|
2000
|
|
|
Azken 18 hilabete hauetan baino askoz hildako, kale eraso, mehatxu eta istilu
|
gehiago
bizi izan ditugu gure herri sufritu honetan. Baina, espainiar inperioaren harrotasunetik abiatuta, demokraziaren karetaz mozorrotuta dabiltzan hainbat esatari, iritzi emale, kazetari, intelektual eta politikok ez dituzte abertzaletasunaren kontra hain gauza gogorrak esan.
|
|
|
Sedimentuen mailak itsasgoren maila gainditzen duenean limo hondartza hauek landare
|
gehiago
bizitzeko baldintzak eskaintzen dituzte eta paduretan bilakatzen dira. Egoera honetan, mareen korronteak paduren zehar igotzen eta jaisten jarraitzeak kanal sare konplexuak eratzen ditu.
|
|
|
Baina, don Kixote ko apezarekin baino gehiago, Sancho Panzarekin konparatu nahi nizuke don Frantzisko, arestian bezala, eta, horrela, derradan ezen, don Ki xote Mantxa koa ren ezkutariak bezala, gure apezak ere bere astoa zuela, eta, hark bezala ere, bere ateraldi zorrotzak zituela, erran komunez eta errefrauez hornituak eta errekaitatuak; baina, aldiz, frankoago eta eskuzabalago zen eta, zuenarekin kontentatzen zelarik, aitzurraren berdin nahian dabilen jorraia ez bezala, ez zuen beregainezko eta ezinezko insulekin amesten: erran nahi baita ezen
|
gehiago
bizi zela eliztarrei beha bere buruari baino, ebanjelioko parabolako artzain onaren molderat. Eta okasinoa zuenean golos samarra zen arren eta gularat apur bat emana, ez zen Kixoteren ezkutaria bezainbat.
|
|
|
Izan ere, anitzetan aritu izan natzaizu libertatearen handiaz. Ordea, gero eta goganbeharrago naiz ezen libertatearen handia
|
gehiago
bizi izaiten dugula geure desiretan eta geure ametsetan bere berezko izanean baino; berehala ulertuko didazu, segidan emanen dizudan etsenpluarekin.
|
|
|
Bortz minuturen buruan, berriz ere karrikartean izanen ginen, eta ez nuen inola ere garbi zer deabru eginen ote nuen, nire zelatatuak, erritual esoteriko odoltsuetan jardun barik, libertitzeko gogoz kaleratzen den edozein bikoteren abiada arruntari lotzen bazitzaizkion, dantza egitera joan edo modako pub batera sartu. Hasian hasi, neure buruaz ere hasia nintzen dudatzen; ez nengoen batere seguru Ttipiren hilketa argitu nahian ari ote nintzen ala nirekin
|
gehiago
bizi ez zen emakumearen afera pribatuetan modurik zibilizatu gabeenean muturra sartzen. Oharkabean, haienganako tartea laburtu nuen.
|
|
2001
|
|
|
Antioxidatzaile ugari duten elikagaiak hartzeak hainbat patologia nozitzeko arriskua arintzen duen arren, elikagai horiek ez dute zahartzaroaren ondoriozko endekapena geldiarazten eta, noski, urte
|
gehiago
bizitzeko aukerarik ez digute eskaintzen.
|
|
|
The Lancetek argitaratu duen ikerlanean ageri denez, kirurgiaren ondoren kimioterapia jasotzen duten pankreako minbizia duten gaixoek beste pazienteek baino %40 gehiago irauten dute. Kantzer pankreatikoa duten 541 pertsonari egindako proba batean, 5 Fluorouracil botika jaso zutenek (urdaileko minbizia tratatzeko asko erabiltzen da), ebakuntza egin ondoren, hartu ez zutenek baino sei hilabete
|
gehiago
bizi izan zuten, batez beste. Liverpoolgo Unibertsitate Ospitale Errealeko John Neoptolemos eta ikerketan parte hartu duen medikuetako baten iritziz, Gemcitabina izeneko botika berri batek biziraupen indizeak are gehiago handituko ditu.
|
|
|
3. Euskararen aldeko lehian, maizegi gugandik kanpo salbatu beharreko zerbait bailitzan dihardugu, euskara erdarazbizitzea ren osagaia baino ez bailitzan. Kontzientzia sendotzea eta koherentzia
|
gehiagoz
bizitzea baitezpadakoak dira. Orobat, esperientziatik ikasiz, jarduera eta eztabaida leialak lagun, hizkuntzarena politika integratzaileago eta osatuagoan txertatzea.
|
|
2002
|
|
|
Baina gero, halako batean, ezustean jakingo dute neska horrek eta bere lehengusuak aitonaren herrian ere bazela pirata oso ospetsu bat, eta gainera litekeena dela haren altxorra herrian bertan ezkutaturik egotea. Hari horretatik tiraka hasi eta ezusteko
|
gehiago
bizi ahal izango dituzte neska mutiko horiek, bien artean piraten altxorra aurkitu arte. Hortik doa istorioa.
|
|
|
Batez ere, pinudi, pagadi eta hosto erorkorreko basoetan bizi da. Pinudietan, katagorri
|
gehiago
bizi daitezke janaria ugariagoa baita eta urte guztian zehar eskuratu dezakete. Hosto erorkorreko basoetan ez dute hain erraz aurkitzen janaria.
|
|
|
Errolda ofizialik ez dagoen arren, estatuko etxeetan bi milioi eta erdi txakur baino
|
gehiago
bizi direla kalkulatzen da, horietatik mikrotxip bidez identifikaturik 800.000 baino ez dauden arren.
