|
2000
|
|
|
—Hortxe izan duk, gaueko hamaika eta erdiak aldera —Ximurrari izerdia lerratzen zitzaion buru oihanberritutik beheiti— Guri so zeudean, beren kamioneta zahar berdetik, eta ez zaidak gustatu. Barnean gelditzekotan egon nauk, baina ni
|
ere
haurrak eta andrea bezain amorraturik nengoan. Seiehun kilometro eginda pixa egiteko ere gelditu gabe, horrenbertze zor nioan neure buruari.
|
|
|
d) Elkarrekin gabiltzanetik aldizkariko artikuluaren arabera, oso epe kritikoa: zazpi urte, familia sarritan zama astuna gertatu izan zaigu Dabidi eta bioi, gero eta harrapatuago gintuen armiarma sarea (etxekoen erritmoa, janariak, batez
|
ere
haurrak zirela-eta gure gain zamatzen zituzten espektatibak...). Nor berean aski gustura egon gintezkeen, baina bata bestearenean normalena da zen arrotz sentitzea; irribarrea azkenean izoztu egiten zitzaigun, asko luzatzen den argazkilari baten aurrean bageun  de bezala.
|
|
2001
|
|
|
Bere iritziz, gauzak pixkanaka aldatzen doazen arren, Euskal Herrian ez da egon filmak euskaraz ikusteko ohiturarik. Hortaz, eta ohiturak txikitatik aldatzea errazagoa denez, batez
|
ere
haurrei begira ekin diote" Zinea euskaraz" programari. Denborarekin, Tinkoren helburua publiko zabalago batera iristea dela adierazi digu Galarragak:" Zine aretoetara jendea euskarazko pelikulak ikustera etor dadin lortzeko, hilabete hauetan ikusgai izango diren filmeen jarraipen serioa egin behar da.
|
|
|
(18)" Iraila edo Urria behar du izan(...) Irailan batez ere, baina Urrian
|
ere
haurrek olatuekin jolastu ohi dira" Concha" ko lehendabiziko ranpan."
|
|
|
" Ainhoa" ere abangoardiazko giroan sortu baita: Izagirrek Zergatik bai nobelan egin zuen moduan, hemen
|
ere
haurraren hizkera jaso nahi duen testu baten ondoren datorkigu Ainhoa haurrari egiten zaion poema.
|
|
|
Roald Dahl eta Bernardo Atxaga ditugu batez
|
ere
haur eta gazteen obrak idazten dituzten bi idazle, euren liburuak adin guztietako jendeak irakurtzen dituen arren.
|
|
|
Ez utzi behin
|
ere
haurra bakarrik, zaindaririk gabe, igerilekutik gertu.
|
|
|
Osasun eta Kontsumo Ministerioak kautelaz geldiarazi du Espainian estrelatutako anisaren “banaketa, komertzializazioa eta salmenta”. Sendabelar hori asko erabiltzen da arazo gastrointestinalak arintzeko, batez
|
ere
haur txikiek izaten dituztenak bularreko haurraren kolikoak, adibidez. Iturri farmazeutikoek baieztatu zutenez, Ministerioko Elikagaien Segurtasunerako Zuzendariordetza Nagusiak zirkular bat bidali zuen Farmazialarien Elkargoen Kontseilu Nagusira, produktuaren salmenta geldiaraztea agintzen zuena, kontsumitzaileentzat albo ondoriorik duen egiaztatu arte.
|
|
|
Biztanleriari mugak ipintzeko biderik artezena haur galtzea da. Batez
|
ere
haur emeak ukaizten dira.
|
|
|
Neu
|
ere
haurra nintzen. Eta ihes egiten genuen,
|
|
2002
|
|
|
Beraz, denbora, dirua, pazientzia eta gogo handia behar dira ume bat etxera ekartzeko. Henrike Eguzkitzak ederki daki hori, Ume Alaiako kide guztiak bezalaxe, bera
|
ere
haur adoptatuen guraso baita. Haizea eta Itxasok 7 eta 5 urte dituzte orain.
|
|
|
Eta, azkenik, ekipamenduak eta gainerako zerbitzuek batez beste azterketa gainditzea besterik ez dute lortu eta parkeen %8an (ekipamendu eta zerbitzuetan azterketa gainditu ez dutenetan) hobekuntza garrantzitsuak egin beharra antzeman da, batez
|
ere
haurrentzako jolas gune, kirol gune, bidegorri, minusbaliatuentzako sarbide, txakurrentzako komun, gune estali, iturri eta telefono kabinarik ez dagoelako eta erabiltzaileentzako ordutegi mugatua dutelako.
|
|
|
“Haurrek lan egiten dutenean, ezin dira hezi. Eta gaitasunik ez badute, bizitza osoan gaizki ordaindutako lanak baino ez dituzte egingo, eta seme alabak berriz
|
ere
haur langileak izango dira, eskolara joateko aukerarik gabe: espiral hori hautsi egin behar da”.
|
|
|
Etxeko bizilagun berriarekiko maitasuna sentitzen du, eta, une batzuetan, bere ingurunetik «desagerrarazi» nahi du. Marrazkiak
|
ere
haurren pentsamenduak ezagutzeko beste modu bat dira. «Normalean, haurrak baloraziorik baloratuena du, eta kasu hauetan ama bera izaten da», zehazten du psikologo honek, eta onartzen du haurren trazaduretan «lehia ikusten duela», ama eta aita irudikatzen dituzten figuren haurtxoa marrazten baitute.
