|
2000
|
|
|
Diru pribatuek hornituko dute orain sona handia izateko bidean jarri duten Juan Zelaia saiakera saria. Pamiela etxearen produktua da, euskaldun jendea
|
buruari
hazka jarri nahi duena, ile kalpar azpian pentsamendu edo iritzi, analisi edo proposamenik topatzerik bat ote den jakitera emanen diguna.
|
|
|
N Hara biltzen ziren kea, burdina, erreka eta itsasoa. Euskara bera ere, aspaldikoa, bertakoen aho zein idatzietan. sHasi dira hangoak, bat batean, euren
|
buruari
Mendebaldekoak esaten, mendebaldetik sarri sarri datorren erreka haize hori eragile bizia nahi dutelako. Mendebaldea bera, hortaz, mugalde luzea.
|
|
|
Edozein akademiarentzat garrantzitsu izan ohi da hizkuntzaren hiztegia ontzea. Bere berea du Euskaltzaindiak euskararena eta horri ekin dio,
|
buru
belarri, azken urteotan. Askorentzat luzeegi joan doana, beste batzuentzat labur arin etorri dator, hizkeraren biziraupenari bagagozkio bederen.
|
|
|
Izan ere, hauek, Asiako, Amerikako eta Afrikako herri jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta hizkuntzaz ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz. Ezjakin bezain harro, mendebaldeko pentsalari horiek gizateria osoaren epaile bihurtzen zuten beren
|
burua
, beren kultura industrialetik beren hizkuntza propioak gehiegi goretsiz, munduko gainerako herrien kultur emaitza nabarmenak eta hizkuntz aberastasunak itsuki gutxiesten zituzten bitartean, zaku ilun horretan txinera, japoniera, arabiera, persiera, hindia, swahilia, kitxua, nawatla, tagaloga, suomiera, bretoiera, galesera, katalana, galegoa8, eta zer esanik ez, gure euskara ere sarturik.
|
|
|
Estatuaren gainegitura politikoak, euskara zapaltzen eta baztertzen jardun beharrean, hura bere administrazioan onartu eta irakaskuntzan bultzatu balu, berehalaxe agertuko zatekeen hizkuntza estandarizatzeko premia. Baina euskaraz diogunez, joanak joan eta balizko oleak burdinarik egin ez daroa, gauzak ez ziren horrela izan, eta, beraz, alferrik da orain izan balizko horiekin
|
burua
nekatzea.
|
|
|
Izan ere, Salbatore Mitxelenak berak ongi aurpegiratu zionez, euskara baztertzeko zergati nagusia, logika hotzaren arrazoia bazen, ironiaz Unamunoren beraren argudioak erabiliz, horri euskaldunek erraz kontrajar ziezaioketen sentimenduaren logika beroa. Beraz, hark hain gustuko zituen paradoxetako bat erabiliz, itxurazko kolpe latz harekin, azken
|
buruan
mesedea egin digu nolabait.
|
|
|
Honetan, Unamunok, berdintzaleago izanik —Sabino Aranak berak bezala3— euskal herritar guztiek kultur maila goren berbera lortzeko eskubidearen alde egiten zuen, eta horregatik euskararen aurka jartzen zen, berau paria ezjakin batzuen mintzaira izan zitekeelakoan. Eta, azken
|
buruan
, hori hizkuntzaganako maitasun eta duintasun zentzuagatik egiten zuela uste dut, hots, euskara hilik ikusi nahiago zuelako, guztien irrigarri izan baino.
|
|
|
Arri mokorrak artu ta, gogoa larri, nere bizi osoa barren diet iarri: arpikoz iardun oi dut
|
buru
ta belarri gai zakarrok itzuli nairik izar arri
|
|
|
Gabriel Aresti idazle fundazionala egiten duten osagarrietako bat dugu hauxe. Mailuaren sinboloaren bitartez, euskal poesia autokontzientziara iristen da, bere
|
burua
definitzen ausartzen da. Aitor dezadan, niretzat behintzat, harako" etorkizunez beteriko arma" kurtsi samar hura baino bortitz eta baliagarriagoa egiten zaidala bere biluzian, edozein joera literario hautatuagatik.
|
|
|
" Iragana eta geroa orainean lotu nahi lituzkeen amets bat" du poesia, bakoitzaren dakarren tirabiraren gunea, eta honen hitza. " Poesiak ez du
|
buru
buztanik, baina ez da gezurtia." Ezta dolamen kantua ere, baizik eta" bere kuskutik ateratzen ari den langile gizarte baten elea." Hitzok estu hartuta, iritzi okerra aterako genuke Erdozaintziren poesiaz. Itxaro Bordak ongi ikusia duen moduan, Erdozaintzi saiatzen da Iparraldeko kutsu erlijiozko poesiaren eta Hegoaldean garai horretan idazten zen poesia sozialaren artean bide liriko desberdin bat bilatzen.
|
|
|
Xabier Montoia bestelako poeta da, gaueko piztia den neurrian. Aurkintza urbano desolatuak erakusten dizkigu, eta bakardadean kokatzen du bere
|
burua
. Maitasuna baino gorrotoa du balore, eta gorputzarekin batera transfiguratzen zaio espiritua, amoral bihurtzen da, indibidualtasuna aldarrikatzen du.
|
|
|
Begiak malkoz lauso, biotzak poz dardar... ta erriko bidaso
|
buruak
darakar.
|
|
|
Liturgiaren kantu lasaiak bukatzean
|
buruko
zapia egokitzen du atsoak, eta nik, antzera, behar den hitza atontzen etxera aurretik ogia eta gurina erosteko indar doia emango diguna, etxera aurretik barnea eta keinua maskaratzeko kemena emango diguna.