|
|
|
Azken hamarkadetan emaniko jazoerek erakusten dute industria kulturalak eta denbora aske
|
gehiagok
bizi baldintzen berregokipenerako aukerak dakartzatela. Prozesu horrek gizarte industrializatuetan berrogeita hamarreko eta hirurogeigarreneko hamarkadetan familian eta beronen pribatismoan eragiten du.
|
|
|
Hantura sortzen du artikulazioetan, hezurren deformazioa, mina eta mugitzeko zailtasunak. Espainian 200.000 pertsona baino
|
gehiago
bizi diren pertsonek 1.200 milioi euroko gastua eragiten dute, eta horietatik 390 milioi osasun gastuari dagozkio. Aurrerapen azkarra «Dale el alto» lelopean, Erreumatologiako Espainiako Elkarteak gaur egun dibulgazio kanpaina egiten du artritis erreumatikoaren irismena eta ondorioak ezagutarazteko.
|
|
|
Espainian 65 urtetik gorako ia zazpi milioi pertsona daude, eta horietatik milioi bat baino
|
gehiago
bizi dira bakardadean. Hala ere, kopuru hori hirukoiztu egiten da udan, eta horrek hiru milioi zahar abandonatu baino gehiago uzten ditu «familiak traba egiten dituelako», «Solidarioak Garapenerako GKEak» salatzen du.
|
|
|
Art Everson Ontzi garbigailua etxetresna elektriko bat da, eta asko irabazi du azken urteotan Espainiako etxeetan. Haien erabilera benetako laguntza da, batez ere pertsona bat baino
|
gehiago
bizi diren etxeetan, eta are gehiago bi otordu gogor (edo gehiago) egiten dituztenean. Aurrezten duen denboraren eta lanaren truke, aparatu honek gauza gutxi eskatzen ditu:
|
|
|
Europako kasua Espainian bezala, Europako gainerako herrialdeetan ere alkoholaren kontsumoa oso azkar hazi da gazteenen artean. Hain zuzen, iaz OMEk Stockholmen aurkeztutako inkesta baten arabera, bietatik adingabe batek baino
|
gehiagok
bizi izan du mozkorraldi bat. Tokiei dagokienez, Europako iparraldeko herrialdeetan eta britainiar uharteetan izaten dira mozkor gehien.
|
|
|
Johannesburg eko Goi bilerak aukera bikaina eman du munduko globalizazio prozesuari beste ikuspegi bat emateko eta lehen munduaren eta hirugarrenaren arteko desoreka sozial eta ekonomiko izugarriak zuzentzeko. Gizarte Zibilaren Foro Paraleloan dauden Espainiako sindikatu eta GKEek deitoratu egiten zuten, itzultzean, 1.000 milioi pertsona baino
|
gehiago
bizi diren miseria erabatekoari eta planetaren ingurumen degradazio izugarriari erantzuteko munduko gobernuak gai ez zirela. «Ez da azken aukera, baina Johannesburg en zegoena galdu egin da».
|
|
|
Betiko gaztetasunaren bila dabiltzala, zenbaiten ustez, kaloria ekarpena murriztea izan daiteke biderik zuzenena. Teoria hori aldezten dutenek uste dute gutxiago jateak energia gutxiago erretzea ekarriko lukeela, eta 150 urte baino
|
gehiago
bizitzeko aukera emango liokeela gizakiari, janaria zorrotz murriztuta. Hala ere, zahartze prozesua geldiarazteko itxaropen zientifiko handienak eremu genetikoan daude.
|
|
|
Kasuen %95ek ziztadei aurrea hartzeko gaitasuna du, eta bigarrenetan ehuneko txikixeagoa, SEAICren arabera. Alergikoak urteko edozein garaitan txerta daitezkeen arren, Carmen Moreno doktoreak, Kordobako Reina Sofía Ospitaleko alergologoak, urteko sasoi honetan txertoa jartzea gomendatzen du, “uda amaitu duelako eta udan hainbat kasu gerta daitezkeelako, aire zabalean
|
gehiago
bizi delako”. Immunoterapiaren bidez, alergia eragiten duen intsektuaren pozoiak gero eta kantitate handiagoak ematen dizkio pazienteari, organismoa pixkanaka haren osagaietara ohitu dadin.
|
|
|
Ia bi hamarkadatan aske jaiotako lehen hegaztiak galtzea ekarri duen mazazoaren ondoren, adituek habiak zaintzeko eta etorkizuneko oilaskoak babesten saiatzeko bideo-kamerak erabiltzeko aukera aztertu dute. Gaur egun, hirurogei ale heldu baino
|
gehiago
bizi dira aske Estatu Batuetan.
|
|
|
Ordu gutxi batzuetan, 2.000 pertsona inguru hil ziren materia bolkanikoaren tonen azpian edo sumenditik ateratzen zen kearen azpian. Gaur egun, Vesubio mendi baketsua da, eta inguruan hiru milioi pertsona baino
|
gehiago
bizi dira, gehienak Napolin. Baina baretasun hori itxurazkoa da:
|
|
|
Afar eskualdean daude kaltetuenak: sei milioi pertsona baino
|
gehiago
bizi ahal izateko elikagai laguntzaren mende daude. Bost urtetik beherako haurren desnutrizio maila kezkagarria da Tigray iparraldean (hiriburutik 600 kilometrora, Addis Abeba), biztanleen %20 osatzen baitute.
|
|
|
ez gaitu bihurtzen aberatsago, ez altuago, ez ilehoriago, ez ederrago; ez da guztiz ziurra onago edo jakintsuago bihurtzen gaituenik ere. Egiatan, ziurtasun osoz esan daitekeen gauza bakarra da plazerra lortzeko eta
|
gehiago
bizitzeko balio duela literaturak, garenak izatearen asperra arindu egiten baitigu, eta aukera ematen digu beste batzuk izateko, sekulan bizi duguna bizitzeko, eta pentsa zitekeenik ere susma  tzen ez genuena pentsatzeko", hala dio, topiko ezagun baten ildotik, Javier Cercasek, eta zuzen dagoela esango nuke.