|
|
|
Zenbait elikagai, hala nola patata, letxuga edo platanoa, etorkizun hurbilean bihur litezke gaixotasunei aurre egiteko behar den txerto dosian. adibidez, elgorria, Afrikan 800.000 heriotza eragiten dituena, batez
|
ere
haurren artean. Melbourneko (Australia) Ikerketa Medikorako eta Osasun Publikorako Macfarlane Institutuko Steve Wessenlingh birologoak dioenez, logistikaren ikuspegitik, ahozko txertoa Afrikako populazioaren %90i elgorria txertatzeko proposamena da.
|
|
|
Ia erdiek antsietate arazoak izaten dituzte, kasketak, eta haur horien %20k autoestimu baxua edo depresioa izaten dute. Guraso batzuek seme alaba hiperaktiboekiko sentimendu oldarkorrak agertzen dituzte, batez
|
ere
haurrak «heldugabea eta hezigaitza» dela esaten ez duelako, batzuetan eurek definitzen duten bezala. Nahaste hori areagotu egin daiteke gurasoek arreta behar adina ematen ez badiote; beraz, ezinbestekoa da lehenbailehen jakitea nola jokatu behar duten.
|
|
|
Andaluziako bi ospitaleetan egindako lanaren abantaila nagusia da medikuek jakingo dutela leuzemia akutuak noiz eboluzionatuko duen ondo edo noiz egingo duen gaizki, pazienteari kimioterapia tratamendua eman ondoren. Hematologoek jasoko duten informazio horri esker, gaixotasunaren bilakaera negatiboa aurreratuko da, batez
|
ere
haurren leuzemien kasuan. “Paziente batek kimioterapiari ondo edo gaizki erantzungo dion zehazteko balio du gure aurkikuntzak.
|
|
|
Larruazaleko lehortasuna eta tirantetasuna dira dermatitis atopikoa jasaten duten larruazalen beste sintoma batzuk. Hori, normalean, krema hidratatzaileekin tratatzen da, eta xaboi bereziekin garbitzen da, eta ez dute narritatzen hantura gaixotasun horren agerraldiek eragindako eremuetan, batez
|
ere
haurren artean.
|
|
|
Badirudi, gainera, haurrek gaizki hartu zutela Whoopi, Oiartzunen zegoenean. Haurra eta batez
|
ere
haurra pilotarekin ikusiz gero, deabruak hartua bezala ihes egiten du.
|
|
|
Artean
|
ere
haurraren irudia nuen buruan, baina, nola irudi haren gainetik behar baitzuen ene betekizun profesionalak, halaxe mintzatu nintzaion atsoari, umorea begitarte serio baten azpian gordetzen nuela:
|
|
|
lehenago bilduma barreiatua da; gero, 10naka antolatua. 37 idazkeran 3 zifrak 10 gaiko 3 multzoak adierazten dituela eta 7 zifrak bakarrik gelditzen diren 7 gaiak berehala ohartzen baldin badira
|
ere
haur batzuk, ezagutza hori 88 orrialdeetan baizik ez da taldean landuko. zenbatzeko
|
|
2003
|
|
|
Nutrizioaren ikuspegitik agertzen dituzten ezaugarri horiek esan nahi dute croissant hauetatik, batez
|
ere
haurrek eta gaztetxoek irensten dituztenak izaki, ez dela asko kontsumitu behar eta ez direla gosari nahiz askariko ohiko dietan sartu behar, gainera.
|
|
|
Segurtasun topea 38 °C tan finkatu ohi da, ura ez dadin beroegi atera. Bestalde, ukipenezko erredura deserosoak saihesteko, batez
|
ere
haur txikien kasuan, txorrotek tratamendu isolatzaileak izan ditzakete edo urratuen kontrako sistemaz egindako piezak izan ditzakete. Eredu seguruagoak dira, eta, batzuetan, emaria mugatzen duten eta kontsumoa murrizten laguntzen duten botoiak ere izaten dituzte.
|
|
|
Konjac goma, konjac, conjac, konnyaku, igname irina edo glukomanana ere deitzen zaio. Ontzi txikietako gelatinak hainbat fabrikatzailek merkaturatzen dituzte, banakako puska edo gozo gisa, batez
|
ere
haurrentzat. Ekoizle batzuek ohartarazpen bat egin dute ontziari buruz, haur eta adinekoentzako arriskuaz, baina Europako Parlamentuaren erabakiak merkaturatzeko aukera guztiak kentzen ditu.
|
|
|
Telefono kablea sarearen amaiera puntutik (PTR) edo telefono kutxatik edozein gelataraino pasa daiteke. Kablea eramateko modu asko daude, baina beti saiatu behar da etxeko bizilagunentzat, batez
|
ere
haurrentzat edo helduentzat, lotune arriskurik ez sortzen. Lehentasuna eman behar zaion beste kontu bat da ahalik eta gutxien ikustea.
|
|
|
Maringo Auzitegi Nagusiak, San Frantziskoren iparraldean, auzi bat jaso du" Oreo" galleta ezagunak kentzeko, osasunarentzat kaltegarriak izan daitezkeela uste baitu, batez
|
ere
haurren artean. Sektore horrek kontsumitzen ditu gehien galleta horiek, eta kaltegarria da haien kontsumoa, eskaeraren arabera, koipe asko baitute.
