|
2000
|
|
|
Nobela horren mamia, edonola ere, maitasuna dela erraiten ahal dugu, edota maitasuna nobelan aztertzen diren gaiak bizitzaren hizkuntzan sakontzeko aitzakia soila ere izaiten ahal da, nork daki, baina edozein irakurlek testuan ongi erreparatuz gero oinarri historiko sendoa duten bitxikeriak nonahi azaltzen zaizkiola ohartuko da. Iruñerriko Ororbiako lagun baten pasadizoa kasu, hain zuzen
|
ere
erdaraz mintzatzeko gai ez zena." Se intereso mucho Don Sancho en como habia sido el curso de la curacion y nuestro buen aldeano la explico, mas o menos de esta clasica forma: Primero picar, zirri zarra, mucho buru; guero' despues' tradujo Don Miguel, doler mucho buru; eta guero' y luego' volvio a traducir el Boticario polliki, polliki, surtir hizo el pelo, dijo concluyente el aldeano". (104 or.). Gabriel Biurrun 1751 urteaz ari zela oroitaraz dezagun:
|
|
|
Lan asko egiten da esparru honetan. Izan ere, lehen erdaratik itzuli behar zen, baina orain euskaraz sortzen dena
|
ere
erdarara itzuli behar da.
|
|
|
Izendapen hauek fikziozkoak dira nik dakidala; orain arte ez dut inoren ahotan horrelakorikentzun. Alabaina, sarritan batez
|
ere
erdarazko testuetan, honen antzekoak diren izendapenak aurkiditzakegu, identitate konplexu baten adierazle baino gehiago (zenbaitetan hala dira, W. Douglassantropologo estatubatuarrak aipatzen dituen marratxodun euskaldunen kasuan bezala) banaketaadministratiboa errespetatu nahi duten deituren kasuan:
|
|
|
Eta lehenengo eta behin, gure ostarien ustekabe polita aipatu behar dugu, benetako herri euskaldunetan zeudela konturatu baitziren. Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin
|
ere
erdararik entzun. Eta halako iruzkin bat pozgarria den bezala, adierazgarria da oso Euskal Herriko bisitariek berton gure herriotan jasotzen duten zentzazioaz, sarritan herririk euskaldunenetan ere erdara gehiago entzuten baitute euskara baino.
|
|
|
Idazle katalan batek esan zidanez, larunbatean goizeko hamarrak inguru Lekeitioko kaleetatik ibilia zen, eta ez ei zuen behin ere erdararik entzun. Eta halako iruzkin bat pozgarria den bezala, adierazgarria da oso Euskal Herriko bisitariek berton gure herriotan jasotzen duten zentzazioaz, sarritan herririk euskaldunenetan
|
ere
erdara gehiago entzuten baitute euskara baino. Bermeorainoko txangoa ere antzekoa izan zen, egun horietako itsasoaren zakarragatik itsasontziz joan ezin izan baginen ere.
|
|
2001
|
|
|
erdara itsus  ki, tankera gaiztoan erabili omen zutelako. On da gu
|
ere
erdaraz mintzatzea, ahoz eta izkribuz; beheko mailatik goraxeago ezin igo gaitezkeelakoan, halaz guztiz.
|
|
|
" Pero las ideas que deseo verter no sabnaexpresarlas en nuestra lengua de forma medianamente inteligible, ademas de exigirme mas esfuerzo y tiempo del que puedo disponer". Horrez gainera, azken urteotan gaia
|
ere
erdarazkoa duten lanetan dihardu, euskarazkoak utzi gabe, Zavalak. Gaztelaniazko narra zioakdira gehienak, Zavalak berak han hemenkako erdal hiztun bikain zenbaitekin izandako solasen fruitu.
|
|
2002
|
|
|
" Ta guk ere, beroyetxek bezela, ikasi dogun guzia erderaz ikasi dogula nabaitu gabe, guk
|
ere
erderaz eurak bezin errez ta gai askotan euzkeraz baño askoz errexago egiñaz genukela nabaitu gabe aberriagatik" burua" emango lutekenak, ezin diote" mingañik" ere, eskeñi."(" Euzko"," El Día"" n.)
|
|
|
Leioako Erizaintza Eskolan irakasle euskaldunen kopurua hain txikia izanda, komunikazioa batez
|
ere
erdaraz egiten da zentroan. Donostiako Erizaintza Eskolakezaugarri bereziak ditu.
|
|
|
Beste aldetik, informazio iturriak ere guztiz erdaldunak ziren. Euskarazko prentsa agentziarik edota ekoizpen zentrurik gabe, teletipoak gaztelaniatik itzuli behar zituzten irratilariek, eta heltzen ziren adierazpen gehienak
|
ere
erdaraz jasoak ziren. Halaber, ez zegoen ia bozeramale edo prentsa arduradun euskaldunik, ez administrazioan, ez enpresa pribatuan ere.
|
|
2003
|
|
|
Gehien gehienak erdeldunak dira. Orain
|
ere
erderaz hasi da beregana etorri dan berritsu batekin. Eta Txomin mugaz bestaldeko euskaldunarekin hasten da hizketan.