|
|
2003
|
|
|
Anitzak izaki munduko bazterrak, ugariak izan ziren ere Lurra deritzan planetan sortu ziren mintzairak. 5.000 baino
|
gehiagok
bizirik diraute oraindik, baina epe laburrerako, neurriak hartu ezean, urtero bataz beste 25 hizkuntza galtzen omen direlako betirako, eta martxa honetan XXI. mende bukaerarako 2.500 baino gutxiago geldituko omen zaizkigu, globalizazioaren eraginak gehiagoren desagerpena eragiten ez badu bederen. Hala ziurtatzen du Maitena Etxebarria EHUko Hizkuntzalaritzako katedradunak" La diversidad de las lenguas en España" izenburuko lanean.
|
|
|
Romain Garyk bere barruko alderdi batzuk azaltzen zituen eta Emile Ajarek beste batzuk. Horrek gure baitan pertsona bat baino
|
gehiago
bizi direla erakusten digu. Are gehiago esango nuke, gure izaera, dualista ez ezik anitza dela.
|
|
|
“Horrelako higiene neurriak hartzea funtsezkoa da hortzoi osasuntsuak eta odolik gabeak izateko”, erantsi zuen. Kutsadura familian Aho barrunbean 500 bakterio mota baino
|
gehiago
bizi dira, eta horietako askok eragiten dituzte gingibitisa eta periodontitisa. Frogatuta dago bakterio horiek bikote egonkorren artean eta gurasoengandik seme alabengana transmiti daitezkeela.
|
|
|
Gainera, lurrak degradatzea kutsadura iturri garrantzitsua da ozeanoetarako, ibai handien sedimentuak arrastatzearen ondorioz. Mantenurako mehatxua Baina ingurumen kostuaz gain, lehortea mehatxua da 110 herrialdetan mila milioi pertsona baino
|
gehiago
bizitzeko. Aurreikuspenak ez dira onak:
|
|
|
Albaitariek ez dute uste hiru hilabete baino
|
gehiago
bizi daitekeenik.
|
|
|
Copito de Nevo ko gorila albinoak 40 urte inguru ditu eta Bartzelonako zooaren ikurra da. Azaleko minbizia du, eta albaitariek ez dute uste hiru hilabete baino
|
gehiago
bizi daitekeenik. Halaxe iragarri zuen atzo Jordi Portabella zooko zuzendariak, eta hark esan zuen bere DNAren eta material genetikoaren laginak gordeko direla hil ondoren, baina “ez dute klonatuko”.
|
|
|
45 urte bakarrik zituen artean. Hogei urte
|
gehiago
bizi izan zen, baina, adiskideek ahalegin guztiak egin zizkioten arren, ez zuen hitzik gehiago egin, ez zirudien bizien artean jarraitzen zuenik. 1936an hil zen.
|
|
2004
|
|
|
Orain hamar urte ezkongabea izatea eta galtzailea izatea guza bera zen, 25 urtetik aurrera behintzat. Gaur egun, ordea, Espainian ezkondu gabe 25 eta 49 urte bitarteko 5 milioi pertsona baino
|
gehiago
bizi da. Eta hain zuzen ere, horiek dira egun gizartearen talde kontsumitzaile indartsuenetakoa:
|
|
|
Gaiak merezi du: azken finean, euskaldun
|
gehiago
bizi dira kanpoan, Euskal Herrian bertan baino.
|
|
|
(nire etxea aipatu ezkero, erromantiko bihurtzen naiz). Nabukodonosor, Kleopatra, Neron, Karlomagno, Espainiako Felipe bigarrena, Frantziako Luis Hamalaugarrena, Napoleon, Errusiako tsar ak, Txinako enperadoreak eta mandarinak, Bramaputrako sultanak, mauruen emirrak era kalifak..., Rothschild, Rockefeller, Onassis, Don Trifon, eta beste haundiki, aberats, ta jauntxo anitz, ni baino guleria
|
gehiagorekin
bizi izan ziren eta bizi dira, nire koba zuloa baino jauregi ederrago ta dotoreagoen jaun ta jabe izan ziren edo izango dira, nik baino zerbitzari leial gehiago izan zituzten edo izango dituzte haiek; baina, hala ere, beldur gutxiagorik ta askatasun gehiagorik ez dut uste.
|
|
|
65 urtetik gorako 8 milioi pertsona baino
|
gehiago
bizi dira Espainian, eta horietatik bi milioik baino gehiagok ezintasunen bat du, gainera.
|
|
|
Ikuspegi fisikotik argi dago emakumea
|
gehiago
bizi dela, baina gaixotasun ugariagoak eta mendekotasun handiagoa nozituz.
|
|
|
Irizpen baikor horren jabea Joseba Zulaika dugunez, har beza esatariaren lekua: . Euskaldun jatorriko jende
|
gehiago
bizi gara Euskal Herritik kanpo bertan baino. Kanpoan bizi garenok ez gara euskal nortasun benetakoaren akzidente edo degradazio hutsa.