|
|
|
Biriketako asma eta gaixotasun buxatzaile kronikoak dituzten gaixoek beren etxeetan kontrolatu ahal izango dituzte beren ukipenen egoera eta arnasbideen ahalmena, tabako pakete baten tamainako aparatu batekin. Teknika berria, Bartzelonako Unibertsitateko Medikuntza Fakultateak eta hiriko Ospitale Klinikoak garatua, berritasun bat da paziente horientzat, batez
|
ere
haur eta zaharrentzat. Arnasbideak aireztatzeko gaitasuna, gehienetan, espirometria behartua izeneko probaren bidez neurtzen zen, ospitaleetan.
|
|
|
Bestalde, G mota ez da inoiz aurkitu elikagaietan, eta ez da isolatu. Clostridium butyricumeko andui batzuek E motako toxina botulinikoa sortzeko gaitasuna dute, eta intoxikazio batzuen erantzule dira, batez
|
ere
haurrengan. Gainera, zenbait elikagaitan azido butiriko eta azetikoaren kontzentrazio handiak metatzeko duen gaitasunagatik, ahalmen toxigenikoa ematen zaio, batez ere jaioberrietan.
|
|
|
Askoz urrutiago dator literatura, helduena, %13, 7rekin. Honek esan nahi du bizi itxaropena duen liburua hiru hauetan dagoela, eta, jakina, batez
|
ere
haur eta gazteei zuzenduta dagoenlibu ruan, testua izan, irakurgaia edo literatura izan. Bestelako liburu ia guztiek lehen edizioan bukatzen dute berebizialdia.
|
|
2004
|
|
|
Bestalde, Apirilaren 20an abiatu ziren Euskarazko Antzerki Jardunaldiak Nafarroako Antzerki Eskolan eta hainbat ikasle euren lanak eskaintzen ari dira bertan, iaz Haur Antzerki Testuen lehiaketan garaile suertatu zen Xabier Lopez Askasibarren Greentown tartean. Berako Mugaz Gain antzerki jaialdiak
|
ere
haur eta gazteen lanak hartuko ditu, maiatzaren 6tik 21era, hamargarren edizioan.
|
|
|
" Egitea" ez da bakarrik bizia ematea. " Egitea" da
|
ere
haur horien heztea. Artetik errateko, aita batek egunean bost minutu dituelarik pasatzen bere haurrarekin, bana beste gertatzen den bezala Espainiako haurrekin, ez dakit zer heziketa egiten duen gizon horrek.
|
|
|
Kontuak kontu gu hasi egin ginen. Eta guk
|
ere
haurrekin batera ikasi genuen nola ibili gutxi gora behera. Haurrak bertsoa onartzeko bertsoak haurrentzako egina izan behar zuela ohartu ginen eta ez bertso ona eta sakona.
|
|
|
Ezin egonak eraginda, giza eskubideak eta batez
|
ere
haurren eskubideak defenditzen hasiko da sasoi horretan. Aldarrikapen ugari egingo ditu, esaterako, aita, edo aitaren sendia, ez dela haurraren jabe' oihukatuko' du eta 1988an haurrak gizabanako direla argitaratuko.
|
|
|
Komunikabideen bidez emandako tratamenduak, informazio ugari argitaratuta, askotan kontraesankorra edo alarmista, krisi berri bat eragin du, eta hasiera batean, elikagai izan zitezkeen transmisiotzat ere jo zen. Gizakien eta animalien infekzioa Hegazti gripearen birusa elikagaien bidez kutsa daiteke laborategiko ereduetan, baina ez dirudi oso litekeena denik gizakiengan Kasu vietnamdarretan, batez
|
ere
haurrek (13 pertsona) eta heldu bakar batek hartzen zuten parte. Alarma piztu zen, kutsatuta zeuden 11 haur eta heldu hil baitziren.
|
|
|
Izan ere, elikagai batzuek gure arnas aparatuan uste baino eragin handiagoa dute. Eztarriko narritadura Eztarriko eta arnasbideetako narritadura sintoma arrunta da, batez
|
ere
haurrengan eta neguko hotzetan. Normalean, goizean gogorrago agertzen da, eta eguna igaro ahala, hobetu egiten da.
|
|
|
Azken urteotako elikadura eskandaluen ondorioz (behi eroen gaitza, adibidez), kontsumitzaileek kontrol hobeak eskatzen dituzte elikagai industriako gehigarri, koloratzaile eta zapore indartzaileen gainean. Elikagai osasungarriak hartzeko beharra europarren kontzientzian sartzen da, eta horrek esan nahi du agintariek kontrol handiagoa izan behar dutela transgenikoen eta antzeko produktuen aurrean, eta neurriak bilatu behar dituztela Europako herritarren artean, batez
|
ere
haurren artean, izaten diren obesitate maila kezkagarriei aurre egiteko. Europako azken egoera Herritarrek jakin nahi dute nondik datozen erosten dituzten produktuak.
|
|
|
Espainian, duela bi urtetik, ezaugarri horietara egokitzen den sistema bat merkaturatzen da. “Injextm” du izena, eta Odontologiako kontsultetan baino ez da erabiltzen anestesikoak emateko, batez
|
ere
haurren kasuan. Kasu horretan, sendagaiak azala zeharkatzen du presio handiko leherketa labur baten ondoren.