|
|
|
Autoan zoazelarik, aurrekoari bozina jotzen zaio etengabe" Que haces, huevon" oihukatuz. Eta atzekoak bozina jotzen badizu,
|
burua
jira eta" Que quieres, coño de madre" oihukatzen zaio. Orduan, aurrekoarentzat coño de madre bat zara, eta atzekoarentzat huevon bat.
|
|
|
Batek baino gehiagok jo zion adarra ekainaren bukaeran Miramon Parke Teknologikoan egin zen aurkezpen jendetsuan: hitzaurreak egiteko izenordea erabili besterik ez zuela eta hartara bere
|
burua
ere bilduman sartzeko lizentzia hartu... Badira izenorde beharrik gabe ere beren burua antologatzen duten bildumagile eskrupulorik gabekoak ere, bestalde.
|
|
|
hitzaurreak egiteko izenordea erabili besterik ez zuela eta hartara bere burua ere bilduman sartzeko lizentzia hartu... Badira izenorde beharrik gabe ere beren
|
burua
antologatzen duten bildumagile eskrupulorik gabekoak ere, bestalde.
|
|
|
Ildo berean koka daiteke Txilikuren 101 gau liburua ere: bere
|
buruari
jarritako ariketa batetik sortu baita liburu hau. Ehun eta bat gauez, egunero egunero, zerbait idazteko ariketa ezarri zion Txilikuk bere buruari.
|
|
|
bere buruari jarritako ariketa batetik sortu baita liburu hau. Ehun eta bat gauez, egunero egunero, zerbait idazteko ariketa ezarri zion Txilikuk bere
|
buruari
. Askotan, irakurritako zerbait hartzen du erreflexioaren sorburu, Xerazaderen moldean, 101 gau bizirauteko balioko dizun liburua osatzeko.
|
|
|
Durangoko azokara begira, Joan Mari Irigoienen eleberria izango da ziur aski aurtengo izarretako bat. Bi urte t’erdi
|
buru
belarri lan horretan aritu ondoren seiehun orrialdetik gorako eleberria taxutu du Altzako idazleak. Ez da edonolakoa izan bere erronka:
|
|
|
Berehala jabetu ziren tresna informatiko berriek eskaintzen zituzten ahalbideez.
|
Buru
belarri ekin zioten lanari eta lan setati honen adierazle gisa aipatu behar da nabigatzaile propioa sortzera ausartu zirela. Laster ohartu ziren ekimenak ez zuela etorkizunik, besteak beste, mundu mailako erraldoien aurka ez zutelako zer eginik.
|
|
|
Askotan, baina ez derrigorrez, nazio ezberdinen arteko bereizgarria hizkuntza bezalako elementu objektiboetan datza. Honako kasu hauek izango ditugu
|
buruan
jarraian.
|
|
|
Eskakizun hauek autoritateak" ekintza positiboa" delako neurri multzo bat onartzera eraman ditzakete. Oro har, ekintza hauek, historia, etorkin etniko zein sozial, genero, erlijio edota talde kultural batekoa izateagatik beraien
|
buruak
antzinatik bazterturik ikusi dituzten gizabanakoak gizartearen patu kolektiboan benetan parte har dezaten dute helburutzat. Beste hitzetan esanda, gizartekideak hiritartasunaren idealera hurbildu daitezen kontsideratu behar zaie, ez indibiduo abstraktuak, isolatuak bezala, baizik eta giza talde ezberdinekin lotura estuak dituzten indibiduoak bezala.
|
|
|
Guztietatik, errekonozimendu kulturalak (hau da, bestearen kultura norberarena bezain baliotsua dela onartzea, jarrera horrek ekar ditzakeen ondorioekin) egundoko garrantzia hartzen du gure egunetan. Nortasun indibiduala prozesu elkarrizketatua bada, Taylorrek defendatzen duen bezala, orduan gainerako gizartekideen aldetik errekonozimendua jasotzen dugunean harreman igualitarioagoak izango ditugu eta, ondorioz, gure
|
buruarekiko
autokonfiantza, autoerrespetu eta autoestimuan irabaziko dugu.
|
|
|
Pentsalari hauen ustez, orduan, gizaki baten bizimoduak garapen egokia dauka baldin eta bere baitatik sorturiko baloreen arabera gidatua bada, inoiz ez kanpotik ezarritakoen arabera. Beste hitzetan esanda, zilegi den bizimodu onaren ikuskera bakarra nork bere
|
buruari
ezarritakoa da, eginkizun horretan gizabanakoaren autonomia eta indibidualtasuna irizpide bakarrak direlarik. Ondorioz, haW Jesus Casquette EHUko Teoria Politikoaren Historia Saileko irakaslea da. rreman ekonomiko, erlijioso, kultural, sexual, eta abarrek ez dituzte gizabanakoak muga jakin batzuen barruan hesitu behar; aitzitik, hauek askeak izan behar dute aipaturiko edozein harreman mota kolokan jartzeko, honek erakargarria izateari uzten dion momentu beretik.
|
|
|
edozein egitasmo edota harremanen aurrean, gizabanakoak bere" autodeterminazio" eskubideari eusten diola. Hau da, ni ak helburu oro osatu, aztertu eta berrikus dezake bere ingurunetik etengabean jasotzen duen informazio, adibide edota argudioen eraginpean, bera baita bere bizitzarekin zer egin eta berau nola gidatu erabaki dezakeen bakarra1 Goian aipaturiko liberalen arabera, beraz, autonomoak eta gure
|
buruaren
jabeak garen gizakion bizimodu on jakin batekiko leialtasuna jarrera kontingentea da, ez berezkoa (constit utive) (Larmore, 1990: 343).
