|
2023
|
|
|
Aisialdiko esparruan eragitean, aukera gehiago dago euskararen erabileran eta euskararekiko motibazioan beste esparru batzuetan eragiteko
|
ere
, lagunartean, kaleko giroan, etab.
|
|
|
Aipatzekoa da hezitzaileen papera
|
ere
, haiek baitira jardueraren erdigunean daudenak eta gazteentzat eredu direnak. Topagunearentzat hezitzaile onak izatea oso garrantzitsua da, baina ez du garrantzi gutxiagorik guretzat, pertsona horiek euskaraz aktiboak izatea, euskara eragile izatea.
|
|
|
Zergatik eginen dute hautu kontziente hori? Hori egiteko motibazioa, nahia dutelako eta hori egitean ongi sentitu direlako; izan
|
ere
, behar dutena behar dutena topatu baitute.
|
|
|
saioetan ondo pasatzea oso garrantzitsua izango da, hizkuntzarekin jolastu eta ondo pasa daitekeela ikusteko. Modu horretan, errazagoa izango da aurrerantzean
|
ere
landutako esamoldeak erabiltzea, edota beraiek berriak bilatzea edo sortzea ere.
|
|
|
saioetan ondo pasatzea oso garrantzitsua izango da, hizkuntzarekin jolastu eta ondo pasa daitekeela ikusteko. Modu horretan, errazagoa izango da aurrerantzean ere landutako esamoldeak erabiltzea, edota beraiek berriak bilatzea edo sortzea
|
ere
.
|
|
|
Aipatutako Euskara Elkarteak Euskaltzaleen Topagunean biltzen dira. Sortzen diren aisialdiko jarduerek badituzte bereizgarriak, balore propioak eta horiek
|
ere
lantzen dira gure eskaintzetan:
|
|
|
Horiez gain, talde bakoitzaren errealitateari egokitzen zaizkion helburuak finkatzen dira, bai gaztetxoen motibazioan eragiteko eta euskararen erabilera areagotzeko, bai eta horiek lortzeko jarraituko diren estrategiak eta dinamikak
|
ere
. Hizkuntza ohiturak aldatzea ez da lan erraza, pausoz pauso jorratzen den prozesua luzea baita.
|
|
|
Alde batetik, hezitzaileak bertakoak izatea, horrek erreferentzialtasuna sustatuko du. Garai hauetan beharrezkoa da euskarazko erreferenteak bilatu eta sortzea, erdarazko erreferentez beteta baititugu sareak eta gizartea, eta jarraitzeko eredu euskaldunak sortze honek hizkuntza ereduak errepikatzeko nahia sor dezake, baita erreferente horiekin egonen den hizkuntza ohitura euskarazkoa izateko
|
ere
. Hezitzailea bertakoa baldin bada, ohitura hori jarduerak irauten duen denboran ez ezik, beste espazio informal batzuetan ere mantentzeko aukera emanen du, dinamika hori denboran eta espazioan zabaltzeko aukerak handituz.
|
|
|
Garai hauetan beharrezkoa da euskarazko erreferenteak bilatu eta sortzea, erdarazko erreferentez beteta baititugu sareak eta gizartea, eta jarraitzeko eredu euskaldunak sortze honek hizkuntza ereduak errepikatzeko nahia sor dezake, baita erreferente horiekin egonen den hizkuntza ohitura euskarazkoa izateko ere. Hezitzailea bertakoa baldin bada, ohitura hori jarduerak irauten duen denboran ez ezik, beste espazio informal batzuetan
|
ere
mantentzeko aukera emanen du, dinamika hori denboran eta espazioan zabaltzeko aukerak handituz.
|
|
|
Bestetik, hezitzaileak eta jarduera komunitatean sartuak baldin badaude, aukera gehiago egonen dira komunitateko beste agente batzuk (kirol elkarte, kultur elkarte, guraso, gazte, ikastetxe, etab.) hizkuntza eragile
|
ere
bilaka daitezen, aisialdi jarduerarekin erlazioa baldin badute. Erlazio horiek sortzeak eta sustatzeak jardueraren osotasuna zabaltzeko aukera emanen digu, eta haur eta gazteei hizkuntza errealitate zabal bat ikusarazteko aukera.
|
|
|
Ondorioz, gizarte mailan euskararen sustapenerako helduentzako ikasketa, sustapen eta normalizaziorako baliabideak eskaintzeaz gain, garrantzia eman behar zaie haur eta gazteei eskaintzen dizkiegun jarduera eta baliabideei, ikastetxeaz eta etxeaz gain, horiek
|
ere
haurren eta gazteen garapenean eragin nabarmena izan dezaketen hezkuntza guneak baitira. Gaur sortzen ditugun euskal hiztunak eta euskara eragileak, biharko euskaldun hizlariak eta militanteak izanen dira, eta prebentzioan inbertsioa eginik baliabideak eta arazoak aurreztuko ditugu datozen urteetan.
|
|
|
Testuinguru hartan Dindaia Fundazioan kezka handia bizi izan genuen. Aisialdiko euskararen sustapenari zegokionez, eta baita Dindaia beraren iraupenari zegokionez
|
ere
. Aisialdiko ekintza guztiak bertan behera geratu ziren.
