|
2000
|
|
|
ordularien kutxetatik hilerri batetik
|
bezala
|
|
|
filmetan
|
bezala
, ben ben,
|
|
|
katuek zaborrontziak
|
bezala
,
|
|
|
Baina banuen Erakundearekiko sinpatia. Geure zerbait
|
bezala
sentitzen nuen, gauza gutxi izan arren. Ezarian ezarian indartzen zihoan erakundea zen.
|
|
|
Ikusitako lekuen argazkia oroimenean gordetzea ezinbestekoa izango du haien izenak gogoratzeko. Venezuelako maparen kopia eskatu dugu liburutegian, eta Antxonek esan
|
bezala
agertzen dira herrien eta ibaien deiturak. Bila asko saiatu beharrik gabe erakutsi dit non dauden halako edo holako.
|
|
|
Dirudienez, ez dago eskasiarik. Gehienak espainiarrak ez direnez, ez da ikusten drogarik ia batere; dauzkaten diru pixarrak ez dituzte papelinetan ahitzen, beste presondegietan
|
bezala
.
|
|
|
Gobernu Zibilean, kalabozoen gaineko salan, bazen zutabe koltxoitu eta eskaiz forratu bat. Sala hartan nengoela ikusi nuen Ballesteros komisarioa, zutabearen kontra jartzen eta, oniritzia emanez
|
bezala
, beste txakurrei keinuak egiten. Ondoren lotu ninduten bizkarra zutabearen kontra nuela, eta aurrez aurre abiadura hartuta etorriz, ostikada eman zidan barrabiletan taldeko buru egiten zuenak.
|
|
|
Emakumeak, beti emakumeak... Inork ez ditu egiten horrelako lanak beraiek
|
bezala
.
|
|
|
Ziegako harraskan ile bat aurkitu zidatelako sartu zidaten behin partea! Eta niri
|
bezala
besteei. Hango egoera oso tentsoa zen, atsedenik gabeko jazarpena, atergabea.
|
|
|
ariketaren bat, eskulanak, irakurri. Nik gerrikoak egiten jarraitu nuen, Carabanchelen
|
bezala
. Haize hark hariak eta gainerakoak nahasten zizkidan, baina Txapelen laguntzarekin –Iñaki Ojeda Martinez de Butron, gero Barakaldon erail zuten gaztea– nola edo hala konpontzen nintzen hariak zuzen ipintzeko.
|
|
|
– Munduan eurak bakarrik baleude
|
bezala
aritzen dira batzuk beti, marmarrean eta iskanbilan, inori deseroso gerta dakiokeela pentsatu gabe.
|
|
|
Beraien kalkulua eta xedea zen, zalantzarik gabe, kolektiboa suntsitzea, birrintzea. Atsedenik gabe setiatzen gintuzten, sosegurako tartetxorik utzi gabe; txaboloan
|
bezala
galerian eta galerian bezala patioan edo jangelan. Jazarpena eta oldarra!
|
|
|
Beraien kalkulua eta xedea zen, zalantzarik gabe, kolektiboa suntsitzea, birrintzea. Atsedenik gabe setiatzen gintuzten, sosegurako tartetxorik utzi gabe; txaboloan bezala galerian eta galerian
|
bezala
patioan edo jangelan. Jazarpena eta oldarra!
|
|
|
1984ko otsailean hasi genuen txapeoa, zenbat iraun zezakeen jakin gabe; hori ez zegoen asmatzerik. Txapeoari ekin genion goizean, egunero
|
bezala
, errekuentoa egiten hasi ziren kartzeleroak. Galeriako lehena zen nire txaboloa; neu kontatzen ninduten lehenengo, eta jarraian gainerakoak.
|
|
|
Ustekabe handia izango zen hura kartzeleroarentzat. Txalo jo eta hau, txalo jo eta hura, horrela ohituta zeuden; panpinak
|
bezala
erabiltzen gintuzten. Bat batean goizeko errekuentoan ez nintzela jaikitzen eta kasurik egiteko asmorik ez neukala ikustea ezin izango zuen sinetsi.
|
|
|
Lelo eta kontsigna haietako batzuk, manifestaldietan eta oso ohikoak direnak, edonork aise ikasteko modukoak ziren, memorian itsaskorrak. Horrela bada, asteburuak joan eta asteburuak etorri denbora aurrera zihoala, hilabeteak ere joan ziren, negua eta udaberria igaro ziren, eta uda heldu; negu oso hotzak
|
bezala
, oso beroak dira udak Herreran, baina ilunabar freskagarriekin; uda hartako ilunabar beranduetan leihoetan egoten ginen elkarrekin berbetan; eta halako batean ohartu ginen, gure senideek oihukatzen zituzten leloak entzuten genituela kanpoan astegunetan ere. Ordu haietan ez zegoen han gure ahaide edo lagunik.