|
|
|
Liberalek, batez ere beraien
|
burua
antiperfekzionistatzat jotzen dutenak, merkatu soziokulturalean esku hartzen duen estatu batek bizimodu jakin bat bultzatzen (edota oztopatzen) duela pentsatzen dute, modu horretan gizabanakoen autodeterminazioari mugak ezarriz. Rawlsek dioenez, adibidez, askeak diren gizabanakoek beraiek eutsiko diote baliotsutzat jotzen duten bizimodu on jakin bati, botere politikoaren inolako laguntzarik gabe.
|
|
|
Sortu zenetik (1890) Gerra Zibilera arte (1939) uskal nazionalismoaren mendeurrena ospatu zen 1995ean. Euzkadi
|
Buru
Batzarraren lehen biltzarra 1895eko uztailaren 31n izan zen, eta batzar hori Euzko Alderdi Jeltzalearen (EAJ) abiapuntutzat har daiteke. Mugimendu politiko hori XIX. mendeko azken hamarkadan eratu zen, haren doktrina, programa eta antolakuntza urte horietan finkatu ziren eta.
|
|
|
Handik gutxira, urte bereko urrian, Gernikan deklaratu zen Euskal Gobernuaren delegatua izendatu zuten ofizialki. Ondoren, Picavea, lan politikoan eta propagandako ekimenetan
|
buru
belarri inplikatuko da.
|
|
|
Zein ote da espresio perfeta galdetzen diozu zure
|
buruari
orri isilaren iseka zuriari itzuri nahiz.
|
|
|
Orga-bidean ikustean zerurat hain luzatua den patar
|
burua
, jauzten zait bihotza: ez nindake mintza...
|
|
|
Pagondoan apatx eginik,
|
buruak
iluna dario; inguruan aize epelak lurrunean dakar erio.
|
|
|
Izen ponposoak alde batera bazterturik, zuzendaritza arazoa dugu koska nagusia eta horretarako dago biblioteka nazionala, sistemaren
|
buru
hierarkikoa izateko. Azken hogei urteotako hutsune politiko nabarmena dugu berau eta ezin esan eskumenik ez dugunik.
|
|
|
Bestelakoa, aldiz, une honetan proiektu hori egingarri den. Sakabanatze larregi ikusten dut nik hor, erakunde eta norbanako franko dabilelako tira tiraka, nork bere
|
buruari
eutsi nahian, azkenean ere ea hortik zerbait bideratzen duen.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak Liburu eta Liburutegi Zerbitzua eratu zuen Liburutegi Sistema Nazionalaren
|
buru
izateko. Zerbitzu horrek bi helburu nagusi hauek ditu:
|
|
|
Miguel Condearena eta Carmen Miral teknikariak arduratu dira Liburutegi Publikoen arloa Antolatzeko Azterlana egiteaz. Lan hori, garai hartan bulegoko
|
burua
zen Asun Maestrok prestatutako Liburutegien Sarearen Memoria zabal batekin batera, funtsezkoa izan da: egia da, halere, bi azterlan horiek aurreko urteetan egindako beste hainbat azterketa eta dokumenturi gehitu zaizkiola, eta guztiek behar zutela sistematizazio eta helburu argi bat, hara hurbiltzeko, eta arlo honentzako bilakaera esparru bat.
|
|
|
Bestalde, arestiko hiru horiez gain, honakoak ere talde teknikoko kideak izan dira: Liburutegi Nagusiaren Bulegoko
|
burua
(Juan Francisco Elizari), Liburutegien Sarearen Bulegoko burua (Asun Maestro), eta Antolaketa eta Informazio Sistemen Zuzendaritza Nagusiaren ordezkariak (Carmen Miral eta Miguel Condearena).
|
|
|
Bestalde, arestiko hiru horiez gain, honakoak ere talde teknikoko kideak izan dira: Liburutegi Nagusiaren Bulegoko burua (Juan Francisco Elizari), Liburutegien Sarearen Bulegoko
|
burua
(Asun Maestro), eta Antolaketa eta Informazio Sistemen Zuzendaritza Nagusiaren ordezkariak (Carmen Miral eta Miguel Condearena).
|
|
|
Proiektua aurrera eramateko, talde horrek lanerako dokumentuak prestatu eta talde bati aurkeztu dizkio kontrasterako. Talde horretan parte hartu dute Kultura Zuzendaritza Nagusiko zuzendaritzako kideek (Tomas Yerro, Jose Ortega eta Carmen Jusue jaun andreak
|
buru
zirela), beste erakunde batzuen ordezkariek (Udal eta Kontzejuen Federazioa; Toki Administrazioko Zuzendaritza Nagusia; Nafarroako Kulturaren Kontseilua; Ondare Historikoaren Zerbitzua), eta, azkenik, Nafarroatik kanpoko liburuzainek, plangintzan eta kudeaketan duten esperientziagatik aukeratuak (Eulalia Espinas, Nuria Ventura eta Magdalena Vinent). Kontrasterako taldearen esku utzitako eginkizuna, dokumentuen kalitatea hobetzeko ñabardurak eta ekarpenak egitea izan da.
|
|
|
Azken dokumentua, kudeaketa deszentralizatzeko (edo mailakako kudeaketarako) proposamen arrazoitua da. Egun dagoen kontrol tartea zatikatu beharra dago, ez baitu biderik ematen liburutegian gertatzen denaren jarraipena egiteko, eta zerbitzu zentraletan pilaketa eragiten baitu; hortaz, zatiketa horretarako, Nafarroan Liburutegien Kudeaketarako bost barruti eratzea proposatu da, koordinatzaile bana
|
buru
dutela. Barrutien mugak konbentzioz ezarri dira, merindade historikoak errespetatu eta barruti bakoitzean dagoen liburutegi kopurua orekatzen saiatzen den irizpide bat erabiliz.