|
|
|
Internet bidezko bilerak, topaketak eta harremanak nagusitu ziren konfinamendu egunetan, eta baita ondoren
|
ere
," normaltasun berria" deitu zitzaion egoeran. Gurean Internet bidezko aisialdi eskaintza diseinatzen hasi ginen, eta Euskaraz Kilika programa garatu genuen.
|
|
|
2020ko azaroan, beraz, Kilika programa garatzen ari ginela finantzaketa bila joan ginen Nafarroako Gobernura, eta baita lortu
|
ere
; Euskaraz Kilika Nafarroako Gobernuarekin hitzartutako egitasmoa da, doan eskaintzen dena haien finantzaketari esker.
|
|
|
Nafarroako ereduko haurrek hartu ahal dute parte bertan nagusiki. Hala
|
ere
, Arabako gaztetxoekin esperientzia pilotua egin dugu, eta asmoa daukagu Iparraldeko haurrekin batera talde misto berri bat sortzeko.
|
|
|
Hala
|
ere
, aipatu beharra dago talde kopuruari dagokionez ez dela hainbesteko aldea izan, iaz 104 talde atera baziren aurten 109 talde izan ditugu. Zer dela eta?
|
|
|
gure webgunea, Facebook eta Whatsapp plataformak erabili ditugu. Dindaiak beste programetan dituen erabiltzaileengana
|
ere
zuzendu gara; eskolaz kanpoko ekintzetan dabiltzanak, gurekin Kanpaldi eta hiri tailerretan parte hartzen dutenak...
|
|
|
Datuak eskualdeka aztertuta, Iruñea Iruñerriko haurrak dira berriro
|
ere
2022 urtean gehien parte hartu dutenak Kilika egitasmoan(% 52). Bestalde, bertako populazio dentsitatea kontuan hartuz gero, oso deigarria da berriro ere Lizarraldean Euskaraz Kilikak izan duen harrera arrakastatsua.
|
|
|
Datuak eskualdeka aztertuta, Iruñea Iruñerriko haurrak dira berriro ere 2022 urtean gehien parte hartu dutenak Kilika egitasmoan(% 52). Bestalde, bertako populazio dentsitatea kontuan hartuz gero, oso deigarria da berriro
|
ere
Lizarraldean Euskaraz Kilikak izan duen harrera arrakastatsua. Arrakasta, hein handi batean, guraso elkarteen eta Euskara Zerbitzuaren arteko koordinazioari esker izan dela uste dugu.
|
|
|
Arrakasta, hein handi batean, guraso elkarteen eta Euskara Zerbitzuaren arteko koordinazioari esker izan dela uste dugu. Sakanan
|
ere
emaitza ona izan du joan zen urteko datuekin alderatuta, batez ere Altsasun eta Olatzagutian. Kontuan hartuta gainera Sakanako herri erdaldunenak izanen direla ziurrenik, pentsatzen dugu eskolako irakasleek izan duten inplikazioa izan dela gakoa kasu honetan.
|
|
|
Arrakasta, hein handi batean, guraso elkarteen eta Euskara Zerbitzuaren arteko koordinazioari esker izan dela uste dugu. Sakanan ere emaitza ona izan du joan zen urteko datuekin alderatuta, batez
|
ere
Altsasun eta Olatzagutian. Kontuan hartuta gainera Sakanako herri erdaldunenak izanen direla ziurrenik, pentsatzen dugu eskolako irakasleek izan duten inplikazioa izan dela gakoa kasu honetan.
|
|
|
Izena eman duten haurren ikastetxeak
|
ere
aztertu ditugu. Horrela, Buztintxuri ikastetxea izan da haur gehien Kilikan izan dituen ikastetxea, eta honen atzetik
|
|
|
Abartzuzako Zumadia eskola eta Patxi Larraintzar ikastetxea, azken hau iazko kopuru bertsuan. Ikastetxeak dauden herri eta eskualdeen populazio dentsitateari erreparatuz gero, atentzioa eman digu berriz Abartzuzan izandako arrakasta, eta baita Olatzagutiko eskolakoa
|
ere
. Bortzirietan, Erriberan, Mendialdean eta Baztanen parte hartze handiagoa jaso dugu.
|
|
|
2022 urtean adinen banaketa oso orekatua izan da. Hala
|
ere
, taulan ikus daitekeenez, LH6ko haurren artean ez da horren arrakastatsua izan izen ematea.
|
|
|
Inoiz
|
ere
ez
|
|
|
" Inoiz
|
ere
ez" erantzunean alde handia dago: 24 puntutan murrizten da Kilikan parte hartu ondoren.
|
|
|
Inoiz
|
ere
ez
|
|
|
Aipagarria da Interneterako konexiorik edota ordenagailurik ez zuten zenbait familiak
|
ere
aukera izan dutela, eskolak bitartekoak jarri dituelako.
|
|
|
Programazioa berritzeko begirale arituen lantaldea sortzea da gure asmoa. Orain arte Kilikako langile batek zortzi saiotarako programazioa prestatzen bazuen
|
ere
, sormen lan hori lantaldean burutzea ideia interesgarria iruditzen zaigu, hurrengo urteetan jarraitzeko modukoa.
|
|
|
KILIKA egitasmoa ereduko haurren aisialdi euskalduna indartzeko helburuarekin sortu bazen
|
ere
, aukera interesgarria izan daiteke A ereduko haurrentzako eskaintza berezia prestatzea, batez ere zona ez euskalduneko haurrei euskarazko aisialdirako aukera zabaltzeko.