|
|
|
Hola, Antzinako Erregimenean, estamentu, korporazio eta erakunde publiko bakoitzak, bere estatusa eta interesak legitimatzeko historiografia propioa bultzatu ohi zuen. Erakundeok eliteen esku egonik, eta euskal eliteak erdarazko kultura idatzian hezten zirenez, bultzatzen zuten historiografia
|
ere
erdarazkoa zen. Hego Euskal Herrian, XVI. mende amaieratik gaztelaniazko historiografia apologetiko eta kantabrista azaldu zen foru erakundeen eta estamentu nobleen babespean.
|
|
|
Agian, horren ondorio zuzena izango zen Ipar Euskal Herritik etorritako batek esandakoa: «Lehen Uztaritzen erdaraz franko egiten zen, eta hemen ez dugu hitz bat
|
ere
erdaraz entzun». Zeruko Argia 885,, u.e.u. arabarren eta iparraldekoen ikuspegitik?.
|
|
2004
|
|
|
Anega erdiko zorroak anegarik ezin hartu. Horregaitik, lehenago bezala, orain
|
ere
erdaraz egiten du Don Julianek ametsetan.
|
|
|
Juan Luis Goikoetxearen esanetan, hiztunari eska dakiokeena ezin da hizkuntzaren ingurune orokorretik kanpo planteatu, ondoren halako eta halako ezaugarriak dituen mintzamolde distiratsua eskatzeko: . Elebitasunak indar berdintasuna eskatzen duenez, euskarak
|
ere
erdararen pare bizitzeko, gizarte normalizatua behar du. Horrexegatik da zentzugabea, esate baterako, euskara espainoldu edo frantsestua satanizatzen ibiltzea, bizi dugun girotik deskontestualizaturik.
|
|
|
Mundu guztiaren ahotan dabil auzia, mundu guztiak gauza berbera dio. Hau da, eskolarekikoak egin dituen gaztetxoaren ahozko euskara gaitasun komunikatiboa hutsaren hurrengoa da, ez du inondik
|
ere
erdararen pareko erraztasun jariorik bereganatzen. Guztiarekin ere, ordea, funtsezko neurririk ez da hartu gaur arte.
|
|
|
Zergatik da logikoa berdea bereztea? Berdea bereztea erdaldunengandik hartu dugu; eta hitza
|
ere
erderatik etorri zaigu. Nere ustez, berdea izen berezi batez izendatzeko moda berri hori erdalduna izaki, erdal modarekin batera sartu zitzaigun ere erdal hitza.
|
|
2005
|
|
|
Baina arazoa da denak garela oso hipokritak euskararekiko: denek maite dugu, denek adoratzen dugu, eta gero euskaldun zahar asko
|
ere
erdaraz oso ongi bizi dira, erdarazko medioak entzuten dituzte, erdaraz irakurtzen dute... Noiz, eta euskaraz gero eta komunikabide gehiago eskura daudenean.
|
|
|
Gure etxean aita eta amak ezin zuten behar bezala ahoskatu corazon hitza. Nik sekula gurasoei elkarren artean ez nien entzun hitz bat
|
ere
erdaraz, baina gure etxean politika aldetik eta ez ziren abertzaleak; ez eta kontrakoak ere. Ez zuten sentitzen eta hamaika seme alaba eta...
|
|
2007
|
|
|
Euskararekikoa eta euskal munduarekikoa batzuen tema izan da beti. Orain dela 50 urte Arantzazun
|
ere
erdaraz egiten zen!
|
|
2008
|
|
|
• Bigarrena, elebidunek
|
ere
erdarazko hedabideak kontsumitzen dituztela nagusiki. Gure datuen arabera, herritar elebidunek euskarazko hedabideekin ematen duten denbora halako bi baino gehiago ematen dute erdarazko hedabideekin.
|
|
|
Bigarrena, elebidunek
|
ere
erdarazko hedabideak kontsumitzen dituztela nagusiki. Gure datuen arabera, herritar elebidunek euskarazko hedabideekin ematen duten denbora halako bi baino gehiago ematen dute erdarazko hedabideekin.
|
|
|
Euskara dakitenen errua. Noski, nik
|
ere
erdaratan idazten dut eta testu elebidunetan Juan Garmendia Larrañaga eta Jose Miel Barandiaranek erakutsi bideetatik, baina Euskal ikerketen erakunde ospetsu baten katalogoan euskal kulturazko liburuak% 98 gaztelaniaz daudenean, nora goaz. XXI. mendean gure erronka litzakete erdiak euskaraz izatea.
|
|
|
Gazte euskaldunen hizkerak
|
ere
erdaran dauka bere harrobia, Imanol Esnaolaren azterketa xume batek (ikus Rodríguez & Esnaola 1998: 117) erakutsi berri duenez.
