|
2004
|
|
|
—Beltz hau dugu orduan
|
berria
!
|
|
|
Baina, jakina, ordu hartan guk behiok ia ez genuen jaki kanpotarrik ezagutzen, eta pentsua gauza berria iruditzen zitzaigun. Lau gurpilen gainean ibiltzen zen Chevrolet hura bezain
|
berria
, bide batez esanda, zeren motorrak ere arraroak baitziren gure haranean. La Vachek aipatzen zuen abioi erori harena, eta kitto, beste motor arrastorik ez inguruetan.
|
|
|
Orduan, poetaren esana gogoratuz, halaxe deklaratuko du: Cela s’estpasse, pasa da guztia, atera naiz infernutik, begi eta bihotz
|
berriekin
ikusten dut orain mundua. Lehenago, neurria hartzeko gaitasuna falta zitzaidan, gauzen balioa neurtzeko balantza; baina balantza hori desertuan aurkitu dut.
|
|
|
batean, kamioi berrian eramango dituzte; bestean, musika ezezaguna jarriko diete; hurrengoan, pentsu bitxiren bat emango die ugazabak. Eta beti bisitak, eta beti behi
|
berriak
, toki eta nazio guztietakoak, eta abar eta abar. Hitz batean esateko, zotzak ez ezik egur puskak eta enborrak dauzkate ukuiluko behiek bizitzaren sua pizteko.
|
|
|
Xarmegarria, zure
|
berririk
, Nehondik ez dut aditzen;
|
|
|
Ez zen oso kantu alaia, are eta gutxiago egiten zuen eguraldi txarrarekin entzunez gero, eta beharbada horregatik balkoiko itzala desagertu egin zen guztiz. Egun batez, ari zen Haundia Xarmegarria zure
|
berririk
kantatzen, eta hosto bat erori zitzaion balkoiaren ondoko intxaurrari. Kolpetik isildu zen.
|
|
|
Nola ez beitzioen elkarri entelegatzen, kexuak eta aharrak sortzen zituzun nonahi, eta ez zeien lanean aritzen ahal. Halatan, torrea bere hortan utzirik, jendea oro, saldoka, nor bere mintzaje
|
berriarekin
, mundurat buruz partitu zen. Gu uskaldunok, Pirinio bortura dino heldu ginen.
|
|
|
Ene aita zenak, debrukeria hura ez beitzen ahal, aitzurra, pala eta pikotxa kendu zeiotzan gau batetan, eta gorde lurpean. Piarresek, orduan, aitzur, pala eta pikotxa
|
berriak
erosi zituzun, baina haiek ere nire aitak gorde lurpean. Piarresek arra erosi, eta arra gorde ene aitak.
|
|
|
Esate baterako, ehun. Eta hartara, gure mundualdiaren
|
berri
izanez, nire kalkuluak egiteko modua izango nuke:
|
|
|
Oso mihi dotore eta leunekoa da nire barruko hori, eta dirudienez ezin du munduko gehienek bezala hitz egin, belarrari belar deituz eta lastoari lasto; beragatik balitz, belarrari" ama lurrak guretzat sortu zuen elikagai osasungarria" esan litzaioke, eta lastoari
|
berriz
" elikagai ez hain osasungarria, elikagai osasungarria lehortu eta udazkentzen denean erabiltzekoa". Bai, holaxe hitz egiten du nire barruko ahotsak, eta ondorioz ikaragarri luzatzen da zerbait argitu nahi duen bakoitzean, eta ondorioz oso aspergarri egiten dira bere kontu gehienak, eta ondorioz pazientzia hartu behar da berari entzuten jarri eta marruka ez hasteko.
|
|
|
Hortzaundiek ez ninduten ezagutu, agian oso handitua nengoelako lehengoaren aldean, eta ez zidaten batere jaramonik egin. Iritsi nintzen une hartan, bata errotaren atarian zegoen, silla txuri batean eserita eta egunkaria irakurtzen; bestea
|
berriz
, teilatuko leiho berri hartan eta —hauxe bai zela gauza berria— katalexu luze batetik begiratzen. Antiaju Berde ez zen inon ageri.
|
|
|
Desertuan aurrera, gero eta bakartiago, gero eta aspertuago, lehenengo erorialdiak nozitu nituen, eta sufrimendu handia eragiten zidaten indarrak egin behar izaten nituen Balantzategiko ukuiluaren epelera ez itzultzeko; ukuiluaren epelera eta ukuiluaren musikara, zeren nenbilen bezala, behi makalengandik bereizita eta beste, galdu egiten bainuen Genovevaren diskoak entzuteko txanda. Baina ez nuen nolanahiko behia izan nahi, eta itzuli ordez, denbora pasatzeko modu
|
berriak
asmatzeari ekin nion. Eta baita asmatu ere, nik hosto jostaketa deitzen nuena tartean.