|
|
|
KILIKA egitasmoa ereduko haurren aisialdi euskalduna indartzeko helburuarekin sortu bazen ere, aukera interesgarria izan daiteke A ereduko haurrentzako eskaintza berezia prestatzea, batez
|
ere
zona ez euskalduneko haurrei euskarazko aisialdirako aukera zabaltzeko.
|
|
|
1 Euskara irakaslea naiz, Bigarren Hezkuntzan, azken hogei bat urte luzeetan. Hori naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik
|
ere
adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala ikusten, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago ikusten dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposamenak, galderak. Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua.
|
|
|
Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua. Berdin estilo aldetik
|
ere
, alde batera utziko ditut halakoei darien akademikotasunaren tonu edo erregistro zantzuak, maila pertsonalean aritu nahi baitut, Ane gisa, ni neu gisa baino ez, gaiarekin kezkatuta, oso kezkatuta dagoen euskal irakasle apal baten moduan.
|
|
|
2 Pribilegiatua sentitzen naiz. Zeren eta hogei bat urte baitira nerabeen irakasle naizela," Euskal Hizkuntza eta Literatura" ikasgaikoa, eta ez bakarrik Iruñerrian, baizik eta baita Lapurdin
|
ere
, han ari izan bainaiz lau bat urtez, hango frantses irakaskuntza publikoko eredu modukoan. Gainera, unibertsitatean ere ematen ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena ere banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn.
|
|
|
Zeren eta hogei bat urte baitira nerabeen irakasle naizela," Euskal Hizkuntza eta Literatura" ikasgaikoa, eta ez bakarrik Iruñerrian, baizik eta baita Lapurdin ere, han ari izan bainaiz lau bat urtez, hango frantses irakaskuntza publikoko eredu modukoan. Gainera, unibertsitatean
|
ere
ematen ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena ere banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn. Egoera honek, nerabeekin bakarrik ez eta gaztetxoekin ere egon ahal izatearenak alegia, oso datu interesgarria bertatik bertara eskuratu ahal izateko aukera ematen dit:
|
|
|
Zeren eta hogei bat urte baitira nerabeen irakasle naizela," Euskal Hizkuntza eta Literatura" ikasgaikoa, eta ez bakarrik Iruñerrian, baizik eta baita Lapurdin ere, han ari izan bainaiz lau bat urtez, hango frantses irakaskuntza publikoko eredu modukoan. Gainera, unibertsitatean ere ematen ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena
|
ere
banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn. Egoera honek, nerabeekin bakarrik ez eta gaztetxoekin ere egon ahal izatearenak alegia, oso datu interesgarria bertatik bertara eskuratu ahal izateko aukera ematen dit:
|
|
|
Gainera, unibertsitatean ere ematen ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena ere banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn. Egoera honek, nerabeekin bakarrik ez eta gaztetxoekin
|
ere
egon ahal izatearenak alegia, oso datu interesgarria bertatik bertara eskuratu ahal izateko aukera ematen dit: nola eboluzionatzen duten nerabeek euskal hizkuntzarekiko atxikimenduan, hizkuntzaren erabileran eta hizkuntza gaitasunean, oso garrantzitsua dena ondorioak ateratzeko orduan, horien araberako proposamen egokiak egiteko.
|
|
|
Unibertsitateko nire lanari dagokionez, euskaraz lan egingo duten maisu maistren irakaslea naiz NUPen, Haur eta Lehen Hezkuntzako graduetan, baita erdarazkoena
|
ere
, kasu horretan euskal hizkuntzaren inguruko ikasgai bat emanez, erdaldunek euskararen inguruan minimoki jakin beharrekoa erakusteko helburua duena. UPPAn, berriz, Euskal Ikasketen lizentzian aritzen naiz, Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan euskara irakasle izango direnei erakusten.
|
|
|
ikasleek erdaraz egiten dute beren artean. Egia aitortu behar badut, oso etsigarria da, hainbeste non uste baitut arazoari ezin zaiola gehiago ez ikusiarena egin, eta hala egin dezagun dei egiten diot hezkuntza komunitateari, baita herriari berari
|
ere
. Aurre egin behar diogu egoerari, oso sintomatikoa delako, asimilazioarena, honek azkenaldian hartu duen erritmo beldurgarriarena, bereziki, gure ezintasunarena, euskararen benetako normalizazioak aurrera begira dakarkigun erronkarena.
|
|
|
Dena den, kasu, eremu euskaldunetan arazorik ez dagoela pentsatzearekin. Zeren eta oraindik oso nabaria ez bada
|
ere
toki erdaldunetako erdarazko joera hori, uholdeak hori ere hartuko duela gauza jakina baita, datuak eta begiratuta aurreikusten denez. Herriak berak duen egoeraren ondorio eta sintoma da euskararen egoera, eta erritmoak erritmo, denak hartuko ditu horregatik gainbeherak, analisiak eta diagnostikoak egoki egin ezean, eta neurriak hartzen ez badira.
|
|
|
Dena den, kasu, eremu euskaldunetan arazorik ez dagoela pentsatzearekin. Zeren eta oraindik oso nabaria ez bada ere toki erdaldunetako erdarazko joera hori, uholdeak hori
|
ere
hartuko duela gauza jakina baita, datuak eta begiratuta aurreikusten denez. Herriak berak duen egoeraren ondorio eta sintoma da euskararen egoera, eta erritmoak erritmo, denak hartuko ditu horregatik gainbeherak, analisiak eta diagnostikoak egoki egin ezean, eta neurriak hartzen ez badira.