|
|
|
Uda partean maizago izaten diren patologia dermatologiko eta benereologikoak saihesteko eta opor osasungarriak izateko, Espainiako Dermatologia eta Benereologia Akademiak (AEDV) zenbait aholku eman dizkie herritarrei. Lehenik eta behin, eguzkitik txano, betaurreko eta eguzki kremekin babestea gomendatzen du, batez
|
ere
haurrekin, zaharrekin eta patologia kroniko edo larriren bat izateagatik ahulduta dauden pertsonekin. Kremei dagokienez, gogoratu eguzkitan jarri baino ordu erdi lehenago larruazalarentzako fotobabesle egokia erabili behar dela eta “eskuzabaltasunez” eman.
|
|
|
Zehaztapen guztiak betetzen badira, horien kontsumoa segurua da. Baina dosi desegokietan arazoak eragin ditzakete, batez
|
ere
haurren artean. Horregatik, behar beharrezkoak diren produktuetara mugatzea gomendatzen da, eta kontsumitzaileei gehiegizko kontsumoaren ondorioen berri ematea.
|
|
2005
|
|
|
" Gizakien iduriko bilakatua, gizaki bezala agertua" (Flp 2,7) Hainbestetaraino gizon eta gizon xume non bere herritarrek baitzioten: " Ez ote da hori zurginaren semea?" (Mk 6,3) Ñiñi sortu da, gaur egun familia behartsuenean
|
ere
haurrik sortzen ez den moldean, lehenagoko buhameak iduri, aberen erdian. Handitu da.
|
|
|
Elikagaiei buruzko publizitateak gero eta kontrol zorrotzagoa behar du kontsumitzaileen osasuna babesteko, batez
|
ere
haurrena. Hala ere, oraingoz autorregulazioaren bidea hautatu da, elikagaien industriak egoera kontrolatzeko gai dela froga dezan.
|
|
|
Udako denboraldiak tenperatura altuak eta arriskua gehitzea dakar. deshidrataziobatez
|
ere
haurrengan; beraz, garrantzitsua da Mantentzeko behar adina likido irensten dutela ziurtatzea hidratazio egoera egokia. Ura eta gehiago Ura da egarria baretzeko eta freskatzeko edaririk eraginkorrena.
|
|
|
Ur parkeak, beren txirrista eta igerilekuekin, aisialdirako aukera erakargarri bihurtu dira, batez
|
ere
haur eta gazteentzat.
|
|
|
1991n Euskararen Hitzarmena sinatu zen 48 elkarteren artean, batez
|
ere
haur eta gazteen eskolaz kanpoko munduan euskara bultzatzeko asmoarekin.
|
|
|
Gabonetako bueltan eskaintzen diren dozena erdi film kenduta, zinema areto etan ez da euskarara aldatutako filmak ikusteko aukerarik izaten. Dagoen eskaintza apurra
|
ere
haurrentzako da; oraindik ez da nerabe gazteentzat zinema pro gramatzeko saiorik egin, are gutxiago helduentzat. Euskarara bikoiztutako filmen programazioa zinema aretoetan hutsaren hurrengoa da, guztiz testimoniala.
|
|
2006
|
|
|
Frantzian ez da tiroideen minbizien hazkunderik nabaritu Frantziako osasun zaintzarako institutuak dioenez; ez da horrela izan Ukrainia, Bielorusia eta Errusian, horietan minbizien kopurua asko handitu baita, batez
|
ere
haurren kasuan. Datu zehatzak ez dira eman eta ezkutatuta mantentzen direla uste da, zeren eta sekretismoa ikerketara ere ailegatu baita.
|
|
|
Munduko mapa konbentzionaletan bezala, aplikazio honekin ere Lurreko mapari jirarazi eta gune zehatz batean gelditzeko jokoa egin daiteke, alde handi batekin ordea: planetaren bertsio digital honetan bai zehaztapena baita errealismoa
|
ere
haur askok oraino bere idaztegian daukan lur globoenena baino askozaz ere hobea da.
|
|
|
Horrela, elkarrekintzaren sinkroniahautsiko da eta haurra lotsa esperimentatzen hasiko da, sozializazio prozesugoiztiarraren osagai afektiboa dena. Lotsak zaintzailearekiko lotura afektiboarenhaustura eragiten du, eta zaintzailearen esku geratzen da berau konponduko duenelkarrekintza hastea; horrela berriro
|
ere
haurraren eta zaintzailearen arteko birtopaketa afektiboa gertatuko da. Horrek haurra berriro seguru sentiaraztea dakar, etabere garapen autonomoarekin jarraitzea baimentzen dio zaintzailearekiko atxikimenduzko lotura mantentzearekin batera.
|
|
|
Autoebaluazioan entrenatu eta gero, gurasoak edo irakasleak egun jakinbatean ebaluatu beharreko portaera deskribatzen du. Haurrak bere burua ebaluatubehar du portaera horri buruz, eta gurasoak edo irakasleak
|
ere
haurra ebaluatuegingo du portaera berberari dagokionez. Guraso edo irakaslearen eta haurrarenebaluazioak bat datozenean, saria ematen zaio haurrari.
|
|
|
Burdina naturako elementu ugarienetako bat da, eta haren erabilera oso garrantzitsua izan da garapen teknologiko eta industrialean. Elikagaien arloan, garapen intelektualean eragina izan dezaketen gabeziekin lotuta egon ohi da, batez
|
ere
haurren artean, eta anemia askoren erantzule dira, neke sentsazioekin edo esfortzu fisikoak egiteko ezintasunarekin zerikusia dutenak. Akats hori konpontzeko, elikaduraren ordez burdina (III) sulfatoa edo burdina organikoa erabiltzen dira.