|
|
|
Eta ez ote zitzaien ilusioa ahituko Leandro Alzate, Itxaso Diaz, Mentxu Fernandez eta Marina Mendietari ere. Gazteak dira laurak, 26 urtekoak, eta lauren lanekin Ezkerraldea Plastika erakusketa abian jarri ondoren, goitik behera bota diete; aurren aurrena Seve Calleja Sestaoko alkatearen begiradak bere
|
burua
sozialistatzat jotzen duen edonork behar lituzkeen baino itzal gehiago dituelako; eta ondoren, Seve Calleja ez diren Ezkerraldeko gainerako alkateek ere —denak PSE EEkoak—, kultura eta arteari zor zaion errespetua oso era partikularrean ulertzen dutelako.
|
|
|
Caravaggiorenak berarenak zirela erabateko segurtasunez ezin ziurtaturik ere, lehenik Italian, gero Espainian eta ondoren Euskal Herrian zintzilikatutako koadro klasikoek niri behintzat sortzen didaten zirrara ez da —aitortzen dut— zirrara espiritual hutsa. Nahi gabe izango da, baina behin baino gehiagotan joaten zait
|
burua
preziora. Zenbat balio ote du koadro honek?
|
|
|
Zenbat balio ote du koadro honek? Zenbat ordainduko ote luke Juan Alberto Belloch ek Davidek Goliath hil zueneko unea interpretatuz Caravaggioren eskuetatik ateratako koadro hau etxeko egongelaren erdian jartzeko,
|
burua
moztu berria duen santua eta Belloch bera igoal igoalak direla ikusten duenean?
|
|
|
Jakin badakigu Euskal Herria jaioterri duen teatroa ondo doala txapela
|
buruan
munduan zehar, baina Donostiako Victoria Eugenian ikusi genuen zeremonia tristea izan zen gero. Tristea bezain urguilurik gabekoa.
|
|
|
KAPANAGA, Bitor Errien askatasuna Yoan eliz
|
buruaren
gogoan. 22 zk. (1966), 29
|
|
|
BASTERRETXEA, Jose Mari Psikiatria eta
|
buru
gaisotasunak. Gizartea hauzitan. 12 zk. (1979), 64 (Itz.:
|
|
|
ZUBIZARRETA, Patxi Heinrich Boll en" norantz ez jakite hau". 48 zk. (1988), 155 Euskal antzerkia eta Aresti
|
buru
bihotzez buru bihotz. 53 zk. (1989), 115 Psikologia Hiztegia (Orain eta Hemen). 17/ 18 zk. (1981), 149
|
|
|
ZUBIZARRETA, Patxi Heinrich Boll en" norantz ez jakite hau". 48 zk. (1988), 155 Euskal antzerkia eta Aresti buru bihotzez
|
buru
bihotz. 53 zk. (1989), 115 Psikologia Hiztegia (Orain eta Hemen). 17/ 18 zk. (1981), 149
|
|
|
ORBEGOZO, Joxe Austin Adimen goitarren berezitasuna. 2 zk. (1956), 72 Ama semeak... 3 zk. (1957), 133 Mirari zearka Jainkoari begira. 7 zk. (1958), 49 Jesus," Bizitza", Jon Donearen iritziz. 9 zk. (1959), 7 Gorputz mistikoa (Paulo’k epesotarrai...). 12 zk. (1960), 38 Kristo gizadiaren
|
buru
. 14 zk. (1961), 20
|
|
|
KAPANAGA, Bitor Errien askatasuna Yoan eliz
|
buruaren
gogoan. 22 zk. (1966), 29
|
|
|
[ORBEGOZO], Joxe Austin Jesus," Bizitza", Jon Donearen iritziz. 9 zk. (1959), 7 Kristo gizadiaren
|
buru
. 14 zk. (1961), 20 Nola ezagutu Kristo. 13 zk. (1960), 25 Zeffirelli ren" Nazareteko Jesus" dela eta (Orain eta Hemen). 2 zk. (1977), 95 Gaurko gai bat (Nota laburrak).
|
|
|
ZUBIZARRETA, Patxi Euskal antzerkia eta Aresti
|
buru
bihotzez buru bihotz. 53 zk. (1989), 115
|
|
|
ZUBIZARRETA, Patxi Euskal antzerkia eta Aresti buru bihotzez
|
buru
bihotz. 53 zk. (1989), 115
|
|
|
BASTERRETXEA, Jose Mari Psikiatria eta
|
buru
gaisotasunak. Gizartea hauzitan. 12 zk. (1979), 64
|
|
2001
|
|
|
Kulturgintzaren tenplu berriak, funtzional izateko agian bai baina, horren gainetik, batez ere nabarmentzeko sortuak diren eraikinak dira, berezko ikuskizun izateko, arreta erakartzeko, hiri berritua ren ikur bihurtzeko. Espektakularitatea lortu beharrez harroak eta ausardiazegindako apustuak dira, ikusmina sortu dutenak, eta horiei begira gaude. Geure
|
buruari
esanez konfiantza dosi bat jarri dela arkitektoengan (Patxi Mangado, Rafael Moneo eta Saenz de Oiza, hurrenez hurren.) Zalantza, dena dela, ezin baztertu —behineko zalantza, noski— handikeria eta faraonismoa dariela eraikinei. Inguruan dutenarekin integratu ez baizik, hurbil duten hori gutxietsi, ukatu eta horrekiko kontrastean bilatzen dute nabarmenagotzea.