|
|
|
Biologoek eta paleontologoek pentsatu zuten, urte askoan, hegatsak hanka eta beso bihurtzea duela ehunka milioi urte gorputza jasan eta lekuz aldatzeko beharrari erantzun ziola; orduan hasi zen uretan ibiltzeari ekiteko igeri egiteari utzi zioten uretako izaki batzuen inbasio handia. Hala ere, duela 360 milioi urte baino
|
gehiago
bizi izan ziren espezieen fosilen azterketak, devoniar periodoan, anfibioen, ur gezako arrainen eta koral formazioen agerpena ezagutu zuenean, agerian utzi du gorputz adarrak uste baino lehenago sortu zirela, sakonera txikiko uretan mugitzeko haiek erabili zituzten arrainetan, Chicagoko Unibertsitateko hiru paleontologok “Science” lanean dioenez. Aditu horiek emandako proba orain arte berreskuratutako humero zaharrena da, 370 milioi urteko antzinatasuna duen besaurreko hezurra, Pensilvanian (AEB) errepide bat eraikitzearen ondorioz agerian geratu zen sedimentuetan.
|
|
|
Coruñatik zazpi kilometrora dago udalerria, eta zuhaitzez, larrez, maizterrez eta berotegiez inguratuta dago. Guardia Zibilaren iturriek azaldu zutenez, larunbateko goizaldean, hainbat gizabanakok ustiapenaren inguruko horma jauzi egin zuten, atzeko atea bortxatu zuten eta kaiola guztiak ireki zituzten, 6.500 animalia baino
|
gehiago
bizi zirelarik. 2.000 ale inguruk barrutiko hesiak zeharkatu eta Xalo mendiko basoetan eta inguruko ibarbide eta haranetan barneratu ziren.
|
|
|
“Nature” aldizkariak gaur argitaratu duen azterlan baten arabera, Neanderthaleko gizakiaren garapen eta hazkunde abiadura (“Homo neanderthalensis”) Homo sapiens arena baino askoz handiagoa zen. Europan 10.000 urte baino
|
gehiagoz
bizi izan ziren bi espezieen arteko distantzia ebolutiboa berriro baieztatzen duen diferentzia hori izan daiteke duela 40.000 urte inguru gure espeziearen lehen ordezkariak Europako kontinentera iritsi ondoren “Homo neanderthalensis” delakoa azkar desagertzeko arrazoietako bat. Hominido espezie batzuen hortzak garatzeko denboran oinarritzen den ikerketaren arabera, Neanderthaleko gazteak sapiensak baino bizkorrago bihurtzen ziren.
|
|
|
Izan ere, gaur egungo kontsumitzaileak kontuan hartzen du ontziratutako elikagaiek eskaintzen dioten erosotasuna, denbora aurrezten baitute eta prestatzen errazak baitira. “Erosleak azkartasuna eta sinpletasuna baloratzen ditu gehien, hartzen duenaren kalitatea ahaztu gabe, gero eta pertsona
|
gehiago
bizi baitira bakarrik eta gero eta denbora gutxiago baitago janaria prestatzeko”, dio Belén Blancok, Gaztela eta Leongo Automatizazio, Robotika eta Informazioaren eta Fabrikazioaren Teknologien Zentroko (Cartif) Elikagaien Industria saileko buruak. Kontsumitzaileek produktu ontziratuen marka ugari aurki ditzakete merkatuan.
|
|
|
Herri tradizioak beti lotu izan ditu argalak eta urte
|
gehiago
bizitzeko aukera. Ez hori bakarrik:
|
|
|
beti esan izan da denboran luzaroago iraun zezaketenak beren dieta hobeto «administra» zezaketenak zirela, eta bizitzeko adinako «argaltasun» batean iraun zezaketenak. Bestela esanda, ahalik eta energia gastu txikiena zen, uste horren arabera, denbora
|
gehiago
bizitzeko aukera bermatzen zuena. Hala ere, sinesmenak, belaunaldiz belaunaldi behatua, oinarri zientifikoa du.
|
|
|
Kaloriak murrizten dituzten dietek bizi itxaropena luzatzen lagun dezaketela erakusten duen lehen ebidentzia da. Hain zuzen, XX. mendearen lehen laurdenean egindako ikerketen arabera, higienismoaren eta biologia molekularreko lehen aurrerapenen bidez ikusi zen argaltasun handiko pertsonek, dieta hipokalorikoekin denbora luzean elikatuta zeudenek, askoz urte
|
gehiago
bizitzea lortzen zutela. Beti esan izan da energia gutxi kontsumitzen zela eta, horrekin batera, metabolismo basala eta oxidazio estresa murrizten zirela.
|
|
|
Era berean, fabrikatzaileen eskarietako bat beteko du, motorren salmentak 11 kilowatteko gehienezko potentziarekin eta 0,11 kilowatt/ kilogramo baino handiagoa ez den potentzia/ pisu erlazioarekin behera egin duela ikusi baitute. Bestalde, Europar Batasunekoak (EB) ez diren herrialdeetako edo baimenak trukatzeko akordiorik ez duten estatuetako gidari profesionalen kontratazioa errazte aldera, Erregelamenduak aukera emango die titularrei gidabaimena espainieraz aldatzeko, proba teoriko bat gainditu ondoren, Espainian sei hilabete baino
|
gehiago
bizi den enpresa batek kontratatu dituela eta arau hauste larri edo oso larriengatik aurrekari kaltegarririk ez dutela egiaztatu ondoren. Lege erreformaren beste berrikuntzetako bat da automatikoki aldatzen diren ibilgailuetarako bakarrik den gidabaimena lortzeko aukera onartzen dela.
|
|
|
Adituen arabera, osagai horiek dietan sartzearen emaitzak adierazgarriagoak izan ziren gizonen artean, eta haien bizi itxaropena, batez beste, 6,6 urte luzatu zen, elikadura horri jarraitu ez zioten indibiduoekin alderatuta. Gizonezkoak ere 9 urte
|
gehiago
biziko lirateke gaixotasun kardiobaskularrik gabe, eta gaixotasun horiek dituztenek urte gutxiagoz biziko lukete bizitza. Bestalde, elikagai konbinazio hori hartzen duten emakumeak ez dituzten emakumeak baino ia bost urte gehiago biziko lirateke, eta bihotzeko gaixotasunen hasiera 8 urte gehiago atzeratuko litzateke.