|
|
|
Bigarren atzizkia
|
ere
erdarazko con > adierazteko: Concession/ Emaquida> Constitución/ Neurquida> rdenanza, > rauquida). > Bestelakoak:
|
|
|
Bertan," euskara nagusi izango den lurgunea ezinbestekoa" dela aldarrikatu zuten Uemakoek, Udalerri Euskaldunen Udal Elkartekoek. " Gaur egun, udalerri euskaldunetan beraietan euskarak, onenean
|
ere
erdarekin konpartitu behar ditu eguneroko esparru formalak eta ez formalak. Euskarak, ordea, biziko bada, nagusi izango den lurgunea behar du, erdarek bezala.
|
|
2009
|
|
|
Eta bertan, euskara gehien gorrotatzen duen euskararen aurkako militanterik sutsuena ere euskaraz egiten imajina dezakegu. Eta, aitzitik, euskaltzalerik euskaltzaleena
|
ere
erdaraz ari daiteke gure ametsetan.
|
|
|
Aita Mokoroa famatuak Genio y Lengua liburuaren egileak, erdaraz prestatu zuen berea, eta Paristik bidali. Garai hartan, euskaltzalerik famatuenek
|
ere
erdaraz idazten zituzten beren lanak: bai euskararen aldekoak, bai euskarari buruzko ikerketak ere.
|
|
|
Ingelesak izango zuen bere indarraldia, baina horretarako gerraostera itxaron behar dugu. Gerra aurrerako guztiz normala zen erdararik ez zekitenek
|
ere
erdaraz abestea. Egun gauza bera ikus genezake ingelesaren inguruan.
|
|
|
Arruti euskal literatura pixka bat ezagutzen (Domingo Agirre), eta Euskal Herria deskubritzen hasi denean, harentzat, zenbait euskaldun menditarrentzat oraindik ere bezala, Nafarroako Hego errea esaterako, hango klima, lurraren kolorea, kale eta etxe tankera, ez da Euskal Herria 25 (eta, bitxiro, Nafarroa hori arrotza ikusten duen berak, ama bezala ikusten dizu Espainia!). Egia da, nahi baduzu, Erriberri/ Oliten euskararik ez zuela entzuten; baina bera
|
ere
erdaraz bizi zen eta ari zen.
|
|
|
Ogibideak ez ezik, sexuak
|
ere
erdarazko alfabetizazioa baldintzatu zuen.Horrela, zenbait herritar ez ziren irakurtzeko gai. Oro har, erdarazko alfabetizazioa% 80ren bueltan bazegoen ere, aurreko 30 urtean erdirainokoa zen (Garcia Abad etal., 2007:
|
|
|
Gaur egungo Telenortek ez dauka eduki ezelako programazio espezifikorik euskaraz: euskara, erreportaiaren batean edo bestean ez baldin bada (horietan
|
ere
erdara lagungarri duela), Telenorteren ekoizpenetan lekurik ez duen hizkuntza da». Hamabi urteren buruan, 2009an, euskararen presentzia erabat desagertu da Telenorteren ekoizpen bakarretik (Informativo territorial delakotik, alegia).
|
|
|
Kasualitatez edo, erdarazkoak askoz luzeagoak dira euskarazkoak baino. Izenburua
|
ere
erdarara hutsez dago. Artikulu horren, publikoa?
|
|
2010
|
|
|
Iruñera joan, eta hangoak erdaraz ari dira nagusiki. Are gehiago, horietako askok euskaraz hitzik ez dakitenez, zerorrek
|
ere
erdaraz egin behar diezu, eta arraro samar egiten zaizu. Ez dugu exajeratuko, eta ez dugu arroztasun hori neurriz kanpo hanpatuko.
|
|
|
• Eta, bestalde, zurekin dagoen hori erdalduna bada, hura beste inorekin elkartuz gero —bere lagun edo ezagun bat, demagun—, orduan
|
ere
erdaraz ariko dira, ezinbestean, eta erdaldunak ez du elkarrizketatik kanpo gelditzeko beldurrik izanen.
|
|
|
Plazido Muxikaren hiztegia 1965ean argitaratu zen, eta ordura arteko hiztegigintzaren hutsune itzela betetzera zetorren, hain zuzen
|
ere
erdaratik euskararakoa. Alde horretatik aurrerapauso galanta zelarik ere, gerora, termino iraingarri hori eboluzionismoak Euskal Herrian eduki izan duen sarrera nekosoaren ikur bilakatu da nire begietarako.
|
|
|
Hori ez da ahaztea komeni. Liburuen eta aldizkari egunkarien kontsumoan
|
ere
erdara da nagusi.
|
|
|
Mintzaldatze kontu hori ez da tentazio hutsean gelditzen: egin
|
ere
erdaraz egiten da sarri, halako situazioetan.
|
|
|
Osasunagatik edo uste du berak. Bere ama hernaniarra zen, José Adarraga gozogilearen alaba, baina Gasteizko giro erdaldunagatik edo gure amonak ez zien euskaraz inoiz hitz egin bere seme alabei, eta gure aita Gasteiza zeharo euskaldunduta itzuli zenean
|
ere
erdara hutsez segitu zion mintzatzen. Errepublika garaia zen eta aitak oso ondo gogoratzen du maisuak euskaraz egiten ziela Larrauleko eskolan.