|
|
|
Enterobacter sakazakii enterobakterioen familiako bakterio bat da, eta duela gutxi patogenoa deitzen zaio. Mikroorganismo honek kutsadura ekintza argia du, batez
|
ere
haur goiztiarrei eta, oro har, edoskitze artifiziala jasotzen duten 6 hilabete baino gutxiagoko haurrei eragiten die. Biberoien esterilizazio desegokia, higiene txarraren ondoriozko errekuperazioa edo esnearen kutsadura dira arrisku handieneko faktoreak.
|
|
|
Izan ere, organismo horren arabera, Gazako ospitalean artatzen diren jaioberrien herena hiltzen da bere asistentzia estaltzeko baliabiderik ez izateagatik. Genevako erakundearen bozeramaileak, Damien Personnaz ek, adierazi zuen Palestinako lurralde okupatuen egoera humanitarioa eta segurtasunekoa okerrera egiten ari dela, batez
|
ere
haur eta emakumeena. Botikarik eza da arazorik “premiazkoena eta garestiena”, gaineratu zuen.
|
|
|
“Palestinako lurraldeetan ez da ia botikarik geratzen joan den maiatzetik, eta duela bi hilabetetik hona, haurtxoak oinarrizko gaixotasunetatik hiltzen ari dira, Gazako ospitaleak jada ez duelako ez medikurik ez funtsezko sendagairik, aspirinak bezala”, esan zuen Personnazek. Osasun zerbitzuen kalitate txarrak
|
ere
haurren egoera medikoa okertzen du, eta horrek gaixotasunak kutsatzeko arriskua areagotzen du. UNICEFek dagoeneko hauteman ditu zenbait herri palestinarretan adingabeen arteko lehen desarreak.
|
|
|
Espainian 188.000 adingabe inguru daude beren etxeetan indarkeria mota desberdinen eraginpean. 275 milioi eurora iristen da kopuru hori mundu osoan, batez
|
ere
haurretan eta hiru urtetik beherako haurretan. Azaldu du, gainera, lotura giltzarria dagoela etxeko indarkeriaren eta haurren abusuaren artean, eta ondorio nagusi gisa adierazi du ezen, etxeko indarkeriazko egoeren biktima txikiek dituzten ondorio emozional eta fisikoez gain, aukera “oso handia” dagoela haur horiek etorkizunean tratu txarren biktima edo tratu txarren biktima bihurtzeko.
|
|
|
Eztula lehorra izan daiteke, espektoraziorik gabea, edo produktiboa, normalean arnas aparatuko jariakinak izaten dituena. Eztul lehor faltsua deitzen zaio eztul mota bati, batez
|
ere
haurrengan eta emakumeengan, eta ikusmina sortzen ez duten jariakinak irensten ditu. Eztul psikogenoa ohikoagoa da arazo emozionalak dituzten nerabe eta gizabanakoetan.
|
|
|
“The Lancet” aldizkari medikoaren bertsio digitalean argitaratutako azterketa zientifiko batek dioenez, industria poluzioak kalte zerebralak eragin ahal izan dizkie mundu osoko milioika umeri. Egileek Europako eta Estatu Batuetako agintariei eskatzen diete industria produktu kutsatzaileen gaineko ikerketa eta kontrolak indartu ditzatela, batez
|
ere
haurrak babesteko, horiek baitira zaurgarrienak. Ingurumenean isuritako produktu kimiko toxikoek eragindako garapen neurologikoko nahasteen “pandemia isil” bat dago.
|
|
|
Mundu mailan, 50 milioi pertsonak pairatzen dute gaitz hori. Batez
|
ere
haurrei eta gazteei eragiten dien ustea badago ere, datuek adierazten dute 75 urtetik gorako 1.000 pertsonatik 15i eragiten diela. Gaixotasunari aurre egiteko, epilepsiaren eta haren konplikazioen kontrola errazten duten botika inhibitzaileak erabiltzen dira, krisien intentsitatea eta maiztasuna murrizteko.
|
|
|
Aditu sarea Nazioarteko sarearen arabera, 2015erako Europako haurren erdiak elikadura alergiaren bat izango du. Alergiaren bat duten pertsonen kopurua nabarmen handitu da azken hamarkadetan, batez
|
ere
haurren artean. Munduko Osasun Erakundearen arabera (OME), Europako hiru haurretik batek eta bi helduetatik batek alergia izan dezakete hurrengo hamar urteetan.
|
|
|
Saharaz hegoaldeko Afrikako herrialdeei buruzkoa da programa hau, eta, gaur egun, finantziazio falta du datorren urterako. Hori dela eta, erakunde horrek nazioarteko elkartasunerako deia egin du, gaixotasun horren aurkako borrokan laguntzeko, batez
|
ere
haurren artean biktimak sortzen baititu. Dei horri erantzunez, Osasun eta Kontsumo Ministerioak 550.000 euro emango dizkio programa honi, urtero egiten duen ekarpen berezi gisa.
|
|
|
Bestalde, ikusi dute umeak elkarrizketako parte direnean erabilera %74, 2koa dela eta ez direnean, berriz, %48, 5ekoa. Euskaraz hitz egiten dute batez
|
ere
haurrek euren artean (%88, 6).
|
|
|
Oker nengoen, oker nengoenez. Euskarak
|
ere
haur hizkera bazuela banekien, baina uste nuen haur hizkera hori" apapa"," ttottoa"," punpa egin"," plista plasta" eta gisakoek osatzen zutela. Ikusi dudanez, ordea, haur hizkeraren bereizgarririk eta indargarririk praktikoenak eta erabilienak ez dira horiek, txikigarriak baizik.