|
|
|
Sinboloen mailan batzuetan, ekonomiarenean bestetan, erabilpen publikoarekin zerikusia duen guztiarekinportaera errespeturik gabeko horren adibide asko eman dizkigute. Bat emateko, Nafar Gobernuak ikastaro unibertsitario deituriko batzuk inprobisatu zituen, ez oin ez
|
buru
, saski berean Hemingway eta Egiptoko faraoiak nahasiz, edo plangintza hidrologikoa, inmigrazioa edo gastronomia. Liseri ezinezko konpota desordenatu hori Unibertsitate mailako ikastarotzat aurkezteko kopeta izan zuten, unibertsitate guztiak koordinatzen diren lehen aldia izateari propaganda aparatuaren indarra jarriz.
|
|
|
Aspaldion euskarak aurrera egin badu, neurri handiz, euskara batuagatik izan da, eta hori ongisko dakite gure hizkuntzaren etsaiek. ...nahi zaion" artif izial" kutsu horrek, bidezkoa ez izateaz gainera —bai baitirudi euskalkiz mintzo diren analfabeto guztiak hiztun eredugarriak direla—, aspaldiko salatzaile nagusiaren hitzez," Ma rteko euskara" delako etiketak, mesede baino kalte handiagoa egiten du, Jose Ignacio Perez Iglesiasek, EHUko euskara errektoreorde ohiak zuhurki salatu duenez, horrek, azken
|
buruan
, euskaldun berriak erdaraz egitera gonbidatzen dituelako, hainbeste nekez ikasi duten euskara baztertuz, eta, bide batez euskara ikasteko inolako ahaleginik egin nahi ez dutenen zabarkeria eta alfertasuna xuritzen duelako. Hori al da ba nahi duguna?
|
|
|
Ordua da ura bere bidera itzultzeko eta inon arrakastarik izan ez duten esperimentu dialektal banatzaile eta galgarri guztiokin behin betiko amai dezagun. Zeren azken
|
buruan
, Mitxelenak argi eta garbi esan zuenez, euskara batuarekin euskara salbatuko dugula ezin ziurta dezakegun arren, euskalki egoeran segituz gero, ordea, gauza segurua da euskara hilko zaigula.
|
|
|
Ondo esan beha rkolanean, Jose Ramon Senperena pianistaren laguntzarekin, musika, kantua eta interpretazioa batuz, oso proposamen pertsonala egin du. Kafe antzerkiaren bidetik jo dute beste aktore askok, beren
|
burua
enpresa bihurtuz (modu bakarra lan txikiak kaleratzeko gaur egun), eta emaitzak datorren urtean ikusiko dira. Antzerki eskoletatik sortzen diren talde berriek (Getxoko Antzerki Eskolako 96 Unicornios, kasu) argi pixka bat ekarri diote orain arte berri gutxi zituen arte alor honi.
|
|
|
Pintura, eskultura eta grabatua nahastu egiten diren bezalaxe, literaturan ere nahastu egiten dira —gero eta gehiago nahastu ere— narratiba, poesia eta saiakera. Egileak bere
|
burua
behartuta ikusten du hausnarketa egitera, eta beharrizanak bultzatuta, genero askoren metaketa den genero berri bati ekin dio, aforismoa deitu, rapsodia deitu edo saiakera arina deitu. Edonola dela ere, flashak dira, espiritu pentsalariaren garrasi txikiak, laguntza dei kamuflatuak, itotzear dagoenaren arnas bafadak.
|
|
|
Baina batean biziraupenerako kezka izan dena, bestean arlo zabalkunde bihurtu da. Ekonomia eta zientzia izan dira arlorik landuenak gaztelaniaren biltzarrean, eta hizkuntza horren Errege Akademiaren
|
Buruak
argi adierazi ditu bere zerak: lehena, gaztelania zabaltzea, giza rtea ren arlo desberdinetara; gero, gaztelania mintzodun diren herrialdeetako akademiekin batera lan egitea; eta, hurrengoa, hiztegia eta gramatika gauzatzea.
|
|
|
M arc Legasserengana etorriz —honek ordaintzen zuen Aintzina bere diruz, aldizkaria ez baitzen gauza bere
|
burua
ordaintzeko—, ironia ukitu batez, azkenaldian Buletin Erlijiosoa erregionalismo kontuan ongi asea zegoela zioen. Hiru adibide jartzen zituen.
|
|
|
Frantziaren peko ziren koloniak, mugitzen hasi ziren Berengaintasuna eskatuz. Ipar Eskual Herrian ere sortu zen nor bera bere
|
buruaren
jabe izaiteko giro berezi bat. Etcheverry Aintchart jauna, deputatu sartu zen Pariseko Deputatuen Ganberan eta liburuxka bat argitaratu zuen, eskatuz Eskual Herria destinkatua izan zadien, Pariseri loturik zaukaten lokarrietarik.
|
|
|
Behin behineko ondorio erkinok beste galdera bat dakarkidate
|
burura
: Aintzin a-k ereindakotik, zer hartzendu eta zer baztertzen Enbata mugimenduak handik hogei bat urtera, bestelako une historikoan. Beste azterlan baterako gaia.
|
|
|
batzuek ez dute salbamendurik amesten Alemanen baithan baizik.
|
Burua
berotua ari dira karkulan, eta burutik pasatuak oro Ebanjelio saindutzat eman nahi dauzkute. Heien ideiak ez baditutzu onhartzen, traidore bat zira edo inuchent bat.