|
|
|
[267] Hori
|
ere
erdara ote zen. Guk eskas, eskasia, eskastu euskaraz.
|
|
|
Ordu arte apezen esku zegoen elizako doktrinaren irakaskuntza irakasleak hasi ziren egiten, horrela hau
|
ere
erdaraz egitera pasatu zen gehienetan, herriren bat eskola eta doktrina bereizten saiatu bazen ere; Garaioan (N) adibidez, 1807an, maisu bila zebiltzalarik, doktrina emateko Euskara ezagutzeko beharra aldarrikatu zuten, gainerakoa erdaraz ematen bazuen ere: "... cuando quedase vacante la maestrta sepondran carteles en los pueblos del Valle y tambien en Ochagava, Jaurrieta y Escaroz, advirtiendose que es preciso el idioma vascongado, en el que se enseñara la Doctrina Cristiana".
|
|
|
1901ean, Nafarroako gobernadoreak eskoletan Euskara erabiltzea debekatu zuen, hala egiten zela jakin zuelarik. 1902an Madrileko Hezkuntza ministroak doktrina
|
ere
erdaraz egitera behartu zituen irakasleak. Iparraldean, 1903an, Paueko prefetak gauza bera debekatu zien apezei, soldata kentzeko mehatxupean; Ororen eskolak (ikus 31) desagertu ondoren, gelditzen zen euskal oinarrizko ikasketa bakarra zen.
|
|
2011
|
|
|
Horrela, langileak euskalduntzeko ahalegina egin eta gero, erdaldun peto petoak horien arduradun izendatuta, erabat erdaraz funtzionatzera eramaten ditu egoera honek. Eta noski, administrazio horren kanporako proiekzioa
|
ere
erdaraz egingo da, normalean hedabideetan arituko direnak, beste erakunde eta enpresa batzuekin batzartuko direnak eta erakundearen izenean han eta hemen agerraldiak egingo dituztenak kargu politikoak baitira. –Euskaraz jakite hutsak ez dakar erabilera, noski, baina ezinbesteko baldintza da, eta gaurkoan gaitasunean bakarrik zentratuko gara?. Hemen posible da hiri bateko alkatea edo gobernu bateko presidentea edo lehendakaria izatea bertako hizkuntzak ezagutu gabe, bertako biztanleen hizkuntzak ezagutu gabe, herritarrari bere hizkuntzan hitz egiteko gaitasunik izan gabe.
|
|
|
da aholku hauek denak eta gehiago emateko jendea izanen dela, eta nik bezala gratos emanen dituela, inongo batzorde berezitako eskupeko estrarik gabe. Bestela
|
ere
erdaretan irakurtzen jarraituko dugu, unilateralki.
|
|
|
" Entzuten dugun musikaren tradizioa
|
ere
erderaz da: Eskorbuto adibidez.
|
|
|
" Entzuten dugun musikaren tradizioa
|
ere
erderaz da: Eskorbuto adibidez.
|
|
|
Urte tarte horretan batasunaren alde487 zeudenek zein kontrakoek488 hainbat argitalpen kaleratu zituzten. Oro har, esan daiteke, batasunaren alde zeudenek horren alde egiteko eman zituzten argumentuetan gehienbat euskara baliatu zutela489, eta kontra zeudenek, berriz, euskara erabilita
|
ere
erdarara askoz gehiago jo zutela. Azaletik ikusita, erdara erabiltzea batasunaren kontra aritzeko harrigarria bada ere, kontuan izan behar da, euskaltzale horiek ez zutela talde guztiz konpaktua osatzen.
|
|
|
Gainera axioma hori onartuz gero, erdaren apriorismoa indartzen da, hau da, erdarek edozein gairi buruz aritzeko balio dutela. Hain zuzen
|
ere
erdara normalizatuek, bereziki estatu hizkuntza direnek, hiztun komunitate handiagoa dute, baita eremu zabalago eta askotarikoagoak ere, hau da, tematikoki oparoagoak dira. Horri aurre egiteko formula argi zuen Txillardegik, hizkuntzari baino, edukiari erreparatzea:
|
|
2012
|
|
|
Beraz, eskolak Iruritako haurren hizkuntza portaerei eragin zien, haurren sozializazio harreman eszentrikoak (hau da, adinkideen artekoak: anaia arreben, lehengusu lehengusinen, ikaskideen, lagunen eta halakoen artekoak) ez ezik, zenbaitetan belaunaldien arteko harremanak
|
ere
erdarara mintzaldarazten:
|
|
|
Arratian ume, gazte eta helduen artean euskara eta erdarak biak daude gure ezpainetan. Lehen ez bezala, eskoletan etxeetan eta auzoetan baino euskara gehiago egiten da gaur. helduok izan genuke ume eta gazteen eredu, baina badirudi helduon arteko solasaldietan erdarara jotzen dugula sarri, eta, etxe eta familiako bazterrak
|
ere
erdaraz bizi ditugula. etxetik kanpo, auzoan eta kalean, gero eta ezezagun gehiagorekin aurkitzen gara, eta, jakina, hauekin ere erdara da nagusi. eta zer esanik ez telebista, irrati edo interneten gabiltzanetan, horietan ia ia erdara hutsean gabiltza.