|
|
|
—Ene lagun maitea —esan zidan egun haietako batean— Orain bizi duzuen egoera parentesia besterik ez duzu. Genoveva kartzelara eraman dute, beharbada denbora luzerako, eta nagusi
|
berriren
bat azalduko da noiz baino noiz Balantzategin. Hobe erne egotea, hobe zure lagunarena bezalako ameskerietan ez erortzea.
|
|
|
Goiz batez, oharra jaso eta handik astebetera izango zen, traktore ttiki bat ikusi nuen karretera utzi eta Balantzategiko haran aldera egiten. Traktore
|
berri
berria zen, kolore gorrikoa, egun hartako eguzkiarekin izugarri ondo ematen zuena, eta bi gizon zekartzan gainean. Bi gizon gazte.
|
|
|
Goiz batez, oharra jaso eta handik astebetera izango zen, traktore ttiki bat ikusi nuen karretera utzi eta Balantzategiko haran aldera egiten. Traktore berri
|
berria
zen, kolore gorrikoa, egun hartako eguzkiarekin izugarri ondo ematen zuena, eta bi gizon zekartzan gainean. Bi gizon gazte.
|
|
|
Nik atzetik jarraitu nion. Ez nuen nagusi
|
berriekin
traturik nahi.
|
|
|
Hauxe zen Pauline Bernardettek kontatu eta nik gogoratu nahi nuen istorioa. Eta agian orain, Eutropio haren
|
berri
izan eta gero alegia, hobeto ulertuko da La Vachek eta biok festan sentitu genuena. Bai, festan sartzea marmita batean sartzea bezalako zerbait izan zen, eta aingeruaren esperantzarik gabe:
|
|
|
nik banekien bakarrik geundela eta, laguntzailearen esku goxorik gabe, festetako hots eta durunda guztiak entzun genituela, ia erotu arte. Agian nire barruko Setatsua saiatu zen laguntza hori ematen, Aingeru Guardakoa baldin bada behintzat saiatuko zen, baina horren
|
berririk
ez zitzaidan iritsi: hain bortizki jotzen zuten borra, mailu eta gainerakoek gure marmitan, non ezer aditu ezinez gelditu bainintzen.
|
|
2010
|
|
|
Jakina denez, erreformatzaile honen gogoaren muinean Erreforma ahalik eta leku gehienetara zabaltzea zegoen, Lutherrenean ez bezala, eta bere ekimenetik sortutako hainbat adarren asmoa Atlantikoz bestaldeko lurraldeetan gauzatu zen. Hara joan zirenen artean baziren eliza
|
berriak
fundatu nahi zituztenak (Mayflowereko puritanoak), eta zegozkien elizak purifikatu besterik nahi ez zituztenak (Massachusettseko puritanoak); alabaina, denek bulkada erlijiosoak eraginda abiatu ziren Ameriketako kolonietara. Kalvinen predestinazioaren ideia zeharo barneratuta, haien ustez aukeratuta zeuden misio baterako, lurralde berrietara kristautasuna zabaltzeko, alegia.
|
|
|
Hara joan zirenen artean baziren eliza berriak fundatu nahi zituztenak (Mayflowereko puritanoak), eta zegozkien elizak purifikatu besterik nahi ez zituztenak (Massachusettseko puritanoak); alabaina, denek bulkada erlijiosoak eraginda abiatu ziren Ameriketako kolonietara. Kalvinen predestinazioaren ideia zeharo barneratuta, haien ustez aukeratuta zeuden misio baterako, lurralde
|
berrietara
kristautasuna zabaltzeko, alegia.
|
|
|
Baita lortu ere, independentziaren ondorengo askatasun erlijiosoak izugarrizko zabalkundea eragin baitzien talde erlijiosoei. Migrazioak eta proselitismo gogorraren kariaz, hainbat sinesmen berri lurralde
|
berrietan
arrakasta handiz hedatu ziren.
|
|
|
Gertakari hau ez da
|
berria
. Bere garaian, Alexis de Tocqueville aristokrata ere konturatu zen fenomeno honetaz, eta zorrozki aztertu zuen erlijioak AEBetan zuen funtzio soziala.
|
|
|
Alabaina, jarrera eskuzabal honek badu alferkeria intelektualetik dezente. Fenomeno
|
berrien aurrean
irizpide propiorik gabeko askatasunaren definizio negatiboa erabiltzen du. Jarrera horren hutsuneen erakusle xume bi besterik ez:
|
|
|
Beste hainbat koloniatan ere pluralismo erlijiosoa oso indartsua izan zen. Europako etorkinek beren sinesmenak mantendu egin zituzten eta, era berean, handik eta hemendik, talde
|
berriak
sortu ziren. Honela, Europako edozein mugimendu berri berehala txertatzen zen kolonietako biztanleen artean.
|
|
|
AEBetan, Frantzian eta Ingalaterran istiluak izan direnean bigarren eta hirugarren belaunaldiko etorkinak izan dira poliziaren aurrean. Urteak pasatu eta gero, lehen migratzaileen ondorengoak ez dira gizarte
|
berrietako
partaide integratuak sentitzen. Beltzek, magrebiarrek edo asiarrek nahimen berezituak gorpuztu dituzte mendebaldeko gizarteetan eta ez dute bat egin bertako gizartekideekin, ez politika migratzaileek nahi duten heinean, bederen.