|
|
|
batzuek ez dute salbamendurik amesten Alemanen baithan baizik. Burua berotua ari dira karkulan, eta
|
burutik
pasatuak oro Ebanjelio saindutzat eman nahi dauzkute. Heien ideiak ez baditutzu onhartzen, traidore bat zira edo inuchent bat.
|
|
|
Hola beraz mendez mende Eskualdunen itzuli mitzulier jarraikiz, ohartuko zira izana gatik Erromano, Moro, Angles, Español, Amerikano, Frantses, Eskualduna bethi gelditu dela Eskualdun. Eta nola jakiteak mundu huntako harat hunaten achalezko on gaitzen gatik, ororen
|
buru
, oro Jainkoaren goresterat ari direla, Jainkotiarra kampoko zerentzat ezazoltzen baitu, barnekoentzat aldiz atzartzen, halaber heien arbasoek jauntzi dituzten izenen oichtian aiphatu lerroa ikhusita, Eskualdunek bihar jauntziko dutenaz achola gutiago izanen dute, gehiago aldiz ethorkizuneko beren izanaz: Eskualdungoaz.
|
|
|
Marc Legassek eta Piarres Larzabalek garai honetan izan zuten bihurrialdiaz Piarres Larzabalek berak ez du ezer asko argitzen, baina Marc Legassek eta Xarritonek ere eman dituzte argibideak11 1942ko Larzabalek ez zuen gupidarik euskal abertzale ez agertzeko, ez baitzuen bere
|
burua
halakotzat. Aintzina ko Larzabal, eta Enbata ko Larzabal, nahiz Anai Artea koa ez dira bat, nahiz eta, gisa denez, hainbat aldetarik gizon bakarra egon aldi historiko banatan.
|
|
|
Une honetan Iparraldean Hegoaldean bezain indartsu zen komunismo eta sozialismo ororen alderako arbuio erabatekoz jantzia. Aurreko hamarkadan Ipar Euskal Herrian (1933), batez ere, Piarres Lafitteren eskutik" Euskalherrizaleak" elkarteak eta lehen aldikoAintzinaaldizkariak ereindako hazitik datorrena; hainbat puntutan bere
|
burua
haren ikasletzat duen Xarriton jaunak historiaren irakaspenez hornitu eta Iparraldearen egoera historikora egokitua. Bestalde, Lafitte Frantziari lotuago ageri zen, bai mundu gerra baino lehen eta baita mundu gerra bitartean ere Petainen gobernu kolaborazionistak agindutako Frantzia eskualdekatzeko xedean itxaropena izan zueino.
|
|
|
P ruden Gartziak erabiltzen dituen argudioak Lur Entziklopedia Tematikoaren Euskal Herria ren Historia lan horri nik neuk egin nion kritika zabalagoan agertzen ziren batzuen antzekoak dira, hein batean (ikus Uz ta ro 27, 107 orr.). Orrialde beteko artikulua izanik, Pruden Gartziaren arrazoiketa nirea baino erabateko eta zorrotzagoa zen, halakoetan ezin baita ñabardura gehiegi egin, noski; are gutxiago, kontuan hartzen badugu Azkue Bibliotekako
|
buruaren
helburua polemikoa zela. Hala ere, errespetuz egindako artikulua iruditu zitzaidan eta, funtsean, ados nago han idatzitakoekin:
|
|
|
Esan behar nuena antzemangarri egitearren, gauzak exajeratzeko eta puzteko baimena eman diot neure
|
buruari
. Sinetsita nago kritikari onek gauzak sinplifikatu dituztela, gauza horiek argi uzteko helburuarekin; maiz, erabaki irmoak hartu dituztela nahi zutena komunikatzeko, eta exajeratu dutela ulergarri eta garden izateko.
|
|
|
Bestelako ikuspegia azaldu zuen La Grande proie ktuaren sortzailea izan zen Robert Boyd Hydro Quebec-eko
|
buru
ohiak 1992 urtean: " Gaur egun, cree ak gehiago dira, heziketa hobea dute eta, oro har, indartsuagoak dira.
|
|
|
Quebectarrek euren historia, lurra eta hizkuntza dituztela eta etnia bat osatzen dutela eta, hori guztia dela-eta, autodete rminaziorako eskubidea dutela aldarrikatzen badute, cree ek, inuit ek eta gainerako herriek ere ezaugarri berberak dituztela eta, gainera, oraingo Quebecen lurretan10.000 urtetik gora daramatela erantzuten diete(" Le facteur autochtone au Quebec", Interneten). Azken finean, be ren
|
burua
gobernatzeko eskumenak eta tratu duin etaorekatua galdegiten dizkiete bai Quebeceko Gobernuari bai Kanadako Gobernu Federalari.°
|
|
|
Ez naiz plaza-gizona, zoko gizona baizik. Horretaz gainera, nire
|
burua
sarritan neke neke eginda egoten da. Egoera horretan zaudela predikatzen hasten bazara, ez duzu lan onik egingo.
|
|
|
Nik nire
|
burua
horretarako eskaini nuen, bada. Aldi honetan ere ez zidaten kasurik egin.
|
|
|
Era berean, erdal herrietako jende horrengan liburu gairik bazegoela berehalaxe ikusi nuen. Baina euskarazkoekin nahiko lana baneukala eta nire
|
buruari
atzeraka tiratzen nion.
|
|
|
Egun batez, ordea, Bilintxen probak zuzentzen bukatutakoan, hain zuzen, nire
|
buru
nekatuari atseden pixka bat ematearren, atera egin nintzen. Kasedaraino joan eta han aitona batekin topo egin nuen.