|
|
|
Arratian ume, gazte eta helduen artean euskara eta erdarak biak daude gure ezpainetan. Lehen ez bezala, eskoletan etxeetan eta auzoetan baino euskara gehiago egiten da gaur. helduok izan genuke ume eta gazteen eredu, baina badirudi helduon arteko solasaldietan erdarara jotzen dugula sarri, eta, etxe eta familiako bazterrak ere erdaraz bizi ditugula. etxetik kanpo, auzoan eta kalean, gero eta ezezagun gehiagorekin aurkitzen gara, eta, jakina, hauekin
|
ere
erdara da nagusi. eta zer esanik ez telebista, irrati edo interneten gabiltzanetan, horietan ia ia erdara hutsean gabiltza.
|
|
|
Bizitza zikloari lotutako lau mugimendu garrantzitsu izango genituzke joera nagusi moduan. badirudi berriro
|
ere
erdarara jotzeko ohitura indarra hartzen hasten dela. Horrela, 50 urteren bueltan edo, berriro ere atzera egingo luke euskararen erabilerak, eta joera hori indartu egingo litzateke zahartzearekin batera.
|
|
|
Gelako ikasleek beren jardun gune nagusietan, batez ere euskaraz, batez
|
ere
erdaraz edo bietara egiten duten azaltzen du gela argazkiak. Ikasleen mintza jardunaren azterketa egiten du, aldakuntza iturri nagusien eta kasuan kasuko rol harreman esanguratsuenen arabera.
|
|
|
Hizkuntzen arteko erlazioa ez da isolazio eta gatazkakoa izan behar eta kulturen arteko harremana itzulpenen bidez egiten da hein handi batean. Gure hizkuntzarentzat ere itzulpena oso inportantea da, batez
|
ere
erdaretatik euskarara itzultzea, jakintza edo literatura gehiena beste hizkuntzetan argitaratzen da... (Sarrionandia 2002:
|
|
|
Euskararen kasuan agerikoa da haustura gertatu dela, adibidez euskalduntze prozesuarekin hiztun kopuruaren galera eten da, gero eta euskaldun gehiago dago eta horrekin batera berreskuratu dira norbanakoaren funtzioa eta familia funtzioa (Garabide, 2010). Berreskuratu beharreko hurrengo funtzioa lan eremukoa da; eta nahiz eta esparru batzuetan urrats garrantzitsuak eman diren (administrazio publikoa eta gehienbat hezkuntzan), oraindik
|
ere
erdarak betetzen du nagusiki eremu hori (Bilbao eta Díez, 2009; Goikoetxea, 2009; Gorostiza, 2009; Irastortza eta Arratibel, 2005; Irizar, 2009; Pérez Lizarralde, 2009).
|
|
2013
|
|
|
Baina eredu ona ematen zaienean
|
ere
erdarara lerratzen dira maiz.
|
|
|
Nik hori argi ikusi dut Bakaikuko gure lagun batzuekin: haurrek telebista euskaraz ikusi ezin dutenetik, Nafarroan ETB3 ez delako ikusten, guraso kontzientziaduna duten haur euskaldun peto petoek
|
ere
erdarara jotzen dute lehen baino %50 gehiago. Saioak ez ezik, iragarkiak ere hartu behar dira kontuan eta horiek askotan ETBn eta TV3en ez dituzte itzultzen.
|
|
|
Historia berezia da. Bilbon jaioa naiz, baina nire familiak ez zekien euskaraz eta ikasketak
|
ere
erdaraz egin nituen. Euskaraz aritzeko gogo asko baina gaitasun gutxi nuen.
|
|
|
Zolinako bizkondearen etxean
|
ere
erdaraz mintzatzen ziren senar emazteak, baina hori ez zen hainbertze harritzekoa, aragoitarra baitzen Doña Ines delakoa. Haren boza, bertzalde, guti aditu nuen; bazkariak azkena jo bezain azkar lekutu zen etxe barnera.
|
|
|
Beraz, ez da erraza. Lagun taldeetan eta aisialdian
|
ere
erdarak askoz ere presentzia handiagoa du, lagun taldeetan askok ez dakite euskaraz; beraz, erdarara jotzen dugu denok. Ez da erraza, ez bada norbait ari euskaraz funtzionatzen duen lantoki batean edo familia eta lagunarte euskalduna ez badu, baina, bestetik, pausoak bai ikusten ditut eta gero eta jende gehiago entzuten dugu karrikan euskaraz.
|
|
|
Gerra amaitu zenean berriz eskolara itzultzean, dena berria zen guretzat. Gure maisua erdalduna zen eta guk ez genekien hitzik
|
ere
erdaraz. Ezer gutxi ikasita atera ginen eskolatik.