|
|
|
Gaur egungo gizarte ñabarraren aurrean gizakiok jarrera anitzak erakusten ditugu, denak sentimendu sinpleekin lotutakoak. Ohitura, erlijio, pentsakera, janzkera, iritzi, apeta edo bizimodu diferenteek jokamolde
|
berriak
eragiten dituzte erantzun moduan. Guztiok oinarri psikologiko sinplea dute:
|
|
|
Honen guztiaren ondoren, sarritan dezente beranduago, elaborazio intelektual justifikatzaileak sortzen dira, gehienak zuritzaile hutsak, gutxi batzuk sentimendu horietatik harantzago doazenak. Egoera honek ez du ezer
|
berririk
, ordea. Gizarte homogeneoak izan diren bezalaxe, heterogeneoak ere beti hor egon dira.
|
|
|
Erlijio, ohitura, pentsamolde eta kultura aniztasuna beti izan den arren, gutxitan egon dira espazio berbera betetzen. Mendeetako mugimendu migratzaileek, behartuak gehienak (kolonizazioa, esklabismoa, gerretatiko ihesa, gosea...), gizarte ñabarrak sortu dituzte, eta bizikidetzari molde
|
berrietan
gauzatzea tokatu zaio.
|
|
|
Taylorrek norbere identitatearen errespetuaren garrantzia azpimarratu du, baina aurretik Hegel, J. S. Mill, Rousseau eta Kanten idazkietan ere bada horren arrastorik. Ez da ezer
|
berria
, beraz. Arazoak beste tankera bat hartzen du oraingo honetan, ordea.
|
|
|
Ideia hau ez da
|
berria
. Liberalismoaren tradizioan ongi errotutako axioma da.
|
|
|
Askotan diferentzia arruntenek eragin soziologiko handiagoak dituzte beste ezaugarri sonatu batzuek baino. Dena den, pluralismoaren auzian hainbat giza talderen ardatz nagusiak... bereziak dira, eta gorabehera
|
berriak
sortzen dituzte.
|
|
|
Jakina da Rawlsi bere lehendabiziko lan mardulak, 1971ko A Theory of Justicek, eman ziola sona filosofia politikoan berdintasuna eta askatasuna ezkondu nahi izan zituelako, baina bere ibilbidean arazo
|
berriak
aurkitu zituen. Hango zuzentasunaren teoriaren gaizki ulertu batzuk azaltzeko asmoz ekin zion zuzenketari.
|
|
|
Izatez, migrazioan ohartu ziren euskararen presentziaz mugaz bi aldeetan, eta, halaber, orduan egiaztatu zituzten bai ustezko atzerritarrekiko alegia, mugaz bestaldeko euskaldunekikokultura hurbiltasuna eta baita ere, alderantziz, benetako diferentzia eta inkomunikazio efektibo eta afektiboa ustezko naziokideekin. Euskaldun Ameriketara iritsi
|
berriek
, beraz, topo egiten zuten era zuzenean bitan banaturiko Euskal Herriaren errealitatearekin: itsasoz beste aldean edukiko zituzten bai, batetik, ofizialki" atzerritarrak" ziren baina euskaraz mintzo zitzaizkien auzokideak eta bai, bestetik, pasaporte bereko baina ama hizkuntza desberdineko auzokideak ere.
|
|
|
Zahartzarorako, lanez itotako gurasoek, sendo eta osasuntsu Ameriketara joaten ikusi zituzten semeen laguntza itxaroten zuten, eta horren ordez zer, bada, gaixorik eta behartsu iristen zaizkie, ahalegin eta neke
|
berriak
eskatuz hain justu bizitzaren azken unetan.
|
|
|
Tamalez, horrelako kasuen adibide asko aipa genitzake hemen, baina ez dugu egingo artikulu hau ez larregi luzatzearren, aldizkari honetako irakurleek badute-eta berorien
|
berri
.
|
|
|
Gogoratu bide batez, Pariseko Institutu Katolikoak antolatu zuela 1888an jakintsu katolikoen lehen biltzarra, eta bertan Armand David naturalista ezpeletar handiak darwinismoaren aldeko bere datuak garandu zituela, istiluak gorabehera. Hau da, Augustin Larraldek bazuen eboluzioaren teoriari buruzko
|
berri
zuzena, herrikide baten ahotik artez artez jasoa.
|
|
|
Ildo horretan, guztiz ulergarria da Etxepareren Buruxkak liburu ederraren patu beltza. Izan ere, Buruxkak irakurritakoan jabetuko zara norainoko haustura zekarkion Etxeparek ordura arteko euskal letra jainkojale eta ahalketien mundutxoari, esparru
|
berriak
irekiz bai euskarari berari eta bai euskaldunei ere. Esaterako, Aldudeko medikuak amodioa eta sexua euskal irakurleen solasgai bihurtu zituen, eta, esan gabe doa, aurrez aurre jo zuen ortodoxiaren kontra, zeinaren arabera sexua eta, tabu diren arren, erdaraz aipa baitzitezkeen ezinbestean, baina euskaraz ez, euskarak babestu egiten zuen-eta kutsatu gabeko eremu bat, non bertako biztanleak, Lotilandiako euskaldun maitagarriak, Jaungoikoaren lege barruan bizi baitziren edozein eragin galgarritatik euskarak gerizatuta.