|
|
|
Herriak berak duen egoeraren ondorio eta sintoma da euskararen egoera, eta erritmoak erritmo, denak hartuko ditu horregatik gainbeherak, analisiak eta diagnostikoak egoki egin ezean, eta neurriak hartzen ez badira. Aspaldi zaigu kezka iturri, euskaraz dakiten eta ikasten duten haur eta gazte euskaldunak
|
ere
euskaraz egiteari uzten hasi direla eskola eremutik kanpo, esate baterako.
|
|
|
Errealitateak argi erakusten du ereduko ikasleen erabilera ez dela, inondik
|
ere
, espero edo nahi genuen mailara iristen, eremu erdaldunetakoena, behintzat. Eta gaitasunari dagokionez ere, antzera, batera doazelako erabilera eta gaitasuna, gaitasuna eta erabilera, halabeharrez joan ere.
|
|
|
Errealitateak argi erakusten du ereduko ikasleen erabilera ez dela, inondik ere, espero edo nahi genuen mailara iristen, eremu erdaldunetakoena, behintzat. Eta gaitasunari dagokionez
|
ere
, antzera, batera doazelako erabilera eta gaitasuna, gaitasuna eta erabilera, halabeharrez joan ere. Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko.
|
|
|
Errealitateak argi erakusten du ereduko ikasleen erabilera ez dela, inondik ere, espero edo nahi genuen mailara iristen, eremu erdaldunetakoena, behintzat. Eta gaitasunari dagokionez ere, antzera, batera doazelako erabilera eta gaitasuna, gaitasuna eta erabilera, halabeharrez joan
|
ere
. Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko.
|
|
|
Maila formalean, aritzeko gaitasuna lortzen dute batzuek, idatzian nagusiki, baina gehienek zailtasun handiak dituzte lagunarteko mailan edota ahozko naturalean aritzeko. Ikastetik erabiltzera amildegi handiegia dago, eta zaila da hori gainditzeko eman behar izaten den jauzia, normalean kontzientzia hartzearekin joaten dena, baina uste baino aldagai gehiagoz osatua dagoena, hala
|
ere
. Oso prozesu konplexua da.
|
|
|
Ez ditut garai zaharrak idealizatzen, ongi dakidalako ez dela inoiz erraza izan ikasleak euskarara ekartzea, eta ongi gogoratzen dudalako beti izan dutela ikasleek erdarara jotzeko ohitura. Ezberdintasuna, orain, maiztasuna da, beti entzuten dituzula erdaraz, beti, eta hori gutxi balitz bezala, guri
|
ere
erdaraz egiten digutela da orain nabarmendu beharreko alderik handiena. Ez denek, noski, baina askok eta askok, bai.
|
|
|
Eta euskaraz egiten dizutenen artean asko dira, asko, esaldia euskaraz hasi bai, baina bi hitzen buruan erdarara lerratu eta hala bukatzen dutenak. Lehen –eta orain
|
ere
bai batzuek– ahalegintxoa egiten zuten. Orain, horri ere ez diote garrantzirik ematen.
|
|
|
Lehen –eta orain ere bai batzuek– ahalegintxoa egiten zuten. Orain, horri
|
ere
ez diote garrantzirik ematen. Iruditzen zait.
|
|
|
Garai batean (bai, badakit, zaharren moduan ari naizela irudi lezakeela, lehengo garaiak beti hobeak zirela pentsatzen...), jarrera tinkoagoa zegoen, larriagoak iruditzen zitzaizkigun hizkuntzarekin zerikusia zeukaten kontuak. Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak
|
ere
ekartzen dituela. Ematen du jada ez dela beharrezkoa horretan eragitea, edo ez dakit.
|
|
|
Euskararen irakaskuntza eta euskal irakaskuntza politikoki testuinguruan jarri behar dela iruditzen zait, bestela ikasleen hautu pertsonal hutsen esku uzten baitugu erabakia, eta garbi dagoelako horrek zer dakarren. Izan
|
ere
, zergatik egin luke gaur egungo ikasle iruindar batek euskaraz, hobeki dakienean erdaraz eta inguratzen duen guztia erdaraz baldin badu. Baina bueno, hala eginen bagenu ere, kasu, ez baitugu erraza, euskararen biziraupena eta kalitatea ez dago-eta irakasleok egingo
|
|
|
Izan ere, zergatik egin luke gaur egungo ikasle iruindar batek euskaraz, hobeki dakienean erdaraz eta inguratzen duen guztia erdaraz baldin badu? Baina bueno, hala eginen bagenu
|
ere
, kasu, ez baitugu erraza, euskararen biziraupena eta kalitatea ez dago-eta irakasleok egingo
|
|
|
Euskara irakasle etsitu baten gogoeta kaiera... dugunaren esku, goiko instantzietan eta politika gorenean egiten eta gertatzen denarenean baizik. Hori
|
ere
jakin behar dugu, ez diezaiogun geure buruari gehiegizko espektatiba baten erronkarik sor.