|
|
|
Sei urte eta erdi igaro genuen horrela, eta ordutik aurrera hasi ziren tarteka moduluz aldarazten, bat hona eta bestea hara, trukatzen
|
bezala
. Eta ziegaz ere aldatzen gintuzten, hiru lau asteko tartearekin, hutsik egin gabe aldatu ere gainera.
|
|
|
Umez eta zaharrez eta emakumez beteta dakusat ontzi haren irudia, jende asko eta asko, denak piloan eta trumilean, kubiertan, kareletik begira, oka egiten, tripak irauli beharrean. Oraintxe neure aurrean ikusiko banu
|
bezala
gogoratzen dut hori, garbi garbi. Euria egin zuen ontzian ginen bitartean.
|
|
|
Gure amona gaixo samarrik zebilen azkenerako. Nazionalak sartu ziren, eta Katalunia hartu zuten, lehenago Euskal Herria
|
bezala
. Frankisten nagusigoarekin amaitu zen gerra hangoentzat.
|
|
|
Han ere modulu ezberdinetan egon ginen, baina bisitara bidean ikusi izan nuen inoiz edo behin, eta ez zait akordu hartatik bere irudia ezabatu. Orduan
|
bezala
darama, orain ere, txapela buruan. Nire ziegako atearen alde banatan makurtuta, hura kanpotik eta ni barrutik, leihatilatxotik elkarri begira, berriketari ekin dio:
|
|
|
Egizu kontu artean oso umea nintzela. Iruditzen zait edozein umeren lehen urteak zoriontsuak izaten direla, edo zorioneko
|
bezala
gogoratzen direla. Ume izateak berak, beharbada, ematen dizu irudipen hori, oso lazeria gorrian eta zoritxar latzean igaro ez badituzu urte txiki horiek.
|
|
|
Nik sua eta kea ikusten nituen itsasontzian, tiro egiten zuten bakoitzean, eta ondoren egundoko zarata, oihuaren oihartzuna entzuten den moduan. Baina ez pelikuletan eta
|
bezala
, ez. Ez da berdina.
|
|
|
Francorekin batera etortzen zirela ematen zuen. Generalisimoa izaten zen egunetan txakurrez josita egoten zen hiria; euren etxean
|
bezala
ibiltzen ziren. Alcalde tabernan sartzea aski zenuen jauntxo haietakoren batzuk ikusteko lasai ederrean.
|
|
|
Bitartean auzokoak ez dabiltza marmarrean ohi
|
bezala
;
|
|
|
bueltatzen dizutenean
|
bezala
|
|
|
idazlea eserita eta eskuan liburua zuela irudikatzen zuen harrizko estatua mardul bat. Lizardiren omenezko piramidearen ondoan
|
bezala
, isilkako egonaldia egin zuen Orixeren irudiaren aurrean Lauaxetak. Hasieran haren ondoan geratu nintzen neu ere, baina egonaldia luzetsita inguruan bueltatxo bat egitera joan nintzen, plaza eta frontoia ikustera.
|
|
|
Gozoak dira galtzen ditugun orenak oro, Julen. Baldin eta galtze horretan, pitxer batean
|
bezala
, loreak baditugu jartzen.
|
|
|
Neuk ere izango nukeen akaso zer esanik beste egoera batean, baina orduko hartan Goizederren hitzak poeta handi batenak iruditu zitzaizkidan. Horregatik, isilik geratu ginen hirurok tarte luze batez, geure bizitzak laburtuko lituzkeen kanta labur eta xume bat entzun bagenu
|
bezala
. Alkandorako sakelatik Ulizarko buzoian jasotako liliak atera eta usaindu egin nituen, Marga gogoan.
|
|
|
Egun gutxi batzuk baino ez neraman etxetik kanpora, egun gutxi batzuk baino ez, beraz, telebista lehen adinako egunerokotasunez ikusi gabe, baina hori aski zen iragarki guztiak ez ezagutzeko. Iragarki berri hark telebistatik urrundua sentiarazi ninduen, telebista egunero ikusteak sortzen duen aberri eroso eta abegikorrean arrotz, traidore ia ia, eta horrek, absurdua bazen ere, oroimin samur bat sentiarazi zidan, ez arrazoizgaineko erru beldurrik gabea, emaztea eta seme alabak abandonatuta etxetik alde egindako gizon bihozgabea banintz
|
bezala
.