|
|
|
meiosia, gameto eraketa, ernalketa... Prozesu guztiotan zoriak partehartze galanta du, eta, ondorioz, kume
|
berriak
genetikoki diferenteak izaten dira elkarren artean. Bigarren urratsean, hautespen naturalak testatu egiten du ale berri horien ondadea, hasi larba alditik eta ugalketa sasoira arte.
|
|
|
Horrez gainera, belaunaldi eta belaunaldietan zehar hautespen naturalak integratu egiten ditu ezaugarriak epe luzera, eta multzo koherenteetan biltzen ditu, ingurune presioetara egokituz. Alegia, hautespen naturalak arestian aipatu lehen urratseko zori hutsa, nolabait, bideratu egiten du, eta apurka apurka eta progresiboki elaboratu egiten ditu egitura geroago eta konplexuagoak, organo berriak, espezie
|
berriak
. Badu, hortaz, ezin saihestuzko ondorio bat:
|
|
|
Daviden laginketa mota agortzailea zen, hots, denetarik biltzen zuen eta kopuru handitan zakuratzen, Charles Darwinek edota Alfred Wallacek egin bezala. Edozelan ere, Armand David irus sentituko zen halako leku batean non hainbeste bizidun apart eta eder ikusi baitzituen lehen aldiz, eta seguru pozez beteko zitzaiola bihotza, ze, bai horixe, edozein naturalistarentzat arras gogo atsegingarria izan behar du esploratu gabeko lurralde batean murgiltzeak, zeinean egun birik behin eskuratzen duen altxor
|
berriren
bat, edo egunero ia.
|
|
|
Bada, lehenengo eta behin, urte horietan loratu frantses naturalistak oso ilun eta erdipurdikoak izan zirelako, hau da, Darwinen mezua entzun zutenak pisu espezifiko txikikoak izan ziren. Aspaldian igarota zeuden Cuvier ospetsuaren egunak, eta belaunaldi
|
berriak
berorrengandik heredaturiko ideiak transmititzearekin kontentatu ziren besterik gabe. Jakina, ideiok eboluzioaren guztiz aurkakoak ziren.
|
|
|
Halandaze, Armand David 1862an iritsi zen Txinara, eta lehenengo esplorazio kanpaina biak burututakoan, 1870ean Europarantz abiatu zen, osasunez sats eginda atsedenaldi baterako, eta Marseillara arribatu zen abuztuaren amaiera aldera Suez kanalean zehar. Alabaina, itsasontzian doala jakin zuen Frantzia eta Prusia arteko gerlaren
|
berria
: Frantziak gerla deklaratu zion
|
|
|
faisaiak giltzarri suertatu ziren. Izan ere, orain arte Armand David oro har naturalistatzat jo badugu ere, berez ornitologiaren alorrean sentitzen zen erosoen, eta horren froga litzateke 1877an plazaratu zuen Les oiseaux de la Chine, tomo bitan argitaratu Txinako hegaztiei buruzko liburu ederra, 772 espezie besarkatu zituena, 64 zientziarako
|
berriak
zirelarik. Bada, faisaiak behin eta berriro agertzen dira Armand Daviden bidaia egunkariko oharretan.
|
|
|
Hondarrean, aurtengo Zelaia Sariaren irabazle" Darwin geurean" lana gertatu da, gehiengo erabatekoaz," gure aroan oraindik ere, eta berriz ere, puri purian dagoen gaia darwinismoaeuskal munduan izanikako eragina aztertuz ongi dokumentaturiko lana jakinduriaz eta gaitasun handiz garatzen duelako. Bertan, Darwinen teoria azaldu zenez geroztik XX. mendeko erdialdera arte,
|
berri
eta aurkikuntza interesgarriz beteriko bidaia erakargarria proposatzen da, mailako dibulgazio zientifikoan eta gai horri buruz erreferentzial izanen den lana burutuz".
|
|
|
Galapagos irlek sasoi horretan irabazi zuten Uthurbururen arreta eta gogoa lehenago Villamil jeneralarena bezala, eta izatez, Frantziako gobernuari iradoki zion artxipelagoaz jabe zedila, itsasontzi frantsesen eskalarako gunea izan baitzitekeen, eta beraz pausu harri bilaka zitekeen Frantziaren kolonia transatlantikoen eta Hegoaldeko Itsasoetako ezarmendu
|
berrien artean
. Alabaina, ez zuen erantzun positiborik jaso frantses gobernuaren aldetik, eta orduan Uthurburuk bere kasa lortu zituen lursail zabalak Floreanan, irlako bi bostenak.