|
|
|
Edo beldur moduko bat diotela ikasleen estimua galtzeari, eta hori gerta daitekeela pentsatzen dutela, buen rollo a denaren gainetik lehenetsi ezean. Beharbada, ohartu
|
ere
ez dira egiten, ez dutelako agian arreta eta kontzientzia hor, eta komunikazioan zentratzen dira, zein hizkuntzatan gertatzen den begiratu eta zaindu ordez. Hau idazten ari naizela, gogora datorkit Lazkao Txikiren profezia," martxa honetan aurki erderaz hitz egingo dugu euskaraz ari garelakoan"; edo besterik gabe, ez da beraientzat garrantzitsua, ez zaie hala iruditzen, kito.
|
|
|
5 Zein eremu akademikotara begiratzen dudan, edonon topatzen dut beherakada hizkuntzarekiko atxikimenduan eta euskarari heltzearen erabakian. Izan
|
ere
, Nafarroako Unibertsitatean ere erdaraz mintzo dira euskaraz ikasten duten etorkizuneko irakasle asko eta asko, nahiz eta hemen ere aldea dagoen, noski, Iruñerriko edo eremu euskaldunetako jendeen artean, gorago azaldu ditudan arrazoiengatik. Hemen egoera ez da hain nabarmena, baina kezkatzekoa iruditzen zait ikustea nola hemendik pare bat urtera haurren hezitzaile izango diren horiek ez duten euskarari heltzearen hautua (oraindik) egin.
|
|
|
5 Zein eremu akademikotara begiratzen dudan, edonon topatzen dut beherakada hizkuntzarekiko atxikimenduan eta euskarari heltzearen erabakian. Izan ere, Nafarroako Unibertsitatean
|
ere
erdaraz mintzo dira euskaraz ikasten duten etorkizuneko irakasle asko eta asko, nahiz eta hemen ere aldea dagoen, noski, Iruñerriko edo eremu euskaldunetako jendeen artean, gorago azaldu ditudan arrazoiengatik. Hemen egoera ez da hain nabarmena, baina kezkatzekoa iruditzen zait ikustea nola hemendik pare bat urtera haurren hezitzaile izango diren horiek ez duten euskarari heltzearen hautua (oraindik) egin.
|
|
|
5 Zein eremu akademikotara begiratzen dudan, edonon topatzen dut beherakada hizkuntzarekiko atxikimenduan eta euskarari heltzearen erabakian. Izan ere, Nafarroako Unibertsitatean ere erdaraz mintzo dira euskaraz ikasten duten etorkizuneko irakasle asko eta asko, nahiz eta hemen
|
ere
aldea dagoen, noski, Iruñerriko edo eremu euskaldunetako jendeen artean, gorago azaldu ditudan arrazoiengatik. Hemen egoera ez da hain nabarmena, baina kezkatzekoa iruditzen zait ikustea nola hemendik pare bat urtera haurren hezitzaile izango diren horiek ez duten euskarari heltzearen hautua (oraindik) egin.
|
|
|
Hori hautu pertsonal baten bitartez gertatzen delako iruditzen zait zeresan handia lukeela hor hezkuntzak kontzientzia soziopolitikoan eragin ahal izatea, eta horregatik uste dut hor eragitetik hasi genukeela irakasleok, egoera iraultzen hasi nahi izatekotan, bederen. Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz
|
ere
gakoak eman genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik. Horregatik ere pixka bat etsita nago, gorago irakasle (batzu) en inguruan esandakoaren haritik, eta irakaslegaien aldetik sumatzen dudanari erreparatuta, ez duelako ematen etorkizuna oso itxaropentsua izan daitekeenik.
|
|
|
Hori hautu pertsonal baten bitartez gertatzen delako iruditzen zait zeresan handia lukeela hor hezkuntzak kontzientzia soziopolitikoan eragin ahal izatea, eta horregatik uste dut hor eragitetik hasi genukeela irakasleok, egoera iraultzen hasi nahi izatekotan, bederen. Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak eman genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik
|
ere
berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik. Horregatik ere pixka bat etsita nago, gorago irakasle (batzu) en inguruan esandakoaren haritik, eta irakaslegaien aldetik sumatzen dudanari erreparatuta, ez duelako ematen etorkizuna oso itxaropentsua izan daitekeenik.
|
|
|
Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak eman genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik. Horregatik
|
ere
pixka bat etsita nago, gorago irakasle (batzu) en inguruan esandakoaren haritik, eta irakaslegaien aldetik sumatzen dudanari erreparatuta, ez duelako ematen etorkizuna oso itxaropentsua izan daitekeenik.
|
|
|
Horregatik, oso diferentea da bertan izena ematen duten ikasleen soziologia, euskara maila, eta motibazioa; gauzak horrela, askok eta askok ez dute bokazio filologikorik, euskara gehiago ikastearen helburua, edo etorkizunean lana euskaraz egin ahal izateko asmoa baizik. Hala
|
ere
, errealitateak errealitate, lanean euskaraz arituko diren maistrak eta maisuak hortik aterako direla jakitea kezkagarria zait, hor ere ikusten dudan jarrera antzekoagatik. Zenbat entzuten den frantsesa, ene, non eta Euskal Filologia baten parekotzat jo daitekeen lizentzia batean.
|
|
|
Horregatik, oso diferentea da bertan izena ematen duten ikasleen soziologia, euskara maila, eta motibazioa; gauzak horrela, askok eta askok ez dute bokazio filologikorik, euskara gehiago ikastearen helburua, edo etorkizunean lana euskaraz egin ahal izateko asmoa baizik. Hala ere, errealitateak errealitate, lanean euskaraz arituko diren maistrak eta maisuak hortik aterako direla jakitea kezkagarria zait, hor
|
ere
ikusten dudan jarrera antzekoagatik. Zenbat entzuten den frantsesa, ene, non eta Euskal Filologia baten parekotzat jo daitekeen lizentzia batean.