|
|
|
" Hara! Irarkurle bat!", pentsatu nuen, sekulako aurkikuntza bitxi eta harrigarria egin banu
|
bezala
. Esertokia libre uztearren egunkari alea eskuetan hartu nuenean, harekin batera hiru liburu ere bazirela ohartu nintzen:
|
|
|
– Aurrekoak
|
bezala
, liburu berri honetan ere Erriberako gorabeherak kontatzen omen ditu Muñozek –esan zuen mutilak– Euskal literaturan gutxiegi agertu diren parajeak dira horiek, eta horregatik erosi dut, beste ikuspegi bat izateko. Euskal Herria ez da soilik basoa eta itsasoa, euria eta elurra, baserritarra eta arrantzalea.
|
|
|
Hiltzeko ez zela sekula orduan bezain ondo prestatua izango argudiatu omen zuen. Nire teoriak dio Lauaxeta García Lorcaz maiteminduta zegoela eta, haren heriotza gogoan, gogo onez onartu zuela hark izandakoaren pareko patua, hark
|
bezala
jasotzea bekokian aintzaren muna. Maitasunez hil zen Lauaxeta, eta ez aberriaren eta Jaungoikoaren maitasun hutsez.
|
|
|
Haien argi urdin birakariak ere ikusi ahal izan zituen Lauaxetak, Kontxako badia ondoko errepidean San Martin kalerantz ziztu bizian. Gerrako zauritu bat banintz
|
bezala
eraman ninduen gero, kontu handiz eta neke handiagoz, Lauaxeta komandanteak pentsio batera. Gela bat hartu zuen han biontzat, eta, neu ezertaz ohartu gabe, biluztu eta ohean sartu ninduen.
|
|
|
Ohetik jaiki eta leihora inguratu nintzen, larrugorritan. Bezperan ez
|
bezala
, zerua oskarbi zegoen. Kaia, itsasoa eta Santa Klara uhartea nituen begien aurrean, gorri handi eta zahar bat orduantxe kaian sartzen, kaio batzuk hegaka.
|
|
|
– Ederki baliatu haiz nire mozkorraldiaz, ezta? –esan nion, errieta eginez
|
bezala
, baina arin, haserre handirik erakutsi gabe– Nork esan zian hiri nik Donostiara etorri nahi nuela?
|
|
|
Ondoren, Zeanurirako bideari lotu gintzaizkion berriro, mendiz, oinez, bizkar zorroa soinean eta noiznahi gogoaren aginduei men eginez biderik zuzenenetik irteteari uko egin gabe, lehen
|
bezala
. Baina ordura artean baino zuzenago joateko asmotan.
|
|
|
Bezperan
|
bezala
, alde handia zegoen gu bion janzkeren artean. Nahiz eta mendirako jantzita egon, Lauaxetak txukun txukun zituen arropa guztiak, lokatz arrastorik txikiena ere gabe, bizarra ondo egina eta ileak zuzentasun miragarriz orraztuak.
|
|
|
– Ondo, ondo, nahi duan
|
bezala
. Goraintziak behiei, ardiei eta ahuntzei, neuk ez ditiat aspaldi ikusi eta.
|
|
|
Ezin duzu ezer egin. Inor izateko aukera duzun bakoitzean fantasma bihurtzen zara, arima bakartua, espiritisten espirituak
|
bezala
ibildaun eta eragingabe. Aintzat har zaitzakeen inork ez zaitu ez ikusten, ez entzuten, ez ukitzen.
|
|
|
Beharbada beti izan da beranduegi. Zu
|
bezala
galduko naiz ni ezerezean, arrastorik utzi gabe. Edo, tira, agian zu oraindik ere –irri eginarazi zidan bat bateko burutazioak–, zu oraindik ere...
|
|
|
Eskarmentua zuen jakituria iturri orduan Pessoak, hil eta gero esan baitzituen hitzok, Prazeresko hilerritik irtenik adiskide erraietakoari egindako bisitaldi batean. Nik ezagutu nuen Lauaxeta ere, Lauaxeta berpiztua –1905etik 1937ra bitarteko Lauaxeta ez
|
bezala
akaso, hori ez dakit–, pertsona serioa zen, neurritsua, zegoen egoeraz jabetua. Horregatik irauten zuten seguru askorik hain gutxi haren haserraldiek.