|
|
|
Horrez gainera, belaunaldi eta belaunaldietan zehar hautespen naturalak integratu egiten ditu ezaugarriak epe luzera, eta multzo koherenteetan biltzen ditu, ingurune presioetara egokituz. Alegia, hautespen naturalak arestian aipatu lehen urratseko zori hutsa, nolabait, bideratu egiten du, eta apurka apurka eta progresiboki elaboratu egiten ditu egitura geroago eta konplexuagoak, organo
|
berriak
, espezie berriak. Badu, hortaz, ezin saihestuzko ondorio bat:
|
|
|
Hirugarren kurtsoko beste adibide bat aipatzearren, Genetikaren programan 47 ikasgai zeuden aztertzeko, herentzia biologikoaren zoko moko gehienak arakatuz; bada, programa horretan zein eta 45 ikasgaia izan zen Genetica y evolucion, hau da, presaka eta korrika ikusten zen, hain zuzen ere ikasturtearen azken eskola egun fatidikoetan. Alde horretatik, darwinismoak baino paradero hobea eduki zuen plaka tektonikaren hipotesi orduan
|
berri
eta iraultzaileak: zorionez nahikoa zehatz azaldu ziguten Geologian.
|
|
|
Alabaina, euskaldunen jatorri bikoiztasun horrek luzatu egin zuen euskal kolektibitatearen eraketa prozesua, gainditu behar baitziren lehenago elkarte" basko espainol" eta" basko frantsesak". Izan ere, itsasoaz haraindiraino joandako protagonista gehienek ez zuten Euskal Herriaren fragmentazioaren
|
berririk
, asko eta asko ez ziren-eta euren haranetatik inoiz urrundu migrazio aurretik. Izatez, migrazioan ohartu ziren euskararen presentziaz mugaz bi aldeetan, eta, halaber, orduan egiaztatu zituzten bai ustezko atzerritarrekiko alegia, mugaz bestaldeko euskaldunekikokultura hurbiltasuna eta baita ere, alderantziz, benetako diferentzia eta inkomunikazio efektibo eta afektiboa ustezko naziokideekin.
|
|
|
Martinek bi aldiz errepikatu zuen hitza. Egun hartan oso
|
berria
suertatu zitzaigun, inpresionatu egin gintuen. " Ezin da hil!", hots egin zuen Victoriak negarrari emanez.
|
|
|
" Gregoriok zaintzen ditu, aitaren morroi horrek. Egia esateko, bere bitartez izan nuen leku honen
|
berri
. Nirekin enamoraturik dago, horregatik ekarri ninduen hona.
|
|
|
Ikara ematen zidan beragana hurbiltzeak. Iruditzen zitzaidan zerbait mingarri jakinaraziko zidala, objektu
|
berriren
bat erreskatatuko zuela iragan hurbiletik J. B. Hotson sonbreiruarekin egin bezala, eta ezin izango niola zama berri hari eutsi. Beraz, Villa Lecuonan pasatzen nuen ia denbora guztia, nire gelatik atera gabe, ohean etzan eta Ehun polizia narrazio hoberenak izeneko liburu mardula irakurtzen, edo Angelek etxera ekarri berria zuen telebista ikusten.
|
|
|
Denek jakingo zuten. Ni izango nintzen ezteien
|
berri
ez zuen bakarra.
|
|
|
" Nik ez nuke esango oso poverina denik. Badakizu zer komentario egin zuen lehengo egun batean, bazkarian, sozio sartu naizen klubaren
|
berri
ematen ari nintzela?". Signora Soniak atxiki bat eman zion zigarroari eta ezetz egin zuen buruaz.
|
|
|
Ez zuen pentsatu ere egin nahi zer egingo zioten hildako falangisten kideek harrapatuz gero. Bazuen kriminal haiek eragiten zituzten torturen
|
berri
, begiak ateratzen zituztela koilarak erabiliz, edo burdin txapa goritu batera botatzen zutela jendea behin eta berriro. Sufrimendu haren aldean balaz hiltzeari gozo irizten zion.
|
|
|
Baina bidean galdu bazuen, edo bailaran bertan, eta patruilaren batek aurkitzen bazuen, etxe hura ez zen hain babes ona izango. Patruiletan zebiltzan asko nekazariak ziren, bazuten gordelekuen
|
berri
. Pentsamendu haiek nahastu zioten burua nekeak loa ekarri zion arte.
|
|
|
Itxura batera, ez zitzaion afariko haserrearen izpirik geratzen. " Nik uste nuen ez zenuela gordelekuaren
|
berri
", esan nion. " Nola ez nuen ba jakingo, nire aita hementxe egon zen eta!" Eskua eman eta eskailera igotzen lagundu zidan.
|
|
|
" Ondo disimulatzen duzu", esan nion. " Bai behar ere."" Osaba Juanek halaxe esan zidan, inork ez zuela gordeleku honen
|
berri
, eta sekretua gordetzeko."" Juanek ere disimulatu egin behar izaten du batzuetan."