|
|
|
Oso oso nabarmena da. Garbi dago belaunaldi gazteen ahozko euskara desberdina dela, eta hizkera horrekiko gure jarrerak
|
ere
aldatu egin ditugula, gehiegizko arbuioa baino, onarpen kritikoa eta hobekuntzarako dinamikak bultzatuz. Baina, noraino?
|
|
|
Ikasleek adierazkortasun bila jotzen dute erdaretara, kasu askotan ez dituztelako euskararen berezko baliabideak ezagutzen, ez dizkiegu erakusten, eta ez dituzte inon entzuten. Erdarekiko menpekotasuna hortik
|
ere
uler liteke, hizkuntza kolonizazioa gertatzen dela, hizkuntza hegemonikoek funtzio guztiak betetzen dituztela, euskararen kaltetan. Horrela, tradizioarekiko etena suposatzeaz gain, Iparraldeko eta Hegoaldeko euskaldunen arteko urrunketa gero eta handiagoa gertatzen da, oso arriskutsua izan daitekeena.
|
|
|
Iruñerrian euskaraz ikasteak gero eta antza handiagoa du frantses kolegio batean ikastearekin, esaterako. Eremu akademikoarekin lotzen dute, eta horrek gazteengan sortzen duen higuina kontuan hartuta, gainera, euskara galtzaile ateratzen da, oso galtzaile atera
|
ere
. Ume txikiek gehiago egiten dute euskaraz, helduaren erreferentziak oso garrantzitsuak direlako oraindik, ez dagoelako halako desafio jarrerarik, haien errealitate afektiboa familiak eta eskolak baino ez dutelako osatzen.
|
|
|
Honi lotu behar litzaioke nolakoa den ikasleei, gaztetxoei eskaintzen ari gatzaizkien eskola eredua, zenbateraino erantzuten dien haien benetako beharrei, interesei, jakin minei. Izan
|
ere
, euskara eskola hizkuntza baino ez baldin bada, eta gainera eskola eredu horren nolakotasuna gazteendako modukoa ez baldin bada, haien bizitzatik urrun baldin badago edota arrotza baldin bazaie, pentsa, hainbat okerrago. Hemen, heziketa modu askeago baten aldeko eta pertsonen beharrak hobeki zaintzen dituen eskola eredu baten aldeko nire aldarria egingo dut, horrek
|
|
|
Ez dugula onartuko hori abstraktuan uzten dut, tokian tokiko erabakiak, proposamenak eta abar hartu direlako, bistan dena, baina hemen argi utzi nahiko nuke euskararen erabilerak (edo erabileraren auziak) helburu estrategikoa izan behar duela ikastetxe guztietan. Motibazio alderdiak landuz, noski, soziopolitikoak
|
ere
bai, jada aipatu dudan bezala, baina ez hori bakarrik. Modu batean ala bestean, mugatu egin behar da ikasleen joera geldiezin hori, eta haiek jakitun izan behar dira horretaz.
|
|
|
Modu batean ala bestean, mugatu egin behar da ikasleen joera geldiezin hori, eta haiek jakitun izan behar dira horretaz. Gainera, askotan oharkabean pasatzen zaigun kontu bat
|
ere
badago, eta honakoa da: mugak aukera ere adierazten duela.
|
|
|
Gainera, askotan oharkabean pasatzen zaigun kontu bat ere badago, eta honakoa da: mugak aukera
|
ere
adierazten duela. Erdara mugatzea euskara hobeki ikasteko aukera edukitzea da, eta euskara hobeki jakinda, erabilera ere errazagoa izango zaie.
|
|
|
mugak aukera ere adierazten duela. Erdara mugatzea euskara hobeki ikasteko aukera edukitzea da, eta euskara hobeki jakinda, erabilera
|
ere
errazagoa izango zaie. Zerbait mugatzen zaigunean min egiten digu, egia da, frustrazioa eta abar sortzen zaigu, baina aukera bat suposatzen du, eta hori da gure esku dagoena, gure ardura dena:
|
|
|
Hau da: abiatu gaitezen dakiten euskara" apur" horretatik, ez gaitezen saiatu eduki gramatikal gehiago erakusten, ez bada egunero klaseko ahozko jardunean agertzen diren akatsak zuzentzeko helburuarekin, eta kontuz honi dagokionean
|
ere
: beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia eman.
|
|
|
Zaila da zehaztea zer dagoen artean urtea
|
ere
bete ez duen haurraren baitan, baina dakidantxoa da hatzek duten garrantzia umearen munduan; sehaskaren kulunkak; balkoiaren aurretik pasatu den txantxangorriaren txioak edo txakurraren zaunkak. Eta, nola ez, gurasoak eta halako hizketa ia musikatu batez aritzeak.
|
|
|
Hitz bat, esperientzia akustiko bat. Garai primitiboetan bizi bagina bezala jokatu, idatzizko transmisiorik izango ez bagenu bezala, haurraren ganbarako memoria grabagailu bat balitz bezala, baina kontuan izanda memoriak beharrezkoa duela errepikapena umeak ikasiko baditu, eta umeak
|
ere
errepikapena eskatzen duela," berriro" esanez. Haurra irakurtzen hasi baino lehenagoko garaiaz ari naiz, erritmoz, errimaz, kantuz eta keinuz osatutako mundu estetiko eta ludikoen presentziaz, hizkuntza ororen oinarrian dagoen magiaz eta mitoaz.