|
|
|
Helduekin hizketan ari garela, konparaziora, inork ez du" kafetito bat nahi duzu?" esaten, edo" librito bat erosi dizut", edo antzekorik. Antza denez soilik edo batez
|
ere
haurrekin egiten dugu, txikigarriari dagokionean bederen, erdararanzko mugimendu eta kontzesio harrigarri hori. Garbi dago, ordea, haurrak berdin berdin ulertuko digula" galletatxoa" esan edo" galletita" esan.
|
|
2007
|
|
|
Bai. Herri txiki euskaldunetan
|
ere
haurrak franko aritzen dira erdaraz. Kezkagarria da, baina normala ere bada haurrak, eta gazteak, erdaraz aritzea, helduok ez badiogu inportantziarik ematen, ez badugu ikasten, ez bagara aritzen.
|
|
|
Mushangiko meategietan langile heldu batzuk eta batez
|
ere
haurrak aurkitu ditu, adin guztietakoak. Tresnarik kaxkarrenekin eta inolako babesik gabe ari dira.
|
|
|
Azken neurketaren aldean 2006ko neurketak igoera ekarri du: + 0,7( [2001] 3,0_ [2006] 3,7), baina bertze neurketen aldean, 1993ko neurketak izan zuen emaitza urruti geratzen da, batez
|
ere
haur eta gazteen erabileraren kasuan.
|
|
|
Altsasu ezagutza apalagoko udalerria da eta aurreko udalerrien bertzelako erabilera eskema erakutsi du. Dena dela, honetan
|
ere
haurren erabilera ona nabarmentzekoa da.
|
|
|
Baina ikus dezagun tamainaren araberako azterketa honek zer ematen duen: oro har hartuta, tipologia honetako udalerriek
|
ere
haurren inoizko erabilerarik garaiena eman dute azken neurketan: 8,6 [1993]_ 10,1 [1997]_ 9,2 [2001]_ 10,3 [2006].
|
|
|
Dena dela aipatu beharra dugu datuak nahiko eskasak direla oraindik orain eta urrun gaudela Gipuzkoako %49, 6az. Baina datu honek irakurketa bera izaten ahal du Euskal Herri mailan
|
ere
Haurren euskara erabilera %20, 8 den garaian gazteena %13, 8ra jaisten da. Bistan da hor zerbaitek kale egiten duela.
|
|
|
Gogoan izan dezagun, kasu asko eta askotan gurasoak
|
ere
haurraren integrazioan eta familiaren elkarbizitzan eragina duten arrisku faktore direla, txikiaren arazoak kudeatzeko prestaturik ez daudelako, adopzioaz eta adoptaturiko haurraz lilurazko edo okerreko itxaropenak ezarri dituztelako, liskar eta arazoak konpontzeko trebezia eskasa agertu dutelako, profesionalen laguntza eskatzeko euskarri sozialik edo motibaziorik sentitu ez dutelako, etc....
|
|
|
5 Alternatibak eskaini: haurra animatu etxe barruko zein kanpoko jardueretanparte hartzera, eta guk
|
ere
haurrarekin horietan parte hartu; besteak beste, jolasak, kirolak, irakurketa eta zaletasunak.
|
|
|
Halaber, gurasoek aukeratzen dute seme alaben eskola, eta horrekeragina du gizarte ezagutzaren garapenean (ikus VI. kapitulua) eta bereziki nazioidentitatearen garapenean. Gainera, gurasoek aukeratzen dituzte, gisa berean, seme alaben eskolatik eta familiatik kanpoko testuinguruak (besteak beste, menditaldeak, aisialdirako taldeak eta antzekoak), eta horietan
|
ere
haurrek herrialdeeiburuzko ezagutzak eskuratu ditzakete. Horrez guztiaz gain, gurasoak askotanizaten dira haurrek ikus ditzaketen saioak, filmak, irakur ditzaketen liburuak etaantzekoak aukeratzen dituztenak.
|
|
|
Izan ere, elikagai industriak hirurehun aldiz biderkatu du elikagai alergia jakin batzuetarako produktuen eskaintza, milioika kontsumitzailek partekatzen duten arazoa dela baitaki. Batez
|
ere
haurrek zaindu behar dute gehien. Etxean, eskolan edo haurtzaindegian, haur batek alergeno intolerantea duten produktuak har ditzake, itxura desberdinarekin edo ohitu gabe.
|
|
|
Neurrira egindako zorroak Gero eta eskari handiagoa duen beste zerbitzu bat neurrira egindako zorroak dira. Batez
|
ere
haurrak dituzten familiek eskatzen dute, gama ertaineko autoetan jartzeko. Modeloaren arabera, 150 eta 250 euro artean balio du, eta bezeroak berak jar ditzake gomak, kakoak eta velcroa erabiliz.
|
|
|
Nahiko ohikoa da botika eta antiseptiko iraungiak eramatea, eta, beraz, behar izanez gero, dira erabili. Aurreko kasuan bezala, komeni da noizean behin egiaztatzea alkohola ez dagoela iraungita, ur oxigenatua eta tiritak aldatu egin direla, batez
|
ere
haurrekin bidaiatzen bada. Autoko botikinean ezinbestekoak diren beste elementu batzuk hauek dira:
|
|
|
dosirik apalenak, aurkezpen erakargarriagoak, hala nola xarabeak, zaporeak, etab.”, diote Farmamundik. Fabrikazio pediatrikoaren berrikuntza hori, ordea, geldotzat jotzen da, oso zaila baita dosia haur guztientzat orokortzea, batez
|
ere
haurrei zuzenduta badaude eta sistema immunologiko ahulagoa badute. Askotan, sendagaiak errefusatzen dira, eta oso zaila da botikak konbinatzea.