|
|
|
Oso poliki itzuli nintzen Guzzi
|
berrian
, eta ez nuen bide guztian beste pentsamendurik eduki, nork salatu ote ninduen. Eta harritu nintzen orduan ere, salatarien zerrenda zein luzea izan zitekeen ikustean.
|
|
|
Berak jarri zuen musika festa horretan."" Beraz, amerikano maxa horrek hotel bat dauka", jarraitu zuen kapitainak. "
|
Berri
berria, oso ona. Herritik hiru kilometrora dago, horko mendi horren magalean.
|
|
|
Berak jarri zuen musika festa horretan."" Beraz, amerikano maxa horrek hotel bat dauka", jarraitu zuen kapitainak. " Berri
|
berria
, oso ona. Herritik hiru kilometrora dago, horko mendi horren magalean.
|
|
|
Herriko zazpi gizonek isuritako odola zapaltzea: bataiatzeko modu hori nahi zuen soldadu
|
berrientzat
.
|
|
|
Don Pedro, gai hari buruz ere, umorez mintzatu nahi izan zitzaion bere buruari, utzita zeuzkala heriotzari buruzko gogoetak 80 urte betetzen zituenerako eta" gaizki zetorkiola" hirurogei bete berriekin hartaz arduratzen hastea; baina ez zen gauza izan. Iritsi berria zitzaion Obabako udaletxe arkupean fusilatutakoen
|
berria
. Haizeak jo eta pertsianaren bat horma kolpeka jartzen zuenean Herio bera zela iruditzen zitzaion, berari deika.
|
|
|
Eman nien begiratu bat liburuei ere: ia denak intsektuei buruzkoak ziren, eta bakarren bat eskola"
|
berriei
" buruzkoa.
|
|
|
" Hemendik urte batzuetara kamioika salduko dira —lagundu zion Teresak— Frantzian sekulako arrakasta dauka jostailu horrek. Pedagogia
|
berriak
ez du besterik aholkatzen."" Oso itxura ona zeukak, Adrian. Baina ez baztertu krokodiloak!", esan nion txantxetan.
|
|
|
" Noiz erretiratu behar dituzte marmol puska horiek?", esan zuen Agustinek bonbak txikitutako monumentuaren hondakinei begira. " Ez ditiztek erretiratuko
|
berria
eraiki arte. Ez omen ditek trintxera abandonatu nahi", esan zion Josebak.
|
|
|
Eta gero jakin diagu han hil zituzten mila eta bostehunak, nire familiakoak tartean, probaketa batean hil zituztela. Alemaniarrek probatu egin nahi zituztela Dornier eta Heinkel hegazkin
|
berriak
, eta Francok esan ziela: " Ba hortxe daukazue aukera.
|
|
|
Jendea sakabanatu zenean bi jeep ikusi nituen, eta sei bat guardia fusilak tente zituztela. " Begira orain
|
berriz
!", hots egin zuen gizonak. Udaletxeko teilatuan bandera gorri, berde eta zuri bat ageri zen.
|
|
|
Ez zuen lehengoa ematen, baizik eta beste bat, txikiagoa, kikilduagoa. Eta Cesar zientzietako irakaslearekin ere gertatu zitzaidan, bere aita fusilatuaren
|
berri
eman zidanean.
|
|
|
" Obabako amerikanoaren historia hura? —esan du Carolek— Baina lan
|
berriez
ari nintzen ni!"" Obabako lehen amerikanoaren historia asko gustatu zitzaidan niri", erantsi du Donaldek. Bai bera eta bai Carol oso ekinak dira.
|
|
|
" Superrek kontatu duen bezala"," Superren iritzia beste bat bada ere", eta dena hola. Jakina, ezizen
|
berriak
ez zion batere graziarik egin Carlosi, eta hortik etorri zen lehen eztabaida. Eta aurreneko hari beste asko jarraitu zitzaizkion, gero eta bistakoagoa zen ezin zutela biek elkar ikusi.
|
|
|
Baina aurrera jarraitu nuen. Galdeketan aipatutako ekintza guztiak nire gain hartu nituen, eta gainera, zorra erabat kitatzeko, Iruaingo gordelekuaren
|
berri
eman nion poliziari. Nire kideek ezin izango zuten erabili aurrerantzean.
|
|
|
Lubisek eman ziela gordelekuaren
|
berri
, argitu zidan, baina ez ziela erakutsi nahi izan etxeko zein leku jakinetan zegoen, nire osaba Juani zion errespetuagatik. "" Behartuz gero nik sartuko zaituztet barruan", esan ziguan.
|
|
|
Un perro!/ O mejor un gato, que todavia es mas bajito!". Hesteak bota dituzte zaindariek, eta nik ere bai, nahiz eta txantxa niretzat
|
berria
ez izan. Joseba hegal handiko sonbreiru batekin atera da zaldien esparrutik.
|
|
|
Liz eta Sara eskolako zuzendariaren senarrarekin geratuko dira Santa Barbaran, eta Josebak gaur zortzi egingo du bere irakurketa liburutegian Book Clubeko kideentzat, datorren asteazkenean. Mary Annek itzuliko dizkio oraindik ingeleseratu gabe dauzkan idazki
|
berriak
.