|
|
|
Trafiko urriko errepidea zen Angiozartik Bergarara bitartekoa. Paraje ederren ikusmira eskaintzen zuen eta horretarako zurezko banku egokiak zeuden errepide ertzean txukun apailatuak, baina nik horretaz ohartu gabe egin nuen bidea, inguruko errealitatetik urruntzen ninduen lilura itsugarri batek bereganatua banindu
|
bezala
. Normalean horrelako xehetasunetan erreparatzea maite banuen ere, orduko hartan ez nintzen, haren ondotik pasatzearakoan, errepide ertzeko San Kristobal –belarriko minaren kontrako santua eta txoferren zaindaria– han zegoenik ohartu ere egin.
|
|
|
Bergaratik Andoaina, etxera, autobusean itzuli nintzen, gero eta normalago sentituz, inguruko errealitatetik gero eta gertuago banengo
|
bezala
. Baina aurrerantzean, egun hartaz oroitzearekin batera beti izango nuen ondoez absurdu haren ondoren nire barrenean zerbait aldatu zelako irudipen zentzugabea, Angiozarko kanposantuaren atarian zerbait, ezin jakin zer, utzi izan nuelakoa.
|
|
|
Autodidakta izatea egokitu zitzaion, eta ez berak hala nahi izan zuelako, beste erremediorik izan ez zuelako baizik. Jendeak Lauaxeta ikusi eta entzun egiten zuen, Lauaxetak egunkaria eros eta irakur zezakeen, irratia entzun, telebista ikusi, zinemara joan, jan eta edan ere egiten zuen, ondoriozko hondakinak gerripetik hustu, lo eta amets edonork
|
bezala
, trenean edo autobusean ibili... Baina guztiz ezindua zegoen harreman pertsonaletarako.
|
|
|
Haiek ere, ordea, idazkariak
|
bezala
, ez zuten ez ikusten ez entzuten Lauaxeta.
|
|
|
Kortazarren etxera ere joan zen Lauaxeta, Mungiara, bere haurtzaroaren lekuko izandako herrira hain zuzen ere, baina Kortazarrek, atea zabaldu zuen arren, ez zuen ate ondoan ikusi ere egin. Beldur handiz luzatu zuen eskua orduan Lauaxetak Kortazarrengana, baina, Euskaltzaindiko egoitzan
|
bezala
, han ere espiritu hutsal bihurtua zela jabetu zen, aurrean zuen gizonarentzat ikusezin, entzunezin, ukiezin, atzemanezin guztiz. Orobat gertatu zitzaion Egunkaria ko erreportajean idazten zuten beste bi idazleekin ere, Koldo Izagirre eta Edorta Jimenezekin, eta baita erreportaje hartan elkarrizketatzen zuten kantari lauaxetazalearekin ere, Antton Valverderekin.
|
|
|
Biziki harritu ninduen gutuna euskaraz idatzia zegoela ikusteak ere, ezagutu nuenean Margak ez baitzekien euskaraz. Marga Lanestosakoa zen baina, nik
|
bezala
, oporrak Zeanurin ematen zituen, gurasoekin. Gu izeko Ximonaren etxean bizi izaten ginen, eta Marga eta bere gurasoak aldameneko baserrian, Margaren aitonarenean.
|
|
|
Hemen aurkituko nauzu. " Ikusi nahi al dizkidazu?", galdetu nahi dizut, orduan
|
bezala
. Ikusi nahi al dizkidazu, Julen?
|
|
|
Banekien, ordea, ez nuela neuk idatzi. Izkiriaturik aurkitu nuela, Joseba Sarrionandiak bere liburu ezagun bateko poemak
|
bezala
.
|
|
|
Irailaren amaierako egun batean utzi nuen lana eta biharamun goizean aski goizik alde egin nuen etxetik, bakarrik eta oinez, Inazio Loiolakoak
|
bezala
, hari buruzko liburu baten izenburuak dioenez. Ez nekien zenbat denbora emango nuen etxetik kanpo, eta ez nion inori abisurik eman.
|
|
|
Eskua eman zidan, tinko eta indartsu, eta, aurreko aldian
|
bezala
, irri egin zuen elkarrekin lotutako esku biei begira.
|
|
|
Barrez, begiak itxita eta zakila ukitu ere egin gabe, hazia isuri nuen, gogotik isuri ere, luzaz eta oparo, zeru urdin garbia neure hazitan blai utzi nahi banu
|
bezala
.