|
|
|
Gizonezkoak ere 9 urte gehiago biziko lirateke gaixotasun kardiobaskularrik gabe, eta gaixotasun horiek dituztenek urte gutxiagoz biziko lukete bizitza. Bestalde, elikagai konbinazio hori hartzen duten emakumeak ez dituzten emakumeak baino ia bost urte
|
gehiago
biziko lirateke, eta bihotzeko gaixotasunen hasiera 8 urte gehiago atzeratuko litzateke. “Pilulak hartzea ez da bizimodu osasuntsua izateko modu bakarra; bizimodu orekatua izan behar da, eta azterketa horrek eguneroko osasunaren oreka hori lortzeko modu naturala ematen du, elikaduraren bidez”, adierazi zuen Óscar Francok, ikerketaren arduradun nagusiak eta Kolonbiakoak.
|
|
|
Ez nago konforme. Nik
|
gehiago
bizi nahi dut.
|
|
|
haiekin zuek nahi duzuena egitea daukazue. Orain, auzoan jende
|
gehiago
bizi baldin bada, legeak ez du permititzen..."
|
|
2005
|
|
|
Nazio Batuen Erakundeak dituen aurrikuspenen arabera, balantza hirien aldera lerratzen ari da. Gaur egun, oraindik ere landa eremuetan jende
|
gehiago
bizi bada ere, 2007rako berdinduko da balantza eta 2030erako, munduko biztanleen %61 hirietan biziko omen da.
|
|
|
Eskarmentu luzeagoa eta heldutasun handiagoa behar dut, musika
|
gehiago
bizitzea, hitz batez.
|
|
|
01.38 Europan eta Ipar Amerikan batera baino animalia espezie
|
gehiago
bizi dira bertan; gehienak bakarrak, munduan beste inon ez direnak.
|
|
|
Elikadura osoa, ariketa fisikoa eta estresaren kontrola dira" urte
|
gehiago
bizitzeko eta hobeto bizitzeko" metodo eraginkorrenak.
|
|
|
Bestalde, gogorarazi du zahartze prozesua atzeraezina dela eta 30 urte baino lehen hasten dela, hormona heldutasunera iristen denean. Halaber, adierazi du bere helburua “urte
|
gehiago
bizitzea eta hobeto bizitzea” dela, organismoaren gainbehera funtzionala atzeratuz.
|
|
|
Iparraldeko europarrek osasun hobea dute, baina hegoaldekoak
|
gehiago
bizi dira," Share" ikerketaren arabera.
|
|
|
Hala ere, iparraldearen eta hegoaldearen arteko banalerroa ez dago erabat definituta, eta osasun inbertsioari eta arreta geriatrikoari, hezkuntza mailei, erabilgarritasun sentsazioari eta autonomia sentsazioari dagokienez alde nabarmenak daude adin aurreratuetan. “Iparraldeko europarrak osasun egoera hobean daude, eta aberatsagoak dira, baina hegoaldekoak denbora
|
gehiago
bizi dira”, dio Axel Börsch Supan irakasleak, “Share” izeneko estatistika lanaren koordinatzaileak, Europako Osasunari, Zahartzeari eta Erretiroari buruzko Inkestaren akronimo ingelesak. Horretarako, Europako hamar herrialdetako 50 urtetik gorako 22.000 pertsonaren datuak erabili dira; horien artean dago Espainia.
|
|
|
“Izotzezko estalkia uste baino azkarrago ari da murrizten, Groenlandiako izotz plakak eta mendiko glaziarrak urtzearen ondorioz itsas mailaren azken igoeraren erdia baino gehiagorekin”, dio. Bestalde, Waleed Abdalatik, NASAren espazio hegaldien Goddard Zentroko Criofera Programaren (elurrez edo izotzez estalitako eskualdeak) arduradunak, uste du 100 milioi pertsona baino
|
gehiago
bizi direla Mississippiko deltatik hasi eta Maldivak uharteetaraino, eta itsasoaren inguruko kosta eremu askotan. Azken mende erdian, itsas maila urtean 1,8 zentimetro hazi da, gutxi gorabehera, baina azken 12 urteetan erritmo hori hiru zentimetro da urteko.
|
|
|
Fhoemoren arabera, Europan bakarrik, osteoporosia haustea eragiten du 30 segundoz behin. «Zenbat eta urte
|
gehiago
bizi, orduan eta handiagoa izango da hezur masa galtzea», azaldu du Díaz Curielek. «Aurreko mendearen hasieran ez zegoen osteoporosia, baina jendea 50 urterekin hiltzen zelako».
|
|
|
Aintzira hori Nilo ibaiaren jatorria da, eta Afrikako handiena da. 30 milioi pertsona baino
|
gehiago
bizi dira haren ertzean. Senegalen, Djoudi lakua inguratzen duen eremua nabarmen aldatu da 1986an Diama presa eraiki zenetik; Kenyan, berriz, milioika flamenko biltzen dituen Nakurun, aldaketa handiak izan dira.
|
|
|
Esperimentu genetiko batek lortu du organismo batzuk ohi baino sei aldiz
|
gehiago
bizitzea.
|
|
|
Kaliforniako Hegoaldeko Unibertsitateko (AEB) zientzialariek esperimentu genetiko batean lortu dute organismo batzuek ohi baino sei aldiz
|
gehiago
bizitzea, “The Guardian” egunkariak gaur argitaratzen duen informazioaren arabera. Esperimentu horri esker, gizakien zahartzea atzeratzeko tratamenduak ikertu ahal izango dira, eta iturri berak erabiliko dira.