|
|
|
Hala ere, Balear Uharteetan dago ikasle atzerritar gehien (%13, 6). Sare publikoan etorkin gehiago daude, baina itundutakoak gero eta gehiago dira, batez
|
ere
Haur Hezkuntzan doakotasuna ezarri zenetik. Ikastetxe itundu askotan ikasleen erdiak baino gehiago eta %80 bitarte etorkinak dira.
|
|
|
Bildutakoak ere New Delhin 2008ko abenduan eztabaidatzen jarraitzearen alde agertu ziren. Lau egunez, ehun herrialde baino gehiagotako ordezkariek Interneten erabilerari buruzko gaiak eztabaidatu dituzte, hala nola Sareak eskaintzen dituen aukera handiak nola erabili eta gehiegikeriak nola saihestu, batez
|
ere
haur pornografiarekin edo terrorismoarekin lotutako krimenak. Bestalde, herrialde pobreek azpimarratu dute eurentzat gairik garrantzitsuena dela sarbidea, ez soilik teknologiari edo konektibitateari dagokienez, baita garapenari dagokionez ere.
|
|
|
Sukaldeko adituek diote barazkiak prestatzeko modu bat dagoela, eta ohiko irakinaldiaz haratago doala. Barazkiak jateko modu dibertigarri eta desberdin batek eguneroko dietan sartzen lagun lezake, eta hori ez da beti erraza izaten, batez
|
ere
haurrek maiz jan ditzaten nahi bada. Espinaka eta zerba hostoetarako kozinatu egokienetako bat kurruskariak egitea da.
|
|
|
Kirola
|
ere
haurren programazioko ardatzetako bat izango da. Udal kiroldegian kirol festa erraldoia izango dute larunbatean, egun osoan zehar.
|
|
|
Etxebizizitza berriak eraiki dira eta ondorioz, biztanlegoa ere hazi egin da. Horren eraginez, eskolan
|
ere
haur gehiago dabil. Hamar urtetan, haur kopurua bikoiztu da eta horrek, behar berriak sortarazi ditu.
|
|
|
ni
|
ere
haur izan nintzen
|
|
2008
|
|
|
Datu horiek badituzte, beraz, bere argi ilunak: pozgarria bada
|
ere
haurren joera ikustea, kezkagarria da nerabezaroan gertatzen den etena.
|
|
|
Urtean 1.200 eurotik 8.700 euro bitartekoak izaten dira laguntzak, eta zenbaitetan, diskriminazio positiboa erabiliz, gizonentzat diru gehiago ematen dute, haiek
|
ere
haurrak zaintzeko ardura hartu eta pausoa eman dezaten.
|
|
|
Batez
|
ere
haurrak. Kop.:
|
|
|
entzuleen ezaugarri sozialak eta hizkera kon tutan hartuz, kontaketan hurrengo datorrena asmatu eraginez, diskurtsiboki aukera egiten utziz... Memoria eta errepika ariketak ere sarri agertzen dira, batez
|
ere
haurrekin. Entzuleen erreakzioak eta sentimenduak landu, bere entzumena gidatu eta antzekoak egiten dira.
|
|
|
10 puntu edo gutxiago lortzen baditu, laguntza berezia du. Filhoren proba asko erabili bada
|
ere
haurren irakurketarako heldutasuna neurtzeko, ez dirudi balio aurresale handirik duenik (González, 1985). Irakurtzen eta idazten ikasteko, heldutasun orokorra lortu behar dela suposatzea dago probaren oinarrian.
|
|
|
Datu bilketa batez
|
ere
haur eskola eta eskolen bitartez egin da, gurasoen artean haur eskoletako arduradun eta hezitzaileek banatutako galdetegien bidez. Beste batzuetan, gurasoengana zuzenean joaz egin zen galdetegien banaketa.
|
|
|
tartrazina (E102), kinoleina horia (E104), S hori laranjatua edo FCF (E110), azorrubina edo karminosina (E122), A kotxinilla gorria (E124), AC allura gorria (E129) eta V patentea. Gehigarri koloratzaileekiko alergia Sintesi koloratzaileen edo koloratzaile artifizialen artean azoikoak edo azokoloratzaileak daude, eta horiek zerikusia izan dute erreakzio alergikoekin (batez
|
ere
haurrengan), gozoki koloreztatuak gehiegi kontsumitzeagatik (tartrazina, S hori laranjatua, azorrubina, kukurutx gorria eta AC allura gorria). Tartrazinak (E102), adibidez, kontrako erreakzioak eragin ditzake (alergia ez larriak eta larruazaleko edo arnas agerraldiak) haur asmatikoetan eta aspirinari alergia dioten pertsonen %10ean.
|
|
|
Hotzean Tenperatura azkar jaisteak mikroorganismo patogenoen hazkuntza eta toxinen sorrera murriztea ahalbidetzen du. Gizarteak gero eta kezka handiagoa du kontsumitzen dituen elikagaien segurtasunaz, batez
|
ere
haurren elikadurari dagokionez. Hori dela eta, Pablo de Olavide Unibertsitateko Biologia Molekularreko eta Ingeniaritza Biokimikoko Departamentuko adituek, Francisco Martín Bermuda buru dutela, Nutrizioko eta Bromatologiako katedraduna, agerian utzi dute eskolako segurtasun maila areagotzen dutela “lerro hotzeko” sukaldaritza teknikek.