|
|
|
Non dago Marga? Zergatik erakutsi zizkidan titiak heriotzan, bizitzan ez
|
bezala
–Zer heriotza mota da harena?
|
|
|
Aurretik, Leitzan, Patziku Perurenarekin antzeko zerbait gertatu zitzaidala oroitu nuen; orduko hartan pentsatu nuen Patzikuk ez ninduela ikusi arreta handiz ari zelako gidatzen, baina harrigarria zen Patzikuk, hain gertu pasatuta, nire diosalari ez erreparatu izana. Ikusezina, entzunezina eta ukiezina izango ote nintzen ba ni ezagutzen nindutenentzat, Lauaxeta Jean Haritxelhar, Jon Kortazar eta abarrentzat
|
bezala
–Hori pentsatzea ergelkeria absurdua zela esan nion neure buruari, baina hala ere ez nintzen aurrera jarraitzeko gauza izan.
|
|
|
Zortzi egun lehenago nire ibilaldia hasi nuenean bezalaxe, Andoaindik Belkoainera jo nuen. Orduan ez
|
bezala
, ordea, Lauaxetarekin nindoan, eta Zeanurira zuzenago jotzeko asmoarekin. Iluntzeak Andazarratetik gertu harrapatu gintuen, eta hantxe egin genuen lo, izarrei begira, mendateko tabernan ogitarteko bana jan ondoren.
|
|
|
Baina neuk ere neure herria baztertzea erabaki nuen gau hartan, Aizarnazabaldik ez pasatzea. Ez, trenak
|
bezala
, bidea arinago egin nahi nuelako, ezagunen bat ikusi eta hark, aitzitik, ni, ustez agerian izanagatik, ikusiko ez ninduen beldur nintzelako baizik. Neure buruari behin eta berriz esan arren hori gertatzea ezinezkoa zela, beldur irrazional hura uxatzea zen benetan ezinezko gertatzen zitzaidana.
|
|
|
Goizederrek agindu
|
bezala
, aurretik zeharkatu genuen autobidearen gaineko bide tartea Lauaxetak eta biok, inguruetara begira, autobidetik ezin ikusi zen leku batera iritsi arte.
|
|
|
Mendira betiko bidelaguna gabe joatea saminegia egingo zitzaidala iruditzen zitzaidan, ezin izango nuela sekula Sorkunde alboan ez izatearen pena ahaztu. Poliki poliki, irteten hasi nintzen hala ere, bakarrik, neure kasa, etxe ingurutik asko urrundu gabe, Sorkunderekin ezagututako gailur handietara jotzeko kemenik edo ausardiarik ez banu
|
bezala
. Buruntzara joan nintzen, Belkoainera, Andatzara...
|
|
|
Hilarrietako harrietan idatziak oso bestelakoak iruditzen zitzaizkidan pertsonen izen deiturak, ilunagoak eta tristeagoak, gaixoagoak eta ahulagoak, xahutuak, umelduak, harrokeriaren arrastorik gabeak, eskuragarriak, gertukoak guztiz. Hilerrietatik aparte ere, mendiko bide baten bazterrean hilarri bat agertuz gero, pausoak gelditu eta errespetu handiz begira geratuko nintzaion, hura han jarri zutenei saminean eta hilarenganako maitasunean lagundu nahirik
|
bezala
.
|
|
|
Lemoako geltokian gizon gazte beltz bat igo zen bagoira, bakarrik hura ere. Gainerakoak
|
bezala
, ahalik eta lekurik bakartienean esertzera joan zen, baina Lauaxetarengandik aski gertu hala ere. Agian euskaraz jakingo zuelakoan eta beltz bat euskaraz mintzatzen entzuteko irrikitan, harekin hizketan hastekotan egon zen une batez Lauaxeta, baina azkenean ez zen ausartu.
|
|
|
Handik ez oso urrun, Lauaxeta izeneko liburu dendarekin egin zuen topo. Harritu eta hunkitu egin zen berriro, Gernikan Egunkaria ko azalean bere argazkia ikustean
|
bezala
. Liburu dendako erakusleihoetan erdarazko liburuak ziren nagusi, baina euskaraz idatzitako batzuk ere ageri ziren bazter batean.
|
|
|
Politikaren inguruko kezkak ere ahaztu zituen, eta harridura etengabearen zorabioan murgiltzen utzi zion bere buruari. Ume bat
|
bezala
sentitu zen. Edo LSD pilula haluzinagarri bat hartu izan balu bezala.