|
|
|
“Gizakia zahartzearen aurkako egoeran jartzeko gai diren botikak garatzen hasi besterik ez gara egiten”, esan zuen Longok. “Horrek ez du esan nahi sei aldiz
|
gehiago
biziko garenik, baizik eta adinarekin pilatzen dugun kalte genetikoa moteldu ahal izango dugula”, esan zuen.
|
|
|
Eta horretarako teknologia behar dugu. Ehun urte edo
|
gehiago
bizitzeko makinak, kriogenizazioa, hilezkortasun tekno judeokristaua.
|
|
|
Handik ordu baten buruan bereratu zenean eta ohe kantoian odol putzu batean ito haragi puska gorriz erditara bete berontzia ikusi zuenean, konturatu zen egiazki hilortegin zuela. Menturaz ez zuen nehoiz
|
gehiago
bizia inori emango.
|
|
|
Diruz larri baldin bahabil, artelana ere onartuko dik ordainetan. Bat baino
|
gehiago
biziko duk oraindik ere haren bizkarretik, hark erosten dituen artelanetatik. Nireak ere bazauzkak dozena erdi baino gehiago.
|
|
|
– Hildakoak ez dira inoiz hiltzen, Artikutzako gorpuak aurkitu nituenean bazeuzkaten hogeita hiru urte fusilaturik. Hezur haietan pultsuaren oihartzuna nabari zen oraindik, uste duguna baino
|
gehiago
bizi gara. Ez zenekien?
|
|
2006
|
|
|
Inork ez dizu erakutsi, zeuk ikasi duzu, zeure ustea sendoa delako». Nik badakit
|
gehiago
bizi naizela mundu espirituzkoan, materialean baino. Mundu materiala krudela da, latza.
|
|
|
Genetika asko aurreratu da, transplanteen alorra, eta pentsa orain zer datorren ama zelulekin. Horren guztiaren emaitza da bizi iraupena luzatu dela,
|
gehiago
bizi gara eta hobeto. Baina txasisa da eusten ez duena, eta horregatik ari gara protesiak alde guzietan jartzen.
|
|
|
Bertan, leize hartzen bi garezur topatu zituzten. Hankak dardarka jarri zaizkigu kobazulo ilunetik horrelako piztiatzarra ateratzean gizaki batek baino
|
gehiagok
bizi izango zuena imajinatzean.
|
|
|
Bideok pertsonek eginak direla denek onartzen dute zelaiak putzu diren hilabeteetan batetik bestera ibiltzeko erabiltzen dira gaur egun ere baina muinoak batzuen ustez berezkoak dira, antzinako oihanen azken arrastoak gordetzen dituzten irla idorrak, eta aldiz gero eta aditu gehiagoren ustez ugarte horiek ere herritarrek eraiki zituzten. Muinoetako lurra berriz, hamarretik bat baino gehiago zeramika puskaz dago osatua; hau izan zen arkeologoei lehen pista eman ziena, Benin aspaldi batean gaur baino askoz jende
|
gehiago
bizi zela adieraziz.
|
|
|
Alperrik baina, kuttuna ez zan sekula
|
gehiago
bizira bihurtuko.
|
|
|
Gure herriko etxe eta pisuetan hamahiru milioi txakur, bost milioi eta erdi katu, eta lau milioi txori baino
|
gehiago
bizi dira.
|
|
|
Hau da, unitate fiskalak nola aldatu ziren data batetik bestera, kontuan izanda ez garela populazio kopuru zehatzez hitz egiten ari (datu kuantitatiboa den arren), su bat ez baita beti auzokide bat, eta, gainera, auzokide bakoitzak familia bat izango duela atzetik. Horrela, badirudi egoera ideala izango zela auzokide bat, familia bat, etxe (orube) bat eta su bat elementuek osaturiko laukotea, baina errealitatean, baziren familiak su baten erdia edo laurdena ordaintzen zutenak; halaber, orube berean etxe bat eta familia bat baino
|
gehiago
bizi ziren, etab. Beraz, Behe Erdi Arorako zaila da kuantifikatzen populazio kopuru zehatzak, eta suek jasandako aldaketak aztertzen konformatu gara.
|
|
|
Laborategiko probak “Arabidopsis thaliana” eredu plantarekin egin dira, baina, eremu batean aplikatuz gero, González Pastorrek honela dio: “LinA genea landare sendoago batera eraman litzateke, denbora
|
gehiago
bizitzeko eta intsektizida prozesatzeko”. Teknika horren arazo bat landare transgenikoen erabilera murriztea da; izan ere, tratatutako lurzoruek eremu mugatuetan egon behar dute, lurzoru horiek ez sakabanatzeko eta inguruko beste batzuekin lehiatu edo hibridoak sor ez daitezen.
|
|
|
Hala ere, Europako gainerako herrialdeekin alderatuta, Espainia ilaran dago, eta Grezia eta Portugal bakarrik daude atzetik; izan ere, Finlandia, Danimarka, Alemania eta Herbehereetan, adibidez, etxebizitza eredu hori biztanleen ia %35 da. Espainia familia tradizional gehien dituen Europako herrialdeetako bat da, hainbat belaunalditako kideak eta gizonak bakarrik lan egiten duen bikote
|
gehiago
bizi diren etxeen ehuneko handiagoa baitu. Elikaduran gehiago berritzea TNS Worlpaneleko Josep Montserrat zuzendariak, Hegoaldeko Europarako eta Latinoamerikarako zuzendariak, Bartzelonan egiten den Elikagaien Azokaren esparruan azterlan hau aurkeztu zuenak, dioenez, “lehentasun horiek nabarmen baldintzatzen dituzte kontsumo ohiturak eta gastu maila”, eta horrek “merkatu berritzaileagoa” eskatzen du ekoizpen sektore horietan.