|
|
|
desnazionalizatu, inperialismoa. Denborak egiten duen minaren
|
berri
izateko ez zaio arrosari edo txakur herrenari bakarrik begiratu behar, begiratu behar zaio hitzen distirari ere.
|
|
|
Agian hura zen nire memoriala aipatzeko unea, baina itsusia iruditu zait. Beti gorrotatu ditut proiektu baten
|
berri
izan orduko" nik ere antzeko zerbait egin nahi dut" erantzuten duten pertsonak. Gainera, nekatuta nengoen, ez neukan hizketan luze jarraitzeko gogorik.
|
|
|
" Zergatik jakin nahi duzu?", esan nion. Asteak ziren motoa ESTEko ikaskide bati utzi niola, eta haren
|
berririk
ez nuen geroztik. " Nola igo behar duk hotelera, bestela?
|
|
|
Hegaldi mina alegia". Mary Annek zuzenetik jo du, egoeraren
|
berri
eman dio segituan: " David ez da oso ondo ibili azkenaldi honetan.
|
|
|
Orduan beste auto bat etorri da, buruzagia barruan geratu eta beste guztiak jaitsi egin dira. Haien ordez beste gizon batzuk sartu dira, eta txofer
|
berriak
galdetu dio lehengoari: " Eta horiek, nora eraman behar ditugu?".
|
|
|
Esnatu nahi ez duenak bezala jokatu nuen nik. Sentitzen nuen mundu
|
berriaren
hotsa kanpoan, literalki gainera zenbaitetan, Villa Lecuona gure etxearen aurrean kirol zelai bat eraikitzen ari zirelako, eta han lanean ari ziren grua eta kamioiek etengabe adierazten zutelako beren mezua; baina ni ez nintzen kalkuluak egiten hasten, zer ondorio izan zitzakeen mugimendu hark guztiak. Etorri ahal izan zitzaidan irudi gordin bat ametsaren barruan, eta erakutsi grua eta kamioien gurpilak elur matazak bezalako hitzak zapaltzen, lokatzetan barruratzen, eta adierazi hartara zein desorekatua zen borroka, zein esperantza gutxi zegoen" nekazari zoriontsuen" munduarentzat, zenbat atsekabe ekar zezakeen hura maitatzeak.
|
|
|
Eta esnatu nintzen azkenean; atera nintzen nire ametsetik," nekazari zoriontsuen" artetik; kokatu nintzen nire denboran. Ez ninduten bultzatu, ordea, kirol zelaia eraikitzen ari ziren kamioi eta gruen marruek, edo akordeoiarekin interpretatzen nituen doinuek, edo orduantxe zabaltzen ari zen telebista aparatuen soinu guztiz
|
berriak
, baizik eta beste iragan batetik, iragan hurbiletik, etorritako hots batzuek. Hots mingarriak.
|
|
|
Uztaileko egun batez—1964ko uztaileko bake urte hartan—Martin eta biok zerrategira joan ginen Adriani bisita egitera, etorri
|
berria
baitzen Bartzelonako ospitaletik bigarren ebakuntzaren ondoren, eta ez baitzen artean kalera ateratzen. Telebistan, halabeharrez, Bigarren Gerra Handian girotutako pelikula bat ematen zuten, eta ikusten ari ginela zerrategiko gerentea azaldu zen salan, Joseba gure lagunaren aita.
|
|
|
Sonbreirua feltro grisekoa zen, J. B. Hotson markakoa barreneko oihalean irakurtzen zenez. Etiketa txiki batek saltzailearen
|
berri
ematen zuen: Darryl Barrett Store.
|
|
|
Frogarik hoberena izan zen niretzat: Aita batek bezala ere pentsatu bide zuen iragan hurbileko gerraren
|
berri
ematean.
|
|
|
" Zer eduki behar dut, David?", erantzun zidan lasaiago. Berak ere zerbait ote zekien galdetzen nion neure buruari; bera ere esna ote zegoen Susana eta osaba Juan bezala, Angelen edo Berlinoren
|
berririk
ba ote zuen. Baina ez nuen galdetzeko aukerarik izan.
|
|
|
Galdutako aukera izan zen. Aldi hartan egia esan banio don Hipolito erretore zuhurrari —" gerrako gertaera larri batzuen
|
berri
izan dut, eta susmo bat daukat, galdera bat etortzen zait gauero, jendea hiltzen ibilitako gizon baten semea ote naizen" —; aitorpen hori egin banio, agian, sendabidean jarriko zatekeen nire arima. Loiolako gizona zen partez, gizon praktikoa ere izango zen don Hipolito, ez zuhurra soilik:
|
|
|
Biotz begietan oso liburu zaila zen niretzat, euskara landu eta intelektualean idatzia; aldi berean, ordea, beste guztiak baino erakargarriagoa egin zitzaidan, misteriotsua. Pentsatzeari ekiten nion, zer adierazi nahi ote zuen" kilker olerkari arloteak neurtitz ozenak ditun boteak..." bezalako lerro batek, zeinetan zazpi hitzetatik hiru —olerkari, neurtitz, ozenak— guztiz
|
berriak
zitzaizkidan. Etimologiaren bitartez ahalegintzen nintzen ulertzen:
|
|
|
Egun batzuk lehenago izandako irudipena berritu zitzaidan: Angelekin zerbait zeukala, eta horregatik ez zituela etorri
|
berriak
agurtu nahi.