|
|
|
Gaztetan euskaltzale, abertzale eta ezkertiar sutsua izan nintzen, baina ondoren gero eta epelagoa. Beste asko
|
bezala
. Ohikoena eta errazena egin nuen horretan ere seguru askorik, egokitzen zitzaidana.
|
|
|
Harritu egin zuen sarreran zaindaririk ez ikusteak. Barrura sartzen hasita, ordea, konturatu zen sarrera ondoko garitaren barruan, aulki batean eserita, gizon bat zegoela; ertzain bat seguru askorik, arestian ikusitako ertzain autoko poliziak
|
bezala
baitzegoen jantzita, txapel eta jertse gorriz.
|
|
|
" Euskaldunen Herria/ El País de los vascos" zen taularen izenburu nagusia. Izenburua
|
bezala
, euskaraz zein gaztelaniaz irakur zitezkeen paneleko testuak. Euskaraz irakurri zuen Lauaxetak:
|
|
|
Agian hiriko moda zen. Agian berak ere lortu zuen txaketa beltz halakoxe bat, nahi zuen
|
bezala
ez aperzibituan pasatzeko.
|
|
|
" erotu zara?", galdetu zion errukiturik amatxik; Ivanek ere jiratu zuen burua; galdera hura aditu eta aitatxi lurrera bere betean jaustea, biak bat izandu ziren; bizkor salto eginagatik Xanek ezin zuen ebitatu zaharraren buruak lurraren kontra kanka egin zezan; amatxi ere heldu zen fite, gizonaren burua bere magalera ekarriz; aitatxi dardarka ari zen;" zer duzu, zer duzu?", galdetzen zion amatxik, haren masailetan zaflaxkoak emanez; eta negar egiten zuen: negar mantso bat, etsipenezkoa, dagoeneko aitatxi hilda balego
|
bezala
; damuturik, agian, une fatal hartan ero deitu ziolako. Dardarra baretzean kieto kieto gelditu zen aitatxi.
|
|
|
Eta, xuxurlo batean, amatxik adituko ez zuelakoan, ustekunde zentzugabea, edo aitzitik, aditu egingo ziola ederki jakinda, eta beraz gaiztoki: " Tematia da, gaixoa", esan zion Xani; ez zituen aprezio handian emaztearen arretak;" lehengoan", segitu zuen," edan xamartuta etorri nintzen eta, berak oheratu ninduen"; eta, kariñoz
|
bezala
: " gaixoa", errepikatu zuen.
|
|
|
zu nor zara? esanez
|
bezala
; hala ere, Xanen indarra hautemanik, apur bat kikilduz, bere barkamena eskatuz: " Bizitza kontrolatu egiten dit", esan zuen, erruki doinuz.
|
|
|
Haiek sarreran amatxi ikusi zuten: ate ondoko aulkian, egur puxka ihartu bat
|
bezala
kiribildua. Ja hari heldu behar zioten, ja handiak paratu zion esku mazoa gainean.
|
|
|
" Gaizki esan al dut?", galdetu zion; Xanek zirkunstantziazko bekain jasotze bat egin zuen;" mutilak konfiantzazkoa zirudin", esan zion amatxi zaharrari Mariak: konfiantza hark bere hitz, hala ere, ebidentki, ez oso bihotz altxagarriak esplikatuko balitu
|
bezala
; eta zuri zuri, berriz ere Xani beha, irribarre dultze antzeko bat eskaini zion. Xanek, solasa beste bidera nahian:
|
|
|
Orduan hartu egiten zuen". " Gaixoa", esan zuen Mariak errukitsu," pobre bat
|
bezala
zebilen". Amatxi zaharrak, betaurrekoak adabakitik jasota:
|
|
|
" Ez zunan pobrea", esan zuen airatuki. " Ez dinat esan pobrea zenik", esan zuen Mariak," azken aldian pobre bat
|
bezala
zebilela baizik"; eta, haren froga gisa: " zapatapetan zulo eder bana zeramazkinan; neuk ikusita"; amatxi zaharrak ez zuen estremo hura ukatu, muxin zen arren; Mariak segitu zuen:
|
|
|
" Ez hidanan esan", kejatu zitzaion amatxi zaharrari Maria. Ja Elik bere berokia erantzi zuen, ja eskegitokian utzi, ja bazihoan, bere etxean balego
|
bezala
, salaz beste alderaino, gehixeago zabaltzeko kortinak. " Ilunpean zarete", esan zuen.