|
|
|
Michael Symonds Nottinghameko Unibertsitateko (Erresuma Batua) Haurren Osasunaren Dibisio Akademikoko buruak azterlan honetan parte hartu zuen, eta azpimarratzen du amaren elikadurak haurdunaldian eta edoskitzaroan eta ama horrek bere haurrari ematen dizkion lehen elikagaiek «epe luzeko osasuna markatuko dutela». Symondsek dioenez, urte
|
gehiago
bizi garen neurrian eta osasun arrisku handiagoen eraginpean gauden heinean, gertaera kardiobaskularrei edo endekapenezko gaixotasunei dagokienez, garrantzi handiagoa du oin onarekin hasteak. Efektu paradoxikoa Azterketa honetan parte hartzeaz gain, laborategiko animalietan eta haurdunaldian funtsezko aldaketa dietetikoen eragina ikertu du Symonds taldeak.
|
|
|
Orkideak bezalako espezieetan mikorrizazioa ezinbestekoa da, landarerik gabe ezin baita bizirik iraun. Zuhaitz batzuk, pinuak esaterako, ez dira gai bi urte baino
|
gehiago
bizitzeko mikorrizatu gabe daudenean. Beste espezie batzuetan, orkideak kasu, ezinbestekoa ere bada, landarerik gabe ezin baita bizirik iraun.
|
|
|
Baina, hartzen bazuten, atzemaiten ote zuten Bobo? Eta ez bazen
|
gehiago
bizi. Ez bazen oraindik hil, errango ote zien non zen neskaren aita?
|
|
|
Astean bi egunez, deitu egiten zenidan telefonoz, eta berriketaldi bat izaten genuen aldi horietako bakoitzean, luze samarra batzuetan, laburxeagoa besteetan. Deiaren zain etxean egoteko ohitura hartu nuen; etxebizitza alokatu bat zen, eta jende
|
gehiagorekin
bizi nintzen bertan, gastuak banatzeko eta. Deiak errepikatu egiten zirela eta nire gelan sartzen nintzela ohartu zirenean, senargaiak deitzen al zidan galdetu zidaten pisukideek.
|
|
|
Olivier d’Oussant 1562 urtean hil zen, artean gazte zela –agian urte
|
gehiagoan
bizi izan balitz egingo zuen itzulia–, Paristik negozio on bat egin ondoren zaldian zetorrela busti eta hotzeriaz harrapatutako hetika baten ondorioz. Geroztik, behin baino gehiagotan ikusi omen dute Tro Breiz egiten dutenek...
|
|
|
Gaiari buruz ondo dokumentatu zen urte luzeetan zehar, eta biziki zituen gogoan, adibidez, Pedro Miguel Etxenikek behin baino gehiagotan errepikatu zizkion hitzak, haren dizipulu gaztea zelarik Donostiako International Physics Center en: " Ai, Rikardo Arregik istripu hura izan ez balu...", edo" Gabriel Aresti urte batzuk
|
gehiago
bizi izan balitz... Gauzak bestela izango lirateke, ziur nago".
|
|
2007
|
|
|
nik asmatzen dudan hura eta inori ardura ez diona. Hartan hildako bakarra egonen da, baina errukia eskatzen dut eta parkean eseri naiz gutxi gorabehera lasai; egun bat
|
gehiagoz
biziko naiz».
|
|
|
Eskaerak hala ziren eta Auzitegi Nazionalean, halako ezpaletik halako enborra. Are
|
gehiago
bizi den ekintza erantzun zurrunbilo geraezinean.Udalbiltza auzian ere fiskalak 10 eta 15 urte bitarteko espetxe zigor eskaerak egin ditu, Udalbiltza ETAk sortu zuela argudiatuz. Hemeroteka eta euskal politikaren jarraipen xumeena egiten duenak ere, ordea, jakin badaki Lizarra Garaziko Hitzarmenaren ondoren sortu zela alderdi abertzale guztien bultzadaz, 1999an.
|
|
|
Suizidio anomikoari eskaintzen dion atalean horrela diosku egile honek: " Edozein bizidun ezin da zoriontsua izan, are
|
gehiago
bizi ere ezin du bizi, bere beharrizanak ez badaude bere bitartekoekin orekatuta. Bestela, lor dezaketena baino gehiago eskatzen badute, edo, beste barik, zer edo zer ezberdina eskatuz gero, etengabe izango dira minduak eta ezin izango dute min barik funtzionatu".
|
|
|
Frogatua dagoenez, ariketa fisikoa egiten duten pazienteak
|
gehiago
bizi dira eta bizi kalitate hobea dute, ariketa egiteak nekearen aurrean muskuluaren erresistentzia gaitasuna areagotu eta hezurra gogortu egiten duelako: honek, gainera, kaltzioari hobeki atxikitzen dio eta, horri esker, haustura gertatzeko arriskua arindu egiten da.
|
|
|
Fuster kardiologoak zioenez, espainiarrak, bereziki emakume espainiarrak, munduko beste edozein herrialdeetakoak baino
|
gehiago
bizi garela, gehiago hitz egiten dugulako.
|
|
|
Oso ikerketa interesgarri batek dioenez, lanera joan aurretik musu batez agurtzen diren bikoteak zoriontsuagoak dira, lanean arrakastatsuagoak dira eta bizi ere denbora
|
gehiago
bizi ohi dira.