|
|
|
Maiz ahaztu egiten bazaigu
|
ere
, hitz bat esperientzia akustikoa da lehendabizi eta ororen gainetik: belarrira heltzen da, adimenera baino lehenago.
|
|
|
Garrantzia eman etxean egin beharreko ahozko jardunari haurra txikia den bitartean, artean hizketan
|
ere
ez dakienean. Umearen esne eta txupeteaz, pixoihalez eta jostailuez arduratzen diren bezala arduratu hizkuntzaren transmisioaz.
|
|
|
Gurasoez ari naiz, baina hor sartzen dira, noski, haurtzaindegietako irakasleak, gurasoen oinordekoak. Umearen egoeraz eta portaeraz mintzatzeaz gainera, transmisioaz
|
ere
hitz egingo zuten inoiz. Harreman horrek duen garrantziaz.
|
|
|
Solfeoa musikaren aurretik. Hitzen gozamena —esperientzia poetikoa— hitzez eraikia bada
|
ere
, ezin da hitzetan esplikatu, adierazezina da. Umeak ikasi duenean Do re mi, hanka oker hori, fa sol la, zuzendu zaiola kantatzen, ez daki zer den solfeoa, ez daki zer diren nota musikalak.
|
|
|
Aldi berean, papa eta mama ez ditu oraindik lotzen auzoko ume batzuei entzuten dien papá eta mamá hitzekin. Testuingurua ostera
|
ere
.
|
|
|
hitzez deskribatu eta hitzekin deskubritutako mundua jartzen digute aurrean, alditan modu gozoan, alditan saminez. Bi mekanismoak desberdinak izan arren, osagarriak dira biak, hizkuntzari askoz
|
ere
etekin gehiago ateratzen zaio biak menderatzen ikasitakoan.
|
|
|
Nabarmena da ohituta daudela halako ekitalditara. Aldian behin ikasleren batek eskua jaso eta galderaren bat egiten dio neskari, hark
|
ere
jario handiz eta natural. Galdera guztiei erantzun die neskak.
|
|
|
Italiarrek hiztun fama dute. Berezkotik
|
ere
izango dute, jakina, baina Italiako eskolak garrantzi handia eman dio betidanik ahozkotasunari. Italiako ikasleek ohikoa dute deklamatzea, klasekoen aurrean gairen bati buruz mintzatzea, testuak buruz ikastea, debateak egitea, betiere hizkeraren jarioa zaindu eta bizitzeko.
|
|
|
Ume askok eskola du euskararen txoko bakarra, eta ez guztiz: eskolan
|
ere
ezin dezake euskaraz guztiz bustitzeraino murgilik egin euskararen igerilekuan.
|
|
|
Eta euskaraz irakurtzen dituen testu asko ez ditu ulertzen, abisu ofizialak direlako euskara burokratiko batean emanak. Ume askorentzat, berriro
|
ere
eskola da irakurketaren txokoa. Ez beti.
|
|
|
Erdal etxeetako umeen kasuan ederra da imajinatze hutsa ume bat euskarazko liburu bat besapean duela. Umea etxean sartu denean, euskara
|
ere
sartu da bertan. Giro guztiz erdaldunean.
|
|
|
Zehatzago esanda, euskarazko programak baztertu eta erdarazko hainbat programaren eraginaz jarduteko. Ahozkotasuna, bai, baina erdarazko telebistatik jasotzen zuten bizitasuna eta batez
|
ere
modernotasuna omen zena, ez euskarazko programetatik. Orain, ordea, bukatu samartu dira kritikak, baina ez euskarazko eskaintza ugaritu edo hobetu delako, baizik belaunaldi berriek gero eta telebista gutxiago ikusten dutelako.
|
|
|
Ondorioa: gaurko umeek gero eta euskarazko eredu digital gutxiago dute, Euskal Telebista ez da bere betebeharra konplitzen ari, eta bere posibilitateen gailurra emango balu
|
ere
, nekez erantzungo lioke dagoen premiari. Estrukturala da ahulezia.
|
|
|
Denbora dezente daramazu, ordea, bertan, eta tenperatura epeltzen hasi da: bainuontziko hustubidea ondo itxita badago
|
ere
, bainuontzia ura galtzen ari da astiro, ia oharkabean. Zer egingo duzu?
|
|
|
Kontziente zara. Asko kostatuko bazaizu
|
ere
, ohitu beharra daukazu, egoera onartu.
|
|
|
Ahozkotasunaren tenperatura galtzen ari da euskararen bainuontzia. Baita euskara ohikoa duten umeen artean
|
ere
: gaztelania tartekatzea, sintaxiaren aldrebesa, gaztelaniazko formulen imintzioa, eta hori guztia biltzen duen zelofan arriskutsuena:
|
|
|
Populazioaren gehiengoa erdaldun hutsa izanik
|
ere
, euskaldunen kopurua gero eta handiagoa dela, ez hain nabarmenki, halere, adierazten digute inkestek; baina, aldi berean, euskaldun askorengan erdarak gero eta toki handiagoa hartzen duela ahozko harreman formaletan zein informaletan. Euskaldunen kopurua hazten ari da neurri handi batean helduen euskalduntzeari eta, bereziki, haurren irakaskuntzari esker, eta, horregatik, adin tarte gazteenak dira euskaldunenak ehunekotan.