|
|
|
Larunbatero etorriko naiz zure bila. Edo bestela zu joango zara Pauera."" Velosolex
|
berrian
", baieztatu nuen. Amak esana zion Angeli erosteko moto txiki hura, gidatzeko karnetik behar ez zuena, trenera joateko modu erosoa izan nezan.
|
|
|
Hizkera hura
|
berria
egin zitzaien gurasoei, baina gaia ez. Berak ere antzemanda zeuden ordurako.
|
|
|
Irribarre egin nion nik ere. Izango zuen niri kolegioan gertatutakoaren
|
berri
, baina ezin nuen hartaz zeukan iritzia asmatu. " Jakina —jarraitu zuen—, Carmen etortzea normala da.
|
|
|
Niregana bueltatu zen: Juani agindu nion
|
berriak
egingo nituela. Bestela, etxe abandonatua ematen du Iruainek." Gora begira jarri ginen denok, gortina zaharrak benetan zarpailduta ote zeuden konprobatu nahiz bezala.
|
|
|
Zerrategian antolatu beharreko eskola beste gairik ez zuen, eta guztiz indiferentea zirudien bere jaiotetxeko horma eta bazterrekiko. Adrianek bere zurezko figurak egiteko erabiltzen zuen etxola prestatuko zela ikasgelatzat, adierazi zidan, eskatuta zeuzkatela mahaiak eta arbela, eta estufa ere
|
berria
ekarriko zutela negurako. Estudiatzeko asko, arren, errebalida gaindituz gero unibertsitate aurreko ikasturtea oso ondo egingo genuela Obabatik atera gabe.
|
|
|
Irakasleen
|
berri
ere eman zidan. Letretakoa monsieur Nestor izango zela seguru asko, ordu arte frantsesa eman ziguna, eta zientzietakoa berriz unibertsitatean ere aritzen zen gizon gazte bat, Cesar izenekoa.
|
|
|
" Martin oso konpainia txarrekin omen dabil —erantzun zidan ahotsa beheratuz— Eta errebistaren kontu horrek zuek biok haserretzeko balio izan badu ontzat jotzen duela kolegioan gertatua, nahiz eta zu batere kulparik gabea izan."" Kulparik gabea naiz orduan", esan nion. " Horixe, erretoreak azaldu zidan garbi." Pentsatu nuen amak kolpe handia jasoko zuela kolegioko bertsioaren
|
berri
izatean, eta erretoreari entzuteak izugarrizko arindua emango ziola. Izugarrizko arindua:
|
|
|
Eta, badakizu zergatik egin duen? Beste irakasle baten
|
berri
izan duelako. Jakina, beste irakasle hori 25 urteko neska explosive bat da."
|
|
|
Beldur izan nintzen nire aitagatik galdetuko ote zidan, zer egin zuen nire aitak justu Spanish Civil War hartan, eta ihes egin nion gaiari. Banekiela bere aita brigadista izan zela; haren lan artistikoen
|
berririk
ez nuela, ordea. " Nik lagun bat nuen Obaban zura lantzen zuena, Adrian.
|
|
|
Urtebete geroago, mendearen bukaerarako asteak baizik falta ez zirela, Ameriketatik itzuliz geroztik mamituz joandako proiektuaren
|
berri
eman nion Mary Anni: liburu bat egin nahi nuen Soinujolearen semea aintzat harturik.
|
|
|
Ez, etxe berri bat egiten denean bezala, aurrekoa arbuiatu eta lurrera botaz, baizik eta artzain hilaren carvinga zuhaitz batean aurkitu, eta haren lerro batzuk areago markatzeko gogoa sentitu duen lagunaren espirituarekin. Hasieran igarriko zen marka
|
berrien
eta marka zaharren arteko aldea; baina denborak berehala batuko zituen denak. Egurrak kolore eta forma berberak hartuko zituen, eta aurrerantzean marrazkia bakarra izango zen.
|
|
|
esan omen zion don Hipolitok amari elizako koruaren entseguan, konbatea jokatu eta gutxira— Nor da ba gizon hori? Mesias
|
berria
–" Bere zorionerako, erretorea ez zen Erramu eguneko arratsaldeko seietan elizara itzuli, eta ez zituen ikusi Ubanbe —Cassius Clay— eta Opin —Sonny Liston— boxeo moduko zerbait egiten aldarearen aurrean. Telebista ikusi gabeko batzuk ere bai baitziren zigortuen artean, eta azaldu egin nahi baitzieten hainbat xehetasun.
|