|
|
|
" Alde Zaharrean...", esan zuen Elik," Etxart izeneko pentsioan"; eta, ia xuxumuxu batean: " geroztik ere han izan ote den..."; gero, doinua berriz ere goitituz, bere burua zurituz
|
bezala
: " ez da, nik uste, dagoeneko sekretu bat izango", erantsi zuen.
|
|
|
Ñarroak esku seinale bat egin zuen: Xani, gora al zihoan, galdetuz
|
bezala
. " Zatoz, zatoz", esan zion Xanek.
|
|
|
" A, gau baterako?", esan zuen etxekoandreak;" hemen behean badugu gela txiki bat...". Xani galdezka
|
bezala
begira gelditu zitzaiolarik: " Txikia...?", esan zuen Xanek.
|
|
|
" Beste gauza bat", esan zuen; etxekoandreak eskua ahora eraman, izutuxe begiratu zion: Xanek ez beharkeriaren bat esan balio
|
bezala
;" dutxa bat hartuko nuke". " Dutxa bat?
|
|
|
Halako batean, haranzko atea ireki (komedorekoa behar zuen ate hark; hain zuzen, kubiertoen zarata, boz batzuk aditu ziren), neska bi sartu ziren sukaldean. Batek entsalada fuentekada bi zeramatzalarik hara, beste neska, gazteagoa zena, ile gaztain kolorekoa, gaixto aurpegia zuena, etxekoandreari kontu batzuk esanda, suaren aurrean ziren bi mutilengana heldu, sofako besoan jarri, haien kuadernoan zer zen ikusi nahian
|
bezala
barrezka hasi zen. Xan pixka bat harritu zen, bi mutilek euskaraz egin zutelako:
|
|
|
hau nondik atera duzu? esan nahiz
|
bezala
. Baiki, keinu hura Xanentzat ofentsiboa zitekeen; Xanek ordea apal hartu zuen.
|
|
|
" O! Pasako zaio", esan zuen Raissak eta, alabatxoaren atzetik, honek ikusi gabe, Xani zerbait kentzeko
|
bezala
, masailean laztan txiki bat egin zion. Bat batean jaiki, atera egin zen.
|
|
|
Bat edo batzuk, isil isilka, apartamentura heldu zirela sumatuz, Xan ohepera sartu zen herrestan. Pasiloan ahots batzuk oso bajutik, sekretuka
|
bezala
ari ziren. Xanek arnas hotsari eutsi zion.
|
|
|
" Olabe", esan zuen Lupok. " Olabe", esan zuen Xanek; bere baitako
|
bezala
: " Garik han segitzen ote du...".
|
|
|
Ernegatuta zegoen, ikusten baitzuen bidea luzatu egiten zela. Momentu batean, arestian izandako toki berean zirela iruditu zitzaion; bueltaka ote zebiltzan; eta hala ere Lupo, bideak ederki ezagutuko balitu
|
bezala
, abailan zihoan. Xan oso zorabiatuta zegoen, ez zuen deus esateko kemenik.
|
|
|
Auzo estrainio batean ziren. Auto gutxi, faroletik farolera ikurrina txikiak, kuadrila batzuk, gaupasa egindakoak
|
bezala
. Jai nagusiren bat izan behar zuen; Xanek ordea hilak zenbat zituen, zein jai zitekeen ideiarik ez zuen; negua zen, noski; aurkixeago udaberria etorriko zen.
|
|
|
Non, appelez l’autre numéro... oui, voilà". Orain, eskegitakoan, Xani zerbait esateko
|
bezala
itzuli zen; ordea une hartan, eskaileratik jaitsita, traje eta korbataz jantziriko gizon bi agertu ziren; atezaina paper batzuen gainean aplikatu zen, oso lanpetuta egoteko itxurapenak eginez. Gizon haiek, edari makinatik kafe bana ateraz, kontu kontari, irri egiten zuten.
|
|
|
Agian formalitate bat zen, enpresan sartzen ziren orok bete beharrekoa. Agian enpresa hartan, Etxezurian
|
bezala
, edozein galdekizunek, bai berea bezalako xinple, ez ofizialenak ere, bide jakin, bide luze bati jarraitu behar zion. Zena zela ere Xanek haiek esan, neskak akats bat, gero beste bat egin zuenez, Xanek zuzenarazi zion.
|
|
|
" Izen horrekin...". Berari zorrozki begira, beste zerbait gogoratu nahiz
|
bezala
gelditu zen Gari. Apur batean isilik egon ziren.