|
|
2014
|
|
|
Gasteizen ez baitzen, fran kismoaren urte gogorretan, hitz bakar bat ere entzuten euskaraz, eta ez zegoen aukera txikienik ere ikasteko, euskal usaina zuen edozer galarazita zegoen erabat. Euskal Herriko beste edozein herritatik fabriketara lanera iritsitako euskaldunak
|
ere
erdaraz mintzo ziren, garai hartako zapalkuntza politiko kulturalaren bel dur. Ezagutu zuenak ez beste inork ezin imajina dezake nola zen hura.
|
|
|
Baina zein elementukduten eginkizun hori zehaztea eta zein barruti kontuan hartu behar den mugatzea12ez zaie beti samurra egi (te) n ikertzaileei. Euskarari eta batez
|
ere
erdarei buruzkobibliografiari13 begiratu besterik ez dago jabetzeko ez dagoela goitik beherakosailkapen era bat adostu eta itxirik.
|
|
|
Haukiek soilik euskara iente kaskarraren eta herri xehearen problematen traktatzekotz erabili nahi lukete. Bertze gai guztiei buruz erdaraz mintzo dira eta hainek
|
ere
erdaraz izkiriatzen ditute. Euskara baserritiar hunen partisanen skribuetan soilik bermailaren thematak traktaturik ikhusiren ditugu.
|
|
2015
|
|
|
Lehenengo urteetan ez zuten koadrilarik izan, lanpetuegi zeudelako, baina hitz egiten zutenean erdaraz egiten zuten gehienbat. Euskaldunak zeudenean
|
ere
erdaraz egiten zuten, beti zegoelako erdaldunen bat inguruan.
|
|
|
Beraien semeak 8 urterekin iritsi ziren Ataunetik, eta erdara zertxobait ikasita zuten arren, hasieran gaizki pasatu zuten. Gero, ordea, dena erdaraz egiten hasi ziren (kalean eta eskolan) eta berehala hasi ziren etxean
|
ere
erdaraz egiten, baina gurasoek ahaleginak egin zituzten euskara mantentzeko eta orain oso eskertuta omen daude. Gainera, etxean euskaraz egitea debekatua zuen lagun bat etortzen zitzaien praktikatzera eta ikastera.
|
|
|
Gaia geurera ekarrita eta hizkuntzari aplikatuz gero, guk gaztelerarekin nahiz frantsesarekin duguna litzateke. Nahiz eta euskaldunak izan eta euskaraz bizi nahi izan, alferrikako egoeretan
|
ere
erdarara jotzen baitugu, askotan oharkabean izanda ere.
|
|
|
Eta hala eta guztiz, aitonaren mundurako hurbilpen moduko batean ari nintzen, hurbilpen espirituala besterik ez bazen ere, aitonaren hiz kuntzarako bidaian. Inoiz ez nuen baserriko lanetarako den mendreneko interesik agertu, eta bai ordea liburu eta fantasietarako; euskararen zoroak hartu ez banindu
|
ere
erdaraz sortuko nituen seguru asko maitasunaren gaineko istorio haiek edo antzekoak.
|
|
|
Taldeko mutil batzuk euskaldunak ziren, nafarrak eta bizkaitarrak. Martiñaren aitak, Txominek, ez zekien hitzik
|
ere
erdaraz, eta hauek etortzeko zain egoten zen berriketaldi bat egiteko. Etxekoek afari pasada eginda gero, soldaduentzako esne pertzekada handi bat jartzen zen zintzilik laratzean, eta, hura zainduz, kontu kontari aritzen ziren gauero.
|
|
|
Alderdi hori erdalduna edo, bestela, oso goiz erdaldundutakoa dela ematen du. Eskualde horien ondoko Murielles izenekoan
|
ere
erdarazko toponimo ugari dago. Baita Riuo d iuita delakoan ere.
|
|
|
Hori besterik gabe atzerapen nabarmena da. (...) Euskaraz idazten zuen zenbait idazle
|
ere
erdaraz idazten hasia zaigu.?
|
|
|
Erdia ez beharbada, baina egia da Goiz Argi garai hartan bere orrietan erdara sartzen hasi zela (azaleko titulu nagusia
|
ere
erdaraz paratu izan zuen); egia da, halaber, ordura arte euskaraz idazten ibilitako zenbait kazetarik erdaraz idazteari ekin ziola (garai hartako Goiz Argiren zenbakiak arakatzea baino ez dago hori frogatzeko). Jon Mimentza garai hartan Goiz Argiko kidea zen, eta berak azaldu digunez,, editorialak ele bitan argitaratzea erabaki genuen.