|
|
|
Etxera etorri eta hark kontatutakoak idazten hasi nintzen. Ordura arte nire
|
buruari
atzeraka tiratzen nion bezala, handik aurrera aurreraka tira nion. Aitona hori sarritan bisitatu nuen, eta harenesanekin lau liburu bete nituen:
|
|
|
Atañoren Jesusen bizitzaprestatzeak ere denbora asko eraman dit. Lotura horietatik orain askatu dut nire
|
burua
. Hala, erdarazko beste liburu batzuk berehalaxe agertuko dira.
|
|
|
Inoiz ez zitzaidan
|
burutik
pasatu bertsoarekiko nire li lura horren nondik norakoak aztertzea. Gero, ordea, afizio nuena ofizio bilakatu zitzaidan, edo nuen, ez baitakit halabeha rrez ala hala beharrez gertatu ote zen hori.
|
|
|
Hiruga rren espeziea tximino argiek (valuo sapiens) osotzen dute. Inteligentziaren lehen errainuak suspertubide dira bere garunean eta bere
|
burua
izan badela antzematen hasia da. Asmatu du altxorrik handiena ezagutza dela eta, ondorioz, gero eta balio gutxiago ematen dio datu biltegiari, informazioa interpretatzea eta kudeatzea datuak gordetzea eta pilatzea baino askoz ere garrantzitsuagoa delakoan.°
|
|
|
Zientziaren alderdi guztien arteko lotura indartzenari den une honetan Mekanika Kuantikoak biologian ere ikerkuntza eremu berrietara eramango ote gaituen galde diezaiokegu gure
|
buruari
. Biologiaren kimika azaltzekoorduan Mekanika Kuantikoa oinarrioinarrian dagoena gauza jakina da, baina egon al daiteke sistema biologikoen gaineko koerlazio eta gainezarmen kuantikoaren eragin nabarmenik?
|
|
|
XX. mendeko zenbait fisikarik beren
|
buruari
egin dizkioten galderen artean hauxe dugu: zeintzuk dira, konplexutasun biokimikoa existi dadin, naturaren konstante ezagunek izan ditzaketen balioak?
|
|
|
Zientziaren eta Teknologiaren XX. mendeko garapena arautu duten lorpen nagusienetarikoak laburbildu aurretik, Richard Feynman ek, XX. mendeko fisikari handienetarikoak, idatzitako The Feynman Lectures on Physics liburuan bere
|
buruari
egiten dion galderara joko dugu:
|
|
|
Albert Einstein-ek 1919 urtean Isaac Newton-en teoria grabitazionala ordezkatuko zuen erlatibitate orokorra plazaratu zuen eta 1920ko hamarkadan fisikari bikainen uholde batek teoria kuantikoa garatu zuen. Erlatibitatearen teoriak espazioaren eta denboraren kontzeptuak erabat aldarazi zituen, haien ustezko izaera unibertsal eta aldaezina arbuiatuz, eta teoria kuantikoak aurresankortasun, kausalitate etaobjektibotasunaren ideia klasikoak
|
buruz behera
jarri zituen. Bi teoria iraultzaile horiek esparru ezberdinetan behin eta berriro esperimentalki frogatuak izan dira, baina biak bil litzakeen teoria bateraturik ez dago.
|
|
|
Udazkenean ekin dio,
|
buru
belarri, miren azkaratek ere. Mari Karmen Garmendiaren agintaldi luzearenondo ren, pentsatzekoa da Azkarate andreak, Ibarretxek izendatu zuenetik, udako hilabeteak 2002 urteko aurrekontuak prestatzen pasako zituela, horixe izango baita bere politika propioa aurrera ateratzeko tresna garrantzitsuena.
|
|
|
Eta kulturarekin batera, berea duen bigarren betebeharrean ere, hizkuntz politikari dagokionean ere, zer egingo ote duen jakitea ez da erraza, baina niri behintzat, nondik datorren ikusita, itxaropen apur bat piztu zait. Hala ere —zilegi bekit transgresio koxkor hau— ezin dut
|
burutik
kendu, Euskaltzaindiaren eraginez, edo akademiaren erabakiak gizarteratzeaz arduratzen direnen eraginez, nire burua askotan eta askotan analfabeto gisa ikusten dudala euskaraz, ez dakidala ziur zuzen idazten dudan, ez ditudala ulertzen hainbat eta hainbat erabaki, eta iruditzen zaidala, gainera, ez naizela honetan bakarra. Akademiak, nolabait, alde batera utzi duela hiztunekiko konpromisoa, eta gure hizkuntzse gu rtasuna kolokan dagoela.
|
|
|
Eta kulturarekin batera, berea duen bigarren betebeharrean ere, hizkuntz politikari dagokionean ere, zer egingo ote duen jakitea ez da erraza, baina niri behintzat, nondik datorren ikusita, itxaropen apur bat piztu zait. Hala ere —zilegi bekit transgresio koxkor hau— ezin dut burutik kendu, Euskaltzaindiaren eraginez, edo akademiaren erabakiak gizarteratzeaz arduratzen direnen eraginez, nire
|
burua
askotan eta askotan analfabeto gisa ikusten dudala euskaraz, ez dakidala ziur zuzen idazten dudan, ez ditudala ulertzen hainbat eta hainbat erabaki, eta iruditzen zaidala, gainera, ez naizela honetan bakarra. Akademiak, nolabait, alde batera utzi duela hiztunekiko konpromisoa, eta gure hizkuntzse gu rtasuna kolokan dagoela.
|
|
|
Ez da erraza Ezagutza zer den zehaztea. Izenburu zaharra da batetik, giza ezagutza betidanik izan baita, eta erabat nahasia bestetik, zenbat
|
buru
hainbat aburutako deitura da-eta. Edonork ulertzeko moduko zehaztapenen bat edo beste Alfonso Vazquez aholkulari ezagunak adierazi du(" C6mo evitar la miopa en la Gestion del Conocimiento", Pero... existe la gestion del conocimiento?, Angel Arbomes, Madril, 2001, 270 or.), Ezagutza ekonomiarenhistorian zehar eman diren input merke eta garestien arteko flujoetan oinarritzen dela azalduz.