|
|
|
‘Ri ra joan zinen, guk ez genekien ezer, gauean etorri ziren’, hala etorri zituan-eta beste gau hartan sekretako txakurrak, atea hautsi, aita sutan jarri zuan, ateratzeko! ateratzeko etxetik eta pertsonak sartu behar diren
|
bezala
sartzeko! Buruan kolpe bat jo ziotean, gero Henriren gela azpikoz goiti jarri zitean, paper eta zinta batzuk hartuta joan zituan; eta, handik bi hiru egunera osaba Eusebio etorri zuan, hark esan ziguan, ondo eta toki seguruan zela Henri, geroztik ama gau ta egun begira zegoan, ordu orduoro irratiko boletinak aditzen zitian, bat hil zutela hemen, bi detenitu zituztela han...
|
|
|
Neskak bostekoa eman zion Xani: hala nola, ofizio lagunak izanik, negozioren bat arrañatu berri balute
|
bezala
; Iharrak berriz, jaiki gabe, eskua jasoz baina kontaktua, menturaz, ebitatuz: " Ez adiorik", despeditu zuen.
|
|
|
Hargatik laga zuen, zuhurki, apal batean kaiera; alabaina, orduan etorri zen Eli. " Eskerrak hor zinen", esan zuen eta, kaierari gain begiratu bat emanik, Xan beldur zen
|
bezala
burla adierazi gabe: " ederki", esan zuen eta, orain keja doinuz:
|
|
|
" Hemen, han... Ez dakit", esan zuen Elik, berriz ere betosko; basotik edan zuen, gero, Xanen aztoratzearekin dibertituta
|
bezala
: " bai, hemen... hurbil bizi naiz", esan zuen, hortz zuri zuriak erakutsiz, eta:
|
|
|
Elik ez ohartua egin zuen. Ilea lisatuz, zain
|
bezala
, eta aldi berean, bere munduan, urruti bezala zegoen. Bat batean, ostatutik dei hotsak etorri ziren:
|
|
|
Elik ez ohartua egin zuen. Ilea lisatuz, zain bezala, eta aldi berean, bere munduan, urruti
|
bezala
zegoen. Bat batean, ostatutik dei hotsak etorri ziren:
|
|
|
Inertziak irtenarazi zuen sukaldetik. Barran, gizonskila itsusi bat (alde batera, lehengo mozkorraren guztizko antza zuena, berau ere jertse gorriarekin jantzita, baina honek, hark ez
|
bezala
, ile motz motza zeukan) iuramentuka, barran zaflakoak jotzen ari zen. Bestalde, ostatua mukuru beteta, abarrots handia zegoen.
|
|
|
" Denekin ez", esan zuen lepamotzak, zerbait sujerituz. " Ja ja", konprenituz
|
bezala
, sudurmakoak," batzu batzuekin beharbada ez, baina jende korrientearekin, berdin bateko edo besteko, gaztea izan edo zaharra izan, edozeinekin ikusten zuan hura". Une batez isilik geratu ziren.
|
|
|
Zeren zain zeuden? Henriren anaia esnatzeko zain, agian; hura, ordea, manten azpian lo lo, hotzak kuxkubilduta
|
bezala
zegoen. Puxka batean hala egon ziren.
|
|
|
" Eta zu?", galdetu zuen Xanek. " Ni?", galdetu zuen Elik, amets batetik aterata
|
bezala
. " Zer moduz zaude?", galdetu zuen Xanek.
|
|
|
Bazen haren doinuan inkirin pixka bat, bazen, agian, zelorik ere zerbait. " Ondo", esan zuen Xanek, esan nahiz
|
bezala
: besterik gabe; Elik barre txiki bat egin zuen; agian berarekin burlatzen ari zen, betiere fineziaz; Xanek burua makurtu zuen, boz apal apalarekin:
|
|
|
nahigabean ere, lo zegoenaren begirunez;" oraintxe sukaldean zineten-eta". " Ikaragarria da", konfirmatu zuen Belek," ezin da sinetsi"; Xanek leihoko kristala zabaldu, leihatilak zuen ziloxka batetik kanpora begiratu zuen; hega biraka zebilen saguzar bat antzematea iruditu zitzaion; bestalde gela barruan, lehenago ez
|
bezala
, mesanotxe bat zegoen; haren gainean, tarrotxo batean, lore erramilleta bat zegoen; lore horiak, arantza zorrotzak, Xanek hatzarekin ukitu zuen haietako bat;" otea", esan zuen Belek. Xanek harri eta zur begiratu zion.
|