|
|
|
–(...) gure arazoa hau da: erdara biren, eta batez
|
ere
erdara baten, eragina, eta eragina baino areago erasoa, jasaten dugula. Hau bi aldetatik da kaltegarria:
|
|
|
121): %35, 6k beti erdarazko testua irakurri ohi zuen lehenik, eta %26, 9k batez
|
ere
erdarazkoa; beti euskarazko testua irakurtzen zutenak %14, 7 baino ez ziren, eta batez ere euskaraz irakurtzen zutenak, berriz, %8, 6 Desoreka begi bistakoa da. Horiek horrela, hara zer zioten Siadecokoek:
|
|
|
Herriz Herri, Egia, Ager, Abil, Laborari... Haatik, haietan guztietan
|
ere
erdara zen nagusi. Xarritonen irudiko, prentsan euskarak elebitasun diglosikoan jarraitzen bazuen ere, ikus entzunezkoen arloan aurrerapauso handiak egiten ari zen.
|
|
|
Enbatak, beraz,, euskaradun idazle hautak?
|
ere
erdaraz idazten jarri ohi zituen. Ez beti ordea, ezen Piarres Xarriton/ Ehulateik dioskun moduan (1979:
|
|
|
Euskal kultura eta euskara ere astindu zituen. Euskara erabiltzea debekatu egin zen eskoletan, eta sermoiak eta dotrina
|
ere
erdara hutsean emateko agindu zitzaien abadeei.
|
|
|
Alaba hori eskolan hasi denean, emakume hori guraso taldera etortzen denean, normalean berak erdaraz hitz egiten du, eta berarierantzuten zaionean erdaraz egiten da. Horren eraginez, noizbehinka elkarrizketak bestela
|
ere
erdaraz egiten dira, baina oraindik ere euskara erabiltzen da, ez da automatikoki dena erdarara aldatu, inondik inora.
|
|
|
hiru soriar, arabar bat, Bilbo Ezkerraldeko bat eta pare bat Donostia ingurukoak. Esan beharra dut ez nekiela ezertxo
|
ere
erdaraz, baina ikaskideekin jarduteko arazorik ez nuen, ia denak euskaldunak baitziren. Hala ere, bi arazo sortu zitzaizkidan:
|
|
|
bat, gehiengo handi bat gipuzkoarra zela, eta ez niela asko ulertzen; eta, bestea, ikastetxeko zuzendaritzak erdaraz egitera behartzen gintuela, bospasei horiek euskaraz ez zekitelako," por caridad cristiana". Gurasoei idazten genizkien kartak
|
ere
erdaraz izan behar ziren. Gipuzkoakoekin ulertzea lortu nuen, baina orokorrean euskaran atzerantz egin nuen.
|
|
|
Ostera, erdarazko armairua zabaldu duenean berehalakoan topatu ditu elkarren ondoan substantiboa eta dagokion adjektibo erreferentziala (luna/ lunar), eta barka atrebentziaia berez osatu zaizkio alternantzia etereo horiek. Atxagak" lunar" aurkitu izan balu euskararen armairuan
|
ere
erdarazkoan bezala, konbentzituta nago," Fontainebleau Hotel, Miami" askoz pindartsuago aterako zitzaion, HotelFontainebleau, Miami gaztelaniazkoaren maila berean edo.
|
|
|
Bestalde, euskal identitatearen auzia bertan behera uzteko ordua da. Bistakoa da euskaldunen/ euskal herritarren identitateak eta euskal identitateak (eta hemen erdaraz nuke, izan
|
ere
erdaraz definitzen ari baita zer den la identidad vasca/ l’identite basque) gero eta desberdinagoak izango direla: batetik ibiliko dira euskal herritarren praktikak, izateko moduak, identifikazioak eta abar, eta bestetik, museo, jai, ikuskizun, salerosgai eta erritualetako baskotasuna.
|
|
2016
|
|
|
Beste faktore batzuk ere ezin direla ahaztu dio Uemako koordinatzaileak. " Azken finean, bi kultura indartsuren pean dago gure hizkuntza, telebistan erdara da nagusi, erakundeekiko harremanetan
|
ere
erdara gailentzen da... Baina, guk aztertu ditugun datuetan, faktore garrantzitsuena herrien hazkundea dela ondorioztatu dugu".
|
|
|
126 Ez dakigu, batetik, seme alabei euskara (edo euskara eta erdara) transmititu dietela aitortzen duten guraso horiek seme alabekin etxean batez ere euskaraz egiten duten, bietara, batez
|
ere
erdaraz edota, une batetik aurrera, erdara hutsean. Badakigu, bestetik, etxeko transmisioa ez dela beti belaunez belauneko jarraipenaren berme.
|
|
|
Litekeena da, beraz, irakurtzerakoan edo idazterakoan nagusiki erdaraz egitea ahozkoan nagusiki euskaraz ari den hainbatek, eta alderantziz. Litekeena da, era berean, etxean nagusiki euskaraz egiten duenak lanean batez
|
ere
erdaraz egitea.
|
|
|
37 Amezketan
|
ere
erdaraz egiten da zenbaitetan: erdal telebista kateak maiz ikusten dira, interneten bietara egiten da, kanpotik (turismoz, merkataritzaz) datozen erdaldunekin erdara hutsean egin behar izaten da, eta abar.