|
|
|
Aurreko artikuluan aipatu ahaideetarik bat baino
|
gehiago
bizi bada, horietarik edonork egikaritu ahal izango ditu hildakoaren eskubideak babesteko ezarri akzioak.
|
|
|
Gizakiok ehunka, milaka edo milioika urtez bizi nahi badugu, beste planetak kolonizatu ditugu... Ez dakit noiz izango den, baina iritsiko da egun bat non Lurretik kanpo Lurrean baino jende
|
gehiago
biziko den... Badakit gizakiak eguzki sistema kolonizatuko duela, eta egunen batean urrunago ere iritsiko dela...
|
|
|
Eta longebidadeari begira jartzen bagara zer? Munduko edozein txokotan emakumeak gizonak baino
|
gehiago
bizi dira. Propaganda misoginoak mende luzez zabaldutakoaren aurka, sexu indartsuena dugu emea (eta ahulena arra):
|
|
|
Laburbildurik: gizarteratze prozesuaasko luzatu da,
|
gehiago
bizi gara eta heltze ereduak zatikaturik daude: lehenurratsez urrats bete behar zen katea, orain atzera eta aurrera ibili ahal diren zikloasko dira.
|
|
|
1800 aldera Humboldt-ek hitz are larriagoak isuri zituen: euskarak ez zuelaseguru asko ehun urte
|
gehiago
bizirik iraungo uste zuen. Ezagunak ditugu orobataitorpen horren aurrean euskaltzaleen arteko bi iritziak.
|
|
|
Diogunean taloa bezain horia da edo hiru aldiz jende
|
gehiago
bizi da Bilbon, Donostian baino, berez desberdinak direnak ari gara erkatzen. Mundu errealean oinarritutako erkaketa dugu hor, eta ez besterik.
|
|
|
Apdha erakundeak bere txostenean jaso du 7.000 pertsonak baino
|
gehiagok
bizia galdu dutela azken urtean Espainiarako bidean
|
|
|
Etxeko animalien baliabide genetikoei buruzko FAOren erregistroak 7.600 arraza ditu, eta horietatik 190 desagertu dira azken 15 urteetan, eta beste 1.500 desagertzeko zorian daude, hilean desagertzen den arraza batekin. FAOko arduradunek ohartarazi dute ugaztunen eta etxeko hegaztien hogeita hamar espezietatik 14k bakarrik ematen dutela gizakiek kontsumitzen duten animalia jatorriko elikagaien %90 Abeltzaintzari esker, 1.000 milioi pertsona baino
|
gehiago
bizi dira munduan, eta, bereziki, landa pobreen %70 inguru haren mende daude neurri handi batean. Aniztasun fitogenetikoari dagokionez, gaur egun, gizateria gehiena 150 espezie landaturekin elikatzen da; 30 labore dira gure elikadura energiaren %95; horietatik 12 landare espeziek giza elikaduraren %70 baino gehiago ematen dute, eta lau dira (arroza, artoa, garia eta patata) erdia baino gehiago estaltzen dutenak.
|
|
|
Beste herrialde batean egindako arau hausteek ez diote punturik kentzen baimenari, baina dagokien isuna ordaintzera behartzen dute. Atzerrian urtebetez baino
|
gehiagoz
bizi nahi izanez gero, nahitaez baliozkotu da Espainiako txartela, herrialde horretan indarrean dauden arauen arabera. Kasu gehienetan, azterketa teoriko eta praktikoak gainditu behar izaten dira, jatorrizko herritar guztiek bezala.
|
|
|
Epe horretatik% 38 ezgaitasun egoeran igaroko da. Horrela, emakumeak gizonak baino urte
|
gehiago
bizi direla ondorioztatzen da, baina egoera okerragoan. Eta beste alde bat:
|
|
|
Gorputzez kanpoko zirkulazioari esker, jatorrizko balbulak modu seguruan ordeztu ahal izan ziren, arrazoizko hilkortasun kirurgikoarekin, eta balbula protesiek aurrerapauso handia eman dute paziente horien bizi kalitatean eta itxaropenean. Aorta balbula baten ordez Albert Starr 1960an operatu zuen lehen pazienteak seme bat izan zuen ebakuntza egin eta 30 urte
|
gehiago
bizi izan zuen. Haren bizi itxaropena, balbulak aldatu gabe, bizpahiru urtekoa izango zen.
|
|
|
“Ideia faltsu bat dago: zaharren gaixotasuna da, urte
|
gehiago
bizi izan dituen jende asko hil egiten da gaitz horrengatik”, esan zuen Gómez Veigak. Horri dagokionez, Jesús Castiñeiras Espainiako Urologia Elkarteko lehendakariak nabarmendu zuen PSA izeneko markatzaile bat dagoela, eta horren igoera odol analisiaren bidez antzematen dela, eta, horri esker, modu asintomatikoan aurreikus daitekeela tumore baten presentzia.
|
|
|
Munduan 1.000 milioi pertsona baino
|
gehiago
bizi dira gutxieneko bizigarritasun baldintzak betetzen ez dituzten etxeetan.
|
|
|
Hormona horrek, era berean, erradikal askeen ekoizpena murrizten du, hots, gorputzeko zelulak endekatzea eragiten duten atomo multzoak. Aberdeeneko Unibertsitateko Zoologiako irakasle honek zahartzeari eta bizitza luzerari buruzko biltzar batean parte hartu du Bartzelonan, eta adierazi du sendagai horrek aukera emango liekeela pertsonei denbora
|
gehiago
bizitzeko eta bizitza profesionala luzatzeko eta bizi kalitatea hobetzeko. Duela bi urte, Speakmanen taldeak egiaztatu zuen fruta eulien bizitza %10 eta %15 artean luzatzen zela UCP2 proteina sortzen zuen gene bat gehitzen bazen.
|