|
|
|
Bere
|
burua
ez abertzaletzat edo espainolistatzat daukanak ere izango du, bada, mea culpa rik. Abertzaleen aukera berdina dute euskararekiko, baina ez dute jokoan parte hartzen.
|
|
|
Eta hortik atera nahi dute euskara eta abertzaletasuna banaezinezko lokarriz elkartutadaudela. Irakurketa honek ez du ez
|
buru
eta ez buztanik, atzekoz aurrera ez baitu esaldiak balio. Non esaten da euskaltzale batek abertzale izan behar duenik?
|
|
|
Hori bai, hori positiboa da, nork bere herriari, bere sorlekuari dion maitasuna baita. Bere
|
burua
abertzaletzat daukana zer da, hortaz: " patriota" ala" nazionalista"?
|
|
|
Proposamen bitxia egiten du berak: katalanek hizkuntz eskubideak izan ahal ditzaten beren
|
burua
" gutxiengo" gisa planteatu behar dute. Espainiako gutxiengo izanik, gutxiengoei dagozkien diskriminazio positibo guztiak izango lituzkete.
|
|
|
Ez bata eta ez bestea. Bihotza bero eta
|
burua
hotz jokatzea beti komeni bada, gaur ere bai.
|
|
|
" Iritzi argitaratua" da, hortaz, bereizi dudana. Ez da" iritzi publikoa", iritzi" publikatua" baizik, hau da, ez du ordezkatzen herritarren iritzia, nork bere
|
buruarena
besterik. Iritzien metaketa da.
|
|
|
Esanak esan, uste dut soziolinguista gehiegitxo dabilela gure artean. Badakit garrantzitsua dela euskararentzat alor berriak irabaztea, baina euskarari irabazi dizkiogun alor batzuetan nola dihardugun ikusita duda egiten dut mesederik egiten ari ote gatzaizkion geure
|
buruari
. Neurri politiko zehatzetan sartu gabe, irizpide nagusietan ikusten dut nik okerrik handiena.
|
|
|
Zertan da, ordea, ikuspegi alderotutzat jotzen dudan hori?: arazoak beti beste inoren maltzurkeriatik sortzendirela pentsatuz bere
|
burua
lasaitu nahi duenaren jokabidean. Adibidez, kalifikazio positibo guztiak(" hizkuntza propioa, normalizazioa, euskara denona, elebitasun erreala...") euskalgintzan dihardugunon apaingarri jarri, eta negatiboak oro(" liberalismoaren izenean[...] uniformizazioa nazionalismo espainiarraren izenean") euskalgintzaren aurka ari direnen itsusgarri.
|
|
|
Euskararen herriari datxekionez, aspaldidanikoa da auzia. Gure arorat mugatuz, autsiki handi eta abantxu behin betikoak jasan ondoren, espainiar eta frantziar nazionalismoa ren sistema euskaldungoaren azken
|
burura
inoko politikazko helburuak mendratzen eta are suntsitzen joanen zirelakoan zegoen. Baina ez hala gertatu.
|
|
|
Agian, diskurtso zaharra ustezko liberalismo ideiaz jantzi dutelako ez zaigu horren ikusgarri agertzen, baina aspaldidanik dator orain bortizki jasaten dugun erasoa, euskararen kontrakoen esanetan, ñabardurak ñabardura, ez da berritasun handirik antzematen. Euskalduntzeak bazterkeria eta xenofobia dakarrela, euskara eta biolentziaren artean lotura dagoela, erdaldunak biktimak direla, norbanakoaren borondatea eta askatasuna ez dela errespetatzen eta antzekoak darabiltzate, baina sakonean, euskararen kontrako itsukerian lehengo lepotik
|
burua
.
|
|
|
Alde horretatik, zenbat eta euskaldunago= are abertzaleago, eta zenbat eta abertzaleago= are independentistago delako ustezko ekuazioak mamituz joango direlakoan, be rek ere, Katalunian bezala, euskara berenganatu beharrean, beren erruz galduriko euskal tren horren kontra jotzen dihardute, euskararen inguruko mundu hori indarkeria eta aukera politiko estremistekin uztartu nahirik. Desprestigio kanpaina hori, azken
|
buruan
, hizkuntzak daukan integrazio indarraren konstatazio amorratua renisla besterik ez da. Ez genuke ahantzi behar, ordea, egiazko euskalduntzeak eta integrazio sozialak nahitaez behar duten bakezko bizikidetasunaren lekuan zentzurik gabeko kale borroka, indarkeria eta ekintza terroristak praktikatzen, bultzatzen, txalotzen edota begi onegiz ikusten dituztenen jarrera itsuak ere difamazio kanpaina horretarako aitzakia ez gutxi ematen diela berez ere euskalgintzari herra nabarmena dioten horiei.
|
|
|
Guztiok dakigu euskararen ezagutza eta erabilera ez direla handitu nahiko genukeen neurrian, berreuskalduntze prozesua motelegi doala, baina, era berean, kontziente gara gehiengoa ren jarrera ez dela euskararen kontrakoa izan: gurasoek beren seme alabak eredu euskaldunetan matrikulatzen dituzte; gizarte eragile ugari dira beren
|
burua
euskalduntzen hasteko oinarriak jartzeari ekin diotenak... (Ez, ez da nahiko genukeen egoera, baina inportantea da!).
|