gehiago
daude munduan. Hain zuzen, birus hau berria delako, zientzialarientzat oraindik ezezagunak diren eta ikertzen ari diren alderdi asko daude.
|
|
|
XIX. mendeko Europan landatzen hasi baino mende batzuk lehenago, arrosak oso hautatuak eta nahasiak ziren, barietate berriak lortzeko. Gaur egun, 30.000 espezie baino
|
gehiago
daude mundu osoan, hiru talde handitan banatuta: antzinako arrosak, arrosal modernoak eta basa arrosak.
|
|
|
Errealitate historiko eta zientifikoaren diktaduraren kontra, oso konplexua da pertsona bakoitzaren eta objektu bakoitzaren izaera. Kondairak, politikak edo iritzi publikoak gauzak menderatu, murriztu eta bere lekuan ipini orduko, aniztasun, misterio eta ilusio
|
gehiago
zegoen munduan. Hain gabe geratzen gara, gero eta lasterrago, hazkundearen eta globalizazioaren uniformazio prozesu etengabean.
|
|
2021
|
|
|
Etiketatu frontalak: hamar sistema baino gehiago Gaur egun, hamar nutrizio etiketatu baino
|
gehiago
daude mundu zabalean; batzuk aktibo daude, eta beste batzuk, berriz, martxan ipintzeko zorian. Herrialde batzuek beren borondatez ezarri dituzte horietako batzuk.
|
|
|
Amazon, Tesla eta LVMH konpainien buruek bezala, beste aberats askok ederki baino hobeto baliatu dute pandemiaren urtea beren funtsak handitzeko. Izan ere, inoiz baino aberats
|
gehiago
dago munduan 2020 urteaz geroztik, 1.000 milioi eurotik gorako jabetzekin: 2.755 hain zuzen(+ 660), eta denen artean 11 bilioi euro pilatu dituzte(+ %40).
|
|
2022
|
|
|
Telefono mugikorren bidez, batez ere, senitartekoekin eta lagunekin konektatzen dira, gaurkotasunaren berri dute, aisialdiaz gozatzen dute eta beren interes berberak dituzten pertsonak ere ezagutzen dituzte. Kalkuluen arabera, 65 urtetik gorako 39 milioi erabiltzaile baino
|
gehiago
daude mundu osoan Twitter, Skype eta Facebook en. Sare sozialak segurtasunez erabiltzeko aholkuak Zalantzarik gabe, gizarte sareak erabiltzeak abantaila ugari ditu, baina baita zenbait arrisku ere.
|
|
2023
|
|
|
Gaur egun, 6.000 hizkuntza baino
|
gehiago
daude munduan; Ethnologueren arabera, 7.168 hizkuntza, hain zuzen ere, (Eberhard et al 2023). Dena den, oraindik ez dago adostasunik munduko hizkuntzen kopuru zehatzari buruz, hizkuntza asko dokumentatu gabe daudelako eta hizkuntza batzuen eta dialektoen arteko muga kasu batzuetan oso argi ez dagoelako (Martí et al. 2002); hala ere, zerbaitetan adostasuna badago:
|
|
|
Iturriaren Vâniak ere iritzi bera du Núñezek, OMEren Adinaren aurkako Munduko Kanpainaren arduradunak. “Gaur egun, 65 urtetik gorako pertsona
|
gehiago
daude munduan bost urtetik beherako haurrak baino, eta bizitza luzeagoa lorpen gisa ikusi ordez, adineko biztanleriaren gastuak kostutzat hartzen dira, ez inbertsiotzat. Diskurtso nagusia aldaketa demografiko horren eragin negatiboetan oinarritzen da oraindik ere, eta bizitza luzeagoaren aukera izugarriak bistatik galtzen ditu, osasun onarekin batera badoa”.
|
|
|
Izan ere, deitoratu egin dute EB Europako Batasunak Ukrainako errefuxiatuei egindako harreran eta Mediterraneoa zeharkatuta iritsi diren migratzaileekin erabiltzen dituen «neurri kontrajarriak». Errefuxiatuen Nazioarteko Eguna den honetan, GKEek ohartarazi dute inoiz baino errefuxiatu eta desplazatu
|
gehiago
daudela munduan; 110 milioi pertsonak ihes egin behar izan dute, besteak beste, Palestinako, Sudango, Siriako edo Ukrainako gatazketatik, baita klima aldaketaren eraginez jasandako ondorioengatik ere, UNHCR Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandatariak emandako datuen arabera. Horiek horrela, migrazio politikak malgutu ditzala eskatu diote EBri, errefuxiatuak Europara iritsi ahal izateko eta nazioarteko babesaren eskaera eskuratzeko.
|