|
|
|
GIBaren bidezko infekzioa tratatzeko sendagaiek albo ondorio garrantzitsuak dituzte, batez
|
ere
haurrengan.
|
|
|
Bonita Falkner nefrologo pediatrikoa 80ko hamarkadan bere herrialdeko heriotza kausa nagusiaren arrastoari segitzeaz arduratu zen, eta 60 urtetik gorakoei gertatzen zaizkien bihotz eta giltzurrun gutxiegitasunen jatorria bost hamarkada lehenago hartutako ohitura txarrak direla ikusi zuen. Komunitate zientifikoa harritu egin zuen hipertentsioa
|
ere
haurren kontua dela azalduz, eta kontzeptu polemiko bat sortu zuen: historiaurrea.
|
|
|
Presio horiek haur gehiago ikasketak utzi eta lana bilatzera behartu ditzakete. “GIB/ HIESaren biktima kopuruak eta hondamendi naturalek
|
ere
haurren lanerako zaurgarritasuna areagotzen dute”, adierazi du. Gaitz horri aurre egiteko, LANEk gobernuei eskatzen die haur guztientzako hezkuntza eman dezatela, gutxienez gutxieneko enplegu adinera arte; lanean ari diren adingabeei eta baztertutako beste talde batzuei iristen zaizkien hezkuntza politikak; kalitateko hezkuntza eta lanbide heziketa, eta baliabide egokiak; eta helduentzako lan duina.
|
|
|
Kontuan izan behar da egoera batzuetan ur gehiago behar dela. Hilabete beroetan, garrantzitsua da ur gehiago edatea, hidratazio egokia izateko, batez
|
ere
haur eta adinekoengan, horiek sentikorragoak baitira bero kolpeekiko, bai eta kirolarietan ere, ariketa fisikoa egitean izerdiaren bidez galtzen duten likido kantitatea dela eta.
|
|
|
Gatz fluoratua ere fluorra behar bezala kontsumitzeko bide eraginkorra da. OME berak bildutako zenbait dokumentuk frogatzen dute gatzari fluorra gehitzeak %8raino murrizten duela txantxarra, batez
|
ere
haurren artean, eta handia dela eraginkortasun kostu erlazioa. Gatzaren fluorazioa elikagaia aberasteko metodo bat da.
|
|
|
Kontuan hartu behar da haragia eta, bereziki, xehea, mikrobio patogenoak transmititzeko bidea izan daitekeela, salmonellatik hasi eta sindrome uremiko hemolitikoa eragiten duen bakterioraino. Gaixotasun larria da, batez
|
ere
haurrengan, eta Escherichia coli enterohemorragikoa (E. coli verotina) bere agerpen kliniko larrienean infekzioak eragiten du. O7 Baldintza egokiak Komeni da gogoratzea haragiak hozkuntzako erakustokietan egon behar duela, jatorriaren, kategoriaren eta ebakiduraren arabera bereizita.
|
|
|
Horren gibelean gaizki ulertua dagoela uste du Olabek: «gure asmoa ez da inolaz
|
ere
haurrei parkea kentzea». UPNk azaldu digunez, sinadurak hilabete eta erdiz desagertuak egon dira, eta gainera, «gurasoek erran digutenez, 380 izan dira, ez 260».
|
|
|
UPNk azaldu digunez, sinadurak hilabete eta erdiz desagertuak egon dira, eta gainera, «gurasoek erran digutenez, 380 izan dira, ez 260». Alderdi erregionalista
|
ere
haur parkea tokiz aldatzearen kontrakoa da, «ez litzateke orain bezala geldituko, oraingoa haurrentzat babesa da eta gurasoentzat lasaitasuna».
|
|
|
Ez, mendialdean haur gizen gehiago daude. Hori izan da ikerketaren ondorioetako bat, baina argi eduki behar da mendialdean
|
ere
haur gutxiago daudela eta beraz, herri txiki batean, esaterako, bi haur gizen badaude, indize hori asko igotzen dutela.
|
|
|
Azkenik, tamaina erraldoiko giza buru batean barneratuta, oinarrizko funtzio biologikoentzat urak duen garrantziari buruzko mezu eta irudiak proiektatzen dira. «Funtzio didaktikoa du, batez
|
ere
haur eta ikasle taldeentzat. Joku, galdera eta pantaila ezberdinen bitartez uraren ingurukoak ezagutzeko aukera bikaina da», azaldu du Javier Nieva Sobrongo Batzar Administratiboko presidenteak.
|
|
|
Mundu osoan izan du eragina Txinako esne kutsatuaren auziak. Txinatik inportatutako esnea saltzeari utzi diote Myanmarrek, Hego Koreak eta Taiwanek, baina esne hautsa duten hainbat produktu ere salmentatik kendu dituzte beste herrialde batzuek, batez
|
ere
haurren kontsumorako direnak. White Rabbit gozokiak debekatzen lehenak izan ziren Erresuma Batua eta Hong Kong, eta Espainiako kontsumitzaileen elkarteak jakinarazi du hainbat hiritako saltokietatik (Madril, Sevilla, Murtzia eta Bartzelona) kendu dituztela.
|