|
|
|
«Harreragile euskaldunen erdiek erdaraz hartzen zituzten. Tutore euskaldun gehienek
|
ere
erdaraz egiten zuten lana». Hori, euskaldunak ziren kasuetan.
|
|
|
Hori erakutsi du urteotako bideak. Mintzalagunen bidez, euskara ikasten ari direnei euskaraz aritzeko esparrua zabaltzen zaie, askok ez baitute inguruan halako eremurik edota izanda
|
ere
erdaraz aritu izan baitira beti. Mintzalagunek modu nabarian eragiten du kasu batean baino gehiagotan.
|
|
|
Ergelkeriari datcheko thema, eta ihesi joan behar orde, listor burrumba horiek darraizku bethi, erdara dariotela. Nik uste lotarik
|
ere
erdaraz amesten diren, eta ahalik balute, gauaz ere lethorzke berdin gure beharrietara. Huna zer den ene beldurra:
|
|
2017
|
|
|
Batzuek diote hori kode alternantzia ez dela, baina... Hitz arruntak eta gordinak
|
ere
erdaratik hartuta erabiltzen dira.
|
|
|
Kontu ofizialetan hizkuntzapraktika gehienak erdaraz egin dira (asmo politikoa hizkuntzen parekotasuna izan arren), eta handik eragin diren erantzun eta beste jardun gehien gehienak
|
ere
erdaraz izan dira: erdara hazi egin da komunitatean.
|
|
|
3 irudia: komunitateak erabilitako hizkuntza (egileak) grafikoetan ikus daitekeenez, kontu ofizialetan hizkuntza praktika gehienak erdaraz egin dira (asmo politikoa hizkuntzen parekotasuna izan arren), eta handik eragin diren erantzun eta beste jardun gehiengehienak
|
ere
erdaraz izan dira: erdara hazi egin da komunitatean (i.e.
|
|
|
ereduaren bidez euskalduntzen diren belaunaldiak ez dira gai euskaraz itxuraz mintzatzeko, behar hainbateko gaitasun komunikatibo ezagatik223 Hezkuntza sistemaren harrobitik datozen euskaldunak hainbestean moldatzen dira idatziz eskolako lanak burutzerakoan. Hala ere, ahozko gaitasun komunikatiboan ez daukate inondik
|
ere
erdaraz daukaten erraztasunera hurbiltzen den jario gozorik224 Ahozko jardunaren barruan,, gaur egun euskarak erregistro informal ludikoetan du gabeziarik larriena?, dio Joxerra Garziak225.
|
|
|
[?] Udalerri euskaldunak gaur egun ez dira hain euskaldunak: etxeetan
|
ere
erdarak pisu handia du, euskaraz %72k daki, baina erdaraz dakitenak ez dira hori baino gutxiago?. Iñaki Iurrebaso, Argia,.
|
|
|
euskara debekatua 8 Anai arrebekin
|
ere
erdaraz
|
|
|
euskara debekatua 8 Anai arrebekin
|
ere
erdaraz
|
|
|
Gurasoak elkarrekin erdaraz moldatzen zirela jabetu arte, orduan akabo: hark gurasoekin
|
ere
erdaraz. Zertarako hiru kode bakarrarekin nahikoa denean?
|
|
|
Munduaren eta gizarte gaien interpretatzaile fina, bertsolariak ez bezala oso sinkronizatuta zegoen bere garaiarekin. 50eko hamarkada hasieran, inork baino lehenago kalibratu zuen atzerriko doinu eta kantu modernoen arrakasta, ulertu egin zuen olatu hura geldiezina zela, eta batez ere, beldurtu egin zen erauntsi hura
|
ere
erdaraz zetorrela antzemanda.
|
|
|
Egia esan: Martiarenaren ordezko Martin Arozenak, titularrak berak baino errexago eta argiago idazten ditu aktak, seguru aski
|
ere
erdara eta udal administrazioko jerga hobeki menperatzen dituelakotz. Baina horra herriko jauntxoen arteko espa nabariak, gero berriz atzera 1912ko bi frontoien sorreran eta nabarmenduko zirenak, eta ahoz belarri gure garairano iritsi.
|
|
|
Hemen dagoen tapagailuak ez du bakarrik ezagutza mugatzen, Euskararen balorazioa eta prestigioa gutxitu ere egiten ditu euskaldunen eta erdaldunen aurrean; ondorioz, Motibapenaren eta ezagutzaren arteko desoreka honek motibapena gutxituz doa ezinbestez. etsipen handia sortzen du eta izan nahi dena euskalduneta izaten denaren vasco/ basqueartean amildegia handitzen da. Areago herria zatiturik dagoenean alderdi politiko erdaldunetan (hots, siglak oso" aber tzaleak izanik ere, batez
|
ere
erdaraz ari tzen direnak). Hauetan Euskaran osatzea utopia bihurtzen da (16), beti geroko den zerbait (konpetentziak lortzen direnerako, denen adostasuna erdiesten denerako edo independentzia lor tzen...), premiazko helburua izanik, pertsonala eta kolektiboa.
|