|
|
|
Azken inkestetan hurrengo datu hau
|
ere
ikus dezakegu: euskaldun gehienak gune soziolinguistiko erdaldunetan bizi dira.
|
|
|
Liburuan aurkituko dituzun artikuluak ez dira, ordea, denak mintegi hartan aurkeztu zirenak. Eta mintegian azaldu ziren zenbait
|
ere
ez dituzu hemen, ez eta egun horretan gazteek mahai inguruan esan zituztenak ere, interesgarriak izan arren. Mintegiaren izenean aurreikus zitekeena baino, alegia, Nafarroako
|
|
|
Liburuan aurkituko dituzun artikuluak ez dira, ordea, denak mintegi hartan aurkeztu zirenak. Eta mintegian azaldu ziren zenbait ere ez dituzu hemen, ez eta egun horretan gazteek mahai inguruan esan zituztenak
|
ere
, interesgarriak izan arren. Mintegiaren izenean aurreikus zitekeena baino, alegia, Nafarroako
|
|
|
Aditu gisa egin nahi edo egiten ari diren proposamenen eta proiektuen berri eman digutenak; euskararen normalizazioan ahozko jardunak duen garrantziaz gogoeta egin dutenak; irakaskuntzan nola heltzen dioten arlo honi eta zer planteamendu egiten duten adierazi digutenak. Baita eskolaz kanpo zer ekimen eramaten diren aurrera azaldu digutenak
|
ere
, hain zuzen ere, ikastola eta eskoletan euskaldundu diren haurrek eta gazteek euskarazko sarea izan dezaten.
|
|
|
Aditu gisa egin nahi edo egiten ari diren proposamenen eta proiektuen berri eman digutenak; euskararen normalizazioan ahozko jardunak duen garrantziaz gogoeta egin dutenak; irakaskuntzan nola heltzen dioten arlo honi eta zer planteamendu egiten duten adierazi digutenak. Baita eskolaz kanpo zer ekimen eramaten diren aurrera azaldu digutenak ere, hain zuzen
|
ere
, ikastola eta eskoletan euskaldundu diren haurrek eta gazteek euskarazko sarea izan dezaten.
|
|
|
" Hizkuntza eta hitzak ez dira berez eder zein gris, nik egiten ditut eder zein aspergarri". ...zuek, liburu hau gauzatu duzuenok, Ane, Ander, Anjel, Esther, Rosa, Xabier eta Yolanda zeuen artikuluen bidez erakutsi diguzue oraindik asko falta dugula etxean, karrikan, eta ikastetxean euskaraz modu erraz eta goxoan aritzeko; baina, horrezaz gainera, hizkuntza eder egiteko, bidea zein izan daitekeen eta zer eta nola landu behar dugun hizkuntza formala eta informala, eskolan eta eskolatik kanpo,
|
ere
erakutsi diguzue.
|
|
|
Artikulu honen asmoa da ereduan ikasleen ahozko komunikazio gaitasuna lantzeko egindako esperientziaren baitan urrats bat areago joatea, gaur egun eskoletan ahozkoa lantzeko ditugun aukerak eta oztopo nagusiak mahaigaineratuz. Izan
|
ere
, badakigu zenbait baliabide didaktiko eta metodologikok ahozkoaren lanketa errazten dutela, badaude aukerak eta bideak ahozkoa modu sistematiko eta planifikatuen bidez (ahozko sekuentzia didaktikoen bidez) lantzeko ikasleekin. Indarrean dugun curriculumak1 ere (eta LOMLOEk) aukera ez ezik, ahozkoa lantzeko derrigortasuna ere ezartzen du.
|
|
|
Izan ere, badakigu zenbait baliabide didaktiko eta metodologikok ahozkoaren lanketa errazten dutela, badaude aukerak eta bideak ahozkoa modu sistematiko eta planifikatuen bidez (ahozko sekuentzia didaktikoen bidez) lantzeko ikasleekin. Indarrean dugun curriculumak1
|
ere
(eta LOMLOEk) aukera ez ezik, ahozkoa lantzeko derrigortasuna ere ezartzen du. Baina, badira oztopoak bidean:
|
|
|
Izan ere, badakigu zenbait baliabide didaktiko eta metodologikok ahozkoaren lanketa errazten dutela, badaude aukerak eta bideak ahozkoa modu sistematiko eta planifikatuen bidez (ahozko sekuentzia didaktikoen bidez) lantzeko ikasleekin. Indarrean dugun curriculumak1 ere (eta LOMLOEk) aukera ez ezik, ahozkoa lantzeko derrigortasuna
|
ere
ezartzen du. Baina, badira oztopoak bidean:
|
|
|
Proposamen honen nahia bada, baita
|
ere
, noski, irakasleei laguntzea eta horregatik proposatuko dira Haur Hezkuntzatik hasi eta Bigarren Hezkuntzarainoko irakasleek eurek egindako eta gelaratutako sekuentzia didaktikoak, helburu komunikatiboak eta testu generoak, eskola ibilbide guztian ikasleek ikasturtero ahozkoa lantzeko sekuentzia didaktiko bat jaso dezaten bermatze aldera.
|